Libri i Mësuesit

shndërron energjinë termike në energji mekanike, pra shfrytëzonte nxehtësinë për të prodhuar
lëvizje.
Makinat, qymyri dhe avulli mundësuan një zhvillim të shpejtë dhe të jashtëzakonshëm të
industrisë, që mori emrin revolucion industrial, sepse ndryshoi rrënjësisht mënyrën e punës dhe
vetë jetën e njerëzve.
Revolucioni industrial filloi në Angli rreth viteve 700, sepse këtu u vërejtën disa kushte të
favorshme për të cilat folëm: rritje e ndjeshme e popullsisë, pasuri e madhe e grumbulluar,
kërkesë shumë e lartë për produkte. Në shekullin e ardhshëm nga Anglia ky revolucion u shtri
në Evropën kontinentale. Sidomos në Francë dhe Gjermani, si dhe në vende të tjera të botës.
Rëndësia e revolucionit industrial. Revolucioni industrial është revolucioni më i madh
ekonomik i kohës sonë. Për herë të parë, energjisë së dobët të njerëzve dhe kafshëve, energjisë jo
gjithnjë të zotërueshme të ujit dhe erës, ia zuri vendin energji e qymyrit dhe e avullit (dhe më
vonë ajo e naftës, elektricitetit dhe atomit). Ishte një ndryshim rrënjësor dhe i pakthyeshëm që do
t’iu siguronte njerëzve të vendeve të industrializuara komoditete dhe lehtësira të
papërfytyrueshme më parë: u pakësua uria dhe lodhja, u përhap arsimi, shpikjet dhe zbulimet ua
zgjatën jetën njerëzve: sipas disa historianëve, vetëm një tjetër revolucion ekonomik mund të
krahasohet me të për nga rëndësia: revolucioni neolitik, që pak më shumë se 10 mijë vjet më
parë i shndërroi njerëzit nga grabitqarë të ambientit (jetonin me gjueti dhe mbledhje frutash) në
prodhues (u bënë bujq dhe blegtorë).
Revolucioni industrial
Në Anglinë e viteve 600
Rritja e popullsisë-rrit kërkesën për prodhime-favorizohet-revolucioni industrial-i bazuar në-makineriqymyr-energji
avulli
Tregtia detare dhe revolucioni bujqësor-lejojnë-mbledhjen e kapitalit-ndihmojnë-revolucionin industrial-të
bazuar në- makineri-qymyr-energji avulli.
2. Pasojat sociale të revolucionit industrial
Lindin fabrikat. Makineritë për prodhimin industrial shumë shpejt u bënë më të mëdha,
kështu që u ndërtuan stabilimente, fabrikat, të afta që të mbanin një numër të madh
makinerish dhe mijëra punëtorë. Punë në shtëpi nuk u zhduk krejt por fabrikat, që
prodhonin më shpejt dhe me çmim më të lirë, u përhapën përherë e më shumë.
Fabrikat e para funksiononin me energji hidrike (pra me forcën e ujit) dhe për rrjedhojë
duhet të ngriheshin pranë lumenjve apo përrenjve. Energjia hidrike ishte e fuqishme (një
rrotë e vetme hidraulike ishte në gjendje të vinte në veprim njëherësh shumë makina
filature), por jo gjithnjë ishte e shfrytëzueshme, sepse përrenjtë mund të thoshin ose të
ngrinin. Vetëm kur u fut në veprim avulli, afërsia me përrenjtë nuk qe më e
domosdoshme dhe mund të prodhohej energji kudo dhe në çdo stinë.
Shumë fabrika u ndërtuan në qytete, sepse këtu krahu i punës ishte me bollëk dhe me
çmim të lirë. Pjesa më e madhe e tyre ishin fshatarë që kishin humbur punën për shkak të
rritjes demografike dhe të emigruarve nga fshatrat.
Ndarja e punës. Një karakteristikë themelore e sistemit të fabrikës ishte ndarja e punës.
Kur fabrikat ende nuk ekzistonin, sendet e nevojshme për jetesë (mobilie, veshje, enë,
vegla të çdo lloji...) prodhoheshin në punishtet e zejtarëve. Zejtari ishte një punëtor i
pavarur, i zotëronte apo i gjente vetë materialet dhe veglat që i nevojiteshin për punën
dhe e kryente punën nga fillimi deri në fund, me ndihmën e pak çirakëve, sipas një
projekti të përpunuar prej tij dhe të sprovuar nga përvoja.