Libri i Mësuesit

kishte mbajtur lidhje të ngushta me kryengritësit piemontezë dhe disa anëtarë të lëvizjes së
karbonarëve, si Silvio Peliko dhe Piero Maronçeli.
Vetëm revolucioni grek doli fitimtar. Mes tërë këtyre dështimeve dhe humbjeve pati vetëm
një përjashtim: revolucioni grek.
Greqia bënte pjesë në Perandorinë osmane e cila, prej kohësh, gjendej në krizë dhe, në 1818, u
detyrua t’u jepte serbëve një lloj autonomie. Në 1821, edhe grekët ngritën krye kundër turqve
duke kërkuar liri dhe pavarësi. Kryengritja përfshiu gjithë popullin dhe ngjalli një interes dhe
simpati të madhe mes liberalëve dhe intelektualëve evropianë, disa prej të cilëve shkuan edhe të
luftonin në ndihmë të popullit grekë. Mes të tjerësh, shkuan aty edhe konti Santorre di
Santaroza dhe poeti romantik Xhorxh Bajron, të cilët gjetën vdekjen në Greqi.
Edhe fuqitë e Aleancës së Shenjtë, të cilat prisnin përfitime nga dobësimi i mëtejshëm i
Perandorisë osmane, i përkrahën kryengritësit. Turqit u mundën dhe u detyruan të njihnin
pavarësinë e Greqisë (1829).
Pavarësia greke e parë nga piktorët
Refugjatët e Pargës e Franceska Hajezit. Shitja e kësaj qyteze greke turqve shkaktoi arratisjen në masë të
banorëve (1819).
Fortesa greke e Misolongjit u pushtua nga turqit, por mbrojtësit zgjedhën më mirë ta hedhin në erë se sa
të dorëzohen.
4 Ideja e kombit dhe revolucionet e para kombëtare.
Merr udhë ideja e kombit. Kongresi i Vjenës u kishte dhënë copa toke disa shteteve vetëm
për të respektuar parimin e baraspeshës, pa pyetur nëse popujt e dëshironin apo jo këtë gjë.
Kështu, për shembull, Polonia qe ndarë mes Rusisë, Prusisë dhe Austrisë; Belgjika qe bashkuar
me Holandën, një vend me histori dhe fe të ndryshme; Italia qe ndarë në nëntë shtete të vegjël;
hungarezët, sllavët, italianët ishin pjesë të perandorisë austriake.
Gjatë viteve 1800, këta popuj të ndarë dhe të nënshtruar, që kishin gjuhë, fe, histori dhe kulturë
të përbashkët, dalëngadalë u bënë të vetëdijshëm se i përkisnin një kombi dhe, për shumë njerëz,
bashkimi dhe pavarësia kombëtare nisën të marrin një vlerë më të madhe, për të cilën ia vlente të
luftonin dhe të vdisnin.
Fjala atdhe nisi të përdorej jo vetëm për të treguar vendin ku kishe lindur, por “tokën e etërve”,
vendin e përbashkët të të gjithë atyre që i përkisnin të njëjtit komb. Kush luftonte për lirinë,
bashkimin dhe pavarësinë e atdheut u quajt atdhetar.
Romantizmi favorizon lindjen e ndjenjave kombëtare. Në rizgjimin e ndjenjës kombëtare
ndikoi edhe një lëvizje e re kulturore, e quajtur romantizëm, e cila lindi në Gjermani nga fundi i
shekullit XVIII dhe u përhap në të gjithë Evropën, duke ndikuar letërsinë dhe filozofinë, pikturën
dhe muzikën.
Në fillim të viteve 1800, shumë prej atyre që kishin besuar te idealet iluministe të paqe dhe
përparimit, kishin mbetur ët zhgënjyer. Në fakt, as revolucioni francez dhe as sundimi i
Napoleonit nuk e kishin realizuar atë shoqëri të përkryer, të ngritur mbi mësimet e arsyes, te e cila
besonin iluministët. Përkundrazi, e kishin mbushur Evropën me luftëra dhe shkatërrim.
Prandaj romantikët iu kundërvunë, megjithëse pjesërisht, ideve iluministe. Në vend të arsyes,
ata ngritën lart ndjenjën, fantazinë, krijimin e lirë artistik, zbuluan përsëri rëndësinë e fesë,
studiuan historinë e së shkuarës, në veçanti atë të Mesjetës, të cilën iluministët e quanin si
periudhën e padijes dhe besëtytnisë. Romantikët kërkuan në fe, në tradita, në histori, atë që kishte
më origjinale secili popull, atë që e dallonte nga të tjerët dhe bënte që ai të ishte një komb.
Shumë romantikë, siç thotë poeti anglez Bajron, morën pjesë aktivisht në luftërat për liri e
pavarësi. Të tjerë, poetë, shkrimtarë, muzikantë, mbështetën kauzën e kombeve me vepra dhe
shkrime.