Libri i Mësuesit

e para, mosparaqitjet kolektive në punë që u shkaktonin dëme serioze industrialistëve, ngaqë
makinat s’viheshin në punë duke ndërprerë si rrjedhojë prodhimin.
Fillimisht grevat u cilësuan krim kundër shoqërisë. Prandaj, industrialistët kërkonin
ndërhyrjen e policisë kundër grevistëve. Ata mund të kundërvepronin ndaj grevave duke
vendosur mbylljen e fabrikave, ndryshe quhet mbyllja e fabrikës nga pronari, veprim që kishte
si qëllim t’u fuste frikën punëtorëve duke u hequr vendin e punës.
Forca e punëtorëve qëndronte në bashkimin e tyre, por në Angli sindikatat qenë ndaluar
qysh nga 1799-a (ato quheshin Trade Unions, domethënë Bashkimet Profesionale). Vetëm pas
vite të tëra protestash dhe agjitacioni, të cilat shpesh shtypeshin, Bashkimet Profesionale apo
sindikatat u ligjëruan më 1825-ën: ato përbënin organizatat e para sindikale të formuara nga
punëtorët për mbrojtjen e interesave të tyre.
Korporatat dhe fitoret e para të punëtorëve • Sindikatat u përhapën me të shpejtë dhe
në më pak se dhjetë vjet mund të numëronin pothuajse një milion anëtarë në radhët e tyre.
Më 1833-shin në Angli u miratua, ligji i parë për mbrojtjen e punëtorëve-fëmijë: orari i
punës u reduktua në 8 orë për fëmijët që ishin më të vegjël se 12 vjeç, ndërsa për ata nën 18 vjeç
në 12 orë. Nga 1875 grevat nuk cilësoheshin më si krim.
Në Evropën kontinentale, ku industrializimi qe më i ngadaltë, edhe punëtorët vonuan
organizimin e tyre: në Francë sindikatat u lejuan vetëm më 1884-ën.
Në gjysmën e dytë të shekullit, megjithëkëtë, në kontinentet u përhapën nismat që i kishin
pasur fillimet e tyre në Britaninë e Madhe, si shoqëria e ndihmës së ndërsjellë dhe kooperativat
e konsumit. Në rastin e parë, grupe punonjësish vendosnin të hiqnin mënjanë një pjesë të vogël të
rrogës së tyre me qëllim që ta shfrytëzonin në raste nevoje (sëmundje, invaliditet, pleqëri); në
rastin e dytë, punëtorët bashkoheshin nëpër shoqëri për të siguruar me shumicë mallrat e
konsumit (artikujt ushqimorë, qymyr) që më pas t’i shitnin me çmime të ulura, duke hequr dorë
mënjanë fitimin.
Revolucioni industrial
Industrializimi-në gjysmën e dytë të shekullit XIX; përcakton lindjen e një shoqërie industrialesipërmarrës-punëtorë;
shoqërohet me çështje sociale-ku marrin pozicion-demokratët-socialistët-Kisha
katolike.
3. Çështja shoqërore dhe socializmi
Demokratët dhe socialistët kërkonin zgjidhje për çështjen shoqërore • Ndërkohë që
punëtorët luftonin me mish e me shpirt për të përmirësuar nivelin e jetesës, mjaft intelektualë
vritnin mendjen se cila ishte mënyra më e mirë për zgjidhjen e çështjes shoqërore, domethënë
problemi i masave të mëdha punonjëse që ishin të detyruar të jetonin në kushte tmerrësisht të
mjera.
Disa, demokratë, propozonin që e drejta e votës t’u jepej të gjithëve, duke përfshirë edhe
punëtorët më të varfër. Ndërsa disa të tjerë, socialistët, e gjykonin të pamjaftueshme dhënien e të
drejtave politike dhe kërkonin sigurimin e një barazie shoqërore më të madhe ekonomike, duke
shpërndarë në mënyrë më të drejtë të mirat e prodhuara nga industria.
Marksi dhe Engelsi shkruajnë Manifesti i Partisë Komuniste • Më 1848-ën dy
intelektualë gjermanë Karl Marksi dhe Frederik Engelsi, botuan në Londër Manifestin e Partisë
Komuniste, një libërth në të cilin shprehnin një teori të re, e cila u quajt marksizmi apo
materializmi historik. Sipas kësaj teorie, në vazhdën e historisë kanë ekzistuar gjithnjë klasat
sunduese dhe klasat e sunduara që kanë qenë gjithmonë në luftë me njëra-tjetrën. Në epokën
industriale kapitaliste klasat në luftë me njëra-tjetrën ishin borgjezia dhe proletariati.
Borgjezët zotëronin tërë mjetet e prodhimit; proletarët nuk kishin asgjë dhe
shfrytëzoheshin nga kapitalistët që i paguanin me rroga që ishin më të ulëta se sa vlera e punës që
bënin. Konflikti mes borgjezisë dhe proletariatit ishte i pashmangshëm: proletarë të të gjitha