LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 âPER ... - chemicals.al
LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 âPER ... - chemicals.al
LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 âPER ... - chemicals.al
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>LIGJI</strong><br />
<strong>nr.9010</strong>, datë <strong>13.02.2003</strong><br />
“ PER ADMINISTRIMIN<br />
MJEDISOR TE MBETJEVE TE<br />
NGURTA”<br />
.dhe aktet nënligjore në zbatim të tij.<br />
Tiranë, më 01.03.2011
Përmbledhje<br />
‣ <strong>LIGJI</strong> nr. 9010, date 13.2.2003 për “Administrimin mjedisor te mbetjeve te ngurta<br />
”<br />
‣ VKM, nr. 806, datë 4.12.2003 për “Miratimin e rregullave e të procedurave për<br />
importimin e mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim”<br />
‣ VKM, nr. 99, datë 18.2.2005 për “ Miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të klasifikimit të<br />
mbetjeve ”<br />
‣ VKM, nr. 860, datë 20.12.2006 për “ Miratimin e planit kombëtar të veprimit për<br />
heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e ndotësve organikë, të qëndrueshëm ”<br />
‣ Udhëzim nr. 6, datë 27.11.2007 për “Miratimin e rregullave, përmbajtjes dhe<br />
afateve për përgatitjen e planeve të administrimit të mbetjeve të ngurta”<br />
‣ Rregullore nr. 1, datë 30.3.2007 për “ Trajtimin e mbetjeve të ndërtimit nga<br />
krijimi, transportimi e deri tek asgjësimi i tyre ”<br />
‣ Rregullore nr. 6, datë 30.11. 2007 për “ Administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore ”<br />
‣ VKB nr. 1, datë 05.02.2007 për “ Rregullimin e administrimin e mbetjeve urbane<br />
dhe pastrimit të qytetit”<br />
LIGJ<br />
Nr .9010, date 13.2.2003<br />
PER ADMINISTRIMIN MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA<br />
I azhurnuar me:<br />
• Ligjin nr.10 137, datë 11.5.2009<br />
Ne mbështetje te neneve 78, 81 pika 1 dhe 83 pika 1 te Kushtetutës, me propozimin e<br />
Këshillit te Ministrave,<br />
KUVENDI<br />
I REPUBLIKES SE SHQIPERISE<br />
V E N D O S I:<br />
KREU I<br />
DISPOZITA TE PERGJITHSHME<br />
Neni 1
Qëllimi<br />
Ky ligj synon mbrojtjen e mjedisit dhe shëndetit nga ndotja dhe dëmtimi prej<br />
mbetjeve te ngurta, nëpërmjet administrimit mjedisor te tyre ne çdo faze, përfshi<br />
krijimin, grumbullimin,<br />
ndarjen, ruajtjen, transportin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin, te cilat çojnë ne<br />
pakësimin e mbetjeve dhe zvogëlimin e ndikimeve te tyre te rrezikshme e te<br />
dëmshme.<br />
Neni 2<br />
Përkufizime<br />
Ne kuptim te këtij ligji, termat e mëposhtëm kane këtë kuptim:<br />
1. "Asgjësimi i mbetjes" përfshin proceset pas te cilave nuk parashikohet përpunim<br />
tjetër i mbetjes dhe qe mbyllen me groposjen e hedhurinës.<br />
2. "Hedhurine" është pjesa e mbetur pas përpunimit te mbetjes qe nuk ka me vlere<br />
përdorimi.<br />
3. "Mbetje bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e" janë mbetjet e përftuara nga veprimtaritë e<br />
fermerëve si: mbetjet mase vegjetative bimore dhe mbetjet qe krijohen nga veprimtari<br />
jetësore te blegtorisë.<br />
4. "Mbetje e ngurte" është një lende, një objekt ose pjese e tij, te cilat nuk përdoren me<br />
ose qe zotëruesi do t'i hedhe. Lendet, objektet ose pjesët e tyre vlerësohen si mbetje<br />
për sa kohe qe materi<strong>al</strong>et e nxjerra prej tyre ose energjia e prodhuar nuk përfshihen<br />
ne procesin e prodhimit.<br />
5. "Mbetje industri<strong>al</strong>e" janë mbetjet e krijuara nga veprimtaritë industri<strong>al</strong>e, artizan<strong>al</strong>e<br />
dhe nga shërbimet.<br />
6. "Mbetje spit<strong>al</strong>ore" janë mbetjet e krijuara nga spit<strong>al</strong>e ose shërbime shëndetësore,<br />
institucione shëndetësore kërkimore, ku përfshihen materi<strong>al</strong>et e rrezikshme dhe jo te<br />
rrezikshme.<br />
7. "Mbetje te ndërtimit" janë mbetjet si: gurë, dhera, beton, tulla, qe mbeten nga<br />
veprimtaritë ndërtuese, rindërtuese, meremetuese dhe prishëse te ndërtesave dhe<br />
strukturave te tjera.<br />
8. "Mbetje te vëllimshme" janë mbetje me përmasa te mëdha pajisjesh e makinerish,<br />
grumbullimi, transportimi dhe largimi i te cilave kryhet me metoda e teknika te<br />
veçanta.<br />
9. "Mbetje urbane" janë mbetjet e shtëpive, te ndërtesave administrative, soci<strong>al</strong>e dhe<br />
publike. Ne këtë emërtim përfshihen edhe mbetjet qe vijnë si rezultat i veprimtarive<br />
tregtare, vendeve te pushimit e argëtimit, sasitë dhe përbërjet e te cilave nuk<br />
pengojnë trajtimin e tyre bashke me mbetjet urbane.<br />
10. "Përpunimi i mbetjes" është ndryshimi i vetive ose i përbërjes se mbetjes, duke e<br />
transformuar atë ne produkt përfundimtar ose ne lende te pare apo ndihmese për<br />
prodhimin e produkteve përfundimtare.<br />
11. "Prodhuesi i mbetjes" është personi fizik dhe juridik, veprimtaria e te cilit krijon<br />
mbetje.<br />
12. "Riciklimi i mbetjes" është ripërtëritja ose rinovimi i vetive te mbetjes, për t'u<br />
përdorur me pas si lende e pare ose si materi<strong>al</strong> ndihmës.<br />
13. "Zotëruesi i mbetjes" është personi fizik dhe juridik:
a) veprimtaria e te cilit krijon këtë mbetje;<br />
b) i cili grumbullon, ruan përkohësisht, transporton dhe largon për ne vendin e<br />
caktuar mbetje te ngurta;<br />
c) i cili përpunon dhe asgjëson mbetje te ngurta.<br />
Zotëruesi i mbetjes është i njohur dhe i identifikuar si subjekt te drejtash e detyrash<br />
ne çdo faze te procesit te administrimit te mbetjeve qe nga krijimi deri ne asgjësimin e<br />
tyre.<br />
Neni 3<br />
Objekti<br />
1. I nënshtrohen administrimit, sipas kërkesave te këtij ligji:<br />
a) mbetjet urbane;<br />
b) mbetjet industri<strong>al</strong>e;<br />
c) mbetjet spit<strong>al</strong>ore;<br />
ç) mbetjet e ndërtimit;<br />
d) mbetjet ne sistemin e kan<strong>al</strong>izimeve te ujerave te zeza, kan<strong>al</strong>eve kulluese e<br />
rezervuarëve;<br />
dh) mbetjet bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e;<br />
e) mbetjet e vëllimshme.<br />
2. Ky ligj nuk zbatohet për mbetjet e rrezikshme, radioaktive, bërthamore dhe<br />
eksplozive, administrimi i te cilave rregullohet me ligje te veçanta.<br />
3. Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit te Mjedisit, miraton "Kat<strong>al</strong>ogun<br />
shqiptar te klasifikimit te mbetjeve", sipas "Kat<strong>al</strong>ogut evropian te mbetjeve".<br />
Neni 4<br />
Zbatimi<br />
Detyrimeve te këtij ligji u nënshtrohen person<strong>al</strong> fizike e juridike, publike dhe private,<br />
vendas ose te huaj:<br />
a) veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje;<br />
b) kur janë zotërues te mbetjeve, te angazhuar dhe te licencuar për grumbullimin,<br />
depozitimin, transportimin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin e tyre;<br />
c) organet shtetërore, organizatat shoqërore dhe shtetasit.<br />
Neni 5<br />
Detyrat e organeve shtetërore<br />
1. Ministria e Mjedisit, ne bashkëpunim me agjencitë rajon<strong>al</strong>e dhe Inspektoratin e<br />
Mjedisit organizojnë punët për funksionimin e procesit te administrimit mjedisor te<br />
mbetjeve dhe kontrollojnë zbatimin e tij ne te gjitha nivelet.<br />
2. Organet shtetërore, qendrore e vendore, ne bashkëpunim me Ministrinë e Mjedisit<br />
kane për detyre:<br />
a) hartimin e planeve kombëtare dhe lok<strong>al</strong>e për administrimin mjedisor te mbetjeve;<br />
b) përcaktimin e metodologjisë për trajtimin mjedisor te mbetjeve, ne përputhje me<br />
llojin e natyrën e tyre;<br />
c) sigurimin dhe përdorimin e efektshëm te mjeteve te nevojshme financiare;
ç) kontrollin e vazhdueshëm mbi veprimtaritë qe krijojnë mbetje, si dhe mbi ato qe<br />
angazhohen ne transportimin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin e tyre ne fushat<br />
e sektorët qe mbulojnë.<br />
Neni 6<br />
Taksa e mbetjeve<br />
Personat fizike e juridike, vendas e te huaj, veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje,<br />
paguajnë takse për krijimin e mbetjeve dhe shkarkimin e tyre ne mjedis. Masa dhe<br />
lloji i taksës, mënyrat e pagesës, organet qe i vjelin, kriteret e përdorimit mjedisor te<br />
saj caktohen me ligj.<br />
KREU II<br />
PARANDALIMI I NDOTJES NGA MBETJET E NGURTA<br />
Neni 7<br />
Qëllimi i administrimit te mbetjeve<br />
Procesi i administrimit te mbetjeve synon qe:<br />
a) nga veprimtaritë prodhuese te rezultojnë sa me pak mbetje;<br />
b) ne mbetjet e krijuara, vendin kryesor ta zënë mbetjet e degradueshme, te<br />
riciklueshme e te përpunueshme;<br />
c) administrimi i tyre te jete cikël sa me i shkurtër, me qellim qe te zvogëlohet koha e<br />
ekspozimit te tyre ne mjedis;<br />
ç) mbetjet te grumbullohen dhe te trajtohen te ndara ne te gjitha fazat e administrimit<br />
te tyre dhe te mos përzihen me mbetjet e rrezikshme dhe inerte. Trajtimi i tyre ne një<br />
faze te mëparshme te mos pengoje përdorimin e mëtejshëm te tyre;<br />
d) te pakësohet sa me shume lëvizja e transporti i mbetjeve dhe asgjësimi i tyre te<br />
kryhet ne impiantin me te afërt;<br />
dh) për hedhurinat qe rezultojnë pas përpunimit te mbetjeve, te kryhet groposje e<br />
sigurt.<br />
Neni 8<br />
Veprimet e nd<strong>al</strong>uara<br />
Ne territorin e Republikës se Shqipërisë janë te nd<strong>al</strong>uara:<br />
a) braktisja, shkarkimi, hedhja ne toke ose ne ujerat sipërfaqësore e mbetjeve qe çojnë<br />
ne degradimin e vetive te tokës ose te ujerave sipërfaqësore dhe shkaktojnë rrezik ose<br />
dem për shëndetin dhe mjedisin;<br />
b) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë zonave te përcaktuara nga organet e<br />
qeverisjes vendore;<br />
c) importimi i mbetjeve dhe i hedhurinave, qe rezultojnë nga trajtimi i tyre, me qellim<br />
ruajtjeje, depozitimi ose asgjësimi;<br />
ç) grumbullimi, transportimi, ruajtja, riciklimi, përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve<br />
nga<br />
personat fizike e juridike, te p<strong>al</strong>icencuar për kryerjen e këtyre veprimtarive;
d) përpunimi, depozitimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji te<br />
papërshtatshme dhe te pamiratuara nga Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës;<br />
dh) djegia ne natyre, përfshirë edhe vetedjegien e mbetjeve dhe te hedhurinave qe<br />
rezultojnë nga trajtimi i tyre.<br />
Neni 9<br />
Detyrime te krijuesit te mbetjeve<br />
1. Person<strong>al</strong> fizike dhe juridike, veprimtaria e te cilëve krijon mbetje, detyrohen:<br />
a) te ndërtojnë linja dhe impiante për riciklimin dhe përpunimin e mbetjeve, ne<br />
përputhje me teknologjinë, me natyrën dhe sasinë e mbetjeve qe krijojnë;<br />
b) t'i ruajnë dhe t'i trajtojnë mbetjet qe te mos vështirësojnë proceset pasuese te<br />
administrimit mjedisor te tyre;<br />
c) te ndajnë qe ne burim mbetjet ne kosha te veçante te d<strong>al</strong>lueshëm.<br />
2. Për plotësimin e këtyre detyrimeve, personi fizik ose juridik, veprimtaria e te cilit<br />
krijon mbetje, harton programin e masave teknike, teknologjike e organizative te<br />
trajtimit te mbetjeve, i cili kontrollohet nga Inspektorati i Mjedisit, nga organi qe ka<br />
licencuar veprimtarinë, si dhe nga organet e qeverisjes vendore te zonës ku<br />
zhvillohet veprimtaria.<br />
Neni 10<br />
Detyrimet e zotëruesit te mbetjeve<br />
1. Zotëruesit e mbetjeve sigurojnë:<br />
a) respektimin e kërkesave te ligjit nr.8094, date 21.3.1996 "Për largimin publik te<br />
mbeturinave", te këtij ligji dhe te akteve nënligjore ne zbatim te tyre;<br />
b) ruajtjen e mbetjeve ne kushte te veçanta, sipas tipit, sasisë, origjinës dhe vetive te<br />
tyre;<br />
c) ndarjen e mbetjeve te rrezikshme prej mbetjeve te tjera, ruajtjen e sigurt te<br />
mbetjeve,<br />
për te cilat nuk ekzistojnë mënyra te përshtatshme përpunimi dhe asgjësimi;<br />
ç) mbajtjen e regjistrave te mbetjeve, sipas klasifikimit te tyre, ku hidhen te dhënat<br />
për sasinë, përmbajtjen dhe periodicitetin e grumbullimit dhe te transportit, te dhëna<br />
për ruajtjen dhe largimin e mbetjeve ne vendet e caktuara;<br />
d) grumbullimi i mbetjeve te rrezikshme behet i veçuar dhe ato ruhen përkohësisht<br />
ne mbajtës speci<strong>al</strong>e, paketohen, etiketohen dhe transportohen ne përputhje me<br />
rregullat dhe standardet ndërkombëtare te miratuara ne Republikën e Shqipërisë.<br />
2. Lëvizja e mjeteve nga një zotërues tek tjetri behet vetëm mbi bazën e kontratave.<br />
3. Zotëruesit e mbetjeve dëmshpërblejnë dhe rehabilitojnë, me shpenzimet e tyre,<br />
demet qe shkaktojnë ne shëndet dhe ne mjedis.<br />
4. Shpenzimet për grumbullimin, transportin, ruajtjen, përpunimin dhe asgjësimin e<br />
mbetjeve përb<strong>al</strong>lohen nga zotëruesit e mbetjeve.<br />
KREU III<br />
TRAJTIMI I MBETJEVE SIPAS LLOJIT<br />
Neni 11
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve urbane<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve urbane kryhen nëpërmjet metodave dhe<br />
renditjes se mëposhtme te detyrueshme për zbatim:<br />
a) ndarja e mbetjeve sipas klasifikimit te miratuar;<br />
b) riciklimi dhe ripërdorimi i tyre;<br />
c) kompostimi;<br />
ç) groposja;<br />
d) djegia ne impiante te posaçme.<br />
2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Shëndetësisë miratojnë rregu llore tip për secilën<br />
nga metodat e mësipërme. Organet e qeverisjes vendore miratojnë rregulloret për<br />
çdo rast konkret, duke iu referuar rregulloreve tip te miratuara.<br />
Neni 12<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ndërtimit<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ndërtimit behet me ripërdorim dhe<br />
groposje.<br />
2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Rregullimit te Territorit dhe Turizmit miratojnë<br />
rregulloren e trajtimit te mbetjeve te ndërtimit nga krijimi, transportimi e deri tek<br />
asgjësimi i tyre.<br />
Neni 13<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve industri<strong>al</strong>e<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve industri<strong>al</strong>e bëhen nëpërmjet impianteve dhe<br />
teknologjive te veçanta, për çdo lloj mbetje industri<strong>al</strong>e.<br />
2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë rregulloren<br />
e trajtimit te mbetjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe kriteret e rregullat për inst<strong>al</strong>imin dhe<br />
funksionimin e impianteve te përpunimit.<br />
Neni 14<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te minierave<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te shpim-kërkimit dhe shfrytëzimit te pasurive<br />
minerare kryhen pa penguar studimin, nxjerrjen dhe cilësitë e tyre, si dhe pa<br />
shkaktuar dëme ne ujerat sipërfaqësore e nëntokësore, ne peizazh e ne biodiversitet.<br />
2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë rregulloren<br />
e trajtimit te mbetjeve te minierave qe nga krijimi, transporti e deri tek asgjësimi i<br />
tyre.<br />
Neni 15<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ushtrisë<br />
1. Mbetjet e krijuara nga repartet, ndërmarrjet e inst<strong>al</strong>imet ushtarake përpunohen dhe<br />
asgjësohen prej tyre, ne përputhje me kërkesat e rregulloreve përkatëse te ushtrisë.
2. Ministria e Mbrojtjes kontrollon zbatimin e kërkesave te rregulloreve për<br />
administrimin dhe asgjësimin e mbetjeve te sektorit ushtarak.<br />
Neni 16<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e kryhen nga vete<br />
fermat<br />
qe i kane krijuar, duke përdorur kompostimin, riciklimin dhe teknologji te tjera te<br />
veçanta.<br />
2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Bujqësisë dhe Ushqimit miratojnë rregulloren e<br />
trajtimit te mbetjeve bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e, te detyrueshme për çdo fermer dhe te<br />
kontrollueshme nga inspektoratet e Ministrisë se Bujqësisë dhe Ushqimit dhe nga<br />
organet e qeverisjes vendore.<br />
Neni 17<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te vëllimshme<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te vëllimshme kryhen nga personat fizike e<br />
juridike, te speci<strong>al</strong>izuar dhe te licencuar për këtë veprimtari. Për veprimtaritë lok<strong>al</strong>e,<br />
licencimin e bëjnë organet e qeverisjes vendore.<br />
2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve miratojnë<br />
rregulloren për përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve te vëllimshme.<br />
3. Vendet për depozitimin dhe asgjësimin e mbetjeve te vëllimshme miratohen nga<br />
organet e qeverisjes vendore, sipas kritereve te përcaktuara ne nenin 21 te këtij ligji.<br />
Neni 18<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore<br />
1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore kryhen nëpërmjet djegies ne impiante<br />
te<br />
posaçme.<br />
2. Ministri i Shëndetësisë dhe Ministri i Mjedisit miratojnë rregulloren e përpunimit<br />
dhe te asgjësimit te mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, si dhe kriteret e rregullat për inst<strong>al</strong>imin dhe<br />
funksionimin e impianteve te djegies.<br />
Neni 19<br />
Mbetjet ndërkufitare<br />
1. Mbetjet urbane, te krijuara gjate transportit ndërkufitar (ajror, ujor dhe rrugor), te<br />
pasagjereve, veçohen ne piken kufitare dhe trajtohen si mbeturinat urbane te zonës.<br />
2. Ministri i Mjedisit, Ministri i Shëndetësisë dhe Ministri i Transportit dhe<br />
Telekomunikacioneve miratojnë udhëzimin për administrimin e mbetjeve ne pikat e<br />
k<strong>al</strong>imit kufitar.<br />
Neni 20<br />
Groposja e mbetjeve
1. Groposja e mbetjeve është etapa e fundit, se cilës i nënshtrohen te gjitha mbetjet,<br />
objekt i këtij ligji, si dhe hedhurinat qe rezultojnë pas trajtimit te tyre.<br />
2. Nuk lejohet te groposen:<br />
a) mbetjet e lëngëta;<br />
b) mbetjet eksplozive dhe oksiduese;<br />
c) mbetjet e përflakshme;<br />
ç) mbetjet spit<strong>al</strong>ore, infektive dhe shpuese;<br />
d) gomat e përdorura te automjeteve.<br />
Neni 21<br />
Inst<strong>al</strong>imi i impianteve<br />
Përcaktimi i vendit ku inst<strong>al</strong>ohen impiantet e përpunimit dhe te asgjësimit te<br />
mbetjeve, i nënshtrohet procedurës se vlerësimit te ndikimit ne mjedis, duke mbajtur<br />
parasysh kriteret e mëposhtme:<br />
a) te jete larg nga vendbanimet, nga rrugët kombëtare dhe zonat me lëvizje te dendur<br />
te<br />
njerëzve dhe kafshëve;<br />
b) te jete ne formacione gjeologjike, qe pengojnë filtrimet e mundshme;<br />
c) te mos jete ne afërsi te burimeve ujore sipërfaqësore, nëntokësore, baseneve, tokave<br />
te lagura, lagunave, kënetave, pyjeve, kullotave, zonave me ndjeshmëri te larte<br />
ekologjike dhe zonave te mbrojtura turistike dhe me trashëgimi kulturore;<br />
ç) te jete larg zonave qe mund te përmbyten;<br />
d) te lejoje lëvizjen e brendshme te automjeteve dhe te mekanizmave qe transport<br />
ojnë<br />
dhe përpunojnë mbetjet.<br />
Neni 22<br />
Rehabilitimi i venddepozitimeve ekzistuese<br />
1. Me hyrjen ne fuqi te këtij ligji, fushat ekzistuese te depozitimit te mbetjeve urbane i<br />
nënshtrohen administrimit paraprak ne drejtim te:<br />
a) mbulimit me dhe e ngjeshjes;<br />
b) hapjes se kan<strong>al</strong>eve te veçanta për ujerat e shiut, ujerat sipërfaqësore dhe për<br />
ekstraktet e mbetjeve dhe grumbullimin e tyre ne një basen te izoluar;<br />
c) mbrojtjes nga zjarret;<br />
ç) nd<strong>al</strong>imit te hyrjes se personave te paautorizuar;<br />
d) mbulimit me dhe e gjelbërimit te pjesës se fushës, ku nuk depozitohen me mbetje.<br />
2. Me hyrjen ne fuqi te këtij ligji, dampat industri<strong>al</strong>e ekzistuese mirëmbahen dhe<br />
rehabilitohen, sipas kërkesave te përcaktuara ne këtë ligj për administrimin e<br />
mbetjeve industri<strong>al</strong>e.<br />
3. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë udhëzimin<br />
për, rehabilitimin e dampave, sipas veçorive te mbetjeve qe ato mbartin.<br />
KREU IV<br />
KOMITETI I ADMINISTRIMIT TE MBETJEVE TE NGURTA
Neni 23<br />
Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta<br />
1. Për te bashkërenduar detyrat e ministrive për administrim mjedisor te mbetjeve<br />
krijohet Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta si organizëm ndërministror<br />
ne nivel zëvendësministrash. Këshilli i Ministrave, me propozim te Ministrit te<br />
Mjedisit, miraton përbërjen, organizimin dhe funksionimin e tij.<br />
2. Çdo fund viti, Komiteti paraqet për shqyrtim ne Këshillin e Ministrave raportin<br />
vjetor te gjendjes dhe te administrimit te mbetjeve ne shk<strong>al</strong>le vendi.<br />
Neni 24<br />
Plani kombëtar<br />
Për zbatimin e kërkesave te këtij ligji, Këshilli i Ministrave miraton Planin Kombëtar<br />
te Administrimit te Mbetjeve te Ngurta, te propozuar nga Komiteti i Administrimit te<br />
Mbetjeve te Ngurta.<br />
Neni 24/1<br />
Licencat e parashikuara në krerët II e III, të këtij ligji, përfshihen në kategorinë III.2, të<br />
shtojcës së ligjit për licencat. Licencimi i këtyre veprimtarive bëhet sipas ligjit për<br />
licencat.<br />
KREU V<br />
LEJA MJEDISORE<br />
Neni 25<br />
Leja mjedisore<br />
1. Personat fizike dhe juridike qe marrin përsipër grumbullimin, transportimin,<br />
përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve, pajisen me autorizim mjedisore përkatëse,<br />
duke u përjashtuar nga tarifa e shërbimit për marrjen e autorizims.<br />
2. Kur veprimtaritë e mësipërme ushtrohen ne shk<strong>al</strong>le vendi, leja miratohet nga<br />
Ministri i Mjedisit. Për veprimtaritë lok<strong>al</strong>e, miratimi behet nga agjencitë rajon<strong>al</strong>e te<br />
mjedisit ne bashkëpunim me organet e qeverisjes vendore.<br />
KREU VI<br />
IMPORTIMI, EKSPORTIMI DHE TRANZITIMI I MBETJEVE<br />
Neni 26<br />
Leja e importit<br />
Ne Republikën e Shqipërisë nd<strong>al</strong>ohet importimi i mbetjeve për ruajtje, depozitim ose<br />
asgjësim.<br />
Çdo import i veçantë mund të kryhet në bazë të një autorizimi të posaçëm të Këshillit<br />
të
Ministrave.<br />
Neni 27<br />
Eksportimi i mbetjeve<br />
1. Person<strong>al</strong> fizike dhe juridike, qe do te eksportojnë mbetje, pajisen me autorizim<br />
eksportimi te mbetjeve. Ministri i Mjedisit përcakton rregullat e kërkimit, te<br />
shqyrtimit dhe te miratimit te autorizims se eksportimit, si dhe dokumentet qe<br />
shoqërojnë kërkesën për autorizim.<br />
2. Eksportimi i mbetjeve lejohet me miratimin e autoriteteve përgjegjëse te shtetit ku<br />
do<br />
te importohet dhe te shteteve, ne territoret e te cilave do te tranzitohet mbetja.<br />
3. Ne rast se shteti importues ose shtetet, ne territoret e te cilave do te tranzitohet<br />
mbetja, refuzojnë te pranojnë mbetjen e eksportuar, eksportuesi mbulon vete<br />
shpenzimet për asgjësimin e sigurt te mbetjeve.<br />
Neni 28<br />
Tranzitimi i mbetjeve<br />
1. Tranzitimi i mbetjeve ne territorin e Republikës se Shqipërisë behet me autorizim<br />
te miratuar nga Ministri i Mjedisit, sipas rregullave dhe procedurave te miratuara<br />
prej tij dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve.<br />
2. Tranzitimi i mbetjeve nuk lejohet pa miratimin e autoriteteve përgjegjëse te shtetit<br />
importues, shtetit eksportues dhe te shteteve te tjera, ne territoret e te cilave do te<br />
tranzitohet.<br />
Neni 29<br />
Shkelja e rregullave te lëvizjes se mbetjeve<br />
1. Ne rast te shkeljes se rregullave te importit, te eksportit dhe te tranzitimit te<br />
mbetjeve, autoritetet e doganës dhe ato te policisë kufitare bllokojnë lëvizjen e<br />
mbetjeve dhe njoftojnë Ministrinë e Mjedisit dhe Ministrinë e Rendit Publik.<br />
2. Ministria e Mjedisit është autoriteti përgjegjës kombëtar dhe bashkërenduesi i te<br />
gjitha marrëveshjeve ndërkombëtare për administrimin mjedisor te mbetjeve, ne te<br />
cilat Republika e Shqipërisë është p<strong>al</strong>e.<br />
KREU VII<br />
MONITORIMI I ADMINISTRIMIT TE MBETJEVE<br />
Neni 30<br />
Detyrimi për monitorim<br />
1. Monitorimi i mbetjeve është pjese e Programit Kombëtar te Monitorimit te Mjedisit<br />
dhe kryhet sipas kërkesave te tij. Monitorimi i mbetjeve përfshin te gjitha fazat e<br />
procesit te administrimit te tyre, sipas këtij ligji dhe re<strong>al</strong>izohet i veçante për do lloj<br />
mbetje.
