Libri i Mësuesit

Kombësia e perandorisë austriake hartë
Në perandorinë austriake bashkëjetonin 12 kombësi të ndryshme dhe një bashkësi e dendur hebrejsh.
Hungarezët, kombësia e dytë e perandorisë pas austriakëve, arritën të fitojnë autonominë aq sa në vitin
1807 ajo u quajt austro-hungareze.
3. Në Itali dhe në Evropë shtypen me dhunë revoltat
Demokratët çohen në kryengritje: republikat e Venecias dhe Romë. Disfata e mbretit iu dha
të drejtë demokratëve, të cilët mbështesnin kryengritjet popullore dhe jo luftën mes mbretërve.
Venecia, e cila pat shpallur që më parë veten republikë, u përgatit t’i qëndronte për jetë a vdekje
sulmit të austriakëve.
Në Romë dhe në Firence nisen revoltat e dhunshme popullore. Papa, i cili ishte tanimë hapur
kundër lëvizjes liberale, vendosi të largohej nga qyteti duke gjetur strehë në Gaeta, nën mbrojtjen
e Ferdinandit II. Në Gaeta iu bashkua edhe duka i madh i Toskanës, Leopoldo i Asburg-Lorenës,
në kohën kur në Firence u formua një qeveri demokratike.
Në Romë, në mungesë të papës, një parlament i zgjedhur me votim të hapur dekretoi fundin e
pushtetit laik të papëve dhe shpalli republikën (9 shkurt 1849). Përkohësisht pushteti drejtohej
nga një triumvirat (një komitet i formuar nga tre burra), në të cilin merrte pjesë edhe Xhuzepe
Mazini. Republika e re nisi të punonte etshëm për përgatitjen e një kushtetute demokratike, e para
në historinë e Italisë, që për fat të keq s’hyri asnjëherë në fuqi.
Në Itali kryengritjet shtypen dhunshëm. Kishte nisur në të vërtetë shtypja e revoltave. Pas
disfatës së Karlo Albertit në Novara, Austria i rimori sërish të gjitha qytetet rebele lombarde (mes
të cilave edhe Breshia, e cili rezistoi heroikisht për dhjetë ditë me radhë). Më pas, në maj të
1849-s, ushtria austriake pushtoi Toskanën, duke ia hapur kështu udhë rikthimit të dukës së madh
Leopoldo. Në të njëjtin muaj Ferdinandi II arriti t’i jepte fund pushtimit të Sicilisë e cila qe
shkëputur nga Napoli duke shpallur pavarësinë.
Të njëjtin fat të dhimbshëm patën edhe Roma me Venecian. Për të rikthyer papën në fron u
mobilizuan Franca, Spanja, Austria dhe mbretëria e Dy Sicilive. Në mbrojtje të republikës
romane erdhën vullnetarë nga të gjitha anët e Italisë. Ishin, mes patriotëve të shumtë, Xhuzepe
Garibaldi, që pat luftuar më parë për pavarësinë e Amerikës Latine dhe qe kthyer për të marrë
pjesë në luftën e parë kundër Austrisë dhe Gofredo Mameli, poeti gjenovan i cili shkroi tekstin e
himnit Fratelli d’Italia (Vëllezërit e Italisë) që do të ishte edhe himni i mëpasëm i Italisë.
Në fillim të qershorit francezët sulmuan me forca të shumta duke e mbajtur të rrethuar qytetin.
Më në fund, në 3 korrik 1849, duke parë se çdo rezistencë do të kishte qenë një gjakderdhje e
kotë, triumvirati urdhëroi dorëzimin dhe francezët rikthyen në Romë pushtetin e papëve.
Venecia arriti të rezistonte edhe për një muaj tjetër. Por më pas, e rrethuar, e goditur pa pushim
nga gjylet e topave, e pa furnizuar me ushqime dhe e goditur nga një epidemi kolere, u detyrua të
dorëzohej: austriakët hynë qytet më 26 gusht.
Dështojnë edhe kryengritjet e tjera evropiane. Nga gjithë anët e Evropës nuk mbërrinin lajme
të mira.
Në Gjermani, përpjekja për të formuar një mbretëri federale nën drejtimin e mbretit të Prusisë
pati një fund të dhimbshëm, pasi ky nuk kishte pranuar kurorën që pa triotët gjermanë i patën
ofruar.
Në perandorinë austro-hungareze e vetmja që rezistonte ende ishte Hungaria. Vendin e
perandorit Ferdinand I tanimë e kishte zënë nipi i tij Franc Jozefi, që edhe pse në moshë
tetëmbëdhjetë vjeçare ishte shumë energjik dhe autoritar: falë ndihmës së carit të Rusisë arriti t’i
thyente forcat hungareze brenda gusht-shtatorit të 1849-s.
Franca kalon nga republika në perandori. Në Francë ishte zgjedhur president i republikës
Luigj Napolon Bonaparti, një nip i Napolonit të madh. Ky, në rini të tij, kishte qenë simpatizant i
karbonarëve, por ishte edhe një njeri ambicioz dhe s’dëshironte ta humbiste popullaritetin para