Libri i Mësuesit

për punëtorë që të punonin nëpër fabrika dhe lëvizja për zhdukjen e skllavërisë ishte
jashtëzakonisht e fortë.
Për më tepër, në ndryshim nga pronarët jugorë të tokave, sipërmarrësit e veriut kërkonin
marrjen e masave proteksioniste, me qëllim mbrojtjen e industrisë së tyre nga konkurrenca
evropiane.
Lufta e secesionit (shkëputjes, ndarjes) • Kundërshtitë që ekzistonin mes veriut dhe
jugut u ashpërsuan më 1860-ën, kur president u zgjodh Abraham Linkolni, përfaqësues i Partisë
Republikane, që ishte kundër shtrirjes së sistemit të skllavërisë edhe në territorin perëndimor, që
atëherë ishte në kolonizim e sipër.
Njëmbëdhjetë shtete të jugut vendosën të largoheshin nga Bashkimi duke shpallur
secesionin (domethënë ndarjen, shkëputjen), duke i dhënë kështu jetë një konfederate autonome,
me një president tjetër. Ky vendim shënoi fillimin e një lufte civile të përgjakshme, që u quajt
“lufta e secesionit”, e cila zgjati pesë vjet dhe kushtoi më shumë se gjysmë milioni jetë njerëzore.
Në fillim të luftë trupat jugore fituan epërsi, por më pas situata ndryshoi në favor të
shteteve të veriut, që kishin një ushtri më të madhe në numër dhe më të mirëpajisur. Pasi
mësymja e jugorëve dështoi në Getisburg (1863), trupat e veriorëve nisën të depërtonin gjithnjë e
më thellë në territorin e konfederatës dhe në prill të 1865-ës i detyruan kundërshtarët e tyre të
dorëzoheshin. Pikërisht atë vit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës skllavëria u shfuqizua.
Revolucioni Industrial Amerikan • Pas luftës së secesionit ekonomia amerikane hyri në
një fazë zgjerimi të madh.
Në themel të zhvillimit ekonomik vend të parë zinte shtimi i popullsisë, që në një shkallë
të madhe i detyrohej ardhjes së masave të mëdha të emigruarve – më shumë se 20 milionë nga
1880 deri më 1910 – që në pjesën më të madhe të tyre vinin nga Evropa, por edhe nga Kina dhe
Japonia. Emigrimi i dendur i zmadhoi qytetet.
Ligjet proteksionist që patën dalë pas përfundimit të luftës civile i dhanë shtysë
ekonomisë së veriut. Por, industrializimin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës e favorizoi mbi të
gjitha bollëku i madh i lëndëve të para.
Për shfrytëzimin e burimeve minerare të pafundme të vendit u ngritën kilometra të tëra
vijë hekurudhore, që transportonin nëpër gjithë kontinentin qymyr, hekur, bakër dhe, mbas
gjysmës së dytë të shekullit XIX, edhe naftë.
Nga perëndimi shkonin drejt brigjeve të Atlantikut dhe më pas, nëpërmjet rrugëve detare,
deri në Evropë, mish dhe drithëra me çmime të ulëta.
Pionierët merrnin nëpërmjet rrugëve hekurudhore produktet industriale të nevojshme për
jetën e tyre.
Në më pak se njëzet vjet uzinat e shkrirjes së çelikut në Amerikës i rrëmbyen Britanisë
së Madhe parësinë që mbante në prodhimin e çelikut. Punishtet mekanike amerikane hidhnin në
treg produkte me një teknologji jashtëzakonisht të përsosur, si makina korrëse me avull e
MakKormikut, makina qepëse Singer, revolet me mulli Colt, mjaft e parapëlqyer nga pionierët,
kutitë e konservave me kallaj me mbyllje hermetike dhe vagonët-frigoriferë, për ruajtjen e
mishit gjatë transportit.
Përqendrimi i sipërmarrjeve: trustet • Njëlloj si në Evropë, prodhuesit formuan
trustet, për kontrollimin e tregut. Njëra nga më të fuqishmet qe Standard Oil Company.
Për të mbrojtur perandoritë e tyre industriale apo financiare, disa afaristë ngritën “lobe”,
grupe pak a shumë me persona të fuqishëm, që kishin për qëllim t’u bënin presione njerëzve të
politikës, në mënyrë që këta të fundit të nxirrnin ligje të favorshme për të parët.
Zezakët detyrohen të rrojnë veçmas, lëkurëkuqtë shfarosen • Fuqia e madhe
amerikane duhej të përballej me probleme të rënda shoqërore.
Mbas luftës së secesionit zezakët, që ishin liruar me ligj nga skllavëria, në shtetet e jugut
u detyrën të jetonin të ndarë, domethënë veç nga të bardhët, ndërsa e drejta e votës së tyre pësoi
kufizime të shumta, derisa u shfuqizua fare. Në mbrojtje të privilegjeve të tyre të bardhët e jugut
më 1866-ën themeluan një shoqëri të ndarë, Ku-Kluks-Klanin, që ekziston edhe sot e kësaj dite