2. Person<strong>al</strong> fizike dhe juridike, veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje, qe trajtohen<br />
nga ky ligj, si dhe person<strong>al</strong> fizike dhe juridike te pajisur me autorizim mjedisi për<br />
grumbullimin, transportimin, përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve, monitorojnë<br />
kryerjen e këtyre veprimtarive me shpenzimet e veta dhe publikojnë te dhënat qe<br />
d<strong>al</strong>in do tre muaj.<br />
3. Ministri i Mjedisit miraton rregulloren e monitorimit te mbetjeve, e cila është e<br />
detyrueshme për subjektet e përmendura ne piken 2 te këtij neni.<br />
KREU VIII KONTROLLI<br />
Neni 31<br />
1. Ndaj veprimtarisë se zotëruesve te mbetje ve ushtrojnë kontrolle Inspektorati i<br />
Mjedisit, organi qe ka licencuar veprimtarinë, Inspektorati Sanitar Shtetëror dhe<br />
inspektorati bashkiak.<br />
2. Inspektorati bashkiak dhe Inspektorati Sanitar Shtetëror kontrollojnë zbatimin e<br />
rregullave dhe te kërkesave për krijimin, grumbullimin, ruajtjen, transportimin,<br />
përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve urbane, te mbetjeve te ndërtimit dhe te<br />
mbetjeve te vëllimshme.<br />
3. Inspektorati i Mjedisit kontrollon zbatimin e rregullave dhe te kërkesave për<br />
trajtimin<br />
dhe administrimin e mbetjeve dhe kushtet e vendosura ne autorizimn mjedisore për:<br />
a) krijimin, grumbullimin, ruajtjen, lëvizjen dhe përpunimin e mbetjeve te tjera nga<br />
ato<br />
te përmendura ne piken 2 te këtij neni;<br />
b) funksionimin e impianteve dhe te inst<strong>al</strong>imeve te përpunimit dhe te asgjësimit te<br />
mbetjeve;<br />
c) transportin dhe lëvizjen e mbetjeve brenda proceseve te administrimit te tyre;<br />
ç) kryerjen e monitorimit te mbetjeve nga zotëruesit e tyre;<br />
d) mbajtjen e regjistrave te veçante për mbetjet;<br />
dh) zbatimin e programeve vetjake te masave teknike, teknologjike e organizative.<br />
KREU IX<br />
SANKSIONET<br />
Neni 32<br />
1. Kur shkeljet e dispozitave te këtij ligji përbejnë vepër pen<strong>al</strong>e, Inspektorati i Mjedisit<br />
bën k<strong>al</strong>lëzimin për ndjekje pen<strong>al</strong>e.<br />
2. Shkeljet e mëposhtme te dispozitave te këtij ligji, kur nuk përbejnë vepër pen<strong>al</strong>e,<br />
përbejnë kundërvajtje administrative ne fushën e mjedisit:<br />
a) ushtrimi pa autorizim mjedisore i veprimtarive, duke shkelur kërkesat e nenit 25 te<br />
këtij<br />
ligji;<br />
b) shkelja e kërkesave dhe kushteve te vendosura ne autorizimn mjedisore për<br />
administrimin e<br />
mbetjeve;
c) mosrespektimi i detyrimeve gjate vënies ne pune te impianteve dhe te inst<strong>al</strong>imeve;<br />
ç) braktisja, shkarkimi ose hedhja e mbetjeve jashtë vendeve te përcaktuara;<br />
d) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë vendeve te përcaktuara nga organet<br />
përkatëse;<br />
dh) braktisja e inst<strong>al</strong>imeve, venddepozitimeve dhe impianteve te përpunimit e<br />
asgjësimit<br />
te mbetjeve;<br />
e) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji te papërshtatshme<br />
dhe<br />
te pamiratuara, si dhe djegia ne natyre dhe lejimi i vetedjegies se tyre;<br />
ë) importimi i mbetjeve dhe hedhurinave, ne kundërshtim me kërkesat e nenit 26 te<br />
këtij<br />
ligji;<br />
f) mosberja e rregullimeve për te sjelle mjedisin ne gjendjen e mëparshme;<br />
g) moskryerja e monitorimit ne te gjitha etapat e procesit te administrimit te<br />
mbetjeve;<br />
gj) mosdhënia ne afatet e kërkuara e te dhënave dhe njoftimeve për gjendjen dhe<br />
ndotjen e mjedisit gjate te gjitha etapave te procesit te administrimit te mbetjeve dhe<br />
mospublikimi i tyre, i shoqëruar edhe me sqarimin e masave për mbrojtjen e<br />
popullsisë.<br />
Neni 33<br />
Masat e gjobave<br />
1. Për kundërvajtjet administrative, te parashikuara ne nenin 32, jepen dënime me<br />
gjobe: a)për shkronjat "a", "b" dhe "c" nga 300 000 deri ne 500 000 leke;<br />
b) për shkronjat "ç", "d", "dh", "e" dhe "e" nga 500 000 deri ne 1 000000 leke;<br />
c) për shkronjat "f', "g" dhe "gj" nga 100000 deri ne 300 000 leke.<br />
2. Krahas dënimit me gjobe, Inspektorati i Mjedisit mund te vendose mbylljen e<br />
përkohshme ose te përhershme te veprimtarisë, ne varësi nga ndotja dhe dëmtimi i<br />
shkaktuar.<br />
Neni 34<br />
Ankimi<br />
1. Kundër vendimit te Inspektoratit te Mjedisit mund te behet ankim te Ministri i<br />
Mjedisit brenda 10 ditëve nga marrja e njoftimit. Ministri i Mjedisit duhet t'i përgjigjet<br />
ankimit brenda 30 ditëve.<br />
2. Kundër vendimit te Ministrit te Mjedisit ose kur ky i fundit nuk përgjigjet brenda<br />
afatit 30-ditor, mund te behet ankim, brenda 30 ditëve nga marrja e njoftimit, ne<br />
gjykatën e rrethit ku është bere kundërvajtja.<br />
Neni 35<br />
Akte nënligjore<br />
1. Ngarkohet Këshilli i Ministrave te nxjerre akte nënligjore ne zbatim te nenit 3 pika<br />
3, nenit 23 pika 1 dhe nenit 24 te këtij ligji.
2. Ngarkohet Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës te nxjerrin aktet nënligjore ne<br />
zbatim te nenit 11 pika 2, nenit 12 pika 2, nenit 13 pika 2, nenit 14 pika 2, nenit 16<br />
pika 2, nenit 17 pika 2, nenit 18 pika 2, nenit 19 pika 2, nenit 22 pika 3, nenit 27 pika 3<br />
dhe nenit 29 pika 1 te këtij ligji.<br />
Neni 36<br />
Hyrja ne fuqi<br />
Ky ligj hyn ne fuqi 15 dite pas botimit ne Fletoren Zyrtare.<br />
Shp<strong>al</strong>lur me dekret nr.3742, date 19.3.2003 te Presidentit te Republikës se<br />
Shqipërisë,<br />
Alfred Moisiu.<br />
VENDIM<br />
Nr.806, datë 4.12.2003<br />
PËR MIRATIMIN E RREGULLAVE E TË PROCEDURAVE PËR IMPORTIMIN E<br />
MBETJEVE PËR PËRDORIM, PËRPUNIM E RICIKLIM<br />
Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 3 të nenit 22 të ligjit nr.8934,<br />
datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit,<br />
Këshilli i Ministrave<br />
VENDOSI:<br />
I. Importimi i mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim<br />
1. Personat fizikë dhe juridikë mund të importojnë mbetje për t’i përdorur,<br />
përpunuar e ricikluar, me përjashtim të mbetjeve të rrezikshme, importimi i të cilave<br />
rregullohet me dispozita të veçanta, vetëm në kushtet kur:<br />
a) përdorimi, përpunimi e riciklimi i tyre kryhet me teknologji bashkëkohore,<br />
që garanton mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit;<br />
b) prej tyre përfitohen lëndë ose materi<strong>al</strong>e të dobishme dhe kursehen lëndë të<br />
para, defiçitare dhe të kushtueshme;<br />
c) transportimi i tyre nuk ndikon negativisht në shëndetin e njeriut dhe në<br />
mjedisin e tyre.<br />
2. Importimi i mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim mund të kryhet vetëm<br />
pasi personi fizik ose juridik që kërkon t’i importojë, të jetë i pajisur me miratimin<br />
përkatës.<br />
3. Miratimi për importimin e mbetjeve jepet nga Këshilli i Ministrave, duke<br />
përcaktuar llojin e sasinë që do të importohet dhe afatet e importimit.<br />
4. Për të marrë miratimin për importimin e mbetjeve, personi fizik ose juridik,<br />
paraqet këto dokumente:
a) Kërkesën për të lejuar importin e këtyre mbetjeve.<br />
b) Deklaratën person<strong>al</strong>e, ku përcaktohen emërtimi i mbetjes, sasia, përbërja,<br />
destinacioni, lloji i veprimtarisë ku do të përdoret, si dhe respektimi i kërkesave<br />
ligjore, i normave e i standardeve për mbrojtjen e mjedisit.<br />
c) Fotokopjen e noterizuar të licencës me të cilën është miratuar veprimtaria<br />
nga organi përkatës shtetëror.<br />
ç) Fotokopjen e noterizuar të lejes mjedisore, në të cilën janë përcaktuar<br />
kushtet e ushtrimit të veprimtarisë.<br />
d) Fotokopjen e noterizuar të lejes së dhënë nga Ministria e Shëndetësisë, ku<br />
përcaktohen kushtet në mbrojtje të shëndetit të publikut.<br />
dh) Mendimin me shkrim të organit të qeverisjes vendore, në bazë të të cilit<br />
është rënë dakord që, në territorin e tij, të përpunohen mbetje të importuara.<br />
Dokumentet e paraqitura pranohen dhe regjistrohen në protokollin e Ministrisë së<br />
Mjedisit, pasi kërkuesi të ketë derdhur, në llogarinë rrjedhëse të tij, tarifën e<br />
shërbimit në shumën 30 000 (tridhjetë mijë) lekë.<br />
5. Ministria e Mjedisit, në bazë të studimit dhe të verifikimit në vend të veprimtarisë,<br />
jep mendimin për kërkesën dhe, brenda 20 ditëve nga regjistrimi i saj në protokoll, ia<br />
përcjell të gjitha dokumentet Këshillit të Ministrave.<br />
6. Kur kërkesa pranohet, Ministria e Mjedisit harton projektvendimin për importimin<br />
e mbetjeve të kërkuara dhe ia dërgon për miratim Këshillit të Ministrave. Kur<br />
kërkesa refuzohet Ministria e Mjedisit harton projektvendimin që refuzon kërkesën.<br />
7. Ndaj vendimit të Këshillit të Ministrave, që nuk miraton kërkesën për importimin<br />
e mbetjeve, kërkuesi, brenda 30 ditëve, mund të ankohet në gjykatë.<br />
8. Ministria e Mjedisit mban regjistër të veçantë për kërkesat për importimin e<br />
mbetjeve, në të cilin shënohen kërkesa, emri i kërkuesit, lloji, sasia e mbetjes,<br />
destinacioni, miratimi ose refuzimi i saj.<br />
9. Përdorimi, përpunimi dhe riciklimi i mbetjeve të importuara përfaqësojnë<br />
veprimtari të veçantë nga importimi i tyre dhe personi fizik ose juridik pajiset me leje<br />
mjedisore, sipas kërkesave të ligjeve <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin<br />
mjedisor të mbetjeve të ngurta” dhe nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e<br />
ndikimit në mjedis”.<br />
II. Transporti i mbetjeve që importohen<br />
1. Për mbetjet që do të futen në territorin e Republikës së Shqipërisë importuesi<br />
siguron, kundrejt kontratës së transportit, amb<strong>al</strong>azhimin, ngarkimin, transportin dhe<br />
shkarkimin e tyre, për të mos shkaktuar ndikime negative në shëndetin e njeriut dhe<br />
në mjedis.<br />
2. Për të bërë transportin e mbetjeve, personi importues, juridik ose fizik, duhet të<br />
marrë nga institucionet e autorizuara të vendit të prejardhjes së mbetjes:<br />
a) deklaratën e konfirmimit të llojit dhe të përbërjes së mbetjes;<br />
b) certifikatat, që tregojnë se mbetja nuk përbën rrezik për shëndetin dhe<br />
mjedisin;<br />
c) lejen e organeve doganore të vendit nga importohet.<br />
3. Personi juridik ose fizik, importues i mbetjeve, është i detyruar të ketë në kontratën<br />
e transportit të gjithë dokumentacionin e nevojshëm ligjor për transportin<br />
ndërkombëtar, si dhe ato që parashikohen në pikën II/2 të këtij vendimi.<br />
Dokumentet e transportit shoqërojnë ngarkesën gjatë gjithë kohës së transportit, deri
në vendin e shkarkimit.<br />
III. Kontrolli doganor<br />
1. Hyrja në territorin e Republikës së Shqipërisë e mjeteve të transportit të ngarkuara<br />
me mbetje lejohet nga organet doganore vetëm pasi, në zbatim të Kodit Doganor dhe<br />
të vendimit nr.205, datë 13.3.1999 të Këshillit të Ministrave “Për dispozitat zbatuese<br />
të Kodit Doganor”, u paraqitet edhe kopja e vendimit të Këshillit të Ministrave, që ka<br />
miratuar importimin, si dhe dokumentet e parashikuara në pikën II/2 të këtij<br />
vendimi.<br />
2. Organet doganore të pikave kufitare, të përcaktuara në pikën III/3 të këtij vendimi,<br />
mbajnë regjistër të veçantë për mbetjet që futen në vendin tonë, ku shënojnë llojin e<br />
mbetjes, sasinë, importuesin, vendin e shkarkimit.<br />
3. Për hartimin e raportit të gjendjes së mjedisit, organet doganore, në fund të çdo<br />
viti, raportojnë në Ministrinë e Mjedisit të dhënat për llojin e mbetjes, sasinë,<br />
importuesin dhe vendin e shkarkimit.<br />
IV. Pikat 10, 11,12 dhe 13 të vendimit nr.26, datë 21.1.1994 të Këshillit të Ministrave<br />
“Për mbetjet e rrezikshme dhe mbeturinat”, shfuqizohen.<br />
V. Ngarkohen Ministria e Mjedisit dhe Drejtoria e Përgjithshme e Doganave për<br />
zbatimin e këtij vendimi.<br />
Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />
KRYEMINISTRI<br />
Fatos Nano<br />
VENDIM<br />
Nr. 99, datë 18.2.2005<br />
PËR MIRATIMIN E KATALOGUT SHQIPTAR TË KLASIFIKIMIT TË<br />
MBETJEVE<br />
Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 3 të nenit 3 të ligjit <strong>nr.9010</strong>,<br />
datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, me propozimin e<br />
Ministrit të Mjedisit, Këshilli i Ministrave<br />
VENDOSI:<br />
1. Miratimin e Kat<strong>al</strong>ogut Shqiptar të Klasifikimit të Mbetjeve, në përputhje me<br />
Kat<strong>al</strong>ogun Europian të Mbetjeve, sipas aneksit A që i bashkëlidhet këtij vendimi, dhe<br />
është pjesë përbërëse e tij, e që përmbledh shtojcat I, II, III dhe IV, në të cilat jepen<br />
përkatësisht:<br />
a) Shtojca I: Klasifikimi i mbetjeve;<br />
b) Shtojca II: Vetitë dhe karakteristikat e mbetjeve të rrezikshme;<br />
c) Shtojca III: Kategoritë e mbetjeve të gjeneruara, të listuara sipas natyrës së<br />
tyre (III.A) dhe veprimtarisë që i gjeneron ato (III.B);<br />
ç) Shtojca IV: Përbërësit e mbetjeve të shtojcës III.B që i bëjnë ato të rrezikshme,<br />
kur paraqesin vetitë e përshkruara në shtojcën II.<br />
2. Në kuptim të këtij vendimi vlerësohen si të rrezikshme:
a) mbetjet e shtojcës I, të shënuara me “*”, të cilat paraqesin njërën apo më<br />
shumë nga vetitë e listuara në shtojcën II ose kanë një apo më shumë substanca të<br />
listuara në shtojcën IV;<br />
b) mbetjet e rrezikshme, të përcaktuara si të tilla nga konventa e Baselit “Për<br />
kontrollin e lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre”.<br />
3. Kat<strong>al</strong>ogu Shqiptar i Klasifikimit të Mbetejeve të rishikohet dhe të plotësohet sipas<br />
ndryshimeve përkatëse të Kat<strong>al</strong>ogut Europian të Mbetjeve.<br />
Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />
KRYEMINISTRI<br />
Fatos Nano<br />
SHTOJCA I<br />
HYRJE<br />
1. Tipet e ndryshme të mbetjeve në kat<strong>al</strong>og janë të përcaktuara me një kod 6-shifror,<br />
ndërsa sektorët ekonomikë dhe nëndarjet përkatëse që i gjenerojnë këto mbetje, jepen<br />
përkatësisht me kode 2-shifrorë dhe 4-shifrorë.<br />
2. Numrat 6-shifrorë të kodeve të mbetjeve, në rastet kur nuk ka pasur ndryshime në<br />
klasifikimin e mbetjeve sipas Kat<strong>al</strong>ogut përkatës Europian kanë mbetur po ato. Në<br />
rastet kur në amendimet e herëpashershme klasifikimi ka ndryshuar, kodet e vjetra<br />
janë fshirë si të papërdorshme, për të shmangur konfuzionet që mund të vijnë nga<br />
ndryshimet në renditje.<br />
3. Tipet e mbetjeve në kat<strong>al</strong>og emërtohen si më poshtë:<br />
01. mbetje që d<strong>al</strong>in nga kërkimet dhe shfrytëzimi i minierave dhe karrierave, si<br />
edhe nga trajtimet fiziko-kimike të miner<strong>al</strong>eve;<br />
02. mbetje që d<strong>al</strong>in nga bujqësia (agrikultura), kopshtaria (hortikikultura)<br />
ujërat, pylltaria (silvikultura), gjuetia dhe peshkimi, si edhe përgatitja dhe<br />
përpunimet e ushqimeve;<br />
03. mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve dhe<br />
mobilieve, brumit të letrës, letrës dhe kartonit;<br />
04. mbetje që d<strong>al</strong>in nga industria e lëkurëve, peliçeritë dhe tekstili;<br />
05. mbetje të d<strong>al</strong>a nga rafinimi i naftës nga pastrimi i gazit natyror dhe nga<br />
trajtime pirolotike të karbonit;<br />
06. mbetje të kimisë miner<strong>al</strong>e;<br />
07. mbetje nga proceset e kimisë organike;<br />
08 mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi i lëndëve të<br />
veshjes (bojëra, llaqe dhe em<strong>al</strong>ime të tejdukshme), ngjitsa, stukove dhe bojra<br />
stampimi;<br />
09. mbetje të industrisë fotografike;<br />
10. mbetje nga proceset termike;<br />
11. mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të met<strong>al</strong>eve dhe<br />
materi<strong>al</strong>eve të tjerë; hidromet<strong>al</strong>urgjia e met<strong>al</strong>eve joferrore;<br />
12. mbetje nga trajtimi fiziko-mekanik dhe dhënia e formës së met<strong>al</strong>eve dhe<br />
plastikave;<br />
13. mbetje vajrash dhe mbetje të karburanteve të lëngshëm (përveç vajrave
ushqimore dhe ato në kapitullin 05 12 19;<br />
14. tretës të mbetjeve organike ftohës dhe pompues (përveç 07dhe 08) ;<br />
15. paketime mbeturinash; absorbente, rroba fshirëse, materi<strong>al</strong>e të filtrave dhe<br />
rroba mbrojtëse të paspecifikuara ndryshe ;<br />
16. mbetje të paspecifikuara në listë;<br />
17. mbetje nga ndërtimet dhe prishjet (përfshi dhera të gërmuara nga zona të<br />
kontaminuara);<br />
18. mbetje nga kujdesi shëndetësor njerëzor ose shtazor dhe kërkime që lidhen<br />
me to (me përjashtim të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen<br />
drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor);<br />
19. mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve, të ujërave të ndotur (jo në<br />
vend) dhe përgatitja e ujit për përdorim njerëzor dhe industri<strong>al</strong>;<br />
20. mbetjet urbane (mbetjet shtëpiake dhe tregtare, mbetje industri<strong>al</strong>e e<br />
institucion<strong>al</strong>e të ngjashme) përfshirë fraksionet e mbledhura veçmas.<br />
01 MBETJE QË DALIN NGA KËRKIMET E SHFRYTËZIMI I<br />
MINIERAVE DHE KARRIERAVE, SI EDHE NGA TRAJTIMET<br />
FIZIKO - KIMIKE TË MINERALEVE<br />
01 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga nxjerrja e miner<strong>al</strong>eve<br />
01 01 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga nxjerrja e miner<strong>al</strong>eve met<strong>al</strong>ore<br />
01 01 02 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga nxjerrja e miner<strong>al</strong>eve jomet<strong>al</strong>ore<br />
01 03 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimi fiziko-kimik i miner<strong>al</strong>eve<br />
met<strong>al</strong>ore<br />
01 03 04 * Sterile acide që vijnë nga përpunimi i xeherorëve me përmbajtje<br />
të squfurit<br />
01 03 05 * Sterile të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
01 03 06 Sterile të tjera nga ato të përmendura në 01 03 04 dhe 01 03 05<br />
01 03 07* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme që d<strong>al</strong>in<br />
nga përpunimet fiziko-kimike të miner<strong>al</strong>eve met<strong>al</strong>ore<br />
01 03 08 Mbetje pluhurash, përveç atyre të përmendura në rubrikën 01 03<br />
07<br />
01 03 09 Mbetje (në formë b<strong>al</strong>te të kuqe) e d<strong>al</strong>ë nga prodhimi i <strong>al</strong>uminit, të<br />
tjera nga ato të përmendura në 01 03 07<br />
01 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
01 04 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimet fiziko-kimike të miner<strong>al</strong>eve<br />
jomet<strong>al</strong>ore<br />
01 04 07 * Mbetje që përmbajnë substanca të rrezikshme që vijnë nga<br />
përpunimet fizik- kimike të miner<strong>al</strong>eve jomet<strong>al</strong>ore<br />
01 04 08 Mbetje zhavori dhe mbetje gurësh të tjera nga ato të<br />
përmendura në 01 03 07<br />
01 04 09 Mbetje rërash dhe argjilash<br />
01 04 10 Mbetje pluhurash, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07<br />
01 04 11 Mbetje nga përpunimi i kripërave të potasit, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 01 04 07<br />
01 04 12 Sterile dhe mbetje të tjera që vijnë nga larja dhe pastrimi i<br />
miner<strong>al</strong>eve, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07 dhe 01 04<br />
11
0104 13 Mbetje që vijnë nga prerja dhe sharrimi i gurëve, të tjera nga ato<br />
të përmendura në 01 04 07<br />
01 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
01 05 B<strong>al</strong>tra nga shpimet dhe mbetje të tjera nga shpimet<br />
01 05 04 B<strong>al</strong>ta dhe mbetje të tjera nga shpimet për ujë të ëmbël<br />
01 05 05* B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet për naftë hidrokarbure<br />
01 05 06* B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
01 05 07 B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet të cilat përmbajnë kripëra<br />
të bariumit, të tjera nga ato të përmendura në 01 05 05 dhe 01 05<br />
06<br />
01 05 08 B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet të cilat përmbajnë klorurë,<br />
të tjera nga ato të përmendura në 01 05 06<br />
01 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 MBETJE QË DALIN NGA BUJQËSIA (AGRIKULTURA),<br />
KOPSHTARIA (HORTIKULTURA), UJËRAT, PYLLTARIA<br />
(SILVIKULTURA), GJUETIA DHE PESHKIMI, SI EDHE<br />
PËRGATITJA DHE PËRPUNIMET E USHQIMEVE<br />
02 01 Mbetjet që vijnë nga bujqësia, nga kopshtaria, nga gjuetia dhe<br />
peshkimi<br />
02 01 01 Llumra që vijnë nga larja dhe pastrimi<br />
02 01 02 Mbetje nga indet e kafshëve<br />
02 01 03 Mbetje të indeve bimore<br />
02 01 04 Mbetje të lëndëve plastike (me përjashtim të amb<strong>al</strong>azheve)<br />
02 01 06 Fek<strong>al</strong>e, urinë dhe pleh (duke futur këtu dhe pleh kashtë të<br />
prishur), rrjedhje, mbeturina të ndara dhe të trajtuara jashtë<br />
qendrës së trajtimit<br />
02 01 07 Mbetje që vijnë nga pylltaria (silvikultura)<br />
02 01 08* Mbetje bujqësore që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
02 01 09 Mbetje bujqësore, përveç atyre të paraqitura në rubrikën 020108<br />
02 01 10 Mbetje met<strong>al</strong>ike<br />
02 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 02 Mbetje që vijnë nga përgatitja dhe përpunimi i mishit, peshkut<br />
dhe ushqimeve të tjera me origjinë shtazore<br />
02 02 01 Llumra që vijnë nga larja dhe pastrimi<br />
02 02 02 Mbetje që vijnë nga indet shtazore<br />
02 02 03 Materi<strong>al</strong>e të papërshtatshme për konsum apo për përpunim<br />
02 02 04 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />
02 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 03 Mbetje që vijnë nga përgatitja dhe përpunimi i frutave,<br />
perimeve, drithërave, vajrave ushqimore, i kakaos, kafesë, çajit,<br />
duhanit, të prodhimit të konservave, të prodhimit të majasë dhe<br />
të ekstrakteve të majasë, të përgatitjes dhe të fermentimit të<br />
melasës<br />
02 03 01 Llumra që vijnë nga larja, nga pastrimi, nga qerimi, nga<br />
centrifugimi dhe nga ndarja
02 03 02 Mbetje të agjentëve të konservimit<br />
02 03 03 Mbetje nga ekstraktimi me solvent<br />
02 03 04 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />
02 03 05 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />
02 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 04 Mbetje nga përpunimi i sheqerit<br />
02 04 01 Dhera me prejardhje nga larja dhe pastrimi i panxharit të sheqerit<br />
02 04 02 Karbonat k<strong>al</strong>ciumi i precipituar<br />
02 04 03 B<strong>al</strong>tra që vijnë nga trajtimi në qendër i rrjedhjeve<br />
02 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 05 Mbetje që vijnë nga industria e prodhimit të qumështit<br />
02 05 01 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />
02 05 02 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />
02 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 06 Mbetje të industrisë së bukës, ëmbëlsirave<br />
02 06 01 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />
02 06 02 Mbetje të agjentëve të konservimit<br />
02 06 03 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />
02 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
02 07 Mbetje që vijnë nga prodhimi i pijeve <strong>al</strong>koolike dhe jo<strong>al</strong>koolike<br />
(përveç kafesë, çajit, dhe kakaos)<br />
02 07 01 Mbetje që vijnë nga larja, pastrimi dhe përpunimi mekanik i<br />
lëndëve të para<br />
02 07 02 Mbetje nga distilimi i <strong>al</strong>koolit<br />
02 07 03 Mbetje nga trajtimet kimike<br />
02 07 04 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />
02 07 05 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />
02 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
03 MBETJE QË DALIN NGA PËRPUNIMI I DRURIT DHE<br />
PRODHIMI I PANELEVE DHE MOBILJEVE, BRUMIT TË<br />
LETRËS, LETRËS DHE KARTONIT<br />
03 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve<br />
dhe mobilieve<br />
03 01 01 Mbetje të lëvores dhe të tapës<br />
03 01 04* Pluhur sharrë, ashklat, copa prej druri, panele me materi<strong>al</strong>e<br />
grimcore dhe me pllaka që përmbajnë materi<strong>al</strong>e të rrezikshme<br />
03 01 05 Pluhur sharre, ashklat, copa prej druri, panele me materi<strong>al</strong>e<br />
grimcore dhe me pllaka, të tjera nga ato të përmendura në 03 01<br />
04<br />
03 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
03 02 Mbetje të produkteve që përdoren në staxhionimin e drurëve<br />
03 02 01* Komponime organike jo të h<strong>al</strong>ogjenuara që përdoren për<br />
staxhionimin e drurëve<br />
03 02 02* Komponime organike të kloruara që përdoren për staxhionimin e<br />
drurëve<br />
03 02 03* Komponime organomet<strong>al</strong>ike që përdoren për për staxhionimin e
drurëve<br />
03 02 04* Komponime inorganike që përdoren për për staxhionimin e<br />
drurëve<br />
03 02 05* Komponime të tjera që përdoren për staxhionimin e drurëve që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
03 02 99 Staxhionues të tjerë të paspecifikuar<br />
03 03 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga prodhimi dhe përpunimi i letrës, kartonit<br />
dhe brumit të letrës<br />
03 03 01 Mbetje të lëvoreve dhe drurit<br />
03 03 02 Llumra të lëngshme të gjelbëra (që vijnë nga rekuperimi i<br />
lëngjeve të zierjes)<br />
03 03 05 Llumra të çngjyrosura që d<strong>al</strong>in nga riciklimi i letrës<br />
03 03 07 Mbetje skarco të ndara mekanikisht që vijnë nga pulpëzimi i<br />
mbetjeve të letrës dhe kartonit<br />
03 03 08 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga seleksionimi i letrave dhe kartonave të<br />
destinuara për riciklim<br />
03 03 09 B<strong>al</strong>të që del nga trajtimi me gëlqerë<br />
03 03 10 Mbetje skarco fibroze, llumra të mbushjeve dhe të veshjeve të<br />
d<strong>al</strong>a nga ndarjet mekanike<br />
03 03 11 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga trajtimi në vend i rrjedhjeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 03 03 10<br />
03 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
04 MBETJE QË DALIN NGA INDUSTRIA E LËKURËVE,<br />
PELIÇERITË DHE TEKSTILI<br />
04 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga industria e lëkurëve dhe peliçeritë<br />
04 01 01 Mbetje nga rrjepjet dhe prerjet<br />
04 01 02 Mbetje gëlqerore<br />
04 01 03* Mbetjet nga heqja e yndyrnave që përmbajnë tretës pa fazë të<br />
lëngët<br />
04 01 04 Lëngje nga regjia e lëkurëve që përmbajnë krom 1[1]<br />
04 01 05 Lëngje nga regjia e lëkurëve që nuk përmbajnë krom<br />
04 01 06 Llumra që vijnë kryesisht nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që<br />
përmbajnë krom<br />
04 01 07 Llumra që vijnë kryesisht nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që<br />
nuk përmbajnë krom<br />
04 01 08 Mbetje të lëkurës së regjur (preje, kan<strong>al</strong>e, mostrime, pluhura nga<br />
përpunimi) që përmbajnë krom 2[2]<br />
04 01 09 Mbetje që vijnë nga veshjet dhe lustrimet<br />
04 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
04 02 Mbetje të industrisë së tekstilit<br />
04 02 09 Materi<strong>al</strong>e të përziera (tekstile të imprenjuara, elastomere,<br />
plastomere)<br />
04 02 10 Lëndë organike të d<strong>al</strong>a nga produkte natyrore (p.sh. dhjamra,<br />
dyllra)<br />
1[1] Në rastet e përmbajtjes se Cr-6, këto mbetje konsiderohen të rrezikshme<br />
2[2] Në rastet e përmbajtjes se Cr-6, këto mbetje konsiderohen të rrezikshme
04 02 14* Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimet e fundit me tretës organike<br />
04 02 15 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimet e tjera, përveç ato të<br />
përmendura në 04 02 14<br />
04 02 16* Ngjyrosës dhe pigmente që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
04 02 17 Ngjyrosës dhe pigmente, përveç atyre të përmendura në 04 02 16<br />
04 02 19* Mbetje të d<strong>al</strong>a nga trajtimet në vend të rrjedhjeve që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
04 02 20 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga trajtimet në vend, përveç atyre të përmendura<br />
në 04 0219<br />
04 02 21 Mbetje të fibrave tekstile të papërpunuara<br />
04 02 22 Mbetje të fibrave tekstile të përpunuara<br />
04 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
05 MBETJE TË DALA NGA RAFINIMI I NAFTËS NGA PASTRIMI<br />
I GAZIT NATYROR DHE NGA TRAJTIME PIROLOTIKE TË<br />
KARBONIT<br />
05 01 Mbetje që vijnë nga rafinimi i naftës<br />
05 01 02* Llumra të shkripëzimit<br />
05 01 03* Llumra të fundit të depozitave<br />
05 01 04* Llumra të <strong>al</strong>kileve acide<br />
05 01 05* Derdhje naftë të shpërndarë aksident<strong>al</strong>isht<br />
05 01 06* Llumra të naftës që d<strong>al</strong>in nga operacionet e mirëmbajtjes së<br />
