Libri i Mësuesit

4 Fillon shekulli XX: klima e optimizmit fsheh shenjat e krizës së afërt
Rritet besimi në paqen dhe përparimin • Në Evropë zhvillimi i madh teknikoshkencor
u shoqërua me një ndjenjë optimizmi të sigurt në lidhje me të ardhmen: besohej
se përparimi do të ishte i pandalshëm, se shkenca mund t’u jepte zgjidhje edhe
problemeve shoqërore, se njerëzimi do të arrinte të sundonte natyrën dhe t’ua nënshtronte
nevojave të tij.
Dukej se kjo eufori përligjej nga më shumë se një arsye.
Pas konfliktit franko-prusian të 1870-ës Europa gëzonte një periudhë paqeje të
gjatë dhe mjaft evropianëve lufta filloi t’u dukej si një vepër barbarie, në të cilën ishte e
pamundur të binin rishtas.
Pastaj, ishin edhe mrekullitë e përparimit, që ia kishin ndryshuar faqen qyteteve,
i kishin bërë banesat të rehatshme dhe kishin revolucionarizuar komunikimin dhe
transportin.
Për shkak të përmirësimit të kushteve higjieno-sanitare dhe uljes së
vdekshmërisë, popullsia në Evropë vazhdonte të shtohej, më shumë se gjithkund tjetër
në botë: nga viti 1800 deri më 1900-ën numri i evropianëve ishte dyfishuar (një shtim më
i madh se 100%), ndërkohë që në pjesën tjetër të planetit shtimi nuk kalonte më shumë se
50%.
Për borgjezët kjo është “epoka e artë” • Mes evropianëve me gjendje të mirë
ekonomike po përhapej dëshira për të bërë një jetë për të qenë dhe për t’u argëtuar. Të
pasurit përfitonin nga rehatit që siguronin mjetet e transportit për të udhëtuar jashtë dhe
për të kaluar në det apo në mal periudha pak a shumë të gjata pushimi: për ata që kishin
mundësi ekonomike koha e lirë u bë një e drejtë dhe kështu lindi moda e ditëve të
pushimit. U përhap sporti, që ishte njëkohësisht përpjekje, disiplinë, shëndet fizik dhe
shfaqje.
Të gjithë ata që jetuan në këtë periudhë dhe që më pas iu desh të merrnin pjesë në
shfaqjen e barbarive që shënuan shekullin e XX, krahasuan dy periudhat me njëra-tjetrën,
mendonin me përmallim për të shkuarën duke e quajtur “epoka e bukur”.
Hije ogurzezë grumbullohen mbi Evropë dhe mbi botën mbarë • Në të
vërtetë, në “epokën e bukur” të shumta ishin hijet ogurzeza që po grumbulloheshin në
Evropë dhe botë. Paqja midis shteteve europiane ishte e dukshme, ngaqë fuqitë
nxiteshin nga rivaliteti ekonomik dhe ai politik, të cilat do të shpërthenin shumë shpejt.
Vetëm një shtresë sipërfaqësore e shoqërisë, domethënë ata persona që për nga pasuria,
fisnikëria dhe prestigji, zinin shkallët më të larta të shkallës së shoqërisë, kishte
mirëqenie dhe gëzonte jetën. Fshatarësia dhe punëtoria ishin të përjashtuar nga kjo dhe
për mjaft prej tyre emigrimi ishte e vetmja rrugëdaljeje ndaj varfërisë që i kishte
pllakosur. Nga 1876 gjer më 1914-ën emigruan jashtë rreth 14 milionë italianë.
Nga ana tjetër, as zhvillimi i shpejtë industrial nuk arriti të shmangte krizën
ekonomike rrënuese që kishte sjellë si pasojë “depresioni i madh” në vitet shtatëdhjetë.
Luftërat klasore çonin shpesh në greva dhe në manifestime të paligjshme në shesh, të
cilat policia dhe ushtria i shtypnin në mënyrë të përgjakshme.
Më të ndjeshëm se çdo kategori tjetër shoqërore ndaj tensioneve të kohës, ishin
artistët që eksperimentuan forma dhe mënyra të reja shprehjeje të ndryshme nga e
shkuara. Në atë epokë lindën prirje muzikore të reja, poetike apo pikturore (si
impresionizmi dhe kubizmi në Francë dhe futurizmi në Itali).