Libri i Mësuesit

jashtëzakonisht të varfra, që në pjesën më të madhe të tyre vazhduan t’i kultivonin me
metoda tradicionale.
Zhvillimi i monokulturës • Çdo koloni u specializua në kultivimin e pak apo të
një produkti të vetëm bujqësor për eksport (monokulturë): pambuku në Sudan, kafeja
në Kenia, kakaoja në Ganë, kikiriku në Senegal, rrënjë karafili në Zanzibar… E njëjta gjë
mund të thuhet edhe për lëndët e para me origjinë minerare: diamantet dhe ari në Afrikën
e Jugut, bakri në Kongon belge.
Ekonomia e vendeve të specializuara në eksportimin e një apo disa prodhimeve
nisi të varej tërësisht nga shtetet që i blinin ato. Në të vërtetë, nëse këto ndalonin së
bleri këto produkte apo lëndët e para, ose në qoftë se shkaktonin rënien e çmimeve në
tregjet ndërkombëtare, prodhuesit e vendeve afrikane goditeshin nga kriza ekonomike që
fare mirë mund t’i zhytnin popullsitë e tyre në uri.
Një luftë mes të bardhëve në Afrikën e jugut
Në vitin 1652, në vendin ku sot ngrihet Qyteti i Kepit, hollandezët krijuan një bazë për furnizimin e anijeve
që niseshin për në Indinë lindore. Kolonët e parë që mbërritën aty ishin fshatarë hollandezë (boerët) të
besimit kalvinist, thellësisht të bindur se qenë zgjedhur nga Zoti për të sunduar mbi njerëzit me ngjyrë.
Pasardhësit e tyre u quaajtën afrikanders.
Gjatë luftrave napoleoniane, kolonitë kaluaan nën sovranitetin e Anglisë. At5ëherë boerët vendosën të
emigrojnë në masë në thellësi të vendit, ku krijuan dy republika të mëdha Transvalin dhe Oranzhin. Këto
toka ishin të thata dhe të varfëra, por në gjysmën e dytë të shekullit XIX u zbuluan miniera diamanti dhe
shtresa floriri.
Të joshur nga shpresa për t’u pasuruar, masa emigrantësh u dyndën drejt Afrikës së jugut; popullsitë zezake
u detyruan të ofrojnë krahun e punës për punën e rëndë në miniera dhe mes anglezëve dhe boerëve
shpërthyen mosmarrëveshje të forta për kontrollin e zonave minerare.
Ndër protagonistët e këtyre ngjjarjeve kujtojmë Sesil Rodezin, pronarin e një shoqërie të fortë tregtare, që
organizoi dhe drejtoi pushtimin britanik të kolonisë, prej nga mori emrin edhe Rodezi, në territoret e
Zambias dhe Zimbabves. Rivaliteti mes anglezëve dhe boerëve shpërtheu në një luftë të hapur mes të
bardhëve (1899), që u mbyll pas tre vjetësh me një fitore të plotë të anglezëve. Pas paqes Afrika e jugut u
bë një federatë me katër shtete, dy boere (Transvali dhe Oranzhi) dhe dy angleze (Natali dhe Provinca e
Kepit) që mori emrin Bashkimi Jugafrikan dhe nga viti 1910 pati një qeveri të vetën.
Në shtetin e ri të bardhët ishin vvetëm 30% e popullsisë, por kishin në dorë tërë pushtetin. Madje duke
filluar nga viti 1933, u nxorrën ligje përherë e më shtrënguese, që përcaktonin një ndarje të rreptë mes të
bardhëve dhe zezakëve. Ky diskriminim racor u quajt aparteid dhe zgjati deri në vitin 1994.
2 Politika koloniale italiane
Italia merr pjesë në copëtimin kolonial të Afrikës mbi të gjitha për ambiciet
nacionaliste të madhështisë • Njësoj si fuqitë e tjera evropiane edhe Italia mori pjesë në
pushtimin dhe copëtimin e Afrikës.
Çështja koloniale e pati fillesën e saj më 1869-ën, pak muaj pas hapjes së kanalit
të Suezit. Te brigjet e Detit të Kuq, përgjatë itinerarit të ri të lundrimit, italianët fillimisht
pushtuan disa baza (Azabi dhe Mazaua), më pas një rrip toke, e cila më 1890-ën u bë
kolonia e parë italiane, Eritrea. Njëherësh Italia imponoi protektoratin e saj mbi
Somalinë.
Vendosja e “protektoratit” ndodh atëherë kur një shtet (në këtë rast Somalia)
pranon që territori i tij të mbrohet nga një shtet më i fuqishëm dhe më i përparuar se ai
vetë (në rastin në fjalë Italia). Në fakt, protektorati përshpejtonte pushtimin kolonial. Kjo
u vërtetua në rastin e Somalisë, ku jo më shumë se pak vjet më vonë, më 1905-ën, ajo u
bë një koloni e vërtetë italiane.