impiantit apo pajisjeve<br />
05 01 07* Mbetje zifti acide<br />
05 01 08* Mbetje zifti të tjera dhe bitume<br />
05 01 09* Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
05 01 10 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato<br />
të përmendura në 05 01 09<br />
05 01 11* Mbetjet që vijnë nga pastrimi i lëndëve djegëse me baza ( <strong>al</strong>k<strong>al</strong>e)<br />
05 01 12* Nafta që përmbajnë acide<br />
05 01 13 Llumra të d<strong>al</strong>a nga trajtimi i ujit ushqyes të k<strong>al</strong>dajave<br />
05 01 14 Mbetjet që vijnë nga kollonat e ftohjes<br />
05 01 15* Argjila që d<strong>al</strong>in nga filtrimet<br />
05 01 16 Mbetjet që përmbajnë squfur të d<strong>al</strong>a nga procesi i desulfurimit të<br />
naftës<br />
05 01 17 Përzierje bituminoze<br />
05 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
05 06 Mbetjet e d<strong>al</strong>a nga trajtimi pirolitik i qymyrëve<br />
05 06 01* Zifte acid<br />
05 06 03* Zifte të tjera<br />
05 06 04 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga kollonat e ftohjes<br />
05 06 99 Mbeturina të tjera të paspecifikuara<br />
05 07 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga pastrimi dhe transporti i gazit natyror<br />
05 07 01* Mbetje që përmbajnë mërkur ( Hg)<br />
05 07 02 Mbetje që përmbajnë squfur<br />
05 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara
06 MBETJE TË KIMISË MINERALE<br />
06 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe<br />
përdorimi (FFSHP) i acideve<br />
06 01 01* Acid sulfurik dhe acid sulfuror<br />
06 01 02* Acid klorhidrik<br />
06 01 03* Acid fluorhidrik<br />
06 01 04* Acid fosforik dhe acid fosforor<br />
06 01 05* Acid nitrik dhe acid nitror<br />
06 01 06* Acide të tjera<br />
06 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 02 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga FFSHP i bazave<br />
06 02 01* Hidroksidi i k<strong>al</strong>ciumit<br />
06 02 03* Hidroksidi i amonit<br />
06 02 04* Hidroksidi i natriumit dhe k<strong>al</strong>iumit<br />
06 02 05* Baza të tjera<br />
06 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 03 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga FFSHP i kripërave dhe tretësirave të tyre<br />
dhe i oksideve met<strong>al</strong>ike<br />
06 03 11* Kripëra të ngurta dhe tretësira që përmbajnë cianure<br />
06 03 13* Kripëra të ngurta dhe tretësira që përmbajnë met<strong>al</strong>e të rënda<br />
06 03 14 Kripëra të ngurta dhe tretësira të tjera, përveç atyre të<br />
përmendura në 06 03 11 dhe 06 03 13<br />
06 03 15* Okside met<strong>al</strong>ike që përmbajnë met<strong>al</strong>e të rënda<br />
06 03 16 Okside met<strong>al</strong>ike të tjera, përveç atyre të përmendura në 06 03 15<br />
06 03 99 Mbeturina të tjera të paspecifikuara<br />
06 04 Mbetje që përmbajnë met<strong>al</strong>e, përveç atyre të përmendura në<br />
rubrikën 06 03<br />
06 04 03* Mbetje që përmbajnë arsenik<br />
06 04 04* Mbetje që përmbajnë mërkur<br />
06 04 05* Mbetje që përmbajnë met<strong>al</strong>e të tjera të rënda<br />
06 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 05 Llumra që d<strong>al</strong>in nga trajtimet në vend të rrjedhjeve<br />
06 05 02* Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
06 05 03 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera përveç<br />
atyre të përmendura në rubrikën 06 05 02<br />
06 06 Mbetje që vijnë nga FFSHP i kimikateve të squfurit, të proceseve<br />
të kimisë së squfurit dhe të proceseve të desulfurimit<br />
06 06 02* Mbetje që përmbajnë sulfidë të rrezikshëm<br />
06 06 03 Mbetje që përmbajnë sulfidë të tjera nga ato të përmendura në 06<br />
06 02<br />
06 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 07 Mbetje që vijnë nga FFSHP i h<strong>al</strong>ogjeneve dhe nga kimia e<br />
h<strong>al</strong>ogjeneve<br />
06 07 01* Mbetje që përmbajnë asbest që vjen nga elektroliza<br />
06 07 02* Karbon i aktivizuar nga prodhimi i klorit
06 07 03* Llumra të sulfatit të bariumit që përmbajnë mërkur<br />
06 07 04* Solucionë dhe acide, p.sh. acide kontakti<br />
06 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 08 Mbetje që vijnë nga FFSHP i silicit dhe derivative të silicit<br />
06 08 02 Mbetje që përmbajnë silikone të rrezikshme<br />
06 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 09 Mbetje që vijnë nga FFSH P i kimikateve të fosforit dhe të<br />
proceseve të kimisë së fosforit<br />
06 09 02 Llumra fosforike<br />
06 09 03* Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumin që përmbajnë ose janë<br />
të kontaminuara me substanca të rrezikshme<br />
06 09 04 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 06 09 03<br />
06 09 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 10 Mbetje që vijnë nga FFSHP i kimikateve të azotit, nga proceset<br />
kimike të azotit dhe nga prodhimi i plehrave azotike<br />
06 10 02* Mbetje që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
06 10 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 11 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga prodhimi i pigmenteve dhe turbullirave<br />
inorganike<br />
06 11 01 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi, që d<strong>al</strong>in nga prodhimi i<br />
dyoksidit të titanit<br />
06 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
06 13 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga proceset kimike inorganike të<br />
paspecifikuara<br />
06 13 01* Produkte inorganike, të mbrojtjes së bimëve, konservues të<br />
drurit dhe biocide të tjera<br />
06 13 02* Karbon aktiv i përdorur (përjashtuar 060702)<br />
06 13 03 Karbon i zi<br />
06 13 04* Mbetje që vijnë nga transformimi i asbestit<br />
06 13 05* Bloza<br />
06 13 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 MBETJE NGA PROCESET E KIMISË ORGANIKE<br />
07 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe<br />
përdorimi (FFSHP) i kimikateve organike bazë<br />
07 01 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje meme ujore<br />
07 01 03* Tretësa, lëngje larës dhe lëngje meme organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 01 04* Tretës, lengje larës dhe lëngje meme organike të tjere<br />
07 01 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 01 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 01 09* Shtresa filtri dhe absorbentë të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 01 10* Shtresa filtri dhe absorbentë të përdorur të tjerë<br />
07 01 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve)që<br />
përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme
07 01 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 07 01 11<br />
07 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 02 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i plastikave, gomave sintetike dhe fibrave të bëra nga<br />
njeriu<br />
07 02 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />
07 02 03* Tretës, lëngje larës dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 02 04* Tretës, lëngje larës dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />
07 02 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 02 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 02 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 02 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />
07 02 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 02 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 07 02 11<br />
07 02 13 Mbetje plastike<br />
07 02 14* Mbetje nga materi<strong>al</strong>et shtesë që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
07 02 15 Mbetje nga materi<strong>al</strong>et shtesë të tjera nga ato të përmendura në<br />
07 02 14<br />
07 02 16* Mbetje që përmbajnë silikonë të rrezikshëm<br />
07 02 17 Mbetje që përmbajnë silikonë të tjerë nga ato të përmendura në<br />
07 02 16<br />
07 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 03 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i ngjyruesve organikë dhe pigmenteve (përveç 06 11)<br />
07 03 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />
07 03 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 03 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />
07 03 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 03 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 03 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 03 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />
07 03 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve)që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 03 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 07 03 11<br />
07 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 04 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i produkteve organike të mbrojtjes së bimëve(përvec 02<br />
01 08 dhe 02 01 09), agjentëve të ruajtjes (konservimit) së drurit<br />
(përveç 03 02) dhe biocideve të tjera
07 04 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />
07 04 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 04 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />
07 04 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 04 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 04 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 04 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />
07 04 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 04 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 07 04 11<br />
07 04 13* Mbetje të ngurta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 05 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i lëndëve farmaceutike<br />
07 05 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />
07 05 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 04 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngjë mëmë organike të tjerë<br />
07 05 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />
07 05 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 05 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 05 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 05 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />
07 05 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 05 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura ne 07 05 11<br />
07 05 13* Mbetje të ngurta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 05 14 Mbetje të ngurta të tjera nga ato të përmendura në 07 05 13<br />
07 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 06 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i lëndëve yndyrore,grasos, sapuneve, detergjentëve,<br />
disifektantëve dhe të kozmetikës<br />
07 06 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />
07 06 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 06 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjera<br />
07 06 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 06 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 06 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 06 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />
07 06 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 06 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të
përmendura në 07 06 11<br />
07 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
07 07 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i kimikateve të pastra dhe produkteve kimike jo të<br />
specifikuara diku tjetër<br />
07 07 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />
07 07 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 07 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />
07 07 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />
reaksioneve<br />
07 07 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />
07 07 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />
07 07 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />
07 07 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
07 07 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 07 07 11<br />
07 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
08 MBETJE NGA FABRIKIMI, FORMULIMI, SHPËRNDARJA DHE<br />
PËRDORIMI (FFSHP) I LËNDËVE TË VESHJES (BOJËRA,<br />
LLAQE DHE EMALIME TË TEJDUKSHME), NGJITËS<br />
STUKOVE DHE BOJRA STAMPIMI<br />
08 01 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) dhe heqja e bojërave dhe llaqeve<br />
08 01 11* Mbetje të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës organikë ose<br />
substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 01 12 Mbetje të bojërave dhe llaqeve, të tjera nga ato të përmendura në<br />
08 01 11<br />
08 01 13* Llumra nga bojërat dhe llaqet që përmbajnë tretës organikë ose<br />
substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 01 14 Llumra nga bojërat dhe llaqet, të tjera nga ato të përmendura në<br />
08 01 13<br />
08 01 15* Llumra ujorë të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës<br />
organikë ose<br />
substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 01 16 Llumra ujore të bojërave dhe llaqeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 08 01 15<br />
08 01 17* Mbetje nga heqja e bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës<br />
organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 01 18 Mbetje nga heqja e bojërave dhe llaqeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 08 01 17<br />
08 01 19* Suspensione ujore të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës<br />
organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 01 20 Suspensione ujore të bojërave dhe llaqeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 08 01 19
08 01 21* Mbetje të pastrimit të bojërave dhe llaqeve<br />
08 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
08 02 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) të veshjeve të tjera (përfshirë materi<strong>al</strong>et qeramike)<br />
08 02 01 Mbetje të pudrave veshëse<br />
08 02 02 Llumra ujore që përmbajnë materi<strong>al</strong>e qeramike<br />
08 02 03 Suspensione ujore që përmbajne materi<strong>al</strong>e qeramike<br />
08 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
08 03 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i bojërave të printimit<br />
08 03 07 Llumra ujore që përmbajnë bojëra<br />
08 03 08 Mbetje të lëngjeve ujore që përmbajnë bojëra<br />
08 03 12* Mbetje të bojërave që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
08 03 13 Mbetje të bojërave të tjera nga ato të përmendura në 08 03 12<br />
08 03 14* Llumra të bojërave që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
08 03 15 Llumra të bojërave të tjera nga ato të përmendura në 08 03 14<br />
08 03 16* Mbetje të solucioneve gërryes<br />
08 03 17* Mbetje nga bojë printi që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
08 03 18 Mbetje nga bojë printi, të tjera nga ato të përmendura në 08 03 17<br />
08 03 19* Vajra dispërse<br />
08 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
08 04 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />
(FFSHP) i ngjitësve dhe stukove (përfshi produktet e mbrojtjes<br />
nga uji)<br />
08 04 09* Mbetje të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës organikë ose<br />
substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 04 10 Mbetje të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura<br />
në 08 04 09<br />
08 04 11* Llumra të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretësa organikë<br />
ose substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 04 12 Llumra të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura<br />
në 08 04 11<br />
08 04 13* Llumra ujore të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës<br />
organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 04 14 Llumra ujore të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të<br />
përmendura në 08 04 13<br />
08 04 15* Lëngje ujore të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës<br />
organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />
08 04 16 Lëngje ujore të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të<br />
përmendura në 08 04 15<br />
08 04 17* Vajra rezinë<br />
08 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
08 05 Mbetje të tjera të paspecifikuara në 08<br />
08 05 01* Mbetje të izocianiteve<br />
09 MBETJE TË INDUSTRISË FOTOGRAFIKE<br />
09 01 Mbetje nga industria fotografike
09 01 01* Tretësira zhvillimi me bazë ujore dhe tretësira aktivizuese<br />
09 01 02* Tretësira zhvillimi me bazë ujore të pllakave të kundërpeshës<br />
(zhvendosjes)<br />
09 01 03* Tretësira zhvillimi me bazë tretësish<br />
09 01 04* Tretësira fiksuese<br />
09 01 05* Tretësira zbardhuese dhe tretësira zbardhuese fiksuese<br />
09 01 06* Mbetje që përmbajnë argjend nga trajtimi në vend i mbetjeve<br />
fotografike<br />
09 01 07 Filma dhe letër fotografike që përmban argjend apo komponime<br />
të argjendit<br />
09 01 08 Filma dhe letër fotografike që nuk përmban argjend apo<br />
komponime të argjendit<br />
09 01 10 Aparat fotografik me njëpërdorim pa bateri<br />
09 01 11* Aparat fotografik me njëpërdorim që ka bateri të përfshira<br />
në 16 06 01, 16 06 02 ose 16 06 03<br />
09 01 12 Aparat fotografik me një-përdorim që ka bateri të tjera nga ato të<br />
përmendura në 09 01 11<br />
09 01 13* Mbetje të lëngshme ujore të d<strong>al</strong>a nga tharja në vend e argjendit,<br />
të tjera nga ato të përmendura në 09 01 06<br />
09 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 MBETJE NGA PROCESET TERMIKE<br />
10 01 Mbetje nga stacionet elektrike dhe impiantet e djegies së<br />
brendshme (përveç 19)<br />
10 01 01 Hi nga fundi, skorje dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash (përjashtuar pluhurin<br />
e k<strong>al</strong>dajave të përmendur në 10 01 04)<br />
10 01 02 Hi fluturues<br />
10 01 03 Hi fluturues nga torfat dhe druri i patrajtuar<br />
10 01 04* Hi fluturues nafte dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash<br />
10 01 05 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi nga desulfurimi i gazit<br />
të oxhakëve në gjendje të ngurtë<br />
10 01 07 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi nga desulfurimi i gazit<br />
të oxhakëve në gjendje llumi<br />
10 01 09* Acid sulfuric<br />
10 01 13* Hi fluturues nga emulsionet e hidrokarbureve të përdorura si<br />
lëndë djegëse<br />
10 01 14* Hi nga fundi, skorje dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme si rezultat i bashkëdjegies<br />
10 01 15 Hi nga fundi, skorje dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash si rezultat i<br />
bashkëdjegies, të tjera nga ato të përmendura në 10 01 14<br />
10 01 16* Hi fluturues nga co-icenerimi, që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 01 17 Hi fluturues nga co-icenerimi, të tjera nga ato të përmendura në<br />
10 01 16<br />
10 01 18* Mbetje nga pastrimi i gazit që përmban substanca të rrezikshme<br />
10 01 19 Mbetje nga pastrimi i gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />
01 05, 10 01 07 dhe 10 01 18
10 01 20* Llumra nga trajtimi në vend i derdhjeve që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
10 01 21 Llumra nga trajtimi në vend i derdhjeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 01 20<br />
10 01 22* Llumra ujore nga pastrami i k<strong>al</strong>dajave që përmban substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 01 23 Llumra ujore nga pastrami i k<strong>al</strong>dajave, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 01 22<br />
10 01 24 Rërë nga shtresat vluese<br />
10 01 25 Mbetje nga magazinimi i lëndëve djegëse dhe TEC me qymyr<br />
10 01 26 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës<br />
10 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 02 Mbetje nga industria e hekurit dhe e çelikut<br />
10 02 01 Mbetje nga përpunimi i skorieve<br />
10 02 02 Skorie e papërpunuar<br />
10 02 07* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
10 02 08 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 02 07<br />
10 02 10 Smerc nga mulliri<br />
10 02 11* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë naftë<br />
10 02 12 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 02 11<br />
10 02 13* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
10 02 14 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 02 13<br />
10 02 15 Llumra dhe shtresa filtri të tjera<br />
10 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 03 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e <strong>al</strong>uminit<br />
10 03 02 Skrape anodike<br />
10 03 04* Skrape të prodhimit primar<br />
10 03 05 Mbetje të <strong>al</strong>uminit<br />
10 03 08* Zgjyra kripore nga prodhimi dytësor<br />
10 03 09* Zgjyra të zeza nga prodhimi dytësor<br />
10 03 15* Shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast kontakti me<br />
ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme<br />
10 03 16 Shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 03 15<br />
10 03 17* Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë zift<br />
10 03 18 Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë karbon, të tjera<br />
nga ato të përmendura në 10 03 17<br />
10 03 19* Pluhur nga oxhakët e gazeve që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 03 20 Pluhur nga oxhakët e gazeve të tjera nga ato të përmendura<br />
në 10 03 19<br />
10 03 21* Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur (përfshirë pluhurin e
guzhinetave të<br />
mullirit ) që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 03 22 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur (përfshirë pluhurin e<br />
guzhinetave të<br />
mullirit) të tjera nga ato të përmendura në 10 03 21<br />
10 03 23* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
10 03 24 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 03 23<br />
10 03 25* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
10 03 26 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 03 25<br />
10 03 27* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë vajra<br />
10 03 28 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës të tjera nga ato të<br />
përmendura<br />
në 10 03 27<br />
10 03 29* Mbetje nga trajtimet e zgjyrave të kripës dhe zgjyrave të zeza që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 03 30 Mbetje nga trajtimet e zgjyrave të kripës dhe zgjyrave të zeza të<br />
tjera nga ato të përmendura në 10 03 29<br />
10 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 04 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e plumbit<br />
10 04 01* Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 04 02* Shkuma nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 04 03* Arsenat k<strong>al</strong>ciumi<br />
10 04 04* Pluhur nga oxhakët e gazeve<br />
10 04 05* Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />
10 04 06* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />
10 04 07* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />
10 04 09* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë naftë<br />
10 04 10 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 04 09<br />
10 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 05 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e zinkut<br />
10 05 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 05 03* Pluhur nga oxhakët e gazeve<br />
10 05 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />
10 05 05* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />
10 05 06* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />
10 05 08* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë naftë<br />
10 05 09 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 05 08<br />
10 05 10* Zgjyra dhe shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast<br />
kontakti me ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme<br />
10 05 11 Zgjyra dhe shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 05 10
10 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 06 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e bakrit<br />
10 06 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 06 02 Zgjyra dhe shkuma nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 06 03* Pluhur nga oxhakët e gazit<br />
10 06 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />
10 06 06* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />
10 06 07* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />
10 06 09* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë vajra<br />
10 06 10 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 06 09<br />
10 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 07 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e argjendit, e arit dhe e platinit<br />
10 07 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 07 02 Zgjyra dhe ajka nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 07 03 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />
10 07 04 Zbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />
10 07 05 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />
10 07 07* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë naftë<br />
10 07 08 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 07 07<br />
10 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 08 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjitë e tjera termike joferrore<br />
10 08 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />
10 08 08* Zgjyrë kripë nga prodhimi primar dhe dytësor<br />
10 08 09 Zgjyra të tjera<br />
10 08 10* Zgjyra dhe shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast<br />
kontakti me ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme<br />
10 08 11 Zgjyra dhe shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 08 10<br />
10 08 12* Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë zift<br />
10 08 13 Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë karbon, të tjera<br />
nga ato të përmendura në 10 08 12<br />
10 08 14 Skrape të anodave<br />
10 08 15* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 08 16 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />
08 15<br />
10 08 17* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 08 18 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, të<br />
tjera nga ato të përmendura në 10 08 17<br />
10 08 19* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë vajra<br />
10 08 20 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />
përmendura e 10 08 19<br />
10 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 09 Mbetje nga derdhjet e pjesëve të hekurit
10 09 03 Zgjyrë furn<strong>al</strong>te<br />
10 09 05* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />
derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />
10 09 06 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />
derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 05<br />
10 09 07* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />
derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />
10 09 08 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />
derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 07<br />
10 09 09* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 09 10 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />
09 09<br />
10 09 11* Mbetje të tjera të imëta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 09 12 Mbetje të tjera të imëta të tjera nga ato të përmendura në 10 09 11<br />
10 09 13* Mbetje të lidhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 09 14 Mbetje të lidhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 13<br />
10 09 15* Mbetje të agjentëve tregues që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 09 16 Mbetje të agjentëve tregues, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />
09 15<br />
10 09 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 10 Mbetje nga derdhjet e pjesëve joferrore<br />
10 10 03 Zgjyrë furn<strong>al</strong>te<br />
10 10 05* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />
derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />
10 10 06 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />
derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 05<br />
10 10 07* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />
derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />
10 10 08 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />
derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 07<br />
10 10 09* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 10 10 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />
10 09<br />
10 10 11* Mbetje të tjera të imëta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 10 12 Mbetje të tjera të imëta të tjera nga ato të përmendura në 10 10 11<br />
