Libri i Mësuesit

Hartë. Trembëdhjetë kolonitë. Kolonia e parë angleze e Amerikës veriore ishte Virxhinia, e themeluar në
vitin 1607; e fundit ishte Xhorxhia, e themeluar në vitin 1773.
Qyteti i Savanës, në Xhorxhia, fillimi shekullit XIX.
Baltimora, Merilend dhe fermat përreth në vitin 1752.
Nju Jorku u themelua në vitin 1626 nga holandezët me emrin Amsterdami i Ri; ndërroi emër në vitin 1664
kur kaloi në duart e anglezëve.
2 Kolonitë e Anglisë: Lufta amerikane e pavarësisë
Shkaqet e pakënaqësisë së kolonëve ndaj Anglisë. Ligji anglez i detyronte kolonët amerikanë
që prodhimet – lëkurë, drithëra, hekur, duhan, sheqer, pambuk – t’ia shisnin vetëm atdheut të
tyre, pra Britanisë, dhe u ndalonte të ngrinin ato lloj industrish që mund t’i bënin konkurrencë
Anglisë. Kështu, qe i ndaluar prodhimi vendas i copave të leshta e stofrave.
Këto ligje e ndihmonin mjaft Anglinë por kolonët kishin interes t’ua shisnin prodhimet e tyre
edhe vendeve të tjera (për të fituar më shumë) dhe t’i prodhonin vetë sendet e nevojshme (sepse
kushtonin më pak). Përveç kësaj, rritja e popullsisë i detyronte kolonët të shtriheshin drejt
perëndimit, por Britania e Madhe i trembej përplasjes me fiset indiane, të përhapur nëpër fushat
përtej maleve Apalashe, prandaj e frenonte këtë shtrirje të të bardhëve.
Kolonët rebelohen. Marrëdhëniet mes kolonëve dhe atdheut të tyre të origjinës u përkeqësuan
pas luftës shtatë vjeçare, kur Anglia u gjend para detyrës për të mbrojtur dhe administruar në
Amerikë një territor tepër të madh: trembëdhjetë kolonitë, Kanadanë dhe disa zotërime të tjera.
Qeveria britanike mendoi se do ishte më e drejtë që vetë kolonët të paguanin për shpenzimet e
qeverisjes dhe të mbrojtjes së tyre, duke paguar disa taksa. Kështu, më 1765, u imponoi atyre
zbatimin e një pulle-takse për të gjitha dokumentet, librat dhe gazetat. Ky ndryshim nuk u prit
mirë, sepse, deri atëherë, taksat vendoseshin nga asambletë vendore, jo nga Londra. Prandaj
kolonët nuk pranuan të bindeshin. Ata e dinin mirë se kushtetuta angleze e ndalonte vendosjen
e taksave mbi qytetarët, pa miratimin e përfaqësuesve të tyre në parlament. Meqë në parlamentin
e Londrës nuk kishte përfaqësues të tyre, atëherë taksa ishte e paligjshme, thanë ata. Kolonët jo
vetëm që vendosën të mos bindeshin, por edhe të bojkotonin, pra të mos pranonin të blinin
mallrat që silleshin nga Anglia, mbi të cilat qeveria angleze kishte vendosur taksa të reja. Në vitin
1773, disa qytetarë të Bostonit, të veshur si lëkurëkuqtë, e shprehën kundërshtimin e tyre kundër
atdheut duke hedhur në det të gjithë ngarkesën e tri anijeve angleze që kishin sjellë çaj.
Londra reagoi ashpër, duke mbyllur portin e Bostonit e duke dërguar në Amerikë trupa
ushtarake për të shtypur rebelët.
Trembëdhjetë kolonitë shpallin pavarësinë. Në këto kushte, përfaqësues të trembëdhjetë
kolonive u mblodhën në Filadelfia në një asamble, që u quajt kongres, dhe vendosën të
ndaheshin nga vend ii tyre i origjinës duke u bërë të pavarur. Deklarata e Pavarësisë, e shkruar
nga Tomas Xhefersoni, u miratua në kongresin e dytë, më 4 korrik 1776. Qysh atëherë, 4 korriku
është festa kombëtare e Amerikës.
Deklarata e Pavarësisë përmbante tri pika kryesore: 1) të gjithë njerëzit kanë lindur të barabartë
dhe kanë të drejtë të jetojnë, të jenë të lirë dhe të kërkojnë lumturinë; 2) qeveritë vendosen për të
garantuar këto të drejta; 3) kur një qeveri vepron në kundërshtim me këto të drejta, është e drejta
e popullit ta shkarkojë dhe të vendosë një qeveri të re.
Këto ishin ide iluministe mbi të cilat po krijohej shteti i ri amerikan.
Në luftën e pavarësisë, kolonët sfidojnë atdheun e tyre. Deklaratën e Pavarësisë e pasoi
menjëherë lufta, e cila, në fillim, qe shkatërrimtare për kolonët. Anglezët zotëronin trupa të
stërvitura, mbështeteshin nga kolonët “besnikë” ndaj atdheut dhe nga disa fise indiane të cilët
shpresonin të ndalnin përparimin e të huajve në tokat e tyre. Kolonët e rebeluar luftonin me
guxim por nuk ishin mësuar as me fushata të gjata ushtarake dhe as me disiplinën e ushtrisë. I
takoi gjeneralit Xhorxh Uashington detyra për t’i shndërruar këto trupa të padisiplinuara në një