Libri i Mësuesit

vendeve bashkohuni në luftën revolucionare – “lufta e klasave” –, do të përmbyste borgjezinë dhe
kapitalizmin, duke u bërë kështu proletariati klasa sunduese. Atëherë, do të lindte një shoqëri e re
komuniste, që s’do të kishte më klasa shfrytëzuese e cila do të karakterizohej nga pronësia
kolektive e të gjitha mjeteve të prodhimit (fabrikat, makineritë, lëndët e para, tokat, minierat…).
Lind Internacionalja e Parë: Bashkimi profesional i punëtorëve të të gjitha vendeve
• Teoritë socialiste u përhapën me të shpejtë më 1864-ën, në Londër, ku edhe u themelua
Internacionalja e Parë, një bashkim profesional punëtorësh të të gjitha vendeve. Qëllimi i saj
ishte bashkërendimi i nismave të lëvizjeve punonjëse që po lindnin gjithandej.
Edhe pse Internacionalja e Parë mbizotërohej nga mendimi i Karl Marksit, gjithsesi në gji
të saj ekzistonin kundërshti dhe përçarje. Të parët që u larguan prej saj qenë demokratët e Mazinit
që nuk pranonte idenë marksiste të luftës së klasave. Më pas, më 1872-shin, u dëbua Mikail
Bakunini, përfaqësuesi kryesor i anarkisë koherente. Anarkikët kishin mosmarrëveshje me
marksistët ngaqë refuzonin ekzistencën e çfarëdo lloj shteti e qeverisje, edhe pse të sunduar nga
klasa punëtore.
Në Internacionalen e Dytë ata që mbizotëruan ishin socialdemokratët •
Internacionalja e Dytë u mbaj në Paris më 1889-ën, por edhe ajo u trazua nga kundërshti të
brendshme. Një pjesë e socialistëve ishte e mendimit se vetëm revolucioni do t’i jepte pushtetin
proletariatit, kurse pjesa tjetër e mbështetnin besimin e tyre te reformat dhe mendonin ta
transformonin gradualisht shoqërinë nëpërmjet përfaqësuesve në parlament.
Në Internacionalen e Dytë socialistët reformistë (të quajtur gjithashtu edhe
socialdemokratë), përbënin shumicën e saj.
Prirje reformiste kishin edhe partitë e mëdha socialiste që në atë periudhë do të formonin,
Partinë Socialdemokratike Gjermane, krijuar më 1875-ën, dhe Partinë e Punës (apo Partinë
Laburiste), që në Angli lindi më 1906-ën.
Edhe Kisha mori qëndrim në çështjen shoqërore • Lidhur me çështjen shoqërore edhe
Kisha Katolike mori qëndrim.
Më 1891-shin, Leoni XIII (papa që kishte zëvendësuar Piun IX) u dërgoi arqipeshkëve
një qarkore, domethënë një letër në latinisht, fjalës çelës të së cilës fillojnë: Rerum Novarum. Me
anë të saj papa dënonte idetë socialiste dhe në veçanti parimin e luftës midis klasave, që cilësohej
një gabim mjaft i rëndë. Në emër të fesë së krishtere, kryeprifti (papa) ftonte si të pasurit ashtu
edhe të varfrit që të bëheshin në një mendje dhe të bashkëpunonin me njëri-tjetrin. Megjithatë, ai
u njihte punëtorëve të drejtën që të organizoheshin për të përmirësuar kushtet e jetës dhe për të
formuar një shoqëri më të drejtë.
Kështu, lindën në një numër të madhe shoqëri punonjësish të ndihmës së përbashkët,
kooperativa dhe sindikata me frymëzim katolik.
Manifest austriak që lajmëron festën e 1 Majit. Kortezhi kalon mes një fushe të lulëzuar, si për të
treguar se rizgjimi i pranverës shoqërohet edhe me zgjimin e klasës punëtore.
4. Fytyra e re e qyteteve dhe e banesave
Qytetet zhvillohen • Në dhjetëvjeçarët e fundit të shekullit XX qytetet u pasuruan me:
ura, pallate publike dhe sheshe. Qendrat më të mëdha patën nga një stacion hekurudhor
monumental, shpesh të ndërtuara pa ekonomi, me struktura moderne prej gize dhe xhami.
Qendra historike e Parisit, me rruginat dhe rrugët anësore, ua la vendin rrugëve të gjera dhe të
drejta, ndërsa përbri bulevardeve ngriheshin pallate të bukura. Shumë qytete të tjera ndoqën
shembullin e Parisit.
Të dëbuar nga qendrat historike, të varfrit u strehuan te rrethinat e qyteteve, të cilat
ndërkohë ishin zgjeruar në mënyrë të pamatshme nga dyndja e miliona të emigruarve nga
fshatrat, ku makineritë kishin zëvendësuar tashmë punën e fshatarësisë.