10 10 13* Mbetje të lidhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 10 14 Mbetje të lidhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 13<br />
10 10 15* Mbetje të agjentëve tregues që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
10 10 16 Mbetje të agjentëve tregues, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />
10 15<br />
10 10 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 11 Mbetje nga prodhimi i qelqit dhe produkteve të qelqit
10 11 03 Mbetje të materi<strong>al</strong>eve me fibra qelqi<br />
10 11 05 Pjesë të imëta dhe pluhura<br />
10 11 09* Mbetje të përzierjeve të përgatitura përpara përpunimit termik,<br />
që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 11 10 Mbetje të përzierjeve të përgatitura përpara përpunimit termik,<br />
të tjera nga ato të përmendura në 10 11 09<br />
10 11 11* Mbetje qelqi në pjesë të imëta dhe pudër qelqi që përmbajnë<br />
met<strong>al</strong>e të rënda (nga tubat e rrezeve katodike)<br />
10 11 12 Mbetje qelqi, të tjera nga ato të përmendura në 10 11 11<br />
10 11 13* Llumra të lustrimit dhe bluarjes(grimcimit) të qelqit, që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 11 14 Llumra të lustrimit dhe bluarjes(grimcimit) të qelqit, të tjera nga<br />
ato të përmendura në 10 11 13<br />
10 11 15* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazit të oxhaqeve, që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
10 11 16 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazit të oxhaqeve, të tjera nga<br />
ato të përmendura në 10 11 15<br />
10 11 17* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
10 11 18 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, të<br />
tjera nga ato të përmendura në 10 11 17<br />
10 11 19* Mbetje të ngurta nga trajtimi në vend i derdhjeve, që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
10 11 20 Mbetje të ngurta nga trajtimi në vend i derdhjeve, të tjera nga ato<br />
të përmendura në 10 11 19<br />
10 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 12 Mbetje nga prodhimi i qeramikave, tullave, tjegullave, pllakave<br />
dhe prodhimeve të ndërtimit<br />
10 12 01 Mbetje nga përzierjet e përgatitura përpara përpunimit termik<br />
10 12 03 Pjesë të imëta dhe pluhura<br />
10 12 05 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />
10 12 06 K<strong>al</strong>lëpe skarco<br />
10 12 08 Mbetje qeramike, të tullave, tjegullave, pllakave dhe produkteve<br />
të ndërtimit (pas përpunimit termik)<br />
10 12 09* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
10 12 10 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 12 09<br />
10 12 11* Mbetje nga em<strong>al</strong>imi dhe sm<strong>al</strong>timi, që përmbajnë met<strong>al</strong>e të rënda<br />
10 12 12 Mbetje nga em<strong>al</strong>imi dhe sm<strong>al</strong>timi, të tjera nga ato të përmendura<br />
në 10 12 11<br />
10 12 13 Llumra nga trajtimi i derdhjeve<br />
10 12 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 13 Mbetje nga prodhimi i çimentos, gëlqeres, <strong>al</strong>lçisë dhe<br />
prodhimeve të përftuara prej tyre<br />
10 13 01 Mbetje nga perzierjet e përgatitura përpara përpunimit termik
09<br />
11<br />
13<br />
10 13 04 Mbetje nga k<strong>al</strong>cinimi dhe hidratimi i gëlqeres<br />
10 13 06 Pjesë të imëta dhe pluhura (përjashtuar 10 13 12 dhe 10 13 13)<br />
10 13 07 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />
10 13 09* Mbetje nga prodhimi i çimentos e asbestit që përmbajnë asbest<br />
10 13 10 Mbetje nga prodhimi i çimentos e asbestit, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 10 13 09<br />
10 13 11 Mbetje nga prodhimi i materi<strong>al</strong>eve të përbëra me bazë çimentoje,<br />
të tjera nga ato të përmendura 10 13 09 dhe 10 13 10<br />
10 13 12* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
10 13 13 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 110 13 12<br />
10 13 14 Mbetje të betonit dhe llumra të betonit<br />
10 13 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
10 14 Mbetje nga krematorët<br />
10 14 01* Mbetje nga pastrimi i gazeve që përmbajnë mërkur<br />
11 MBETJE NGA TRAJTIMI KIMIK I SIPËRFAQEVE DHE<br />
VESHJEVE TË METALEVE DHE MATERIALEVE TË TJERA;<br />
HIDROMETALURGJIA E METALEVE JOFERRORE<br />
11 01 Mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të met<strong>al</strong>eve<br />
me materi<strong>al</strong>e të tjerë (P.sh. procesi g<strong>al</strong>vanik, procesi i veshjeve<br />
me Zn, proceset për heqjen e skorieve, fosfatet,delubrifikimi<br />
<strong>al</strong>k<strong>al</strong>in,anodizimi e tje)<br />
11 01 05* Shëllira acide për heqjen e skorieve<br />
11 01 06* Acide të tjera të paspecifikuara<br />
11 01 07* Shëllira bazike për heqjen e skorieve<br />
11 01 08* Llumra fosfatike<br />
11 01 09* Llumra dhe shtresa filtri, që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
11 01 10 Llumra dhe shtresa filtri, të tjera nga ato të përmendura në 11 01<br />
11 01 11* Lëngje ujore të shpëlarjes, që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
11 01 12 Lëngje ujore të shpëlarjes, të tjera nga ato të përmendura në 11 01<br />
11 01 13* Mbetje të delubrifikimit që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
11 01 14 Mbetje të delubrifikimit, të tjera nga ato të përmendura në 14 01<br />
11 01 15* Tretësa dhe llumra nga sistemet e membranave ose nga sisteme<br />
të jonoshkëmbyesve që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
11 01 16* Rezina të ngopura ose të shpenzuara gjatë jonoshkëmbimit<br />
11 01 98* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
11 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
11 02 Mbetje nga procese hidromet<strong>al</strong>urgjike joferrore<br />
11 02 02* Llumra nga hidromet<strong>al</strong>urgjia e zinkut<br />
11 02 03 Mbetjet nga prodhimi i anodave për proceset elektrolitike ujore<br />
11 02 05* Mbetjet nga proceset hidromet<strong>al</strong>urgjike të bakrit që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme
11 02 06 Mbetje nga procese hidromet<strong>al</strong>urgjike të bakrit, të tjera nga ato<br />
të 05 11 02<br />
11 02 07* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
11 02 09 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
11 03 Llumra dhe mbetje të ngurta nga proceset e temperimit<br />
11 03 01* Mbetje që përmbajnë cianid<br />
11 03 02* Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
11 05 Mbetje nga procese të g<strong>al</strong>vanizimit në të nxehtë<br />
11 05 01 Zinku i rëndë<br />
11 05 02 Hi zinku<br />
11 05 03* Mbetje të ngurta nga trajtimi i gazeve<br />
11 05 04* Shkrirësi i harxhuar<br />
11 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
12 MBETJE NGA TRAJTIMI FIZIKO-MEKANIK DHE DHËNIA E<br />
FORMËS SË METALEVE DHE PLASTIKAVE<br />
12 01 Mbetjet nga derdhjet dhe trajtimi sipërfaqësor fiziko-mekanik i<br />
met<strong>al</strong>eve dhe plastikave<br />
12 01 01 T<strong>al</strong>lash të met<strong>al</strong>eve ferrore<br />
12 01 02 Pluhur dhe pjesë të imëta të met<strong>al</strong>eve ferrore<br />
12 01 03 T<strong>al</strong>lash të met<strong>al</strong>eve joferrore<br />
12 01 04 Pluhur dhe pjesë të imëta të met<strong>al</strong>eve joferrore<br />
12 01 05 Mbetje plastike nga format dhe tornimet<br />
12 01 06* Vajrat miner<strong>al</strong>e të makinerive që përmbajnë h<strong>al</strong>ogjenë (përveç<br />
emulsioneve dhe solucioneve)<br />
12 01 07* Vajrat miner<strong>al</strong>e të makinerive që nuk përmbajnë h<strong>al</strong>ogjenë,<br />
(përveç emulsioneve dhe solucioneve)<br />
12 01 08* Solucione dhe emulsione të makinerive që përmbajnë h<strong>al</strong>ogjenë<br />
12 01 09 * Solucione dhe emulsione të makinerive që nuk përmbajnë<br />
h<strong>al</strong>ogjenë<br />
12 0110 * Vajrat sintetik të makinerive<br />
12 01 12* Parafinat dhe yndyrat e shpenzuara<br />
12 01 13 Mbetjet nga s<strong>al</strong>dimet<br />
12 01 14* Llumrat të makinerive që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
12 01 15 Llumra të makinerive që përmbajnë substancë, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 12 01 14<br />
12 01 16* Mbetje të materi<strong>al</strong>eve shpërthyese që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
12 01 17 Mbetje të materi<strong>al</strong>eve shperthyese, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 12 01 16<br />
12 01 18* Llumra met<strong>al</strong>ore (të grirjeve dhe bluarjeve) që përmbajnë vajra<br />
ose naftë<br />
12 01 19* Vajra makine lehtësisht të biodegradueshëm<br />
12 01 20* Trupat dhe materi<strong>al</strong>et e grirë të shpenzuar që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
12 01 21 Trupat dhe materi<strong>al</strong>et e grirë të shpenzuar, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 12 01 20
12 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
12 03 Mbetje nga procesi i degrasatimit me anë të ujit dhe avullit,<br />
(përveç 11)<br />
12 03 01* Lëngje larës ujore<br />
12 03 02* Mbetje të degrasatimit me avull<br />
13 MBETJE VAJRASH DHE MBETJE TË KARBURANTEVE TË<br />
LËNGSHME, (përveç vajrave ushqimore dhe ato në kapitullin<br />
05 12 19)<br />
13 01 Mbetje vajrash hidraulike<br />
13 01 01* Vajra hidraulike që përmbajnë PCB<br />
13 01 04* Tretsa të kloruar<br />
13 01 05* Tretsa të paklorinuar<br />
13 01 09* Vaj hidraulik i klorinuar me bazë miner<strong>al</strong>e<br />
13 01 10* Vaj hidraulik i paklorinuar me bazë miner<strong>al</strong>e<br />
13 01 11* Vajra hidraulike sintetike<br />
13 01 12* Vajra hidraulike lehtësisht të biodegraduar<br />
13 01 13* Vajra të tjerë hidraulikë<br />
13 02 Mbetje vaji ingranazhesh, motori dhe lubrifikante<br />
13 02 04* Vajra motori ingranazhesh dhe lubrifikues të klorinuar me bazë<br />
miner<strong>al</strong>e<br />
13 02 05* Vajra motori, ingranazhesh dhe lubrifikues të pa klorinuar me<br />
bazë miner<strong>al</strong>e<br />
13 02 06* Vaj sintetik motori, ingranazhi dhe lubrifikues<br />
13 02 07* Vajra lehtësisht të biodegradueshme: motori, ingranazhi dhe<br />
lubrifikant<br />
13 02 08 * Vajra të tjera motori, ingranazhi hdelubrifikante<br />
13 03 Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës nxehtësie<br />
13 03 01* Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës nxehtësie që përmbajnë PCB<br />
13 03 06* Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës të nxehtësisë të klorinuar<br />
me bazë miner<strong>al</strong>e, të tjerë nga ato të përmendura në 13 03 01<br />
13 03 07* Vajra izolues dhe përcjellës të paklorinuar me bazë miner<strong>al</strong>e<br />
13 03 08* Vajra izolues, përcjellës nxehtësie dhe sintetik<br />
13 03 09* Vajra lehtësisht të biodegradueshme izolues dhe përcjellës<br />
nxehtësie<br />
13 03 10* Vajra të tjerë izolues dhe përcjellës nxehtësie<br />
13 04 Vajra të ndotur anijesh<br />
13 04 01* Vajra të ndotur anijesh nga lundrimi pranë tokës<br />
13 04 02* Vajra nga ujëra të zeza të bankinave<br />
13 04 03* Vajra të ndotur nga lundrime të tjera<br />
13 05 Përbërës të seperatoreve ujit/naftë<br />
13 05 01* Pjesë të ngurta nga seperatoret ujë/naftë<br />
13 05 02* Llumra nga seperatoret ujë/naftë<br />
13 05 03* Llumra ndërmjetës<br />
13 05 06* Naftë nga seperatorët ujë/naftë<br />
13 05 07* Ujë me naftë nga seperatorët ujë/naftë<br />
13 05 08* Përzierje mbetjesh nga seperatorët ujë/naftë
13 07 Mbetje të karburanteve të lëngshme<br />
13 07 01* Naftë dhe diezel<br />
13 07 02* Benzinë<br />
13 07 03* Lëndë të tjera djegëse përfshi edhe përzierjet<br />
13 08 Mbetje naftë të paspecifikuara diku tjetër<br />
13 08 01* Llumra nga shkripëzimet ose emulsionet<br />
13 08 02* Emulsione të tjerë<br />
13 08 03 * Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
14 TRETËS TË MBETJEVE ORGANIKE FTOHËS DHE<br />
POMPUES (përveç 07 dhe 08)<br />
14 06 Mbetje të tretsave organike të ftohësave dhe pompuesve (shkuma<br />
aerosole)<br />
14 06 01* Kloroflour karbonet, HCFC, HEC.<br />
14 06 02* Tretës të tjerë ose përzierje tretësish të h<strong>al</strong>ogjenizuar<br />
14 06 03* Tretës ose përzierje tretësish të tjerë<br />
14 06 04* Llumra ose mbetje të ngurta që përmbajnë tretës të h<strong>al</strong>ogjenizuar<br />
14 06 05* Mbeturina ose mbetje të ngurta që përmbajnë tretës të tjerë<br />
15 PAKETIME MBETURINASH, ABSORBENTE, RROBA<br />
FSHIRËSE, MATERIALE TË FILTRAVE DHE RROBA<br />
MBROJTËSE TË PASPECIFIKUARA NDRYSHE<br />
15 01 Amb<strong>al</strong>azhe (duke përfshirë mbetjet e paketuara urbane)<br />
15 01 01 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi letre dhe kartoni<br />
15 01 02 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi plastike<br />
15 01 03 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi druri<br />
15 01 04 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi met<strong>al</strong>ike<br />
15 01 05 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi të përbëra<br />
15 01 06 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi<br />
15 01 07 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi qelqi<br />
15 01 09 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi tekstili<br />
15 01 10* Mbetje amb<strong>al</strong>azhi që përmbajnë ose janë të kontaminuara me<br />
substanca të rrezikshme<br />
15 01 11* Mbetje amb<strong>al</strong>azhi met<strong>al</strong>ike që përmbajnë materi<strong>al</strong>e poroze (p.sh.<br />
azbest), duke përfshirë kontenieret bosh të presioneve<br />
15 02 Absorbente, materi<strong>al</strong>e filtrues, copa/rroba fshirëse dhe rroba<br />
mbrojtëse<br />
15 02 02* Absorbente, materi<strong>al</strong> filtrues (duke përfshirë filtra naftë të<br />
paspecifikuar) dhe rroba mbrojtëse të kontaminuara nga<br />
substanca të rrezikshme<br />
15 02 03 Absorbente, materi<strong>al</strong>e filtrues, copa rroba thithëse, të tjera nga<br />
ato të përmendura në 15 02 02<br />
16 MBETJE TË PASPECIFIKUARA NË LISTË<br />
16 01 Mjete jashtë përdorimit nga mënyrat e ndryshme të transportit<br />
(duke përfshirë mjete jorrugore) dhe mbetje nga çmontimi i<br />
mjeteve jashtë përdorimit dhe të mirëmbajtjes, (përveç 13,14,16<br />
06 dhe 16 08)<br />
16 01 03 Goma jashtë përdorimit
deri<br />
12<br />
16 01 04* Mjete jashtë përdorimit<br />
16 01 06 Mjete jashtë përdorimit që nuk përmbajnë lëngje apo<br />
komponente të tjera të rrezikshme<br />
16 01 07* Filtra vaji, naftë<br />
16 01 08* Komponente që përmbajnë mërkur<br />
16 01 09* Komponentë që përmbajnë PCBs<br />
16 01 10* Komponente shpërthyes (p.sh. jastëk ajri)<br />
16 01 11* Tampon frenash që përmbajnë azbest<br />
16 01 12 Tampon frenash, të tjera nga ato të përmendura në16 01 11<br />
16 01 13* Lëngje frenash<br />
16 01 14* Lëngje antingrirës që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
16 01 15 Lëngje antigrirës, të tjera nga ato në 16 01 14<br />
16 01 16 Tankera për gaze të lëngshme<br />
16 01 17 Met<strong>al</strong>e ferrore<br />
16 01 18 Met<strong>al</strong>e joferrore<br />
16 01 19 Plastika<br />
16 01 20 Qelq<br />
16 01 21* Përbërës të rrezikshme, të tjera nga ato të përmendura në 16 01 07<br />
16 01 11 ,16 01 13 dhe 16 01 14<br />
16 01 22 Përbërës të tjerë të paspecifikuar<br />
16 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
16 02 Mbetje nga pajisjet elektrike dhe elektronike<br />
16 02 09* Transformatorë dhe kondesatorë që përmbajnë PCBs<br />
16 02 10* Pajisje skarco që kanë ose janë të kontaminuar me PCBs, të tjera<br />
nga ato në 16 02 09<br />
16 02 11* Pajisje skarco që përmbajnë kloroflorkarbon, HCFC,HFC<br />
16 02 12* Pajisje skarco që kanë azbest të lirë<br />
16 02 13* Pajisje skarco që kanë përbërës të rrezikshëm 16 02 09 deri 16 02<br />
16 02 14 Pajisje skarco, të tjera nga ato të përmendura në 16 02 09 deri 16<br />
02 13<br />
16 02 15* Komponentë të rrezikshëm të hequra nga pajisjet skarco<br />
16 02 16 Komponentë të rrezikshëm të hequra nga paisjet skarco, të tjera<br />
nga ato të përmendura në 16 02 15<br />
16 03 Grupime të paspecifikuara dhe produkte të papërdorshme<br />
16 03 03* Mbetje inorganike që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
16 03 04 Mbetje inorganike që përmbajnë substanca ndryshe nga ato të16<br />
03 03<br />
16 03 05* Mbetje organike që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
16 03 06 Mbetje organike që përmbajnë, të tjera nga ato të përmendura në<br />
16 03 05<br />
16 04 Eksplozivë të mbetur<br />
16 04 01* Mbetje të municioneve<br />
16 04 02* Mbetje nga fishekzjarrët<br />
16 04 03* Mbetje të tjera eksplozive
16 05 Gaze në kontenierët e presionit dhe kimikate të skaduara<br />
16 05 04* Gaze në kontenierët e presionit (përfshirë h<strong>al</strong>onet) që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
16 05 05 Gaze në kontenierët e presionit me presion, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 16 05 04<br />
16 05 06* Kimikate laboratori që konsistojnë ose përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme përfshirë përzierje të kimikatëve laboratorike<br />
16 05 07* Kimikate të skaduara inorganike, që konsistojnë ose përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
16 05 08* Kimikate të skaduara organike, që konsistojnë ose përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
16 05 09 Kimikate të skaduara, të tjera nga ato të përmendura në 16 05 06,<br />
16 05 07 dhe 16 05 08<br />
16 06 Bateri dhe akumulatorë<br />
16 06 01* Bateri plumbi<br />
16 06 02* Bateri Ni-Cd<br />
16 06 03* Bateri që kanë mërkur<br />
16 06 04 Bateri <strong>al</strong>k<strong>al</strong>ine (përveç 16 06 03)<br />
16 06 05 Bateri dhe akumulatorë të tjerë<br />
16 06 06* Elektrolite të ndara të mbledhur nga bateri dhe akumulatorë të<br />
tjerë<br />
16 07 Mbetje nga tankerat e transportit, tankera magazinues dhe të<br />
pastrimit të fuqive (përveç 05 dhe13)<br />
16 07 08* Mbetje që kanë naftë<br />
16 07 09* Mbetje që kanë substanca të tjera të rrezikshme<br />
16 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
16 08 Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar<br />
16 08 01 Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që kanë ar, argjend, renium, radium,<br />
p<strong>al</strong>adium, iridium, ose platinium (përveç 16 08 07)<br />
16 08 02* Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që përmbajnë met<strong>al</strong>e transitë të<br />
rrezikshëm ose komponime të met<strong>al</strong>eve tranzite të rrezikshëm<br />
16 08 03 Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që përmbajnë met<strong>al</strong>e transitë ose<br />
komponime të met<strong>al</strong>eve të transitëve të tjera<br />
16 08 04 Kat<strong>al</strong>izatorë fluidë të harxhuar (përveç 16 08 07)<br />
16 08 05* Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që kanë acid fosforik<br />
16 08 06* Lëngje të harxhuar të përdorur si kat<strong>al</strong>izatorë<br />
16 08 07* Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar të kontaminuar me substanca të<br />
rrezikshme<br />
16 09 Substanca oksiduese<br />
16 09 01* Përmaganate p.sh. permaganati i k<strong>al</strong>iumit<br />
16 09 02* Kromate p.sh. kromat k<strong>al</strong>iumi ose bikromati i k<strong>al</strong>iumit ose i<br />
natriumit<br />
16 09 03* Perokside, peroksid hidrogjeni<br />
16 09 04* Substanca të tjera të paspecifikuara<br />
16 10 Mbetje të lëngshme ujore të destinuara për trajtim jashtë zone<br />
16 10 01* Mbetje të lëngshme ujore, që kanë substanca të rrezikshme
01<br />
16 10 02 Mbetje të lëngshme ujore, të tjera nga ato të përmendura në 16 10<br />
16 10 03* Koncentrime ujore që kanë substanca të rrezikshme<br />
16 10 04 Koncentrime ujore, të tjera nga ato të përmendura në 16 10 03<br />
16 11 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />
16 11 01* Mbetje të veshjeve të brendshme me bazë karboni dhe<br />
materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese nga procese met<strong>al</strong>urgjike që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
16 11 02 Mbetje të veshjeve të brendshme me bazë karboni dhe<br />
materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese nga procese met<strong>al</strong>urgjike, të tjera nga<br />
ato të përmendura në 16 11 01<br />
16 11 03* Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />
nga procese met<strong>al</strong>urgjike që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
16 11 04 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />
nga procese met<strong>al</strong>urgjike, të tjera nga ato të përmendura në 16 11<br />
03<br />
16 11 05* Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />
nga proceset jomet<strong>al</strong>ugjike që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
16 11 06 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />
nga proceset jomet<strong>al</strong>ugjike, të tjera nga ato të përmendura në 16<br />
11 05<br />
17 MBETJE NGA NDËRTIMET DHE PRISHJET (PËRFSHI DHERA<br />
TË GËRMUARA NGA ZONA TË KONTAMINUARA)<br />
17 01 Beton, tulla, tjegulla dhe qeramika<br />
17 01 01 Beton<br />
17 01 02 Tulla<br />
17 01 03 Tjegulla dhe qeramika<br />
17 01 06* Përzierje ose fraksione të ndara betoni, tullash, tjegulla dhe<br />
qeramikës që përmbajnë substance të rrezikshme<br />
17 01 07 Përzierje të betonit, tullave, tjegullave dhe qeramikës, të tjera nga<br />
ato të përmendura në 17 01 06<br />
17 02 Dru, qelqe dhe plastika<br />
17 02 01 Dru<br />
17 02 02 Qelqe<br />
17 02 03 Plastikë<br />
17 02 04* Dru, qelq dhe plastika që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
17 03 Përzierje bituminoze, bitumi dhe produkte të tjera të ziftit<br />
17 03 01* Përzierje bituminoze që përmbajnë zifte qymyri<br />
17 03 02 Përzierje bituminoze, të tjera nga ato të përmendura në 17 03 01<br />
17 03 03* Zifte qymyri dhe katrane<br />
17 04 Met<strong>al</strong>e (përfshi dhe <strong>al</strong>iazhet e met<strong>al</strong>eve)<br />
17 04 01 Bakër,bronx, tunxh<br />
17 04 02 Alumin<br />
17 04 03 Alumb<br />
17 04 04 Zink
17 04 05 Hekur dhe çelik<br />
17 04 06 K<strong>al</strong>laj<br />
17 04 07 Met<strong>al</strong>e të përziera<br />
17 04 09* Mbetje met<strong>al</strong>ore të kontaminuara me substanca të rrezikshme<br />
17 04 10* Kabllo që përmbajnë naftë, bitum apo substanca të tjera të<br />
rrezikshme<br />
17 04 11 Kabllo të tjera nga ato të përmendura në 17 04 10<br />
17 05 Dhera (duke përfshirë dhera të gërmuara nga toka të<br />
kontaminuara, gurë dhe b<strong>al</strong>ta të tjera)<br />
17 05 03* Dhera dhe gurë që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
17 05 04 Dhera dhe gurë, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 03<br />
17 05 05* B<strong>al</strong>ta që përmbajnë lëndë të rrezikshme<br />
17 05 06 B<strong>al</strong>ta, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 05<br />
17 05 07* Çakëll që përmban substanca të rrezikshme<br />
17 05 08 Çakëll, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 07<br />
17 06 Materi<strong>al</strong>e izoluese dhe materi<strong>al</strong>e ndërtimi me azbest<br />
17 06 01* Materi<strong>al</strong> izolimi që përmban azbest<br />
17 06 03* Materi<strong>al</strong> izolimi që konsistojnë ose përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
17 06 04 Materi<strong>al</strong>e izolimi të tjera nga ato të përmendura në 17 06 01 dhe<br />
17 06 03<br />
17 06 05* Materi<strong>al</strong>e ndërtimi që përmbajnë asbest<br />
17 08 Materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips<br />
17 08 01 Materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips që janë të kontaminuara me<br />
substanca të rrezikshme<br />
17 08 02 Materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips, të tjera nga ato të përmendura në 17<br />
08 01<br />
17 09 Mbetje të tjera ndërtimi dhe të prishjeve<br />
17 09 01* Mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë mërkur<br />
17 09 02* Mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë PCB<br />
17 09 03* Mbetje nga ndërtimi dhe të prishjeve, duke përfshirë mbetjet e<br />
përziera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
17 09 04 Mbetje të përziera nga ndërtimi dhe të prishjeve, të tjera nga ato<br />
të përmendura në 17 09 01, 17 09 02 dhe 17 09 03<br />
18 MBETJE NGA KUJDESI SHËNDETËSOR NJERËZOR OSE<br />
SHTAZOR DHE KËRKIME QË LIDHEN ME TO (me përjashtim<br />
të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen<br />
drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor)<br />
18 01 Mbetjet nga kujdesi shëndetësor që nga lindja, diagnostikimi,<br />
trajtimi dhe/ose parand<strong>al</strong>imi i sëmundjeve në njerëzit<br />
18 01 01 Bisturitë, shiringa, instrumente të mprehta (përveç 18 01 03)<br />
18 01 02 Pjesë të trupit dhe organe, përfshirë qeset dhe konservuesit e<br />
gjakut dhe rezervat e gjakut (përveç 18 01 03)<br />
18 01 03 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të<br />
veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet<br />
18 01 04 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave nuk kërkon
11<br />
trajtim të veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet (p.sh. veshje,<br />
hedhurinat e leukoplasteve, ndërresat, veshje për të asgjësuar,<br />
pelena etj.)<br />
18 01 06 Kimikate që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
18 01 07 Kimikate të tjera nga ato të përmendura në 18 01 06<br />
18 01 08 Medikamente citostatika dhe citotoksike<br />
18 01 09 Medikamente të tjera përveç atyre të përmendura në 18 01 08<br />
18 01 10 Mbetje am<strong>al</strong>game nga kujdesi dentar<br />
18 02 Mbetje nga kërkimet, diagnostikimet, trajtimet dhe parand<strong>al</strong>imi i<br />
sëmundjeve te kafshët<br />
18 02 01 Bisturitë, shiringa, instrumente të mprehta (përveç 18 01 02)<br />
18 02 02 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të<br />
veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet<br />
18 02 03 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave nuk kërkon trajtim<br />
të veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet<br />
18 02 05 Kimikate që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
18.02.06 Kimikate të tjera nga ato të përmendura në 18 02 05<br />
18. 02. 07 Medikamente citostatika dhe citotoksike<br />
18 02 08 Medikamente të tjera përveç atyre të përmendura në 18 01 07<br />
19. MBETJE NGA IMPIANTET E TRAJTIMIT TË MBETJEVE, TË<br />
UJËRAVE TË NDOTURA (JO NË VEND) DHE PËRGATITJA E<br />
UJIT PËR PËRDORIM NJERËZOR DHE INDUSTRIAL<br />
19 01 Mbetje nga iceneratorët ose piroliza e mbetjeve<br />
19 01 02 Materi<strong>al</strong>e ferrore të d<strong>al</strong>a nga hiret fundore<br />
19 01 05* Shtresa filtri nga trajtimi i gazeve<br />
19 01 06* Mbetjet e lëngshme ujore nga trajtimi i gazeve dhe mbetje të tjera<br />
të lëngshme ujore<br />
19 01 07* Mbetjet e ngurta nga trajtimi i gazeve<br />
19 01 10* Karboni i aktivizuar i harxhuar nga trajtimi i gazeve<br />
19 01 11* Hira fundore dhe llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 01 12 Hira fundore dhe llumra, të tjera nga ato të përmendura në 19 01<br />
19 01 13* Hi fluturues që përmban substanca të rrezikshme<br />
19 01 14 Hi fluturues tjetër nga ato të përmendura në 19 01 13<br />
19 01 15* Pluhur k<strong>al</strong>dajash që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 01 16 Pluhur k<strong>al</strong>dajash, të tjera nga ato të përmendura në 19 01 15<br />
19 01 17* Mbetje të pirolizës që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 01 18 Mbetje të pirolizës të tjera nga ato të përmendura në 19 01 17<br />
19 01 19 Rërat nga shtratet vluese<br />
19 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
19 02 Mbetjet nga trajtimi fiziko-kimik i mbetjeve (përfshirë<br />
dekromatizimin, decianizimin dhe neutr<strong>al</strong>izimin)<br />
19 02 03 Mbetje të përziera paraprakisht, të kompozuara vetëm nga<br />
mbetje të parrezikshme<br />
19 02 04* Mbetje të përziera paraprakisht, të kompozuara nga të paktën<br />
një rrezikshme
19 02 05* Llumrat nga trajtimi fiziko-kimik që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
19 02 06 Llumrat nga trajtimi fiziko-kimik, të tjera të përmenduara në 19<br />
02 05<br />
19 02 07* Vajra dhe koncentrate nga seperimi<br />
19 02 08* Mbetje të lëngshme të djegshme që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
19 02 09* Mbetje të ngurta të djegshme përfshirë substancat e rrezikshme<br />
19 02 10 Mbetje të djegshme të tjera nga ato të përmendura në 19 02 08<br />
dhe<br />
19 02 09<br />
19 02 11* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
19 03 Mbetje të stabilizuara /të ngurtësuara<br />
19 03 04* Mbetje të përcaktuara si të rrezikshme, pjesërisht të stabilizuara<br />
19 03 05 Mbetje të stabilizuara të tjera nga ato të përmendura në 19 03 04<br />
