Libri i Mësuesit

Ushtria franceze pëson njërën humbje pas tjetrës. Por operacionet e para ushtarake
për Francën u shndërruan në disfata të vërteta. Ushtria franceze ishte e ushqyer keq dhe e
paarmatosur mirë; oficerët, gati të gjithë fisnikë, ishin besnikë të mbretit dhe luftonin pa
asnjë lloj zelli, madje shpesh dezertonin; ushtarët ishin shpartalluar. Shumë shpejt, trupat
armike kaluan kufijtë dhe pushtuan Francën.
Përballë këtij rreziku, vendi u mobilizua dhe mijëra vullnetarë mbërritën nga çdo anë e
vendit në Paris. Mes tyre gjendej dhe një batalion nga Marseja, i cili ecte nën ritmin e një
kënge të re revolucionare: Marsejeza, që do të shndërrohej në himnin kombëtar të
Francës.
Populli akuzon për tradhti dhe ngre krye: mbreti burgoset. Për popullin, disfatat
ushtarake ishin prova e dukshme e tradhtisë së mbretit: njerëzit ishin të bindur se familja
mbretërore, fisnikët dhe priftërinjtë e pabindur, kishin komplotuar kundër revolucionit
dhe kishin lidhur marrëveshje të fshehta me pushtuesit.
Më 10 gusht 1792, zemërimi popullor shpërtheu. Banorët e Parisit sulmuan pallatin
mbretëror të Tyilërisë, masakruan rojat ndërsa mbreti u detyrua të kërkonte mbrojtjen e
Asamblesë legjislative. Të trembur nga zemërimi popullor, deputetët pezulluan mbretin
nga funksionet dhe e burgosën bashkë me familjen në burgun e Tempullit.
Nga ai çast, revolucioni pati protagonistë të rinj: banorët e Parisit (artizanë, dyqanxhinj,
pronarë të vegjël, çirakë) të quajtur sankylot, sepse nuk mbanin geta të ngushta te gjunjët
(të quajtura në frëngjisht culottes), të cilat visheshin vetëm prej të pasurve, por pantallona
të gjera poshtë.
Jeta e shtrenjtë dhe lajmet për humbje të reja ushtarake bënin që sankylotët të shihnin
ngado mashtrimin dhe tradhtinë. Në shtator 1792, një turmë njerëzish të thjeshtë hyri me
forcë në burgun e Parisit dhe vrau shumë nga të burgosurit e akuzuar për tradhti ndaj
popullit. Masakrat vazhduan katër ditë dhe viktimat ishin me qindra, përgjithësisht
fisnikë dhe priftërinj, shumë prej tyre të pafajshëm (masakra e shtatorit)
Shpallja e republikës. Lëvizja popullore u mbështet nga Komuna e Parisit, e drejtuar
prej jakobinëve Marat, Danton dhe Roberspier.
Pas sulmit në Tyilëri, Komuna u bë autoriteti më i madh në Francë, ndërsa pushteti
legjislativ, i cili kishte humbur çdo fuqi, u zëvendësua nga një asamble e re, e quajtur
Konventë. U shfuqizua me ligj dallimi mes qytetarëve aktivë e pasivë dhe iu dha e drejta
e votës të gjithë meshkujve të rritur që nuk ishin armiq të revolucionit. Gratë ende nuk e
kishin të drejtën e votës.
Që në mbledhjen e saj të parë (12 shtator 1792), Konventa e quajti monarkinë si të
rrëzuar dhe shpalli republikën.
Një ditë më parë, në Valmi, ushtria revolucionare kishte detyruar të tërhiqej ushtrinë
prusiane, të konsideruar si më të mirën ën botë. Në nëntor, me fitoren në Zhemap,
francezët shënuan fillimin e pushtimit të Belgjikës.
Protagonistë të revolucionit
Marati i mbajtur triumfalisht në krahët e popullit; Dantoni gjatë një ligjërate; Roberspieri në studio.
Fjalë që ndryshojnë: E djathta dhe e majta
Përdorimi i termave E djathtë dhe e majtë në politikë i takon viteve të revolucionit francez dhe më saktë
mënyrës së vendosjes së deputetëve kundrejt kryetarit të Asamblesë: monarkistët dhe konservatorët në të
djathtë, të moderuarit në qendër dhe radikalët që kërkonin një shndërrim në pikëpamje demokratike, në të
majtë.