LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 “PER ... - chemicals.al

kapërcyer normat e lejueshme.
Uzina u mbyll që në fillim të viteve ’90, kështu që qysh atëherë asnjë punonjës
nuk ka qenë më i ekspozuar ndaj pesticideve NOQ. Gjatë funksionimit të Uzinës nuk
është kryer monitorim për sëmundjet me origjinë nga mjedisi dhe siguria në punë.
Për këtë arsye, nuk është trashëguar asnjë evidencë për ndonjë grup të ekspozuar
ndaj NOQ-ve në punë. Monitorimi i shëndetit të këtyre punëtorëve nuk është bërë as
në periudhën e tranzicionit, pas mbylljes së Uzinës.
Heksaklorani dhe lindani që ndodheshin në këtë zonë u ri-ambalazhuan dhe u
larguan nga Porto-Romano që në 1997 (me mbështetjen e Qeverisë Italiane). Ato u
depozituan në magazinat e Bishtit të Pallës, prej ku (me mbështetjen e Qeverisë
Holandeze) në vitin 2006 u eksportuan përfundimisht në Gjermani për asgjësim
përfundimtar në një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme. Me bashkërendimin e
brendshëm midis MMPAU dhe MSH, në kuadër të këtij projekti u eksportuan edhe
mbetjet e fundit të pesticideve NOQ që kishin mbetur pa përdorur në disa Drejtori
Rajonale të Shëndetit Publik (Gjirokastër, Durrës, Elbasan, Lushnje, Lezhë, Lundër).
Gjatë lëvizjeve demografike që shoqëruan periudhën e tranzicionit, një numër
familjesh nga zonat Veri-Lindore të vendit u vendosën pranë (madje edhe brenda)
rrënojave te Uzinës. Në vitin 2005, nga një grup mjekësh u krye një studim lidhur me
sëmundjet me origjinë mjedisin dhe sigurinë në punë, me titull “Vlerësim
shëndetësor i banorëve të zonave të nxehta industriale dhe urbane”. Studimi u
realizua përmes pyetësorëve dhe analizave me 100 nxënës shkollash të moshës 10-16
vjeç, periudhë kur ata kalojnë më shumë kohë jashtë banesës. Studimi raportoi këto
rezultate: 49% e fëmijëve vuanin nga dhimbjet e kokës; 27% e tyre kishin marrje
mendsh; 18% e tyre kishin rrufë dhe të ftohtë; 37% kishin dhimbje barku; mbi 20%
kishin marrje mendsh dhe të vjella; 14% kishin skuqje të lëkurës; 18% kishin
hemorragji nga hundët. Studimi vlerësoi se këto simptoma lidhen me praninë e
pluhurit të lindanit në tokë. Veç kësaj, rreth 55% e popullsisë së ekzaminuar u
vlerësua si hipertonike dhe hipotonike.
Katër familjeve që ishin vendosur ilegalisht në zonën më të rrezikshme të
Porto Romanos iu kërkua të largoheshin që atje. Shpërngulja e tyre kushtoi 8.5
milionë Lekë dhe u mbështet nga MMPAU përmes buxhetit të shtetit 2005.
Megjithatë, toka në Porto Romano ka mbetur e kontaminuar me lindan dhe
krom 6-valent. Pas përfundimit të studimit të fizibilitetit për rehabilitimin e zonës së
nxehtë (2005), zona do t’i nënshtrohet rehabilitimit me mbështetje të Ambasadës
Holandeze/Bankës Botërore përmes Programit të Menaxhimit të Zonës Bregdetare.
Mbështetja përfshin rehabilitimin dhe punimet e shembjes së strukturave të ndotura,
si dhe monitorimin hidrogjeologjik të zonës.
Uzina Kimike në Porto Romano ka qenë prodhuesja e vetme e kimikateve
NOQ në Shqipëri. Kjo e lehtëson mjaft situatën, kur bëhet fjalë për çështje sociale apo
të punësimit që lidhen me ndalimin e prodhimit te NOQ. Pas saj, nuk lind nevoja të
mbyllen ndërmarrje të tjera në të ardhmen, pra nuk do të shfaqen as probleme
punësimi. Nga ana tjetër, kostot e rehabilitimit të zonës po mbulohen nga bashkësia e
donatorëve dhe buxheti i shtetit, kështu që barra e tyre nuk do të rëndojë mbi
komunitetin lokal.
Në këtë çast është e vështirë të bëhet vlerësimi i kostove që mund të duhet te
përballojnë fermerët apo bizneset e tjera nga zëvendësimi i pesticideve apo