19 03 06* Mbetjet e përcaktuara si të rrezikshme, e ngurtësuar<br />
19 03 07 Mbetje të ngurtësuara, të tjera nga ato të përmendura në 19 03 06<br />
19 04 Mbetje të qelqëzuara dhe mbetje nga qelqëzimet<br />
19 04 01 Mbetje të qelqëzuara<br />
19 04 02* Hi fluturues dhe mbetje të tjera nga trajtimi i gazeve<br />
19 04 03* Faza të ngurta të paqelqëzuara<br />
19 04 04 Mbetjet e lëngshme ujore nga temperimi i mbetjeve të qelqëzuara<br />
19 05 Mbetjet nga trajtimi aerobik i mbetjeve të ngurta<br />
19 05 01 Fraksione të pakompostuara të mbetjeve urbane dhe mbetjeve të<br />
tjera të ngjashme<br />
19 05 02 Fraksione të pakompostuara të mbetjeve bimore dhe shtazore<br />
19 05 03 Kompost jashtë specifikimit<br />
19 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
19 06 Mbetjet nga trajtimi anaerobik i mbetjeve<br />
19 06 03 Lëngje nga trajtimi anaerobik i mbetjeve urbane<br />
19 06 04 Mbetje të tretshme nga trajtimi anaerobik i mbetjeve urbane<br />
19 06 05 Lëngje nga trajtimi anaerobik i mbetjeve shtazore dhe bimore<br />
19 06 06 Mbetje të tretshme nga trajtimi anaerobik mbetjeve shtazore dhe<br />
bimore<br />
19 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
19 07 Rrjedhjet nga landfillët<br />
19 07 02* Rrjedhje nga landfillët që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 07 03 Rrjedhje nga landfillët, të tjera nga ato të përmendura në 19 07 02<br />
19 08 Mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve ujore, të<br />
paspecifikuara<br />
19 08 01 Ekzaminimet<br />
19 08 02 Mbetje nga çranizimi<br />
19 08 05 Llumrat nga trajtimi i ujërave të zeza urbane<br />
19 08 06* Rezina jonoshkëmbyese të ngopura ose të harxhuara<br />
19 08 07* Solucione dhe llumra nga regjenerimi i jonokëmbyesve
19 08 08* Sisteme të membranave që përmbajnë met<strong>al</strong>et e rënda<br />
19 08 09 Graso dhe përzjerje të tjera vajore nga seperatorët vaj/ujë që<br />
përmbajnë vetëm yndyra dhe vajra ushqimore<br />
19 08 10* Graso dhe përzjerje të tjera vajore nga seperatorët vaj/ujë, të<br />
tjera nga ato të përmendura në 19 08 09<br />
19 08 11* Llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme nga trajtimi<br />
biologjik i ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e<br />
19 08 12 Llumra nga trajtimi biologjik i ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e të<br />
tjera nga ato të përmendura në 19 08 11<br />
19 08 13* Llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme nga trajtime të<br />
tjera të ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e<br />
19 08 14 Llumra nga trajtime të tjera të ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e të<br />
tjera nga ato të përmendura në 19 08 13<br />
19 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
19 09 Mbetje nga përgatitja e ujit për konsumim njerëzor dhe<br />
përdorim industri<strong>al</strong><br />
19 09 01 Mbetje të ngurta nga filtrimet primare dhe ekzaminimet<br />
19 09 02 Llumra nga qartësimi i ujit<br />
19 09 03 Llumra nga dekarbonizimi<br />
19 09 04 Karbon i aktivizuar i harxhuar<br />
19 09 05 Rezina jonoshkëmbyese të ngopura ose të harxhuara<br />
19 09 06 Solucione dhe llumra nga rigjenerimi i jonoshkëmbyesve<br />
19 09 99 Mbetjet të tjera të paspecifikuara<br />
19 10 Mbetje nga copëzimi i mbetjeve që përmbajnë met<strong>al</strong>e<br />
19 10 01 Hekur dhe mbetje çeliku<br />
19 10 02 Mbetje joferrore<br />
19 10 03* Fraksione të lehta dhe pluhura që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
19 10 04 Fraksione të lehta dhe pluhura të tjera nga ato të përmendura në<br />
19 10 03<br />
19 10 05* Fraksione të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 10 06 Fraksione të tjera nga ato të përmendura në 19 10 05<br />
19 11 Mbetje nga rigjenerimi i naftës<br />
19 11 01* Filtra argjile të shpenzuara<br />
19 11 02* Zifte acide<br />
19 11 03* Mbetje të lëngshme ujore<br />
19 11 04* Mbetje nga pastrimi i lëndëve djegëse me baza<br />
19 11 05* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
19 11 06 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />
përmendura në 19 11 05<br />
19 11 07* Mbetje nga pastrimi i oxhakëve të gazit<br />
19 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />
19 12 Mbetje nga trajtimi mekanik i mbetjeve (p.sh. ndarja,<br />
kompaktimi, ngjeshja) të paspecifikuara diku tjetër<br />
19 12 01 Letër e karton
19 12 02 Met<strong>al</strong>e ferrore<br />
19 12 03 Met<strong>al</strong>e joferrore<br />
19 12 04 Plastik dhe gomë<br />
19 12 05 Qelq<br />
19 12 06* Dru që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 12 07 Drurë të tjerë nga ato të përmendura në 19 12 06<br />
19 12 08 Tekstilet<br />
19 12 09 Miner<strong>al</strong>et (p.sh. rërë, gurë)<br />
19 12 10 Mbetjet e djegshme (skarcitetet e lëndëve djegëse)<br />
19 12 11* Të tjera mbetje (përfshirë materi<strong>al</strong>e të përziera) nga trajtimi<br />
mekanik i mbetjeve që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
19 12 12 Mbetje të tjera (përfshirë materi<strong>al</strong>e të përziera) nga trajtimi<br />
mekanik i mbetjeve, të tjera nga ato të përmendura në 19 12 11<br />
19 13 Mbetjet nga rehabilitimi i tokës dhe i ujëravë nëntokësore<br />
19 13 01* Mbetjet e ngurta nga rehabilitimi i tokës që përmbajnë substanca<br />
të rrezikshme<br />
19 13 02 Mbetjet e ngurta nga rehabilitimi i tokës, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 19 13 01<br />
19 13 03* Llumrat nga rehabilitimi i tokës që përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
19 13 04 Llumrat nga rehabilitimi i tokës, të tjera nga ato të përmendura<br />
në 19 13 03<br />
19 13 05* Llumrat nga rehabilitimi i ujërave nëntokësore që përmbajnë<br />
substanca të rrezikshme<br />
19 13 06 Llumrat nga rehabilitimi i ujërave nëntokësore, të tjera nga ato të<br />
përmendura në 19 13 05<br />
19 13 07* Mbetje të lëngshme ujore dhe koncentratet ujore nga rehabilitimi<br />
i ujërave nëntokësore që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
19 13 08 Mbetje të lëngshme ujore dhe koncentratet ujore nga rehabilitimi<br />
i ujërave nëntokësore, të tjera nga ato të përmendura në 19 13 07<br />
20 MBETJET URBANE (MBETJET SHTËPIAKE DHE TREGTARE,<br />
MBETJE INDUSTRIALE E INSTITUCIONALE TË NGJASHME)<br />
PËRFSHIRË FRAKSIONET E MBLEDHURA VEÇMAS<br />
20 01 Fraksionet e ndara (përveç 15 01)<br />
20 01 01 Letër dhe karton<br />
20 01 02 Qelq<br />
20 01 08 Mbetje të biodegradueshme nga kuzhinat dhe mensat<br />
20 01 10 Veshjet<br />
20 01 11 Tekstilet<br />
20 01 13* Tretësit<br />
20 01 14* Acidet<br />
20 01 15* Bazat<br />
20 01 17* Fotokimikatet<br />
20 01 19* Pesticidet<br />
20 01 21* Mbetje të tubave fluorishente dhe mbetje të tjera që përmbajnë<br />
mërkur
27<br />
33<br />
20 01 23* Pajisje skarco që përmbajnë klorofluorokarbone<br />
20 01 25 Vajra dhe dhjamra ushqimore<br />
20 01 26* Vajra dhe dhjamra, të tjera nga ato të përmendura në 20 01 25<br />
20 01 27* Bojra, ngjyra, ngjitës etj. që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
20 01 28 Bojra, ngjyra, ngjitës etj, të tjera nga ato të përmendura në 20 01<br />
20 01 29* Detergjentë që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
20 01 30 Detergjentë të tjerë nga ato të përmendur në 20 01 29<br />
20 01 31* Medikamente citotoksike dhe citostatike<br />
20 01 32 Medikamente të tjera nga ato të përmenduara në 20 01 31<br />
20 01 33* Bateritë dhe akumulatorët të përfshirë në 16 06 01, 16 06 02 ose<br />
16 06 03 dhe bateritë e akumulatorët e pandarë<br />
20 01 34 Bateritë dhe akumulatorët e tjerë nga ato të përmendur në 20 01<br />
20 01 35* Pajisjet e skaduara elektrike dhe elektronike, të tjera nga ato të<br />
përmenduara në 20 01 21 dhe 20 01 23 që përmbajnë<br />
komponentë të rrezikshëm<br />
20 01 36 Pajisjet e skaduara elektrike dhe elektronike, të tjera nga ato të<br />
përmenduara në 20 01 21, 20 01 23 dhe 20 01 35<br />
20 01 37* Mbetje druri që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />
20 01 38 Mbetje druri të tjera nga ato të përmendura në 20 01 37<br />
20 01 39 Plastikat<br />
20 01 40 Met<strong>al</strong>et<br />
20 01 41 Mbetjet nga pastrimi i oxhaqeve<br />
20 01 99 Fraksione të tjera të paspecifikuara<br />
20 02 Mbetjet e kopshteve dhe parqeve (përfshirë mbetjet e varrezave)<br />
20 02 01 Mbetje të biodegradueshme<br />
20 02 02 Dhera dhe gurë<br />
20 02 03 Mbetje të tjera të pabiodegradueshme<br />
20 03 Mbetje të tjera urbane<br />
20 03 01 Mbetjet e përziera urbane<br />
20 03 02 Mbetje nga tregjet<br />
20 03 03 Mbetje nga pastrimi i rrugëve<br />
20 03 04 Llumra nga gropat septike<br />
20 03 06 Mbetje nga pastrimi i ujërave të zeza<br />
20 03 07 Mbetjet të vëllimshme<br />
20 03 99 Mbetjet urbane të paspecifikuara<br />
SHTOJCA II<br />
KARAKTERISTIKAT E MBETJEVE QË I BËJNË ATO TË RREZIKSHME<br />
Mbetjet janë të rrezikshme:<br />
nëse manifestojnë një ose më shumë nga vetitë e paraqitura më poshtë nga H1 deri<br />
H14:<br />
H1 “Explosive”: substancat dhe preparatet të cilat mund të shpërthejnë nën efektin e<br />
flakës ose të cilat janë më të ndjeshme nga goditja apo fërkimi se dinitrobenzeni.<br />
H2 “Oksiduese”: substancat dhe preparatet të cilat kanë reaksione të fuqishme
ekzotermioke kur bien në kontakt me substanca të tjera, veçanërisht me substanca të<br />
djegshme.<br />
H3-A “Shumë të djegshme”:<br />
- substancat dhe preparatet e lëngshme të cilat kanë një pikë flakërimi më<br />
poshtë se 21 C (duke përfshirë lëngjet ekstremisht të djegshme (të përflakshme);<br />
- substancat dhe preparatet të cilat mund të nxehen dhe të ndizen në kontakt<br />
me ajrin në temperaturën e ambientit pa praninë e ndonjë energjie të jashtme;<br />
- substancat dhe preparatet e ngurta të cilat mund të marrin flakë menjëherë<br />
pas një kontakti të shkurtër me një burim ndezës dhe mund të vazhdojnë të digjen<br />
ose të konsumohen edhe pas largimit të burimit ndezës;<br />
- substancat dhe preparatet e gazta, të cilat janë të djegshme në ajër në trysni<br />
norm<strong>al</strong>e;<br />
- substancat dhe preparatet e gazta, të cilat në kontakt me ujin apo me ajrin e<br />
lagësht, evoluojnë në gaze të djegshme, në sasi të rrezikshme.<br />
H3-B “Të djegshme”: substancat dhe preparatet e lëngshme, që kanë një pikë<br />
flakërimi të barabartë ose më të madhe se 21*C dhe më pak ose të barabartë me 55*C;<br />
H4 “Irrituese”: substancat dhe preparatet jokorrozive, të cilat nëpërmjet një kontakti<br />
të menjëhershëm, të zgjatur apo të përsëritur me lëkurën apo me membranat<br />
mukoze, mund të shkaktojnë inflamacione.<br />
H5 “E rrezikshme”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />
frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë rrezik të<br />
kufizuar të shëndetit.<br />
H6 “Toksike”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />
frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë rrezik serioz,<br />
akut ose kronik të shëndetit, të cilat mund të shkaktojnë edhe vdekjen.<br />
H7 “Kancerogjene”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />
frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë kancer ose të<br />
rrisë mundësinë e shfaqjes së tij.<br />
H8 “Korrozive”: substancat dhe preparatet, të cilat mund të shkaktojnë dëmtime pas<br />
kontaktit në indet e gj<strong>al</strong>la.<br />
H9 “Infektive”: substancat që përmbajnë mikroorganizma mbijetuese ose toksinat e<br />
tyre, të cilat janë të njohura ose besohet të shkaktojnë sëmundje në njerëzit ose në<br />
organizmat e gj<strong>al</strong>la.<br />
H10 “Teratogjenike”(toksike për riprodhimin): substancat dhe preparatet, të cilat<br />
nëse thithen nëpërmjet frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të<br />
shkaktojnë keqformime të lindura, jo të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë e<br />
shfaqjes së tyre.<br />
H11 “Mutagjenike”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />
frymemarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë difekte<br />
gjenetike të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë e shfaqjes së tyre.<br />
H12 Substancat dhe preparatet, të cilat shkarkojnë gaz toksik në kontakt me ujin,<br />
ajrin ose me ndonjë acid.<br />
H13 Substancat dhe preparatet, të afta që pas asgjësimit ose prodhimit të ndonjë<br />
substance tjetër (p.sh. ujërat kulluese pas trajtimit), që zotërojnë ndonjë nga<br />
karakteristikat e listuara më sipër.<br />
H14 “Ekotoksike”: substancat dhe preparatet, të cilat paraqesin ose mund të
paraqesin rrezik të menjëhershëm ose të mëvonshëm në një ose më shumë<br />
komponentë të mjedisit.<br />
2. Dhe për substancat që i përkasin H3 deri H8, H10 dhe H11, nëse paraqesin një ose<br />
më shumë nga karakteristikat e mëposhtme:<br />
- pika e flakërimit ≤ 55 C;<br />
- një ose më shumë substanca, të klasifikura si shumë toksike në përqendrim<br />
tot<strong>al</strong> ≥ 0,1%;<br />
- një ose më shumë substanca, të klasifikuara si të rrezikshme në përqendrim<br />
tot<strong>al</strong> ≥ 0,25 %;<br />
- një ose më shumë substanca korrozive, të klasifikura si R15 në përqendrim<br />
tot<strong>al</strong> ≥ 5%;<br />
- një ose më shumë substanca korrozive, të klasifikura si R34 në përqendrim<br />
tot<strong>al</strong> ≥ 10%;<br />
- një ose më shumë substanca irrituese, të klasifikura si R36, R37,R38 në<br />
përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 20%;<br />
- një substancë të njohur si kancerogjene të kategorisë 1 ose 2, në përqendrim<br />
tot<strong>al</strong> ≥ 0,1%;<br />
- një substancë të njohur si kancerogjene të kategorisë 3, në përqendrim tot<strong>al</strong><br />
≥ 1%;<br />
- një substancë toksike për riprodhimin të kategorisë 1 ose 2, të klasifikuara si<br />
R60, R61 në përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 0,5%;<br />
- një substancë toksike për riprodhimin të kategorisë 3, të klasifikuar si R62,<br />
R63 në përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 5%;<br />
- një substancë mutagjene të kategorisë 1 ose 2, të klasifikuar si R46 në<br />
përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 0,1%;<br />
- një substancë mutagjene të kategorisë 3, të klasifikuar si R40 në përqendrim<br />
tot<strong>al</strong> ≥ 1%.<br />
SHTOJCA III<br />
KATEGORITË E MBETJEVE TË RREZIKSHME TË GJENERUARA, TË<br />
LISTUARA SIPAS NATYRËS SË TYRE, APO AKTIVITETIT QË I GJENERON<br />
ATO<br />
(Mund të jenë në gjendje të lëngshme, llumi ose të ngurtë)<br />
Shtojca III.A.<br />
Mbetjet që paraqesin një ose më shumë nga vetitë e listuara ne shtojcën II dhe të cilat<br />
konsistojnë në:<br />
1. Substanca anatomike, spit<strong>al</strong>ore dhe mbetje të tjera klinike;<br />
2. Komponime farmaceutike mjeksore dhe veterinare;<br />
3. Konservues druri;<br />
4. Biocide dhe substanca fito-farmaceutike;<br />
5. Mbetje nga substanca të përdorura si tretës;<br />
6. Substanca organike të h<strong>al</strong>ogjenuara jo të përdorura si solvente, duke<br />
përjashtuar materi<strong>al</strong>et e tyre inerte të polimerizuara;<br />
7. Kripëra temperimi që përmbajnë cianide;<br />
8. Vajra miner<strong>al</strong>e dhe substanca vajore;<br />
9. Përzjerje, emulsione naftë/ujë dhe hidrokarbon /ujë;
10.Substanca që përmbajnë bifenile të poliklorinuara-PCB dhe/ose trifenile të<br />
poliklorinuara- PCT;<br />
11. Materi<strong>al</strong>e bituminoze të d<strong>al</strong>a nga rafinimi, distilimi dhe nga trajtimet<br />
pirolitike;<br />
12. Bojra, ngjyrosës, pigmente, llaqe, varak;<br />
13. Rezina, lateksi, plastifikatorë, ngjitës/adezivë;<br />
14. Substancat kimike që d<strong>al</strong>in nga aktivitetet kërkimore, zhvilluese dhe të<br />
mësimdhënies, të cilat nuk janë të identifikuara dhe/ose janë të reja dhe efekti i të<br />
cilave mbi njeriun dhe/ose mjedisin nuk është i njohur ( p.sh. mbetjet e<br />
laboratorëve);<br />
15. Materi<strong>al</strong>e piroteknike dhe materi<strong>al</strong>e të tjera eksplosive;<br />
16. Kimikate fotografike dhe materi<strong>al</strong>e të procesit të zhvillimit të filmave<br />
fotografikë;<br />
17. Çdo materi<strong>al</strong> i kontaminuar me ndonjë të ngjashëm të dibenzo-furaneve të<br />
poliklorinuara;<br />
18. Çdo materi<strong>al</strong> i kontaminuar me ndonjë të ngjashëm të dibenzo-pdioksinave<br />
të polikloruara.<br />
Shtojca III. B.<br />
19. Mbetjet që përmbajnë një prej përbërësve në shtojcën IV dhe kanë një nga<br />
vetitë e listuara në shtojcën II dhe të cilat konsistojnë në:<br />
20. Sapunë, vajra, parafina bimore ose shtazore;<br />
21. Substanca organike jo të h<strong>al</strong>ogjenuara, që nuk përdoren si solvente;<br />
22. Substanca inorganike pa met<strong>al</strong>e apo komponime të met<strong>al</strong>eve;<br />
23. Hi dhe /ose thëngjij<br />
24. Dhera, rëra, argjilë, përfshirë shllamin e shpimit;<br />
25. Kripërat e temperimit jocianide;<br />
26. Pluhura dhe pudra met<strong>al</strong>ike;<br />
27. Materi<strong>al</strong>e kat<strong>al</strong>itike të përdorura;<br />
28. Lëngje dhe llumra që përmbajnë met<strong>al</strong>e ose komponime met<strong>al</strong>ike;<br />
29. Mbetje nga operacionet e kontrollit të ndotjes, përjashtuar 29, 30 dhe 33.<br />
30. Llumra fërkimi;<br />
31. Llumra nga impiantet e pastrimit të ujit;<br />
32. Mbetje te dekarbonizuara;<br />
33. Mbetje nga kolonat jonokëmbyese;<br />
34. Llumra të ujërave të zeza të patrajtuara ose të të papërshtatshme për<br />
përdorim në bujqësi;<br />
35. Mbetje nga pastrimi i cisternave(autobotëve) dhe pajisjeve;<br />
36. Pajisje të kontaminuara;<br />
37. Kontenierë të kontaminuar (edhe cilindra gazi etj.), të cilët përmbajnë një<br />
ose më shumë përbërës të listuar në shtojcën III A;<br />
38. Bateri ose elemente elektrike të tjera;<br />
39. Vajra bimore;<br />
40. Materi<strong>al</strong>e që rezultojnë nga mbledhja selektive e mbetjeve shtëpiake dhe të<br />
cilat paraqesin një nga karakteristikat e listuara në shtojcën II;<br />
41. Mbetje të tjera të cilat përmbajnë një prej përbërësve të listuar në aneksin<br />
IV dhe paraqesin një nga vetitë e listuara në shtojcën II.
SHTOJCA IV<br />
PËRBËRËSIT E MBETJEVE TË SHTOJCËS IIIB, TË CILAT I BËJNË ATO TË<br />
RREZIKSHME, KUR ATO PARAQESIN VETITË E PËRSHKRUARA NË<br />
SHTOJCËN II<br />
1. Berilium; përbërje të beriliumit<br />
2. Përbërje të vanadit;<br />
3. Përbërje të kromit(6-v<strong>al</strong>ent);<br />
4. Përbërje të kob<strong>al</strong>tit;<br />
5. Përbërje të nikelit;<br />
6. Përbërje të bakrit;<br />
7. Përbërje të zinkut;<br />
8. Arsenik; përbërje të arsenikut;<br />
9. Selen; përbërje të selenit;<br />
10. Përbërje të argjendit;<br />
11. Admium; përbërje të kadmiumit;<br />
12. Përbërje të k<strong>al</strong>lajit;<br />
13. Antimon; përbërje të antimonit;<br />
14. Teluri; përbërje të telurit;<br />
15. Përbërje të bariumit; përjashtuar sulfatin e bariumit;<br />
16. Mërkuri; përbërje të mërkurit;<br />
17. T<strong>al</strong>iumi; përbërje të t<strong>al</strong>iumit;<br />
18. Plumbi; përbërje të plumbit;<br />
19. Sulfure inorganike;<br />
20. Përbërje inorganike të florit, përjashtuar florurin e k<strong>al</strong>ciumit;<br />
21. Cianure inorganike;<br />
22. Met<strong>al</strong>et <strong>al</strong>k<strong>al</strong>ine të mëposhtme: litiumi, natriumi, k<strong>al</strong>iumi, k<strong>al</strong>ciumi,<br />
magnezi në formë elementare (jo përbërje);<br />
23. Solucione acide ose acide në gjendje të ngurtë;<br />
24. Solucione bazike ose baza në gjendje të ngurtë;<br />
25. Asbesti (pluhur ose fibër);<br />
26. Fosfori, komponimet e fosforit, përjashtuar fosfatet e miner<strong>al</strong>eve;<br />
27. Karbonilet met<strong>al</strong>ike (të met<strong>al</strong>eve);<br />
28. Peroksidet;<br />
29. Kloratet;<br />
30. Perkloratet;<br />
31. Azide (përbërje organike me bazë azoti);<br />
32. PCBs dhe/ose PCTs;<br />
33. Komponime farmaceutike ose veterinare;<br />
34. Biocide dhe substanca fito-farmaceutike (p.sh. pesticidet etj.);<br />
35. Substanca infektive;<br />
36. Kreosote, katran;<br />
37. Izocianate; tiocianate;<br />
38. Cianide organike (p.sh. nitrilet etj.);<br />
39. Fenolet; komponime të fenoleve;<br />
40. Solvente të h<strong>al</strong>ogjenuar;
41. Tretës organikë, përjashtuar tretësit e h<strong>al</strong>ogjenuar;<br />
42. Komponime h<strong>al</strong>ogjenorganike, përjashtuar materi<strong>al</strong>et inerte të<br />
polimerizuara dhe substanca të tjera që i referohen kësaj liste;<br />
43. Komponime aromantike; komponime organike policiklike dhe<br />
heterociklike;<br />
44. Aminat <strong>al</strong>ifatike;<br />
45. Aminat aromantike;<br />
46. Eteret;<br />
47. Substancat me natyrë eksplozive, përjashtuar ato të listuara diku tjetër në<br />
këtë shtojcë;<br />
48. Komponime sulfur organike;<br />
49. Ndonjë i ngjashëm i dibenzo-furaneve të poliklorinuar;<br />
50. Ndonjë i ngjashëm i dibenzo-p-dioksinave të poliklorinuar;<br />
51. Hidrokarbonet dhe oksidet e tyre; nitrogjen dhe/ose sulfur komponimet, jo<br />
të përmendura në këtë shtojcë.<br />
VENDIM<br />
Nr.860, datë 20.12.2006<br />
PËR MIRATIMIN E PLANIT KOMBËTAR TË VEPRIMIT PËR HEQJEN NGA<br />
PËRDORIMI DHE ELIMINIMIN E NDOTËSVE ORGANIKË, TË<br />
QËNDRUESHËM<br />
Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 1 të nenit 8 të ligjit nr.8934,<br />
datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit,<br />
Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Këshilli i Ministrave<br />
VENDOSI:<br />
1. Miratimin e planit kombëtar të veprimit për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin<br />
e ndotësve organikë, të qëndrueshëm, që i bashkëlidhet këtij vendimi.<br />
2. Ngarkohen Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe të gjitha<br />
ministritë e institucionet e përcaktuara në planin kombëtar të veprimit për zbatimin e<br />
këtij vendimi.<br />
Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />
KRYEMINISTRI<br />
S<strong>al</strong>i Berisha<br />
PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT PËR HEQJEN NGA PËRDORIMI DHE<br />
ELIMINIMIN E NDOTËSVE ORGANIKË TË QËNDRUESHËM<br />
Përmbledhje Ekzekutive
Hyrje<br />
Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) janë lëndë kimike të qëndrueshme në<br />
mjedis, që bio-akumulohen nëpërmjet zinxhirit ushqimor dhe paraqesin rrezik sepse<br />
kanë efekte të dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin. Duke pasur parasysh<br />
bartjen e këtyre lëndëve në largësi të mëdha, deri në vende ku nuk janë përdorur ose<br />
prodhuar ndonjëherë, si dhe kërcënimin më pas për mjedisin e tërë rruzullit tokësor,<br />
bashkësia ndërkombëtare ka bërë thirrje për masa të ngutshme, me synimin që të<br />
pakësohet dhe të eliminohet shkarkimi i këtyre lëndëve në mjedis.<br />
Kur u bë e qartë se NOQ-të ishin shumë të rrezikshme dhe se duheshin ndërmarrë<br />
masa të ngutshme në të gjithë botën, UNEP-i ndërmori hapat e duhur për të<br />
përgatitur një instrument ligjor ndërkombëtar, me efekt detyrues, i cili do të<br />
“përcaktonte rrugën për një të ardhme pa NOQ të rrezikshme”. Rezultat i këtyre<br />
përpjekjeve është Konventa e Stokholmit për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e<br />
Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm. Kjo Konventë është një traktat glob<strong>al</strong> për<br />
mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe të mjedisit nga ndotësit organikë të<br />
qëndrueshëm. Ajo u miratua më 22 maj 2001 në Konferencën e P<strong>al</strong>ëve në Stokholm<br />
dhe hyri në fuqi më 17 maj 2004, sipas Nenit 26 të po kësaj konvente. Bashkimi<br />
Evropian, i cili është p<strong>al</strong>ë në këtë Konventë, ka miratuar Politikën e vet në lidhje me<br />
administrimin e NOQ-ve, politikë që do të jetë e detyrueshme edhe për vendet e reja<br />
që do të hyjnë në BE. Shqipëria e ka nënshkruar Konventën më 5 dhjetor 2001 dhe e<br />
ka ratifikuar atë më 4 tetor 2004.<br />
Konventa e NOQ-ve parashikon një varg detyrimesh që duhet apo nxiten të<br />
ndërmarrin P<strong>al</strong>ët, ndër të cilat janë përcaktimi i pikave fok<strong>al</strong>e kombëtare, kujdesi për<br />
shkëmbimin e informacionit, dhënia e ndihmës teknike, zhvillimi dhe lehtësimi i<br />
ndërgjegjësimit dhe pjesëmarrjes së publikut, konsultimi dhe arsimimi, nxitja e<br />
kërkimit shkencor dhe e monitorimit, si edhe raportimi “në interv<strong>al</strong>e kohorë<br />
periodikë”.<br />
Projekti i PKV për NOQ-të<br />
Në detyrimet që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit (neni 7 i<br />
Konventës), bën pjesë edhe përgatitja e zhvillimi i një Plani Kombëtar të Veprimit<br />
(PKV), ku të përcaktohet sesi do të vihen në jetë detyrimet që shtron Konventa. PKV<br />
ka si qëllim të përcaktojë kuadrin ligjor dhe institucion<strong>al</strong> dhe veprimet që duhet të<br />
programohen e të zbatohen për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />
Planet e veprimit duhet t’i paraqiten Konferencës së P<strong>al</strong>ëve brenda dy vjetëve që nga<br />
hyrja në fuqi e Konventës.<br />
Në vitin 2002 Ministria e Mjedisit i kërkoi GEF-it, nëpërmjet UNDP-së, përkrahje<br />
financiare për projektin që do të mundësonte hartimin e Planit Kombëtar të Veprimit<br />
për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. Kontributi i GEF-it për këtë<br />
qëllim ishte 347,000 USD, ndërsa Qeveria Shqiptare kontribuoi me 31,400 USD.<br />
Agjenci Ekzekutuese e projektit është Ministria e Mjedisit, ndërsa Agjenci zbatuese<br />
është UNDP-ja.<br />
PKV synon të nxisë, të ndihmojë dhe të mbështesë autoritetet qendrore e vendore,<br />
subjektet shtetërore e private, për të trajtuar siç duhet dhe në përputhje me kërkesat e<br />
konventës NOQ-të, pajisjet ku mbahen ato, si dhe territoret e ndotura prej tyre.<br />
Politika për NOQ-të, pjesë integr<strong>al</strong>e e politikës për administrimin e kimikateve të
ezikshme, kërkon zbatimin me konsekuencë të masave mbrojtëse e parand<strong>al</strong>uese<br />
për ruajtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në Republikën e Shqipërisë, mbi<br />
bazën e një kuadri të plotë ligjor dhe institucion<strong>al</strong>, të harmonizuar me kërkesat e<br />
Konventës së Stokholmit dhe me Direktivat e Bashkimit Evropian.<br />
Në këtë kontekst përgatitja e PKV-së është në përputhje me objektivat e Planit<br />
Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit, të miratuar nga Qeveria Shqiptare më<br />
2002, njëri prej synimeve të të cilit është “zbutja dhe parand<strong>al</strong>imi i problemeve<br />
mjedisore”.<br />
Procesi i përgatitjes së PKV-së, është mbështetur në Udhëzimet e Fondit Glob<strong>al</strong> për<br />
Mjedisin për Konventën e Stokholmit dhe ka k<strong>al</strong>uar nëpër pesë kategori kryesore<br />
veprimtarish:<br />
1: Përcaktimi i mekanizmit të bashkërendimit dhe organizimi i procesit;<br />
2: Hartimi i inventarit të NOQ-ve dhe vlerësimi i infrastrukturës dhe i kapaciteteve<br />
kombëtare;<br />
3: Vendosja e përparësive dhe caktimi i objektivave;<br />
4: Formulimi i Planit Kombëtar të Veprimit dhe i Planeve të veçanta të veprimit për<br />
NOQ-të;<br />
5: Miratimi i PKV-së nga p<strong>al</strong>ët që lidhen me administrimin e NOQ-ve.<br />
Për re<strong>al</strong>izimin e aktiviteteve të parashikuara në udhëzimet përkatëse të GEF-it, u<br />
ngritën disa Grupe Pune sipas problematikave përkatëse.<br />
Grupet e Punës re<strong>al</strong>izuan për herë të parë inventarin paraprak të NOQ-ve në nivel<br />
vendi dhe, mbi këtë bazë, identifikuan problemet që do të trajtoheshin dhe duheshin<br />
zgjidhur në kuadrin e PKV, në përputhje me politikën e Qeverisë Shqiptare për<br />
mbrojtjen e mjedisit, si dhe me kërkesat e Konventës së Stokholmit e të Bashkimit<br />
Evropian për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />
PKV duhet të jetë një dokument dinamik që kërkon jo vetëm angazhimin në procesin<br />
e zbatimit të tij të institucioneve e organizatave qendrore dhe vendore, publike dhe<br />
private, por edhe një monitorim e vlerësim të kujdesshëm dhe, mbi këtë bazë,<br />
përditësimin e tij, për të qenë vazhdimisht koherent me zhvillimet ekonomikosoci<strong>al</strong>e-mjedisore<br />
të vendit dhe, në një kontekst, më të gjerë me zhvillimet<br />
ndërkombëtare që kanë në qendër të vëmendjes mbrojtjen e mjedisit e të shëndetit të<br />
njerëzve.<br />
Profili i Shqipërisë<br />
Shqipëria ndodhet në pjesën perëndimore të Gadishullit të B<strong>al</strong>lkanit, në brigjet<br />
lindore te deteve Adriatik dhe Jon, ne zonën e klimës sub-tropik<strong>al</strong>e Mesdhetare, qe<br />
është shume e përshtatshme për aktivitetet jetësore dhe socio-ekonomike. Vendi<br />
është i pasur me burime minerare, ujëra, florë dhe faunë, etj. Kjo e fundit është<br />
dëmtuar shume nga gjuetia pa kriter, shpyllëzimet, tharja e ligatinave dhe kënetave,<br />
