Libri i Mësuesit

të krahasojë shkaqet dhe rrjedhojat e revolucionit të parë industrial kundrejt revolucionit të dytë
industrial, duke evidentuar ndikimet që ato patën në jetën ekonomike e sociale të qytetërimeve
botërore dje dhe sot.
të përcaktojë idetë e iluministëve dhe ndikimin e tyre në ndryshimet e jetës së qytetërimeve
botërore;
të përshkruajë nacionalizmin si ideologji të shek. XIX dhe ndikimin e tij në lëvizjet kombëtare në
Evropë;
të paraqesë skematikisht hartën e re të Ballkanit, duke përcaktuar në të shtetet e reja të krijuara në
shek. XIX – XX.
(Serbia, Greqia, Bullgaria, Rumania dhe Shqipëria)
të përdorë saktë konceptin historik: “ekuilibri i forcës”;
të përzgjedhë disa nga figurat historike kyçe që luajtën rol të rëndësishëm në ngjarjet e
rëndësishme historike të periudhës 1700-1914;
Tema 1
Periudha e Iluminizmit
PROFILI I TEMËS
Të orientohesh në hapësirë (hartë e lehtë)
Të llogaritësh kohën (shkalla e kohës)
Protagonistët
Krijo një ide për temën:
Iluministët, filozofë letrarë dhe artistë mblidheshin shpesh në sallonet parisiane. Salloni i Madamë
Gofrinit, që paraqitet këtu gjatë leximit të parë të një vepre të Volterit, ishte një ndër më të rëndësishmit.
Salloni i Madamë Gofrinit në vitin 1755, në një pikturë të A. Lemoniesë 1812.
Arsyeja
Kjo pamje e shekullit XVIII paraqet një nga vlerat më të spikatura të iluministëve: Arsyen njerëzore, të
paraqitur lart, në formën femërore.
Çfarë e derdh Arsyen te burrat dhe gratë?
Ç’kuptim ka kjo pamje?
1. Drita e arsyes kundër territ të padijes
Të ndriçosh mendjen me dritën e arsyes. Zhvillimi mbresëlënës i shkencës, që filloi në vitet
700, i bindi shumë njerëz të kulturës se kushtet e jetesës së njerëzve mund të përmirësoheshin
me shpejtësi.
Instrument i përparimit duhet të ishte arsyeja njerëzore. Nëpërmjet tij njerëzit do të mposhtnin
padijen dhe besëtytnitë – armike të zhvillimit në çdo fushë – dhe do të ndërtonin një shoqëri të re,
të lirë, të drejtë dhe paqësore.
Prej këtyre bindjeve lindi një lëvizje e gjerë kulturore që mori emrin Iluminizëm, sepse ushqente
një besim të patundur te drita e arsyes që, duke ndriçuar mendjet e njerëzve, do t’i udhëhiqte në
rrugën e përparimit dhe lumturisë.
Iluminizmi lindi në Angli, por u zhvillua sidomos në Francë, duke u përhapur në mbarë Evropën
në vitet 700.
Iluministët lartësojnë tolerancën dhe barazinë, duke kritikuar fanatizmin dhe fetë. Ithtarët e
lëvizjes emërtoheshin “filozofë”. Ata i kushtoheshin me pasion studimit të atyre disiplinave prej
nga varet lumturia e njerëzve në Tokë, si politika, shkencat, ekonomia, pedagogjia (pra shkenca e
edukimit).