Libri i Mësuesit

Mes demokracisë dhe nacionalizmit
PROFILI I TEMËS
Të orientohesh në hapësirë (hartë e lehtë)
Të llogaritësh kohën (shkalla e kohës)
Protagonistët
Krijo një ide për temën:
Çështja femërore. Pamje F.45 (3).
Ç’tregon pllakati? Cila kategori njerëzish nuk kishte të drejta në Anglinë e para Nëntëqindës? Çfarë do që
të shprehë gruaja e burgosur? Cili ishte çelësi për të dalë nga ajo gjendje?
1 Përparimet e demokracisë
Rritet pushteti i parlamenteve dhe shtrihet e drejta e votës • Në fillim të
shekullit XX në Evropë nuk kishte më monarki absolute. Kudo ishte kufizuar pushteti i
krerëve të shteteve dhe ndërkohë ishte rritur fuqia e asambleve të zgjedhura
(parlamenteve).
Duke filluar nga mesi i shekullit të tetëmbëdhjetë gjer në dhjetëvjeçarët e parë të
shekullit të nëntëmbëdhjetë e drejta universale mashkullore e votës qe futur në mjaft
shtete: Francë, Danimarkë, Greqi, Gjermani, Bullgari, Spanjë, Belgjikë, Norvegji dhe
Austri. Jashtë Evropës kjo ishte në fuqi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në Australi
dhe Zelandën e Re. më 1912-ën e drejta e votës u pranua në Itali dhe Argjentinë; ndërsa
në Angli më 1918-ën.
Demokraci të mangëta: jo të gjithë qytetarët mund të votojnë • Qeveritë u
munduan ta ngadalësonin këtë proces nga frika se mos masat popullore, me të shtënë në
dorë kontrollin e shtetit me anë të shumicës parlamentare do t’u hiqnin klasave të vjetra
drejtuese pushtetin dhe privilegjet që gëzonin.
Prandaj, me anë të sistemeve të ndryshme u përpoqën të kufizonin hyrjen në
parlament të përfaqësuesve të klasave shoqërore më të ulëta. Për shembull, ata
përjashtuan nga e drejta e votës më të rinjtë, në ndonjë rast popullsinë gjer në tridhjetë
vjeç. Në disa vende vota e më të pasurve dhe më të ngriturve kishte më shumë vlerë. Në
mjaft raste u bënë orvatje që të ushtroheshin presione pak a shumë të hapura mbi
zgjedhësit përmes votimit jo të fshehtë: nuk votohej në fshehtësi nëpër kabina, por nën
vëzhgimin e syve të të pranishmëve.
Lindin lëvizjet e para femërore • Deri në fund e drejta e votës në shumicën e
vendeve evropiane mbeti për një kohë të gjatë një ekskluzivitet i meshkujve. Gratë nuk
votonin dot. Por parlamenti në të cilin nuk përfshiheshin gratë nuk përfaqësonte gjithë
popullin. Ishin vetë gratë që luftonin për arritjen e barazisë së të drejtave me burrat:
lëvizjet e grave lindën qysh në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Më 1903-shin, Emelin
Pankhërsti themeloi në Angli një organizatë (Bashkimi shoqëror dhe politik i grave),
synimi kryesor i të cilës ishte njohja e të drejtës së votës femërore.
Ithtaret e lëvizjes në fjalë, sufrazhistët, u thirrën në shenjë përbuzjeje me emrin
sufrazhet. Ata duhej të përballonin paragjykimet e vjetra kundër grave: shtypi i vinte në
lojë, tubimet e tyre mbaheshin në mes të moskokëçarjes dhe të armiqësisë së njerëzve,
ndërsa policia ndërhynte me dhunë në lidhje me ta. Me qëllimin për t’i dëgjuar, ato iu