përdorimi i kimikateve ne bujqësi, ndotja e tokës, ajrit dhe ujit, etj.<br />
Shqipëria është Republikë Parlamentare. Popullsia e saj në vitin 2001 ishte rreth<br />
3,069,275 banorë. Gjatë periudhës 1989-2001 kanë emigruar rreth 0.6 milion shqiptarë.<br />
Më shumë se një e dyta e popullsisë është përqendruar ne ultësirën bregdetare.<br />
Mosha mesatare e popullsisë është më e reja në Evropë, kurse jetëgjatësia është e
krahasueshme me atë të popullsisë së vendeve të zhvilluara. Shqiptaret zënë 98% te<br />
strukturës etnike te popullsisë.<br />
Industritë që punojnë tani në Shqipëri përfshijnë agro-industrinë, industrinë tekstile,<br />
të veshmbathjes, drurit, naftës, çimentos, industrinë kimike, minerare dhe të<br />
përpunimit të met<strong>al</strong>eve, dhe industrinë hidro-energjetike. Bashkimi Europian është<br />
partneri tregtar kryesor i Shqipërisë. Eksportet kryesore të vendit janë në sektorët e<br />
tekstileve, këpucëve, met<strong>al</strong>eve dhe miner<strong>al</strong>eve, naftës bruto, perimeve, frutave dhe<br />
duhanit. Importet kryesore përfshijnë produkte industri<strong>al</strong>e dhe shumë produkte të<br />
tjera të përpunuara.<br />
Sektori industri<strong>al</strong> është ende i dobët. Kontributi i sektorit të bujqësisë në PBB-në e<br />
vendit ka pasur një rënie të konsiderueshme gjatë 5 viteve të fundit. Ka përfunduar<br />
privatizimi i ndërmarrjeve të vogla e të mesme, ndërsa privatizimi i ndërmarrjeve të<br />
mëdha ka qenë më i ngad<strong>al</strong>të. Sistemi energjetik është akoma i dobët dhe kriza<br />
energjetike nuk është zgjidhur ende. Sektori i telekomunikacioneve është<br />
përmirësuar, por akoma ka probleme në zonat e thella. Numri i përdoruesve të<br />
celularëve është rritur mjaft, ndërsa mbeten të kufizuara mundësia e lidhjes me<br />
internet dhe përdorimi i tij. Në sektorin e transportit prioritet kryesor mbetet<br />
përfundimi i korridoreve Lindje-Perëndim dhe Veri-Jug.<br />
Shqipëria ka trashëguar shumë probleme mjedisore nga e k<strong>al</strong>uara, të cilat janë<br />
thelluar gjatë tranzicionit. Prioritetet kryesore mjedisore mbulojnë erozionin e tokës,<br />
shpyllëzimet, humbjen e biodiversitetit, mbetjet urbane, ndotjen e ajrit në zonat<br />
qytetëse dhe industri<strong>al</strong>e, ndotjen e tokës prej mbetjeve të rrezikshme nga industritë e<br />
vjetra, etj. Janë trashëguar edhe probleme të tjera në nivelin e institucioneve,<br />
legjislacionit, kulturës dhe edukatës mjedisore, etj. Megjithëse gjatë tranzicionit janë<br />
bërë përparime, sidomos në fushën e institucioneve, politikave, legjislacionit,<br />
ndërgjegjësimit, etj. mbetet akoma shumë për të bërë. Investimet në infrastrukturën<br />
mjedisore vlerësohen si një masë e rëndësishme për zbatimin e legjislacionit dhe<br />
respektimin e standardeve Europiane.<br />
Që nga viti 2000 Shqipëria është anëtare në OBT dhe zbaton të gjitha marrëveshjet e<br />
tregtisë së lirë në kuadër të Paktit të Stabilitetit.<br />
Më 12 qershor 2006 Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit me<br />
Komisionin Evropian, e cila parashtron detyra të rëndësishme për mjedisin dhe<br />
zhvillimin e qëndrueshëm. Vlerësimi i Çështjeve dhe Plani i Veprimit lidhur me<br />
NOQ-të në Shqipëri<br />
Forcimi i Kuadrit Ligjor dhe Rregullator<br />
Në lidhje me kuadrin rregullator ekzistues në Shqipëri janë evidentuar këto çështje :<br />
Në legjislacionin kombëtar nuk ekziston asnjë ligj i veçantë ose akt tjetër nën-ligjor, i<br />
cili të jetë në kundërshtim me dispozitat e Konventës së Stokholmit;<br />
Deri më tani nuk ka asnjë akt specifik ligjor që të trajtojë NOQ-të;<br />
Në disa ligje dhe akte nënligjore, si edhe në disa dokumente të tjera shtetërore për<br />
mjedisin, ekzistojnë hapësira për trajtimin e ardhshëm të NOQ-ve në përputhje me<br />
kërkesat e Konventës;<br />
Përgatitja e kuadrit ligjor specifik për të bërë të mundur zbatimin e kërkesave të<br />
Konventës si pjesë e përpjekjeve të përgjithshme për të transpozuar dhe harmonizuar<br />
legjislacionin kombëtar me atë evropian në fushën e mbrojtjes së shëndetit të njeriut e
të mjedisit;<br />
Hartimi dhe miratimi i çdonjërit prej akteve që do të përbëjnë paketën ligjore për<br />
NOQ-të, duhet të re<strong>al</strong>izohet në përputhje me një program të detajuar të miratuar, i<br />
cili duhet të jetë afat-shkurtër, afat-mesëm dhe afat -gjatë;<br />
Me qëllim që të përgatitën akte specifike, duhet të ngrihen grupet përkatëse të punës,<br />
në përbërje të të cilave duhet të ketë juristë mjedisorë, teknicienë dhe anëtarë të OJFve<br />
të speci<strong>al</strong>izuara e të shoqatave të biznesit;<br />
Rrjeti Institucion<strong>al</strong><br />
Në lidhje me kuadrin institucion<strong>al</strong> në Shqipëri, janë identifikuar si aktu<strong>al</strong>e çështjet e<br />
mëposhtme:<br />
Vlerësimi kritik i organizmave dhe strukturave ekzistuese, si kapaciteti veprues më i<br />
rëndësishëm, për të gjetur lidhjen e secilës prej tyre me detyrimet që rrjedhin nga<br />
Konventa e Stokholmit;<br />
Rivlerësimi i detyrimeve konkrete që kanë institucionet përkatëse në lidhje me<br />
administrimin e NOQ-ve, në funksion të detyrave, kompetencave dhe përgjegjësive<br />
të tyre kryesore;<br />
Hartimi i skemës së re institucion<strong>al</strong>e, e cila të përfshije të gjitha strukturat dhe<br />
organet në qendër dhe në nivel lok<strong>al</strong>, përcaktimi i roleve, funksioneve, përgjegjësive,<br />
kompetencave dhe detyrave të çdonjërit prej tyre, i lidhjeve të ndërmjetme dhe i<br />
rregullave të funksionimit të sistemit në tërësi;<br />
Përcaktimi i pikave të kontaktit dhe i pikave fok<strong>al</strong>e në nivel kombëtar, lok<strong>al</strong> dhe/ose<br />
sektori<strong>al</strong>, të cilët, të gjithë së bashku, do të përbëjnë Rrjetin Kombëtar të NOQ-ve;<br />
Pikat e kontaktit dhe pikat fok<strong>al</strong>e do të ndërtojnë skemën e komunikimit midis tyre,<br />
si edhe do të përgatisin programet operative për zbatimin e detyrave përkatëse;<br />
Problemet përparësore<br />
Nevoja e plotësimit dhe zbatimit të legjislacionit për kimikatet;<br />
Legjislacioni aktu<strong>al</strong> nuk është tërësisht i harmonizuar me atë evropian;<br />
Nevoja për të rregulluar çështjet që lidhen me përdorimin e PCB-ve në sisteme të<br />
mbyllura, nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja<br />
mjedisore;<br />
Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit ekzistues;<br />
Nevoja për të ngritur një strukturë kombëtare për zbatimin e Konventës së<br />
Stokholmit (rrjet të pikave të kontaktit, pikave fok<strong>al</strong>e).<br />
Objektivat<br />
Plotësimi dhe harmonizimi i legjislacionit mjedisor me atë evropian;<br />
Përmirësimi i rrjetit institucion<strong>al</strong> dhe ngritja e kapaciteteve në nivel qendror dhe<br />
vendor.<br />
Plani i Veprimit<br />
Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e Programit<br />
Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit;<br />
Regjistrimi i pajisjeve dhe vajrave që përmbajnë PCB në sektorin e energjisë elektrike;<br />
Përafrimi i legjislacionit vendas me atë Evropian;<br />
Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit<br />
Pesticidet NOQ<br />
Nga dymbëdhjetë NOQ-të e renditura në Konventën e Stokholmit, nëntë janë
pesticide që i përkasin grupit të NOQ-ve: <strong>al</strong>drin, dieldrin, DDT, endrin, mireks,<br />
toksafen, klordan, heksaklorbenzen dhe heptaklor.<br />
Fillimisht, në vendin tonë janë importuar dhe, më vonë, janë formuluar në<br />
Ndërmarrjen Kimike, Durrës, pesticidet DDT, heptaklor, <strong>al</strong>drin, dieldrin, toksafen<br />
(melipaks), klordan, heksakloran dhe lindan, i cili gjithashtu është prodhuar në këtë<br />
ndërmarrje. Edhe pse prodhimi i pesticideve është ndërprerë në vitin 1990, rreziku i<br />
rrjedhur prej tyre ka qenë i dukshëm.<br />
Nga inventari i bërë në vitin 2005 në kuadrin e Projektit të NOQ-ve ka rezultuar se në<br />
Shqipëri nuk ka pesticide të këtij grupi. Një sasi prej rreth 3 ton DDT dhe<br />
heksakloran/lindan, e cila kanë qenë ruajtur në depot e Ministrisë së Shëndetësisë,<br />
është riamb<strong>al</strong>azhuar dhe larguar nga Shqipëria në muajin korrik 2006, në kuadrin e<br />
projektit të MMPAU: “Ripaketimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe i<br />
kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës”, financuar nga qeveria holandeze. Problem<br />
është përcaktimi i kostos së ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga përdorimi i mëparshëm i<br />
pesticideve NOQ.<br />
Ekzistojnë vetëm disa studime sporadike lidhur me ndikimin e pesticideve NOQ në<br />
mjedis. Këto studime janë kryer në vendet që konsiderohen si pika të nxehta<br />
mjedisore dhe nuk ka ndonjë studim të plotë për tërë situatën në vend në lidhje me<br />
ndotjet e tokës apo ujit nga pesticidet NOQ. Në këtë kontekst, sugjerohet të<br />
planifikohet monitorimi i këtyre pesticideve kryesisht në ish – depot, hapësirën<br />
tokësore apo ujore rreth e rrotull dhe, në raste të veçanta, te kafshët shtëpiake dhe<br />
njerëzit.<br />
Problemet përparësore<br />
Përshtatja e legjislacionit në fuqi për përdorimin e pesticideve;<br />
Informacion jo sistematik rreth përdorimit në të k<strong>al</strong>uarën i DDT (dokumente rreth<br />
sasive të importuara dhe të përdorura të DDT në sektorin e shëndetësisë);<br />
Mungesa studimit për nivelin aktu<strong>al</strong> të ndotjeve në ish depot e magazinimit të<br />
pesticideve, po kështu edhe në mjedisin rreth tyre;<br />
Autoritetet vendore kanë një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet<br />
NOQ (në veçanti në depot e vjetra);<br />
Stafi teknik ka një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ<br />
(mundësitë e ndotjes të depove të vjetra);<br />
Mungesa e informacionit specifik në lidhje me pesticidet te publiku në përgjithësi;<br />
Mungesa e një mbështetjeje financiare.<br />
Objektivat<br />
Forcimi i kapacitetit të laboratorëve të IMB për monitorimin e pesticideve NOQ;<br />
Përcaktimi i ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga pesticidet NOQ në ish depot dhe në hapësirën<br />
përreth tyre;<br />
Zhvillimi i planit të rehabilitimit për vendet e ndotura nga pesticidet NOQ;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit rreth këtyre vendeve të ndotura në lidhje me rrezikun<br />
shëndetësor te njerëzit që jetojnë pranë tyre.<br />
Plani i Veprimit<br />
Përgatitja e një amendamenti të VKM për kryerjen e an<strong>al</strong>izave të pesticideve NOQ.<br />
Kryerja e an<strong>al</strong>izave të niveleve të mbetjeve të pesticideve NOQ, në ish depot dhe<br />
vendet e kontaminuara, duke përfshirë edhe vlerësimin e ndikimit mjedisor të tyre;<br />
Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik në Institutin e Mbrojtjes
së Bimëve;<br />
Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara nga<br />
pesticidet NOQ;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit të publikut në lidhje më rrezikun potenci<strong>al</strong> të vendeve të<br />
kontaminuara me NOQ.DDT<br />
DDT<br />
DDT filloi të përdoret masivisht në Luftën e Dytë Botërore. Ky pesticid është<br />
përdorur për të luftuar sëmundjet që transmetohen me insekte dhe për të mbrojtur<br />
trupat. Ka qenë veçanërisht i efektshëm për mbrojtjen nga m<strong>al</strong>aria, tifoja, ethet e<br />
verdha, verbimi i lumenjve dhe encef<strong>al</strong>iti.<br />
Tashmë është praktikisht i nd<strong>al</strong>uar përdorimi i DDT në bujqësi pothuajse në të gjitha<br />
vendet, kurse një numër vendesh e nd<strong>al</strong>ojnë përdorimin e DDT-së edhe në fushën e<br />
shëndetit publik. Sidoqoftë, në disa vende, ku vektori i m<strong>al</strong>aries është ende i<br />
ndjeshëm, DDT përdoret për banesat, në mjediset e brendshme në trajtë aerosoli.<br />
DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër vektorëve të<br />
m<strong>al</strong>aries. Nga vitet 1946-1947 deri më 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe<br />
HCH për spërkatjen e banesave në mënyrë manu<strong>al</strong>e, si edhe me avionë në<br />
sipërfaqet ujore, ku përhapja e mushkonjave anofeles ka qenë mjaft i lartë, arritën 90-<br />
120 ton. DDT është përdorur edhe për luftimin e insekteve të tjera si morri, miza,<br />
pleshti, çimka, të cilat kishin pllakosur familjet e zonave të varfra të Shqipërisë të asaj<br />
kohe. Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së m<strong>al</strong>aries në Shqipëri, çka u<br />
çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar. Sipas studiuesve<br />
dhe ekspertëve m<strong>al</strong>ariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor më pas vitit 1970, por<br />
duket se një rezervë prej 20-30 ton u mbajt në ruajtje nga Ministria e Shëndetësisë për<br />
luftimin e shpërthimeve eventu<strong>al</strong>e të cilat mund të shkaktoheshin nga raste të<br />
importuara, si edhe pse mushkonjat kishin filluar të fitonin rezistencë ndaj DDT-së,<br />
pas një përdorimi prej mbi 20 vjetësh.<br />
Sipas informacionit të mbledhur në disa rrethe, duket se DDT dhe lindani janë<br />
përdorur deri përpara 15 vjetësh. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes<br />
dhe parazitëve (morrave), gjatë viteve 1975 -1985. Më vonë ai u nd<strong>al</strong>ua për shkak të<br />
rezistencës që kishin krijuar këta parazitë.<br />
Ndonëse teorikisht ndikimi i pesticideve në shëndetin publik dhe në mjedis ka qenë i<br />
njohur, në Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose të mbledhjes së të<br />
dhënave për të përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga<br />
ISHP për të studiuar mbetje të pesticideve në zinxhirin ushqimor.<br />
Është vërtetuar prania e izomerëve të HCH (α, β, γ) në gjakun e disa personave që<br />
jetojnë në zonën e kontaminuar (në Porto Romano, pranë Durrësit) në një fabrikë të<br />
braktisur që përdorej për prodhimin e lindanit. Kështu, janë gjetur nivele të α- dhe β-<br />
izomerëve që variojnë deri në 0.0028 µg/ml dhe nga 0.0005 µg/ml në 0.0915 µg/ml.<br />
Nivelet më të larta u përkasin subjekteve që jetojnë në territorin e fabrikës së<br />
përmendur.<br />
Dy mostra qumështi të marra në një zonë të ndotur pranë Porto-Romanos, në<br />
kuadrin e një studimit të kryer nga UNEP, si dhe në kuadër të një studimi të kryer<br />
nga ISHP, përmbanin nivele të larta të HCH. Të dyja mostrat dëshmojnë për nivelet<br />
shumë të larta të HCH në qumështin e prodhuar në zonën e Porto Romanos, e cila<br />
është tregtuar edhe në zona të tjera të rrethit të Durrësit.
Përqendrimi i HCH i gjetur në qumësht është një tregues i qartë se nuk mund të<br />
përdoret për konsum mbasi përbën një rrezik serioz për shëndetin publik.<br />
Gjatë inventarizimit të kryer në kuadër të projektit të NOQ-ve, situata në sektorin e<br />
shëndetësisë (Dhjetor 2005) paraqiten në tabelë.<br />
Stoqe të DDT e të Lindanit në magazinat e MSH<br />
N Rrethi Vendndo<br />
Sas<br />
S<br />
dhja<br />
ia DDT<br />
asia<br />
m<br />
(kg)<br />
Lindan<br />
(kg)<br />
1 Gjirokas<br />
DKSHP 50<br />
-<br />
tër<br />
kg sol. 25<br />
%<br />
2 Durrës DKSHP 200<br />
24<br />
kg sol. 25<br />
.2 kg<br />
%<br />
(sol.10%)<br />
x<br />
3 Elbasan DKSHP 100<br />
-<br />
kg sol.<br />
25%<br />
4 Lushnjë DKSHP 104<br />
20<br />
0 kg sol.<br />
0 (HCH) th<br />
25%<br />
5 Lezhë DKSHP - 70<br />
4.6 (sol.<br />
x<br />
10%)<br />
6 Rezerva<br />
Lundër 108<br />
21<br />
Shtetërore<br />
kg sol.<br />
2<br />
25%<br />
(pluhur)<br />
Gjithsej 6 vende 194<br />
11<br />
8 kg sol<br />
25%<br />
40 kg sh<br />
Sasitë e identifikuara të DDT dhe heksakloran/lindanit u hoqën nga Shqipëria në<br />
kuadër të projektit te MMPAU, ‘‘Ripaketimi dhe heqja nga Shqipëria e pesticideve<br />
dhe e kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës” të financuar nga Qeveria Holandeze. Ky<br />
eliminim u përfundua në Korrik 2006.<br />
Problemet përparësore.<br />
Mungese e kapaciteteve për studime an<strong>al</strong>itike në lidhje me kontaminimin e ishmagazinave<br />
të DDT, si edhe të mjedisit rrethues;<br />
Mungesë e mbështetjes financiare.<br />
Objektivat
Forcimi i kapaciteteve të laboratorëve të IMB, ISHP, dhe LQU për monitorimin e<br />
DDT.<br />
Përcaktimi i kontaminimit eventu<strong>al</strong> të ish magazinave dhe zonave për rreth tyre nga<br />
DDT;<br />
Përgatitja e Planit të Rehabilitimit për vendet e kontaminuara nga DDT.<br />
Rritja e ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve të<br />
mundshme shëndetin e popullatës që jeton në afërsi të këtyre vendeve.<br />
PCB-të<br />
PCB-të janë kimikate organike sintetike, me veti të larta dielektrike, të padjegshme, si<br />
dhe të qëndrueshme ndaj shpërbërjes termike e kimike. Pjesa më e madhe e<br />
transformatorëve dhe e kondensatorëve përdorin lëngje dielektrike me bazë bifenile<br />
të polikloruara (PCB-të) për shkak të vetive zjarrduruese dhe karakteristikave të tjera<br />
të mira të tyre në përdorimin e pajisjeve elektrike, por në të njëjtën kohë këto<br />
produkte kanë dhe mjaft disavantazhe. Këto disavantazhe lidhen me natyrën<br />
helmuese të PCB-ve dhe rrezikun që ato sjellin për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin.<br />
PCB-të janë subjekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e<br />
mbeturinave të rrezikshme dhe konkretisht: Konventa e Bazelit, e Roterdamit dhe e<br />
Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar prodhimit,<br />
deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes, transportit, monitorimit,<br />
nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre.<br />
Inventari i PCB-ve<br />
Objektivi i Inventarit të PCB-ve është identifikimi i të gjithë transformatorëve me<br />
PCB që janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimi, zbatimi i masave paraprake<br />
kryesisht në pajisjet me PCB në përdorim (ato që vazhdojnë të përdoren, që janë<br />
jashtë pune, që presin të asgjësohen), për të siguruar monitorimin e përputhjes<br />
teknike të gjitha pajisjeve me PCB që janë në përdorim, si dhe për të siguruar<br />
ndjekjen e pajisjeve me PCB deri në fund të jetës së tyre.<br />
Sipas Konventës së Stokholmit duhet të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga<br />
përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 10 % PCB dhe vëllim më të madh se 5<br />
litra, të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë<br />
më shumë se 0.05 % PCB (500 ppm) dhe vëllim më të madh se 5 litra, si dhe të bëhen<br />
përpjekje që të identifikohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më<br />
shumë se 0.005 % PCB (50 ppm) dhe vëllim më të madh se 0.05 litra.<br />
PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është importuar<br />
gjithmonë nga shtete të tjera të Evropës ose Azisë. Deri tani nuk ka pasur ndonjë<br />
kontroll për përmbajtjen e PCB-ve në pajisje dhe vajra miner<strong>al</strong>e në Dogana dhe në<br />
Magazinën Qendrore në Shkozet, Durrës, në lidhje me sasinë e vajit dhe praninë e<br />
PCB-ve në të.<br />
Në Objektet e KESH-it janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar<br />
para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje të mjedisit, veçanërisht në tokë dhe në<br />
ujërat nëntokësore për shkak të rrjedhjeve të vajit dhe të pikimeve gjatë procesit të<br />
mirëmbajtjes ose për shkak të vjetërsisë së transformatorëve. Pjesa më e madhe e<br />
transformatorëve janë vendosur në tokë ose mbi një bazament por nuk kanë<br />
rezervuar dytësor poshtë tyre. Mund të vihet re me lehtësi toka e ndotur poshtë<br />
transformatorëve, prandaj kërkohet ndjekja e problemit të ndotjes së tokës dhe<br />
ujërave nëntokësorë.
Në kuadrin e projektit për përgatitjen e PKV për NOQ janë inspektuar rreth 57<br />
objekte energjetike dhe janë an<strong>al</strong>izuar rreth 169 mostra vaji; rezultatet tregojnë se<br />
5,3% e sasisë së an<strong>al</strong>izuar mund të konsiderohen si të dyshuara për PCB (PCB>50<br />
ppm).<br />
Në qoftë së marrim rezultatet e arritura në transformatorët e an<strong>al</strong>izuar dhe i<br />
aplikojmë për të gjithë sasinë e transformatorëve të prodhuar përpara vitit 1990,<br />
atëherë sasia e transformatorëve të ndotur me PCB mund të jetë si më poshtë:<br />
Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit<br />
1990<br />
Pesha mesatare e transformatorëve të<br />
shpërndarjes<br />
Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të<br />
ndotur<br />
Numri i transformatorëve që priten të jenë të<br />
ndotur<br />
Pesha e përgjithshme e transformatorëve<br />
Pesha e përgjithshme e vajit<br />
Pesha e përgjithshme e transformatorëve të<br />
zbrazur<br />
6 000 copë<br />
1,5 ton<br />
5,3 %<br />
rreth 320<br />
1100 ton<br />
300 ton<br />
800 ton<br />
Rreth 10% e transformatorëve e kanë raportin e peshës së vajit ndaj peshës së<br />
transformatorit më të lartë se 30% dhe nga testimi me test-kite nuk kanë rezultuar me<br />
densitet pozitiv: këta transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe<br />
dyshohet se përmbajnë PCB.<br />
Inventari Paraprak i PCB-ve nxori në pah mos-ekzistencën më parë të standardeve<br />
(limiteve) dhe metodave për an<strong>al</strong>izat e PCB-ve, nivelin e ulët të informimit dhe të<br />
ndërgjegjësimit mbi PCB-të në të gjithë grupet e popullsisë, mungesën e informimit<br />
dhe të ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi mbi rrezikun potenci<strong>al</strong> të PCB-ve<br />
(të vajrave të transformatorëve), nivelin e kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve<br />
nëpërmjet administrimit të përgjegjësive në sektorin publik dhe privat,<br />
ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të ekspozuar potenci<strong>al</strong>isht ndaj PCB-ve,<br />
mungesën e monitorimit të ndotjeve me PCB në matrica të ndryshme dhe në ajër,<br />
tokë dhe ujëra tokësore e nëntokësorë që mund të jenë ndotur me vaj që përmban<br />
PCB.<br />
Numri i kondensatorëve në Objektet e KESH/OST është i kufizuar. Ata janë<br />
vendosur në N/Stacionin 220 kV në Fier (2x25 MVAr), në N/Stacionet 110 kV në<br />
Lushnje dhe në B<strong>al</strong>lsh, (secili prej tyre është 25 MVAr). Kondensatorët përmbajnë sasi<br />
të vogël vaji dhe në trupin e tyre ka pak pika lidhëse, kështu që ata nuk kanë krijuar<br />
ndotje mjedisi përreth tyre. Sidoqoftë, këta kondensatorë duhen konsideruar si<br />
burime të mundshme ndotjeje dhe duhet pasur kujdes në marrjen e masave<br />
parand<strong>al</strong>uese për ndikimin e tyre në mjedis.<br />
Plani i Veprimit<br />
Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin, trajtimin,<br />
monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e të pajisjeve të ndotura<br />
me PCB;
Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin,<br />
trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB;<br />
Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />
transformatorëve;<br />
Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve në<br />
vajrat e transformatorëve;<br />
Zbatimi i veprimtarive për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut, puna e të cilëve<br />
lidhet me praninë e PCB-ve;<br />
Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve të ndotura me PCB;<br />
Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />
Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve.<br />
NOQ-të e Prodhuara Jo-Qëllimisht<br />
NOQ-të e prodhuar në mënyrë të paqëllimshme, siç përcaktohet në Konventën e<br />
Stokholmit, janë dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />
polikloruara (PCDD), si dhe bifenilet e polikloruara (PCB), ku PCB-të janë formuar si<br />
nënprodukte. Dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />
polikloruara (PCDD) janë ndotësit mjedisor të zbuluar në pothuajse të gjithë<br />
komponentët e ekosistemit të globit në sasi gjurmësh. Përbërës të kësaj klase në<br />
veçanti kanë shkaktuar probleme kryesore mjedisore.<br />
Dioksinat janë ndër kimikatet më toksike të njohura nga njeriu. Helmime akute<br />
shkaktohen rr<strong>al</strong>lëherë, por dioksinat, janë të qëndrueshme dhe bio-akumulohen te<br />
njeriu. Si pasojë, efektet kronike janë problemi kryesor. 90% e PCDD dhe PCDF<br />
merren nga njeriu nëpërmjet zinxhirit ushqimor. Rrugë të tjera të rëndësishme të<br />
ekspozimit mund të jenë thithja nëpërmjet frymëmarrjes ose gëlltitja e grimcave të<br />
ndotura.<br />
Shkarkimi i PCDD/PCDF në Shqipëri për vitin 2004<br />
Shkarkimi vjetor, g TEQ/vit<br />
Kategoritë e<br />
Ajri Uji Toka Produkte Mbetje<br />
burimeve<br />
Djegia e mbeturinave 14 0 0 0 0.070<br />
spit<strong>al</strong>ore<br />
Prodhimi i met<strong>al</strong>eve 0.935 0 2.91 0 0<br />
ferrore dhe jo ferrore<br />
Prodhimi i energjisë 0.000563 0 0 0 0.000111<br />
dhe ngrohja<br />
Prodhimi i<br />
0.2577 0 0.150 0 0.00045<br />
miner<strong>al</strong>eve<br />
Transporti 0.3304245 0 0 0 0<br />
Proceset e<br />
43.154463 0 0.0065204 0 0<br />
pakontrolluara të<br />
djegies<br />
Kimikate dhe<br />
materi<strong>al</strong>e për konsum<br />
0 0 0 0 0
Të ndryshme 0 0 0 0 0<br />
Vend-depozitimet e 0 57.52910 0 0 0<br />
mbeturinave<br />
Gjithsej 58.6781505 57.5291 3.0665204 0 0.070561<br />
PCDD/PCDF, në krahasim me kimikatet e tjera NOQ, si pesticidet e polikloruara,<br />
(p.sh. DDT), asnjëherë nuk prodhohen në mënyrë të qëllimshme. NOQ-të<br />
aksident<strong>al</strong>e, formohen nga nënproduktet e aktiviteteve të shumta industri<strong>al</strong>e dhe më<br />
shumë nga proceset e djegies.<br />
Të gjitha format e djegies, industri<strong>al</strong>e dhe shtëpiake, mund të çlirojnë dioksina në<br />
qoftë se klori është i pranishëm, qoftë edhe në sasi të vogla (gjurmë).<br />
Inventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në Shqipëri është<br />
bërë në kuadrin e projektit të NOQ-ve dhe në përputhje me Manu<strong>al</strong>in e UNEP për<br />
identifikimin dhe vlerësimin sasior të dioksinave dhe furaneve.<br />
Sipas inventarit, janë 9 kategori burimeve të NOQ-ve të paqëllimshme. Në tabelë<br />
jepen sasitë e PCDD/PCDF-ve të çliruara në Shqipëri nga secila kategori burimesh,<br />
për vitin 2004. Vihet re se djegia e pakontrolluar e plehrave qytetëse është burimi<br />
kryesor i shkarkimeve në ajër duke zënë rreth 73.54% të tot<strong>al</strong>it. Djegia e mbeturinave<br />
spit<strong>al</strong>ore, është burimi tjetër i madh i shkarkimeve, duke kontribuar me rreth 23.8%<br />
të tot<strong>al</strong>it kombëtar. Kontributi i kategorive të tjera mbetet i parëndësishëm.<br />
Kategoria e proceseve të djegieve të pakontrolluara të plehrave qytetëse, në mënyrë<br />
spontane ose të qëllimshme, në mjedis të hapur është edhe kontribuesi kryesor për<br />
shkarkimet në ujë të PCDD/PCDF, duke zënë pothuajse 100 % të shkarkimeve. Gjatë<br />
vitit 2004, në Shqipëri mesatarja e prodhimit të mbeturinave urbane në Shqipëri ishte<br />
410.922 ton, nga të cilat rreth 43.000 ton janë djegur.<br />
Sistemi i administrimit të mbeturinave urbane në Shqipëri është i dobët dhe jo i<br />
financuar sa duhet për të re<strong>al</strong>izuar një administrim të mirë mjedisor të tyre. Sistemet<br />
e grumbullimit, transportit dhe depozitimit nuk kanë burime financiare të<br />
mjaftueshme dhe nuk janë ngritur ende vend-depozitime sanitare. Mbeturinat<br />
urbane shkarkohen në damba të hapura, të papërshtatshme për një administrim<br />
mjedisor.<br />
Mbeturinat nuk ndahen në grupe të ndryshme përpara depozitimit përfundimtar.<br />
Për më tepër, grumbullimi i pjesshëm i tyre, ka çuar në djegien e mbeturinave në<br />
oborret e shtëpive dhe në rrugë (madje edhe në kazanë) me qëllim zvogëlimin e<br />
vëllimit. Gjithashtu, djegiet e pakontrolluara bëhen për të mbledhur më lehtë<br />
mbeturina që gjejnë treg shitjeje, si p.sh. mbetjet met<strong>al</strong>ike. Veprime te tilla kryhen<br />
edhe në sheshet e depozitimit të mbeturinave (që janë vend-depozitime të<br />
pakontrolluara).<br />
Janë ndërmarrë disa hapa të parë për të rregulluar situatën, në kuadrin e Strategjisë<br />
së Administrimit të Mbeturinave të Ngurta Urbane në Shqipëri, 1997. Kjo strategji<br />
përfshin edhe një Plan Veprimi i cili trajton forcimin e kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e,<br />
legjislacionin, investimet dhe aktivitete të tjera ndërgjegjësuese. Një nga rezultatet<br />
është miratimi i ligjit për largimin publik të mbeturinave dhe i ligjit për<br />
administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta. Gjithashtu, në vitin 2005 filluan disa<br />
iniciativa të vogla për riciklimin dhe përzgjedhjen e mbeturinave urbane. Aktu<strong>al</strong>isht<br />
riciklohen 4% e met<strong>al</strong>eve, 2% e plastikave dhe 1% letrës.
