Libri i Mësuesit

Lufta e klasave
Internacionalja e Parë
Internacionalja e Dytë
Revolucioni i dytë industrial
PROFILI I TEMËS
Të orientohesh në hapësirë (hartë e lehtë)
Të llogaritësh kohën (shkalla e kohës)
Protagonistët
Krijo një ide për temën:
Fenerë elektrikë ndriçojnë kullën Eifel. Ky akuarel, i marrë nga një vëllim i kohës, paraqet festa të natës
në Ekspozitën universalë të Parisit.
Format e reja të energjisë. Dy pamje. Diskutim
1. Periudha e krizës për vendet e industrializuara
Te vendet e industrializuara vëreheshin në mënyrë ciklike kriza ekonomike • Gjatë
gjysmës së dytë të viteve 1800 vendet e industrializuara nuk kishin pse të kishin frikë viteve me
të vjela të këqija, sepse përmirësimet në bujqësi dhe në transport lejonin furnizimin në kohën e
duhur të zonave të goditura. Por, prapëseprapë, edhe këto iu nënshtruan krizave ekonomike, që
përsëriteshin në mënyrë ciklike, domethënë pas një intervali kohe.
Krizat e vendeve të zhvilluara vareshin kryesisht nga prodhimi i tepërt (mbiprodhimi):
industritë prodhonin më shumë sa arrinin të shitnin, kështu që mallrat grumbulloheshin nëpër
magazina, shoqëritë e vogla ishin të detyruara të mbylleshin duke lënë pa punë punëtorët dhe
kësisoj shtonin numrin e atyre që nuk kishin mundësi të blinin.
Në Evropë, për shembull, më 1873-shin, filloi një periudhë krize ekonomike që zgjati më
shumë se njëzet vjet të cilën historianët e quajnë “depresioni i madh”.
Rënia e çmimeve dëmton ekonominë evropiane • Në ato vite, falë zhvillimit të
lundrimit me avull, në tregjet evropiane u derdhën sasi të stërmëdha prodhimesh bujqësore –
drithëra, që para së gjithash vinin – nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Gruri amerikan
kushtonte më pak ngaqë kolonët e përtej oqeanit kultivonin hapësira të tëra të rrafshëta e pjellore,
duke përdorur teknika moderne, plehra kimike dhe makineri bujqësore – në veçanti makinat
korrëse dhe shirëse të reja me avull – që rritnin dhe shtonin prodhimin e fushave.
Konkurrenca amerikane uli çmimet e drithërave, duke dëmtuar ekonominë evropiane
dhe për pasojë duke i hapur kështu rrugë një krize të stërmadhe që goditi gjithë Evropën.
Pronarët e mëdhenj të tokave arritën t’i shpëtonin fatkeqësisë në fjalë duke fituar të
ardhurat agrare, domethënë prodhimet bujqësore dhe kuotat e qirave, që i mbajtën të larta. Por
mjaft punonjës që punonin me mëditje (argatët) mbetën pa punë ndërsa fshatarët e vegjël, me
shitjen e drithit, mezi arritën të shlyenin taksat dhe qiranë.
Për shkak të krizës shumë evropianë të varfër detyrohen të emigrojnë •
Kundërpërgjigjja e një numri të madh fshatarësh ndaj depresionit të madhe qe emigrimi masiv:
nga 1870 gjer në 1900-ën njëzet e një milion evropianë emigruan përtej oqeaneve, gjysma e të
cilëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës kurse gjysma tjetër në vende të tjera (Amerika Latine,
Kanada, Afrika e Jugut, Australia dhe Zelanda e Re). Në Gadishullin Iberik ishte i pandërprerë
fluksi i njerëzve, që vinin nga Italia, Irlanda, Austro-Hungaria, Rusia dhe nga vendet ballkanike,
që hipnin në anije të shtyrë nga shpresa se tjetërkund do të gjenin kushte më të mira jetese se sa
në atdheun e tyre.
Qeveritë reagojnë ndaj krizës nëpërmjet proteksionizmit, industritë me truste • Të
shtyrë nga kriza një numër i madh qeverish, ndër të cilat ajo italiane dhe amerikane, morën masa