LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 “PER ... - chemicals.al

DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër
vektorëve të malaries.
Shqipëria ka qenë një vend ku malaria ishte mjaft e përhapur dhe gjysma e
popullsisë së atëhershme (në vitin 1959) është mbrojtur me anë të spërkatjes dy herë
në vit të banesave me DDT, numri i të cilave arriti në mbi 100.000.
Në qytete është kryer fushata antilarva. Në zonat moçalore dhe këneta është
kryer spërkatja me avionë në intervale 10 – 15 ditore gjatë periudhës maj-tetor.
Në vitet 1946-1947 deri 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe HCH
për spërkatjen e banesave me metodën manuale si dhe përdorimit të avionit në
sipërfaqet ujore, ku ka qenë shumë e përhapur mushkonja anofele, arritën 90-120
ton. Krahas masave bonifikuese, të diagnostikimit dhe të mjekimit masiv e
parandalues, përdorimi i DDT në luftën kundra vektorëve të malaries vlerësohej i
çmuar për shkak të efektit te lartë dhe të zgjatur, qoftë dhe me një apo dy spërkatje
në vit të mureve të banesave.
DDT zakonisht kombinohej si më poshtë:
- DDT emulsion 25% për banesat në zona të largëta e pa rrugë dhe DDT teknik
(tretje në vajguri) në zonat më të afërta më rrugë.
- DDT emulsion 25% me hollim 1:40 për spërkatjen me avion, nga 1 deri 3
mbushje në ditë me 1000 litra secila.
- Kombinime: 10 litra DDT emulsion 25% + 1 kg heksakloran + 10 lit. Flibol
(SCHVIM 1:50) ose DDT 25% emulsion me flibol në pjesë të barabarta (1:1), nga e cila
1 lit hollohet me 40 lit ujë.
DDT ka qenë mjaft i kërkuar nga popullata edhe për luftimin e insekteve të
tjera si morrat, mizat, pleshtat e çimkat, që kishin pushtuar familjet e zonave të
varfra të Shqipërisë të asaj kohe.
Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së malaries në Shqipëri, çka u
çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar.
Sipas studiuesve dhe ekspertëve malariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor
më pas vitit 1970. Në konsultimet e bëra ata deklarojnë se një rezervë prej 20-30 ton u
mbajt nga Ministria e Shëndetësisë për dy arsye :
E para: Megjithëse ishte realizuar çrrënjosja e malaries, mund të priteshin
shpërthime të mundshme nga raste të importuara;
E dyta: sepse kishte filluar rezistenca e mushkonjave anofeles, pas një
përdorimi prej mbi 20 vjetësh.
Informarcioni i mbledhur nga disa rrethe dëshmon se DDT dhe lindani janë
përdorur deri 15 vjet më parë. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes dhe
parazitëve. Përdorej kryesisht në pomada dhe emulsione 1% gjatë periudhës 1975 –
1985. Pas kësaj kohe u ndalua përdorimi i tij për shkak të rezistencës së parazitëve.
Ndonëse ndikimi i pesticideve në shëndetin publik ka qenë i njohur, në
Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose mbledhje të dhënash për të
përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga ISHP për të
studiuar mbetjet e pesticideve në zinxhirin ushqimor dhe në gjakun e disa banorëve.
Këto depistime janë kryer në një zonë të Porto-Romanos (pranë ish-uzinës së
prodhimit të kimikateve).
Në gjakun e personave që jetojnë në rrethinat dhe në territorin e ish-fabrikës
janë gjetur nivele të izomerive α dhe β të HCH-së, që shkojnë, përkatësisht, deri