Problemet përparësore<br />
Kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong> i pamjaftueshëm për të kontrolluar në mënyrë të<br />
efektshme çlirimin e NOQ-ve të prodhuar në mënyrë të paqëllimshme;<br />
Sistem i dobët i administrimit të mbeturinave (sistem administrimi i papërshtatshëm<br />
dhe djegie e pakontrolluar e mbeturinave)<br />
Depozitimi i papërshtatshëm i mbeturinave spit<strong>al</strong>ore.<br />
Nivel i ulët ndërgjegjësimi për rrezikshmërinë lidhur me çlirimin e paqëllimshëm<br />
nga aktorët kryesorë dhe publiku në përgjithësi.<br />
Objektivat<br />
Përmirësimi i legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e, e cili duhet<br />
harmonizuar plotësisht me legjislacionin e Bashkimit Europian;<br />
Sigurimi i efektshmërisë së ligjit dhe të rregullave që lidhen me parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe administrimin e mbeturinave;<br />
Forcimi i kapaciteteve teknike dhe institucion<strong>al</strong>e si dhe i infrastrukturës mjedisore<br />
për administrimin e mbeturinave, duke përfshirë dhe ato spit<strong>al</strong>ore;<br />
Zbatimi i efektshëm i strategjisë së monitorimit dhe vlerësimit për parand<strong>al</strong>imin dhe<br />
reduktimin e shkarkimeve që prodhojnë aksident<strong>al</strong>isht nënprodukte NOQ;<br />
Zbatimi i një programi të efektshëm ndërgjegjësues për një administrim mjedisor të<br />
shëndetshëm të mbeturinave.<br />
Plani i Veprimit<br />
Kompletimi i legjislacionit dhe i akteve normative që lidhen me kontrollin dhe<br />
parand<strong>al</strong>imin e ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me administrimin e mbeturinave;<br />
Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për<br />
administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i vend-depozitimeve dhe<br />
parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis te hapur);<br />
Zhvillimi politikave dhe veprimeve zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të<br />
dioksinave nga administrimi i mbeturinave;<br />
Futja e TMM & PMM në sektorin industri<strong>al</strong>;<br />
Zhvillimi dhe implementimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë vendin, i administrimit të<br />
mbeturinave mjekësore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të<br />
NOQ-ve;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit të publikut të gjerë për praktikat e pastra të administrimit të<br />
mbeturinave.<br />
Riverifikim i rregullt i inventarit të shkarkimeve.<br />
Stoqet e Mbeturinave të NOQ-ve dhe Vendet e Ndotura me to (SMVN)<br />
Vendet e mbuluara nga kjo kategori (që mund të konsiderohen edhe si hot-spote)<br />
ndryshojnë nga nëntë kategoritë e tjera sepse përbëjnë një mundësi burim-ndotjeje<br />
për të ardhmen. Sipas përcaktimit, SMVN -të mund të jenë vende të prodhimit të<br />
mëparshëm ose të tanishëm të produkteve që shkaktojnë ndotje me dioksina (PCDD)<br />
dhe furane (PCDF). Ndotja mund të vijë nga depozitimi i produkteve, depozitimi i<br />
mbeturinave ose përdorimi i produktit a produkteve për një kohë të gjatë. Megjithëse<br />
përqendrimet e dioksinave dhe të furaneve në SMVN -të mund të jenë shumë të larta,<br />
sot shkarkimet prej tyre mund të jenë të vogla ose edhe të papërfillshme.<br />
Klasifikimi dhe vlerësimi i SMVN -ve është bërë nisur pikërisht nga përcaktimi i
mësipërm. Kështu janë inventarizuar si SMVN vendmagazinimet e kimikateve NOQ<br />
si dhe vendgrumbullimet dhe vend-depozitimet ku mund të gjenerohen NOQ si<br />
nënprodukte, siç mund të jenë vendet ku depozitohen mbetjet industri<strong>al</strong>e dhe ato<br />
urbane. Po kështu janë inventarizuar si SMVN (zona të ndotura me NOQ) vendet ku<br />
aktiviteti i mundshëm i NOQ-ve mund të jetë si pasojë e prodhimit industri<strong>al</strong>,<br />
aktivitetit bujqësor ose nga mungesa e kujdesit të duhur gjatë përdorimit dhe<br />
trajtimit të vend-depozitimeve të mbeturinave.<br />
Në Shqipëri nuk ka stoqe të NOQ-ve, me përjashtim të, ndoshta, mbetjeve të katranit<br />
në uzinën e koksit në Elbasan. Ndër aktivitetet industri<strong>al</strong>e me ndikim të<br />
konsiderueshëm në ndotjen me NOQ mund të përmendim disa. Një prej tyre është<br />
uzina e sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë (SMVN), e cila ka prodhuar një sërë<br />
kimikatesh, përfshi edhe PVC-në. Një tjetër burim i ndotjeve të natyrës organike dhe<br />
klororganike kanë qenë fabrikat e plastmasit në Durrës dhe Lushnje dhe veçanërisht<br />
ndërmarrja kimike në Durrës, të cilat gjithashtu u mbyllën në vitet e para pas<br />
ngjarjeve të viteve 90. Po kështu, në Tiranë ndodhen dy impiante që administrohen<br />
nga KESH dhe që kryejnë përkatësisht riparimin e transformatorëve dhe rigjenerimin<br />
e vajit të transformatorëve. Të dy impiantet kanë mbi 30 vjet pune dhe teknologjia e<br />
përdorur si dhe masat për mbrojtjen e mjedisit kanë lënë shteg për ndotjen me vajra,<br />
ku nuk përjashtohet edhe ndotja me PCB, të territorit pranë dhe përreth tyre.<br />
Edhe në sektorin e bujqësisë, për shumë vjet, janë përdorur pesticide me përmbajtje<br />
të lartë të NOQ-ve (DDT). Vlerësimi i fundit i bërë nga speci<strong>al</strong>istët shqiptarë tregoi se<br />
në vend nuk ka më stoqe me pesticide të tipit të DDT-së: në vitet 2000-2002, në<br />
kuadrin e projektit PHARE, të gjitha stoqet e pesticideve që ndodheshin në<br />
magazinat e sektorëve të bujqësisë janë larguar në Gjermani ku edhe janë eliminuar<br />
më pas. Megjithëkëtë, speci<strong>al</strong>istët mendojnë se ndotja e magazinave vijon të përbëjë<br />
problem serioz. Mjedisi brenda këtyre objekteve është i ndotur dhe shumë prej tyre<br />
janë edhe të dëmtuara, ndërkaq një pjesë është përdorur për qëllime të tjera, pa bërë<br />
asnjë përpjekje për pastrim ose rehabilitim.<br />
Problemet përparësore<br />
Legjislacioni për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe administrimin e venddepozitimeve<br />
të mbeturinave nuk është i harmonizuar plotësisht me atë të BE;<br />
Administrimi në praktikë i vend-depozitimeve të mbeturinave nuk kryhet në<br />
përputhje me legjislacionin ekzistues përkatës;<br />
Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit përkatës për mbrojtjen nga ndotja;<br />
Kapacitete të pamjaftueshme institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në institucionet<br />
kërkimore dhe në autoritetet e inspektimit;<br />
Mungesa e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për monitorimin e NOQ-ve dhe trajtimin e<br />
mbeturinave industri<strong>al</strong>e;<br />
Ndotja e tokës dhe e ujërave nëntokësore për shkak të djegies së mbeturinave në<br />
vend-depozitimet urbane;<br />
Mungesa e mjeteve (laboratorë dhe njësi kontrolli) për zbatimin e legjislacionit në<br />
lidhje me kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e ndotjes dhe administrimin e mbeturinave<br />
duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />
Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujërave nëntokësore në rajonet e Porto<br />
Romanos dhe të ish-uzinës së sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë për shkak të
gjendjes në ato rajone të depozitimeve dhe mbetjeve të përbërje të kloruara;<br />
Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujërave nëntokësore në territorin pranë dhe<br />
përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit met<strong>al</strong>urgjik në Elbasan;<br />
Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujerave nëntokësore në territorin e repartit të<br />
imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatin e drurit në Elbasan;<br />
Ndotja e tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në uzinat e<br />
riparimit të transformatorëve dhe rigjenerimit të vajit të transformatorëve në Tiranë;<br />
Ndotja e tokës në mjediset rreth ish-magazinave të pesticideve që kanë punuar në<br />
sistemin e bujqësisë;<br />
Ndërgjegjësimi shumë i pakët në mjaft grupe të popullatës për rrezikun që mbart<br />
çlirimi në mjedis i NOQ-ve;<br />
Objektivat<br />
Përmirësimi i praktikave shqiptare të administrimit të zonave të ndotura;<br />
Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e të autoriteteve vendore për administrimin e<br />
mbeturinave, duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />
Rritja e kapaciteteve për depozitimin dhe monitorimin e mbeturinave industri<strong>al</strong>e;<br />
Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në institucionet<br />
kërkimore dhe në autoritetet inspektuese;<br />
Studimi i nivelit të ndotjes me NOQ të zonave të ndotura;<br />
Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i zonave të ndotura;<br />
Përgatitja dhe zbatimi i programeve efektive të sensibilizimit lidhur me<br />
administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />
Plani i Veprimit<br />
1 Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në:<br />
(a) institucionet përgjegjëse qendrore dhe vendore (doganat, qendrat kërkimore,<br />
inspektorati i mjedisit dhe agjencitë rajon<strong>al</strong>e të mjedisit),<br />
(b) institucionet përgjegjëse për an<strong>al</strong>izat e monitorimin dhe<br />
(c) institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave duke respektuar<br />
kërkesat mjedisore;<br />
Studimi i terrenit dhe zhvillimi i planeve rehabilituese për zonat potenci<strong>al</strong>isht të<br />
ndotura me NOQ);<br />
Studime në terren, marrje kampionësh dhe an<strong>al</strong>izimi i tyre, përcaktimi i përparësive,<br />
përpunimi i të dhënave dhe vlerësimi i kostos për projektet e rehabilitimit të zonave<br />
të ndotura.<br />
Ndërgjegjësimi dhe Informimi<br />
Gjendja në Shqipëri<br />
Grupe të veçanta të popullsisë në Shqipëri kanë nivele të ndryshme të informimit<br />
dhe ndërgjegjësimit për çështjen e NOQ-ve. Në përgjithësi, publiku e di se përdorimi<br />
i pesticideve shoqërohet me rreziqe, por nuk di pothuajse asgjë për ndikimet<br />
konkrete të grupit të kimikateve të NOQ-ve dhe të secilit kimikat në veçanti, dhe as<br />
se si veprojnë ato te organizmat e gj<strong>al</strong>la. Informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut për<br />
NOQ-të është ende i mangët në këtë mënyrë. Ekziston një fushë e gjerë veprimi<br />
(përgatitja e fletëp<strong>al</strong>osjeve, filmave dokumentarë dhe publikimi i spoteve publicitar<br />
për NOQ-të), e cila do të kishte ndikim të fuqishëm te informimi/ndërgjegjësimi të<br />
publikut.
Problemet përparësore<br />
Nivel i ulët i informacionit dhe ndërgjegjësimit, te të gjithë grupet e popullatës<br />
per NOQ-të;<br />
Nivel i ulët ndërgjegjësimi për pasojat në shëndet dhe mjedis nga<br />
keqadministrimi i vend-depozitimeve të mbetjeve urbane;<br />
Nivel i ulet ndërgjegjësimi për NOQ-t te subjektet e interesuara të sektorëve<br />
publik dhe privat.<br />
Objektivat<br />
Rritja e ndërgjegjësimit për NOQ-të te të gjithë subjektet e interesuara dhe<br />
publiku i gjerë.<br />
Plani i Veprimit<br />
Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit te komuniteteve që janë të prekur nga<br />
ndotja me NOQ, duke i informuar për efektin e tyre në shëndetin e njeriut dhe në<br />
mjedis;<br />
Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit të publikut në përgjithësi lidhur me<br />
ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njerëzve dhe mjedisin;<br />
Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe<br />
shpërndarjen e informacionit mjedisor për NOQ-të në media dhe me mjetet e tjera<br />
sensibilizuese;<br />
Inventarizimi i shpërndarjes së NOQ-ve në Shqipëri ka treguar se këto<br />
kimikate janë të pranishme në një sasi të rrezikshme vetëm në disa zona të veçanta të<br />
vendit. Do të ishte mjaft i efektshëm një program fushatash publike për informimin<br />
dhe ndërgjegjësimin e publikut të veçantë të këtyre zonave.<br />
Monitorimi, Raportimi, Shkëmbimi i Informacionit dhe Kërkimi shkencor<br />
Në Programin e monitorimit të elementeve dhe faktorëve të mjedisit (VKM<br />
Nr. 103, dt. 31.3.2002) nuk është parashikuar monitorimi i NOQ-ve në përgjithësi ose<br />
i kimikateve të veçanta që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve. Kërkesat e Konventës së<br />
Stokholmit dhe situata e konstatuar mbas kryerjes së inventarit paraprak të NOQ-ve<br />
në Shqipëri, diktojnë domosdoshmërinë e programimit të masave ligjore,<br />
institucion<strong>al</strong>e dhe teknike për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin e NOQ-ve.<br />
Në Planet e Veprimit për kategoritë e ndryshme të NOQ-ve janë parashikuar<br />
edhe masat përkatëse që lidhen me monitorimin, kryesisht në ato mjedise që<br />
konsiderohen të kontaminuara nga përdorimi ose depozitimi i NOQ-ve, siç janë:<br />
DDT, lindani, HCH, PCB, dioksinat dhe furanet. Ky monitorim do të mbulojë vendet<br />
ku janë depozituar këto kimikate, territoret pranë tyre, ujërat sipërfaqësore,<br />
nëntokësore dhe ajrin përreth, kafshët shtëpiake pranë këtyre territoreve të ndotura,<br />
si dhe komunitetet e njerëzve që jetojnë aty pranë. Shtrirja e zbatimit të programit të<br />
monitorimit për NOQ-të do të përditësohet duke shtuar ose hequr zona a mjedise<br />
dhe kimikate NOQ, në varësi të rezultateve të monitorimit.<br />
Spektri i monitorimit është i gjerë dhe përfshin an<strong>al</strong>iza kimike në mjedise dhe<br />
denduri të ndryshme. Një ndërmarrje e tillë, pa dyshim, kërkon kapacitetet e<br />
nevojshme profesion<strong>al</strong>e si edhe bazë materi<strong>al</strong>e, në përputhje me nivelin e cilësisë së<br />
an<strong>al</strong>izave dhe të dyja së bashku kanë nevojë për mbështetjen e duhur financiare për<br />
sigurimin e aparaturave, trajnimin e stafeve përkatës dhe mbulimin e kostove që<br />
kërkon programi i monitorimit të NOQ-ve. Shqipëria ka mundësi të kufizuar<br />
financiare për t’i përmbushur me forcat e veta të gjitha kërkesat që do të kërkojë
e<strong>al</strong>izimi i programit të monitorimit, prandaj do të jetë e nevojshme edhe mbështetja<br />
e donatorëve.<br />
Për ta bërë sa më të efektshëm përdorimin e burimeve njerëzore dhe<br />
financiare, në këtë fushë janë të domosdoshme studimet dhe kërkimet shkencore.<br />
Tani për tani, kapacitet e kërkimit për të gjitha aspektet që lidhen me inventarët e<br />
shkarkime të NOQ-ve dhe teknologjitë për pakësimin ose eliminimin e tyre janë të<br />
kufizuara. Janë kryer vetëm disa studime sporadike në Fakultetin e Shkencave të<br />
Natyrës në Universitetin e Tiranës, në Institutin e Shëndetit Publik pranë Ministrisë<br />
së Shëndetësisë, ECAT Tirana dhe UNEP lidhur me përmbajtjen e PCB-ve në<br />
Lagunën e Karavastasë dhe në territoret e ndotura të ish-uzinës ku prodhohej<br />
HCH/lindani përpara vitit 1990, si dhe në qumështin e gjirit të nënave në po këtë<br />
zonë.<br />
Teknologjitë më të Mira të Disponueshme si dhe Praktikat më të Mira<br />
Mjedisore, janë ende shumë pak të njohura në komunitet e ndër speci<strong>al</strong>istët që<br />
punojnë në institutet kërkimore dhe ndërmarrjet prodhuese.<br />
Në të ardhmen, mbi bazën e të dhënave të monitorimit dhe të inventarëve<br />
përkatës e të plotë të kimikateve NOQ, si dhe të zonave të ndotura, të cilat janë<br />
përshkruar në Planet e Veprimit të aktiviteteve përkatëse, do të planifikohen dhe<br />
kryhen studime e projekte për të eliminuar praninë e tyre në territorin e Shqipërisë<br />
dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga NOQ-të. Vënia në jetë e këtyre projekteve<br />
do të bëhet në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe<br />
ato që do të përcaktojë Plani Kombëtar për NOQ-të. Autoriteti qendror për mbrojtjen<br />
e mjedisit në Shqipëri në bashkëpunim me ministritë përkatëse, do të duhet të<br />
bashkërendojnë edhe punën kërkimore dhe monitoruese në nivel vendi.<br />
Qëllimi kryesor strategjik i shkëmbimit të informacionit është që të mundësojë<br />
shkëmbimin e informacionit për prodhimin, përdorimin dhe çlirimin e përbërjeve të<br />
NOQ-ve, duke përfshirë informacionin për vetitë e tyre të dëmshme dhe për kostot<br />
soci<strong>al</strong>e e financiare që mund të sjellin.<br />
P<strong>al</strong>ët në Konventën e Stokholmit mund ta shkëmbejnë këtë informacion me<br />
kontakte të drejtpërdrejta mes tyre ose nëpërmjet Sekretariatit të Konventës. Për këtë<br />
qëllim duhet përcaktuar një pikë fok<strong>al</strong>e kombëtare, e cila të veprojë si ndërlidhës<br />
ndërmjet Konventës dhe të gjitha p<strong>al</strong>ëve të interesuara, që do të marrin pjesë në<br />
shkëmbimin e informacionit në nivel ndërkombëtar dhe lok<strong>al</strong>.<br />
Strategjia për shkëmbimin e informacionit do të mbështetet në:<br />
shkëmbimin e informacionit ndërkombëtar, dhe<br />
shkëmbimin e informacionit kombëtar.<br />
Shkëmbimi i informacionit ndërkombëtar përmbledh informacionin ndërmjet<br />
shteteve p<strong>al</strong>ë të Konventës, organizatave ndërkombëtare dhe forumeve. Shkëmbimi i<br />
informacionit në nivel kombëtar do të bëhet në kohën e duhur ndërmjet të gjitha<br />
p<strong>al</strong>ëve të interesuara për problemet e NOQ-ve (ministritë, agjencitë, OJF-të, shoqatat<br />
profesion<strong>al</strong>e, etj.).<br />
Pikë Fok<strong>al</strong>e për Konventën e Stokholmit është Ministria e Mjedisit, e Pyjeve<br />
dhe e Administrimit të Ujërave. Ajo do të luajë rolin e pikës qendrore të aktivitetit<br />
për shkëmbimin e informacionit, si dhe do të jetë përgjegjëse për zbatimin e këtij<br />
programi, për çështjet administrative dhe problemet teknike. Për këtë qëllim, pranë<br />
kësaj ministrie do të ngrihet Zyra e Regjistrimit të Kimikateve, e cila do të mbulojë
edhe problematikën e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm.<br />
Veprimtaritë dhe mjetet e nevojshme financiare për re<strong>al</strong>izimin e PKV-së<br />
Buxheti tot<strong>al</strong> i nevojshëm për zbatimin e PKV parashikohet të jetë<br />
2.367.005.000 lekë i ndarë si më poshtë:<br />
1.329.095.000 lekë për periudhën afat-shkurtër 2007-2009<br />
918.740.000 lekë për periudhën afat-mesme 2010-2015<br />
119.170.000lekë për periudhën afat-gjatë 2016-2027<br />
Në tabelën e mëposhtme jepet në mënyrë të përmbledhur buxheti i nevojshëm<br />
për veprimtaritë kryesore që parashikon Plani Kombëtar i Veprimit.<br />
Masat për Forcimin e Kuadrit<br />
Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator<br />
1. Përfshirja e monitorimit të<br />
NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve<br />
si pjesë e Progrmit Kombëtar të<br />
Monitorimit të Mjedisit<br />
2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i<br />
vajrave me përmbajtje te PCB-ve<br />
në sektorin elektrik<br />
3. Përafrimi i legjislacionit me atë<br />
të BE-së<br />
4. Ngritja dhe funksionimi i<br />
strukturës kombëtare për<br />
zbatimin e Konventës së<br />
Stokholmit<br />
Buxheti<br />
afatshkurter.<br />
000/Lekë<br />
Buxheti<br />
afatmesem<br />
000/Lekë<br />
Buxheti<br />
afat-gjate<br />
000/Lekë<br />
Buxheti<br />
tot<strong>al</strong><br />
000/Lekë<br />
4.900 --- --- 4.900<br />
2.000 --- --- 2..000<br />
20.100 30.840 --- 50.940<br />
4.150 3.900 7.150 15.200<br />
Tot<strong>al</strong>i I 31.150 34.740 7.150 73.040<br />
Pesticidet NOQ (përfshirë DDTn)<br />
1. Përgatitja e një amendamenti të<br />
VKM për monitorimin për<br />
shtrirjen e këtij të fundit edhe në<br />
pesticidet NOQ<br />
2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelet<br />
e pranishme të mbetjeve të<br />
pesticideve NOQ në ish depot<br />
dhe vendet e ndotura, duke<br />
përfshirë edhe vlerësimin e<br />
rrezikut<br />
3. Forcimi i kapacitetit njerëzor<br />
dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik ne<br />
IMB<br />
---- --- --- Ësht<br />
përfshirë<br />
në I.1<br />
10.250 2.000 --- 12.250<br />
24.200 --- --- 24.200
4. Përgatitja e planit të veprimit<br />
për reabilitimin e vendeve të<br />
kontaminuara me pesticide NOQ<br />
--- 1.000 --- 1.000<br />
Tot<strong>al</strong>i II 34.450 3.000 --- 37.450<br />
PCB-të dhe Paisjet që Përmbajnë<br />
PCB<br />
1. Të hartohet dhe të zbatohet një<br />
rregullore në lidhje me<br />
administrimin, trajtimin,<br />
monitorimin, heqjen nga<br />
përdorimi dhe eliminimin e vajit<br />
e të pajisjeve të ndotura me PCB<br />
2. Të hartohet dhe të zbatohet një<br />
udhëzues i brendshëm i KESH-it<br />
për administrimin, trajtimin dhe<br />
heqjeN nga përdorimi të<br />
transformatorëve të ndotur me<br />
PCB<br />
3. Të trajnohen punonjësit<br />
përgjegjës për trajtimin dhe<br />
mirëmbajtjen e transformatorëve<br />
4. Krijimi i kapaciteteve<br />
laboratorike për kryerjen e<br />
an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve<br />
në vajrat e transformatorëve<br />
5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve<br />
të ndotura me PCB<br />
6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të<br />
ndotur me PCB<br />
7. Hartimi dhe zbatimi i një<br />
programi kombëtar për<br />
monitorimin e PCB-ve<br />
Tot<strong>al</strong>i III<br />
Nënproduktet NOQ të Prodhuara<br />
në Mënyrë Jo të Qëllimshme<br />
1. Kompletimi i legjislacionit dhe i<br />
rregulloreve që lidhen me<br />
kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me<br />
administrimin e mbeturinave<br />
2. Forcimi i kapaciteteve<br />
(njerëzore dhe teknike) për<br />
institucionet përgjegjëse për<br />
administrimin e mbeturinave (në<br />
veçanti administrimi i<br />
--- --- --- Ësht<br />
përfshirë<br />
në I.4<br />
2.190 1.100 250 3.540<br />
1.330 780 --- 2.110<br />
6.970 --- --- 6.970<br />
12.640 73.960 55.180 141.780<br />
7480 46.640 32.910 87.030<br />
1.145 6.710 6.650 14.505<br />
31.755 129.190<br />
94.990 255.935<br />
--- --- --- Ësht<br />
përfshirë<br />
në I.4<br />
33.500 --- --- 33.500
venddepozitimeve dhe<br />
parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis te<br />
hapur mbetjeve te ngurta urbane)<br />
3. Zhvillimi politikave dhe<br />
veprimeve zbatuese për<br />
pakësimin e shkarkimeve të<br />
dioksinave nga administrimin i<br />
mbeturinave<br />
4. Futja e Teknikave Me të Mira<br />
(TMM) & Praktikave më të Mira<br />
Mjedisore (PMM) në sektorin<br />
industri<strong>al</strong><br />
5. Zhvillimi dhe implementimi në<br />
shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë<br />
vëndin, i administrimit mjdisor<br />
të mbeturinave mjekësore duke<br />
minimizuar kështu shkarkimet e<br />
paqëllimshme të NOQ-ve<br />
6. Përditësimi sistematik i<br />
985.000 427.500 --- 1.412.500<br />
38.000 50.000 --- 88.000<br />
67.000 220.000 --- 287.000<br />
600 300 --- 900<br />
inventarit të shkarkimeve<br />
Tot<strong>al</strong>i IV 1.124.100 697.800 --- 1.821.900<br />
Mbeturinat dhe Zonat e<br />
Kontaminuara<br />
1. Forcimi e kapaciteteve për<br />
administrimin e NOQ-ve<br />
2. Studimi i terrenit, përcaktimi i<br />
prioriteteve, hartimi i projekteve<br />
rehabilituese për zonat<br />
potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ<br />
31.950 15.930 --- 47.880<br />
67.300 22.000 --- 89.300<br />
Tot<strong>al</strong>i V 99.250 37.930 --- 137.180<br />
Ndërgjegjësimi Publik,<br />
Informimi, Shpërndarja e<br />
Informacionit, Trajnimi dhe<br />
Zhvillimi<br />
1. Rritja e informimit dhe<br />
ndërgjegjësimit në komunitetet<br />
ku janë prezente NOQ-et, duke i<br />
sensibilizuar mbi efektet e tyre në<br />
shëndetin e njeriut dhe në mjedis<br />
2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve<br />
mjedisore, për ndërgjegjësimin e<br />
publikut dhe shpërndarjen e<br />
informacionit mjedisor<br />
3. Angazhimi i OJF-ve në<br />
shpërndarjen e informacionit,<br />
sensibilizimin dhe fushatat<br />
4.100 7.500 2.400 14.000<br />
1.800 3.600 6.600 12.000<br />
2.490 4.980 8.030 15.500
ndërgjegjësusese<br />
Tot<strong>al</strong>i VI 8.390 16.080 17.030 41.500<br />
