Libri i Mësuesit

tjetrën dhe për më tepër u mbaheshin sekret anëtarëve të saj. Ndaj në 1831 themeloi në Marsejë –
ku jeton në mërgim – një shoqatë të re: Italia e Re. Në ndryshim nga organizatat e tjera të
fshehta, Italia e Re e bëri publik programin e saj politik: Italia e së nesërmes duhej të ishte
republikane, pasi faktet (lëvizjet e Napolit, të Piemontes dhe Modenas) kishin treguar se asnjë
marrëveshje nuk qe e mundur me principet, e pavarur, nga sundimi i huaj dhe e bashkuar, pasi
pa bashkim nuk do të ishin të pathyeshëm. Ky program ngjalli shumë entuziazëm dhe një numër
të madh ithtarësh në gjithë gadishullin.
Lëvizjet maziniane dështojnë. Megjithatë as Mazini nuk pati mbështetjen popullore qe
ëndërronte, pasi pjesa më e madhe e popullit italian formohej nga bujq analfabetë, te të cilët
mesazhi mazonian nuk arriti kurrë. Kësaj i duhen shtuar edhe problemet që lindin nga fakti i të
vepruarit në fshehtësi. Kështu veprimtaria e Italisë së Re pati një fillim tragjik: lëvizjet mazoniane
(të 1833 dhe 1834) u zbuluan nga autoritet para se të nisnin duke u shtypur me shpejtësi. Një nga
shembujt ndoshta më tragjikomik është ai i vëllezërve Atilio dhe Emilio Bandiera, oficerë të
marinës austriake, anëtarë të lëvizjes Italia e Re. Edhe pse s’kishin marrë miratimin e Mazinit, të
dy vëllezërit zbarkuan në Kalabri të bindur se mund të ngrinin në këmbë popullin kundër
sundimit të Burbonëve. Për fatin e tyre të keq i morën për kusarë dhe u ndoqën këmba-këmbës
nga populli që donin të çlironin, u burgosën dhe në fund u pushkatuan.
Nisma kalon në dorë të të moderuarve. Pas dështimit të lëvizjeve mazoniane nisma kaloi në
duart e liberalëve me ide të moderuara (të përmbajtura), që ishin kundër revolucionit, mendonin
se mund të bashkëpunohej me sovranët dhe të arrinin, përmes reformave. hartimin e ligjeve më
të mira ku të kishte më shumë të drejta dhe liri.
Liberalët e moderuar ishin të orientuar më tepër drejt federalizmit. Ata propozuan kështu një
konfederatë shtetesh, ku secili do të ruante autonominë e tij, dhe jo bashkimin Italisë.
Federalistët propozojnë një konfederatë shtetesh. Figura më me peshë e federalistëve ishte
Vinçenco Xhoberti, një prift me ide liberale. Sipas Xhobertit, konfederata italiane duhej të ishte e
drejtuar nga papa, autoritetin e të cilës të gjithë princat e pranonin, pasi nuk do të shihnin kurrë te
ai një armik apo aq më tepër një revolucionar. Projekti i Xhobertit njohu një sukses të madh midis
katolikëve me prirje liberale, që u njohën si të ashtuquajturit neogelfë.
Liberalë të tjerë, mes të cilëve Çezar Balbo, pranonin që në krye të konfederatës të ishte Karlo
Alberto, i shpallur mbret i Piemontit në 1831.
Një federalist i bindur ishte edhe Karlo Kataneo, shkrimtar e politikan milanez, që bashkë me të
moderuarit ndante idenë e reformave graduale ekonomike, shoqërore e politike, të cilat do të
mund ta shndërronin Italinë në një vend modern. Megjithatë, federalizmi i Kataneos nuk ishte as
papnor dhe as monarkik, por republikan (Italia duhej të ishte një konfederatë republikash
autonome) dhe demokratik (Kataneo ishte në favor të së drejtës universale të votës).
Zgjedhja e papës së ri, Piu IX, ngjall entuziazëm dhe shpresa. Në 1846 u zgjodh në fronin më
të lartë të kishës një papë i ri, Piu IX. Menjëherë pas zgjedhjes së tij ai u dha jetë disa reformave
të tipit liberal: zbuti në një farë mase censurën ndaj shtypit, ngriti një farë parlamenti laik
(këshillin e shtetit), lejoi të ngrihej një gardë civile, e formuar nga vullnetarë dhe nisi bisedimet
për një ligj doganor me Piemontin dhe Toskanën. Këto masa shkaktuan një entuziazëm të
shfrenuar në gjithë gadishullin: te papa i ri shumë njerëz shihnin tashmë një papë reformator
ashtu si e pat përshkruar Xhoberti.
Princat italianë lejojnë reformat dhe ngritjen e institucioneve kushtetuese. Në gjithë Italinë
pasuan një seri manifestimesh dhe kortezhesh në nderim të papës, ndaj princat e tjerë italianë u
detyruan të ndiqnin rrugën e tij të reformave. Ferdinandi II i Napolit, i cili ndryshe nga princat e
tjerë s’ndoqi rrugën e tyre, iu desh të përballej me një revolucion (Sicilia ngriti krye duke kërkuar
shkëputjen nga Napoli dhe vetë qyteti nuk reshte së kërkuari reforma) ndaj për të ruajtur fronin u
detyrua të lëshonte jo më pak se një kushtetutë (shkurt 1848).
Tanimë një erë e re frynte mbi Itali. Ashtu si ndodh në një reaksion kimik zinxhir u lejuan
kushtetuta dhe statute (ligje) edhe në shtetet e tjera italiane: në Toskanë, në Piemont dhe në vetë
shtetin e Kishës.