TOTALI I PËRGJITHSHËM 1.329.095 918.740 119.170 2.367.005<br />
Lista shpjeguese e shkurtimeve<br />
AKM<br />
Agjencia Kombëtare e Mjedisit<br />
AMQM<br />
Administrim Mjedisor i Qëndrueshëm i Mbeturinave<br />
AQM<br />
Administrim i Qëndrueshëm Mjedisor<br />
AQM<br />
Administrim i Qëndrueshëm Mjedisor<br />
ARM<br />
Agjenci Rajon<strong>al</strong>e e Mjedisit<br />
BB<br />
Banka Botërore<br />
BSH<br />
Buxheti Shtetit<br />
BERZH<br />
Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim<br />
g TEQ/vit gram toksik ekuiv<strong>al</strong>ent/vit<br />
GEF/FMG Fondi për Mjedisin Glob<strong>al</strong><br />
GK<br />
Gas-Kromatografi<br />
HC<br />
Hidrocentr<strong>al</strong><br />
HCB<br />
Heksaklorbenzen<br />
IM<br />
Instituti i Mjedisit<br />
IMB<br />
Instituti i Mbrojtjes së Bimëve<br />
INSTAT<br />
Instituti i Statistikës<br />
ISHM<br />
Inspektorati Shtetëror i Mjedisit<br />
ISHP<br />
Instituti i Shëndetit Publik<br />
IT<br />
Instituti i Tokave<br />
KD<br />
Komiteti Drejtues<br />
KEKBE/UNECE Komisioni Ekonomik për Evropën i Kombeve të<br />
Bashkuara<br />
KESH<br />
Korporata Elektroenergjetike Shqiptare<br />
KM<br />
Komuniteti i Biznesit<br />
KOF/VOC Përbërje Organike Flurore<br />
KP<br />
Konferenca e P<strong>al</strong>ëve<br />
LQU<br />
Laboratori Qendror i Ushtrisë<br />
M&VN<br />
Mbeturina dhe Vende të Ndotura<br />
MB<br />
Ministria e Brendshme<br />
MBUMK<br />
Ministria e Bujqësisë, e Ushqimit dhe e Mbrojtjes së<br />
Konsumatorit<br />
METE<br />
Ministria e Ekonomisë, e Tregtisë dhe e Energjetikës<br />
MF<br />
Ministria e Financave<br />
MM<br />
Ministria e Mbrojtjes<br />
MMPAU<br />
Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të<br />
Ujërave<br />
MPPTT<br />
Ministria e Punëve Publike, e Transportit dhe e<br />
Telekomunikacionit<br />
MSAA<br />
Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit me BE<br />
MSH<br />
Ministria e Shëndetësisë
MTKRS<br />
NA<br />
NjAM/NjMM<br />
NjZP<br />
NKD<br />
NOQ<br />
PKPL<br />
NVM<br />
OBSH<br />
OJQ<br />
OKB<br />
OST<br />
OUB<br />
PCB<br />
PCDD<br />
PCDF<br />
PCP<br />
PKBM/UNEP<br />
UNDP<br />
PKIN/IPPC<br />
PKV NOQ<br />
PKVM<br />
PNjP<br />
ppm<br />
PV<br />
QSH<br />
SAM<br />
SD<br />
SP<br />
SKZHES<br />
SOTSH<br />
TEC<br />
TMD/BAT<br />
TMM/BEP<br />
VNM<br />
Ministria e Turizmit, e Kulturës, e Rinisë dhe e<br />
Sporteve<br />
Nuk Aplikohet<br />
Njësia e Administrimit Mjedisor<br />
Njësia e Zbatimit të Projektit<br />
Ndërmarrja Kimike, Durrës<br />
Ndotës Organikë të Qëndrueshëm<br />
Plan Kombëtar i Përafrimit të Legjislacionit<br />
Ndërmarrje të Vogla e të Mesme<br />
Organizata Botërore e Shëndetësisë<br />
Organizata Jo-Qeveritare<br />
Organizata e Kombeve te Bashkuara<br />
Operatori i Sistemit te Transmetimit<br />
Organizata e Ushqimit dhe e Bujqësisë<br />
Bifenile të Polikloruara<br />
Dibenzo-para-dioksina të Polikloruara<br />
Dibenzofurane të Polikloruara<br />
Pentaklorfenol<br />
Programi për Mjedisin i Kombeve të Bashkuara<br />
Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara<br />
Parand<strong>al</strong>imi dhe Kontrolli i Integruar i Ndotjes<br />
Plani Kombëtar i Veprimit për NOQ-të<br />
Plani Kombëtar i Veprimit për Mjedisin i Shqipërisë<br />
Pëlqim i Njoftuar Paraprakisht<br />
pjesë për milion<br />
Pushteti Vendor<br />
Qeveria e Shqipërisë<br />
Sisteme të Administrimit Mjedisor<br />
Sektori i Doganave<br />
Sektori Privat<br />
Strategjia Kombëtare për Zhvillim Ekonomik dhe<br />
Soci<strong>al</strong><br />
Sistemi Operator i Transmetimit në Shqipëri<br />
Termo-Centr<strong>al</strong><br />
Teknikat më të Mira të Disponueshme<br />
Teknikat më të Mira Mjedisore<br />
Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis<br />
Hyrje<br />
Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm<br />
Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) janë lëndë kimike të qëndrueshme<br />
në mjedis, që bio-akumulohen nëpërmjet zinxhirit ushqimor dhe paraqesin rrezik<br />
mbasi shkaktojnë efekte të dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe për mjedisin.<br />
Duke pasur parasysh bartjen në largësi të mëdha të këtyre lëndëve, deri në vende ku<br />
nuk janë përdorur ose nuk janë prodhuar ndonjëherë, si dhe kërcënimin për mjedisin
e tërë rruzullit tokësor, bashkësia ndërkombëtare ka bërë thirrje, në raste të<br />
ndryshme, për masa të ngutshme me synim pakësimin dhe eliminimin e shkarkimit<br />
të këtyre lëndëve.<br />
Tabela 1: Lëndët NOQ kryesore sipas PKMB<br />
1. Aldrin<br />
Pesticid i përdorur për mbrojtjen e bimëve bujqësore nga insektet e tokës.<br />
2. Klordan<br />
Pesticid i përdorur për mbrojtjen e bimëve bujqësore nga termitet.<br />
3. DDT<br />
Pesticid i përdorur në kulturat bujqësore për të mbajtur nën kontroll<br />
sëmundjet vektori<strong>al</strong>e. Është përdorur në trupat ushtarake gjatë Luftës së Dytë<br />
Botërore për të luftuar m<strong>al</strong>arien, tifon e sëmundje të tjera. Sipas vlerësimit të<br />
OBSH përdorimi i DDT ka shpëtuar jetën e 100 milion njerëzve.<br />
4. Dieldrin<br />
Pesticid i përdorur për të mbajtur nën kontroll insektet dhe vektorët e<br />
sëmundjeve.<br />
5&6. Dioksinat dhe furanet<br />
Nënprodukte industri<strong>al</strong>e.<br />
7. Endrin<br />
Pesticid i përdorur për bimët e arave dhe për të mbajtur nën kontroll brejtësit.<br />
Është i nd<strong>al</strong>uar gjerësisht.<br />
8. Heksaklorbenzen (HCB)<br />
Pesticid dhe nënprodukt industri<strong>al</strong> që çlirohet gjatë prodhimit të lëndëve<br />
plastike.<br />
9. Heptaklor<br />
Pesticid i përdorur kundër insekteve të tokës dhe termiteve.<br />
10. Mireks<br />
Pesticid i përdorur kundër milingonave, termiteve, grerëzave e brumbujve të<br />
ndryshëm. Është përdorur gjithashtu si ngad<strong>al</strong>ësues i zjarrit në lëndët plastike,<br />
gome, bojëra, letër e artikuj elektrikë.<br />
11. Bifenile të Polikloruara (PCB)<br />
Kimikat industri<strong>al</strong> i përdorur në lëngjet e shkëmbimit të nxehtësisë, përbërësit<br />
shtesë të bojërave, letrën kopjuese pa karbon, plastikë dhe në zbatime të tjera<br />
të ndryshme industri<strong>al</strong>e. Çlirohet si nënprodukt.<br />
12. Toksafen<br />
Pesticid i përdorur për pambukun, drithërat, frutat, arrat e perimet, si dhe për<br />
të mbajtur nën kontroll këpushat dhe akaricidet e imta në blegtori.<br />
NOQ-të mund të gjenden kudo. Transformatorët elektrikë mund te përmbajnë<br />
PCB. Dioksinat, furanet dhe NOQ të tjera krijohen gjatë prodhimit të letrës, të<br />
lëndëve plastike vinilike që përdoren për lodra, veshje, thasë, gypa, veshje<br />
dyshemesh e anësore. Kur vinili shkrumbëzohet ose digjet me zjarr në vend të hapur,<br />
sërish formohen dioksina. Ato formohen edhe gjatë prodhimit të disa met<strong>al</strong>eve.<br />
Pesticidet NOQ janë përdorur kudo në botë. Meqenëse NOQ-të nuk shpërbëhen me<br />
lehtësi, si dhe mund të zhvendosen me mijëra kilometra (duke i bashkëngjitur<br />
lëndëve të ngurta të imëta, ose përmes zinxhirit ushqimor), ato mund të gjenden në
tokë, liqene, lumenj, peshq, kafshë, si dhe njerëz, edhe shumë kohë pas përdorimit të<br />
tyre.<br />
Ndotja e organizmit të njeriut me NOQ ka shkaktuar shfaqjen e disa prirjeve<br />
<strong>al</strong>armuese për shëndetin e njerëzve gjatë këtyre dekadave të fundit. Ka pasur rritje të<br />
shpejtë të kancereve të gjoksit dhe shumë studime flasin për rritje të theksuar të<br />
çrregullimeve të organeve riprodhuese. Studime të tjera të shumta kanë konfirmuar<br />
toksicitetin e NOQ-ve të ndryshme për njerëzit. Po ashtu, shkencëtarët pranojnë se<br />
NOQ-të mund t’i shkaktojnë këto probleme shëndetësore te kafshët që përdoren<br />
zakonisht për të parashikuar risqet për njerëzit. Dioksina pranohet botërisht si një<br />
lëndë e njohur kancerogjene për njerëzit.<br />
Programi Glob<strong>al</strong> i Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit Detar nga Veprimtaritë e<br />
zhvilluara në Tokë, i vitit 1995, si dhe Protokolli i NOQ-ve i vitit 1998 për Konventën<br />
e KEKBE lidhur me Ndotjen Ndër-kufitare në Largësi të Mëdha, janë miratuar në<br />
përgjigje të kësaj gjendjeje serioze. Ndër të parat që trajtoi administrimin e lëndëve<br />
toksike qe Konventa e Bazelit “Për kontrollin e lëvizjes ndër-kufitare të mbeturinave<br />
të rrezikshme dhe eliminimin e tyre”, që më pas u plotësua nga Konventa e<br />
Roterdamit “Për pëlqimin e njoftuar paraprakisht (PNjP)”.<br />
Kur u bë e qartë se NOQ-të e përmendura ishin vdekjeprurëse dhe se<br />
duheshin marrë masa të ngutshme në të gjithë botën, Këshilli Ekzekutiv i PKBM<br />
krijoi një Komitet Negociues Ndër-qeveritar (KNN) që të përgatiste një instrument<br />
ligjor ndërkombëtar detyrues, i cili do të “përcaktonte rrugën për një të ardhme pa<br />
NOQ të rrezikshme”. Rezultat i përpjekjeve të KNN-së është Konventa e Stokholmit<br />
“Për ndotësit organikë të qëndrueshëm”.<br />
Konventa e Stokholmit<br />
Konventa e Stokholmit është një traktat glob<strong>al</strong> për mbrojtjen e shëndetit të<br />
njerëzve dhe të mjedisit nga ndotësit organikë të qëndrueshëm. Konventa u pranua<br />
më 22 maj 2001 në Konferencën e Plotfuqishme për Konventën e Stokholmit lidhur<br />
me Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm, të mbajtur në Stokholm më 22-23 maj 2001.<br />
Konventa e Stokholmi për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm hyri në fuqi më 17 maj<br />
2004, sipas Nenit 26 të saj.<br />
Shqipëria e nënshkroi Konventën më 5 dhjetor 2001 dhe e ka ratifikuar atë më<br />
4 tetor 2004.<br />
Objektivi i përgjithshëm i Konventës së Stokholmit është që të mbrojë<br />
shëndetin e njerëzve dhe mjedisin nga NOQ-të. Ajo i referohet në mënyrë të posaçme<br />
parimit të parand<strong>al</strong>imit, sikurse është parashtruar nga Deklarata e Rios për Mjedisin<br />
dhe Zhvillimin.<br />
Konventa e Stokholmit u paraqet P<strong>al</strong>ëve nënshkruese objektivat e saj, parimet<br />
dhe elementet që duhen përdorur për të përgatitur programe të gjithanshme dhe<br />
regjime kontrolli lidhur me NOQ-të. Ajo është e strukturuar për të trajtuar NOQ-të<br />
që: a) prodhohen qëllimisht, si p.sh. pesticidet dhe PCB-të; dhe b) prodhohen e<br />
shkarkohen jo-qëllimisht si rezultat i veprimtarive njerëzore, ku përfshihen dioksinat,<br />
furanet, PCB-të dhe HCB. Të nëntë kimikatet e renditura në Aneksin A të Konventës<br />
nd<strong>al</strong>ohen të prodhohen e të përdoren, përveç rastit kur ka përjashtime të posaçme.<br />
Përveç kësaj, kufizohet rreptësisht prodhimi e përdorimi i DDT-së, një pesticid që<br />
ende përdoret në shumë vende në zhvillim, kundër m<strong>al</strong>aries dhe për të mbajtur nën<br />
kontroll sëmundje të tjera vektori<strong>al</strong>e, sikurse parashtrohet në Aneksin B të
Konventës. Importi dhe eksporti i të dhjetë NOQ-ve të prodhuara qëllimisht është i<br />
lejueshëm vetëm për qëllime të eliminimit të sigurt mjedisor në kushte të kufizuara.<br />
Në Konventën e Stokholmit ka dispozita të veçanta për P<strong>al</strong>ët, në lidhje me<br />
shqyrtimin e kimikateve ekzistuese për sa u përket karakteristikave të tyre si NOQ si<br />
dhe për të marrë masa rregullatore me synim që të parand<strong>al</strong>ohet zhvillimi, prodhimi<br />
dhe marketingu i substancave të reja me karakteristika si NOQ.<br />
Çlirimi i nënprodukteve të prodhuara jo-qëllimisht, të renditura në Aneksin C,<br />
është çështje minimizimi të vazhdueshëm, duke pasur si objektiv eliminimin<br />
përfundimtar të tyre atje ku është e mundur. Dispozita më të rrepta kontrolli lidhur<br />
me nënproduktet parashikojnë që P<strong>al</strong>ët të nxitin dhe në përputhje me planet e tyre të<br />
veprimit të kërkojnë përdorimin e teknikave më të mira të mundshme (TMM) për<br />
minimizimin e shkarkimeve nga kategoritë kryesore të burimeve.<br />
Konventa parasheh gjithashtu përcaktimin dhe administrimin e sigurt të<br />
stoqeve që përmbajnë ose përbëhen nga NOQ-të.<br />
Konventa e NOQ-ve u kërkon p<strong>al</strong>ëve që të hartojnë plane pune ku të<br />
përcaktohet si do të plotësojnë detyrimet që shtron Konventa. Planet e veprimit<br />
duhet t’i paraqiten Konferencës së P<strong>al</strong>ëve brenda dy vjetëve pas hyrjes në fuqi të<br />
Konventës. Përveç kësaj, Konventa përmban një varg detyrimesh që P<strong>al</strong>ët duhet ose<br />
nxiten të ndërmarrin, duke përfshirë përcaktimin e pikave fok<strong>al</strong>e kombëtare,<br />
kujdesin për shkëmbimin e informacionit, dhënien e ndihmës teknike, zhvillimin dhe<br />
lehtësimin e ndërgjegjësimit të publikut e të pjesëmarrjes së tij, konsultimin dhe<br />
edukimin, nxitjen e kërkimit shkencor e të monitorimit, si edhe raportimin “në<br />
interv<strong>al</strong>e periodikë”.<br />
Projekti i PKV për NOQ-të<br />
Në detyrimet që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit (neni 7 i<br />
Konventës), bën pjesë edhe përgatitja e Planit Kombëtar të Veprimit (PKV) për<br />
Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. PKV ka si qëllim të përcaktojë<br />
kuadrin ligjor dhe institucion<strong>al</strong> dhe veprimet që duhet të programohen dhe zbatohen<br />
për heqin nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />
Në vitin 2002 Ministria e Mjedisit i kërkoi GEF-it, nëpërmjet UNDP, përkrahje<br />
financiare për projektin që do të mundësonte hartimin e Planit Kombëtar të Veprimit<br />
për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. Kontributi i GEF-it për këtë<br />
qëllim ishte 347,000 USD ndërsa Qeveria Shqiptare kontribuoi me 31, 400 USD.<br />
Agjenci Ekzekutuese e projektit është MMPAU, ndërsa Agjenci zbatuese UNDP.<br />
PKV synon të nxisë, të ndihmojë dhe të mbështesë autoritet qendrore dhe<br />
vendore, subjektet shtetërore e private, për të trajtuar në mënyrë të përshtatshme dhe<br />
në përputhje me kërkesat e konventës; NOQ-të, pajisjet që i mbajnë ato, si dhe<br />
territoret e ndotura prej tyre.<br />
Politika për NOQ-të, e cila është pjesë integr<strong>al</strong>e e politikës për administrimin e<br />
kimikateve të rrezikshme, kërkon zbatimin me konsekuence të masave mbrojtëse e<br />
parand<strong>al</strong>uese për ruajtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në Republikën e<br />
Shqipërisë, mbi bazën e një kuadri të plotë ligjor dhe institucion<strong>al</strong>, të harmonizuar<br />
me kërkesat e Konventës së Stokholmit dhe me Direktivat e Bashkimit Evropian.<br />
Në këtë kontekst përgatitja e PKV-së është në përputhje me objektivat e Planit<br />
Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit të miratuar nga Këshilli i Ministrave<br />
në vitin 2002, një prej synimeve të të cilit është “zbutja dhe parand<strong>al</strong>imi i problemeve
mjedisore”<br />
Procesi i përgatitjes së PKV-së, është bazuar në Udhëzimet e Fondit për<br />
Mjedisin Glob<strong>al</strong> lidhur me Konventën e Stokholmit3[1]<br />
Procesi i përgatitjes së PKV-së k<strong>al</strong>on nëpër pesë stade kryesore:<br />
Hapi 1: Përcaktimi i mekanizmit të koordinimit dhe organizimi i procesit;<br />
Hapi 2: Hartimi i inventarit të NOQ-ve dhe vlerësimi i infrastrukturës dhe i<br />
kapaciteteve kombëtare;<br />
Hapi 3: Vendosja e përparësive dhe caktimi i objektivave;<br />
Hapi 4: Formulimi i Planit Kombëtar të Veprimit dhe i Planeve të veçanta të<br />
veprimit për NOQ-të;<br />
Hapi 5: Miratimi i PKV nga p<strong>al</strong>ët e përfshira.<br />
Për të ndjekur ecurinë e hartimit të PKV u ngrit Komiteti Drejtues i Projektit, i<br />
përbërë nga përfaqësues të sektorëve ekonomikë, veprimtaria e të cilëve është e<br />
lidhur me përdorimin ose shkarkimin në mjedis të NOQ-ve si dhe përfaqësues të<br />
OJF-ve. Komiteti Drejtues është drejtuar nga Ministri i Mjedisit, i Pyjeve dhe i<br />
Administrimit të Ujërave.<br />
Re<strong>al</strong>izimi i aktiviteteve të parashikuara në udhëzimet e GEF-it dhe që lidhen<br />
me përgatitjen e inventarit të NOQ-ve, vendosjen e përparësive, përcaktimin e<br />
objektivave dhe hartimin e Planeve Sektori<strong>al</strong>e të Veprimit, kërkonte angazhimin e<br />
speci<strong>al</strong>istëve të fushave përkatëse. Për këtë qëllim u ngritën Grupet e Punës sipas<br />
problematikës që shtronte procesi i përgatitjes së këtij plani:<br />
Kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong><br />
Ndërgjegjësimi i publikut<br />
Zhvillimi soci<strong>al</strong> dhe ekonomik<br />
Pesticidet NOQ në sistemin e bujqësisë<br />
Pesticidet NOQ në sistemin e shëndetësisë<br />
NOQ në sistemin e mbrojtjes<br />
PCB-të në sistemin energjetik<br />
NOQ-të e paqëllimshme<br />
Zonat e ndotura dhe mbeturinat me përmbajtje NOQ<br />
Grupet e Punës bënë për herë të parë inventarin paraprak të NOQ-ve në nivel<br />
vendi dhe mbi këtë bazë identifikuan problemet për t’u trajtuar dhe zgjidhur në<br />
kuadrin e PKV, në përputhje me politikën e Qeverisë Shqiptare për mbrojtjen e<br />
mjedisit si dhe me kërkesat e Konventës së Stokholmit e të Bashkimit Evropian për<br />
heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />
PKV duhet të jetë një dokument dinamik, i cili kërkon jo vetëm angazhimin<br />
në procesin e zbatimit të tij të institucioneve e organizatave qendrore dhe vendore,<br />
publike dhe private, por edhe një monitorim e vlerësim të kujdesshëm dhe, mbi këtë<br />
bazë, përditësimin e tij, për të qenë vazhdimisht koherent me zhvillimet ekonomike,<br />
soci<strong>al</strong>e dhe mjedisore të vendit dhe, në një kontekst më të gjerë, me zhvillimet<br />
ndërkombëtare që kanë në qendër të vëmendjes mbrojtjen e mjedisit e të shëndetit të<br />
3[1] Initi<strong>al</strong> Guidelines for Enabling Activities for the Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants, May 2001
njerëzve.<br />
TË DHËNA BAZË TË VENDIT<br />
2..1 Profili i Vendit<br />
2..1.1 Pozita Gjeografia dhe Kushtet Natyrore<br />
Shqipëria gjendet në pjesën perëndimore të Gadishullit të B<strong>al</strong>lkanit, në brigjet<br />
lindore të deteve Adriatik dhe Jon. Territori i saj ndodhet midis koordinatave 42°39'<br />
(Vermosh) e 39°38' (Konispol) të gjerësisë gjeografike veriore dhe 21°4' (Vernik) e<br />
19°16' (ishulli i Sazanit) të gjatësisë gjeografike lindore. Brenda kufijve të sotëm<br />
politikë, të caktuar në Konferencën e Ambasadorëve të mbajtur në Londër në vitin<br />
1913, Republika e Shqipërisë, me shtrirje 335 km nga veriu në jug dhe 150 km nga<br />
lindja në perëndim, ka një sipërfaqe prej 28.748 km². Gjatësia e kufirit shtetëror të<br />
Shqipërisë është 1094 km, nga i cili 657 km janë kufij tokësorë, 316 km kufij detarë, 48<br />
km kufij lumorë dhe 72 km kufij liqenorë. Në veri, Shqipëria ka kufij të përbashkët<br />
me M<strong>al</strong>in e Zi dhe Kosovën, në lindje me Maqedoninë, ndërsa në jug e juglindje<br />
kufizohet me Greqinë.<br />
Shqipëria ndodhet në kryqëzim të rrugëve të rëndësishme tokësore, detare<br />
dhe ajrore që lidhin Perëndimin me Lindjen. D<strong>al</strong>ja e gjerë në detet Adriatik e Jon dhe,<br />
nëpërmjet tyre, në detin Mesdhe është një faktor shumë i rëndësishëm për lidhjet e<br />
gjithanshme me botën, të cilat ndihmojnë në zhvillimin ekonomik të vendit. Brigjet<br />
shqiptare të Adriatikut ndodhen vetëm 72 km larg atyre it<strong>al</strong>iane. Pozita gjeografike<br />
mundëson përfshirjen e Shqipërisë në itinerare të rëndësishme turistike mesdhetare<br />
dhe europiane. Në aspektin strategjik, Shqipëria kontrollon kan<strong>al</strong>in e Otrantos, që<br />
është porta kryesore hyrëse në Adriatik.
Fig. 1. Harta e Shqipërisë<br />
Te<br />
rritori i<br />
Shqipëris<br />
ë bën<br />
pjesë në<br />
trevën<br />
mesdheta<br />
re me<br />
reliev me<br />
kontraste<br />
të mëdha<br />
hipsomet<br />
rike dhe<br />
shumë të<br />
copëtuar,<br />
prandaj<br />
relievi<br />
përbën<br />
kompone<br />
ntin bazë<br />
të<br />
peizazhit gjeografik të saj. Amplituda hipsometrike është mbi 2700m. Sipas të<br />
dhënave të hartës hipsometrike, 6727 km² ose 23,4% e territorit të Shqipërisë gjenden<br />
në lartësinë deri në 200m mbi nivelin e detit; 24,6% në lartësinë 200,1-600m; 23,5 % në<br />
lartësitë 600,1-1000m. Në lartësitë 1000,1-1500m ndodhet rreth 20,4% e territorit; në<br />
lartësitë 1500-2000m ndodhet 7,1%; ndërsa vetëm 1% e territorit ndodhet në lartësitë<br />
mbi 2000m. Në Shqipëri mbizotërojnë lartësitë mesatare (600-1000 m), të cilat zënë<br />
48,1% territorin. Relievi tepër i copëtuar dhe me pjerrësi të konsiderueshme të<br />
shpateve kanë kushtëzuar përhapjen e terreneve të degraduara. Relievi i Shqipërisë,<br />
në aspektin morfografik është i larmishëm. Në të d<strong>al</strong>lohen qartë fushat (Ultësira<br />
Perëndimore, Fusha e Korçës, etj.), luginat e lumenjve, kodrat (në lindje të Ultësirës<br />
Perëndimore) dhe m<strong>al</strong>et. Dinamika aktu<strong>al</strong>e e modelimit të relievit (proceset erozivodenuduese)<br />
është intensive. Shtresa mesatare e gërryer arrin në 0,7 mm në vit, ndërsa<br />
maksim<strong>al</strong>ja 6-7 mm.<br />
Shqipëria ndodhet pothuajse midis Ekuatorit dhe Polit të Veriut, në zonën me<br />
klimë mesdhetare subtropik<strong>al</strong>e, shumë të përshtatshme për jetën dhe aktivitetin<br />
ekonomiko-shoqëror të njeriut. Në territorin e Shqipërisë d<strong>al</strong>lohen qartësisht të katër<br />
stinët e vitit: pranvera relativisht e freskët dhe e lagësht, vera e nxehtë dhe shumë e<br />
thatë, vjeshta më e ngrohtë se pranvera dhe gjysma e parë e saj në përgjithësi e thatë,<br />
dimri i lagësht dhe i butë në perëndim e në pjesët e ulëta, ndërsa në brendësi e<br />
sidomos në lartësi i ftohtë. Pasuritë e mëdha klimaterike të Shqipërisë shprehen në<br />
larminë e theksuar, burimet termike dhe pluviometrike.<br />
Temperatura mesatare vjetore lëkundet nga 7,5°C në veri, në 17-18°C në jug
(Rivierë), Maksimumet absolute të temperaturës ndryshojnë nga rreth 30°C (në<br />
rajonet e brendshme dhe të larta m<strong>al</strong>ore) në 43,9°C (në Kuçovë). Minimumet absolute<br />
të temperaturave lëkunden nga -2°C deri -3°C (në Rivierë) deri në -25,8°C në<br />
Sheqeras te Korçës. Ngrica janë të pranishme nga 2 ditë deri në rreth 140 ditë në vit.<br />
Në Shqipëri bien mesatarisht 1480mm reshje në vit. Ato janë përqendruar<br />
kryesisht gjatë gjysmës së ftohtë të vitit (60-80% e sasisë), ndërsa gjatë verës bien 3-<br />
14% të reshjeve vjetore. Thatësira që përbën një dukuri të qëndrueshme të klimës, në<br />
Rivierë zgjat mbi 3 muaj. Karakteri "tekanjoz" i klimës shfaqet si në regjimin termik<br />
edhe në atë pluviometrik. Në rajonet e brendshme më të larta të vendit bora është e<br />
pranishme mbi 100 ditë në vit. Lagështira relative e ajrit në Shqipëri gjatë muajit<br />
korrik merr vlerat nga rreth 40-50% (mesatarja ne orën 14.00). Vlerat më të larta ajo i<br />
arrin gjatë muajit janar (60-75%).<br />
Shqipëria ka pasuri ujore të mëdha, të cilat shprehen në dendësinë (1,7<br />
km/km²) dhe gjatësinë (mbi 49.000 km) e rrjetit hidrografik, i cili çon në det çdo vit<br />
mesatarisht 41 km3 ujë, d.m.th. rreth 1,4 milion m3 për çdo km² dhe rreth 14 mijë m3<br />
për çdo banor. Por, krahas zonave shumë të pasura me ujë si: Alpet Shqiptare,<br />
M<strong>al</strong>ësia Pukë-Mirditë etj., ka edhe zona me potenci<strong>al</strong> më të ulët ujor si: pellgu<br />
ujëmbledhës i Osumit dhe ai i Devollit, Dumreja, etj. Në Shqipëri ndodhen edhe<br />
shumë liqene natyrore (i Shkodrës, i Ohrit, i Prespës, etj.), që përbëjnë një rezervë të<br />
rëndësishme ujore. Një pjesë e ujërave të vendit, veçanërisht ato të lumenjve<br />
Shkumbin, Fan, Gjanicë, Lanë, etj., janë të ndotura për shkak të derdhjes në to të<br />
mbetjeve industri<strong>al</strong>e. Meqë një pjesë e këtyre ujërave përdoret në sektorin e<br />
ekonomisë bujqësore, është e domosdoshme që përpara përdorimit të trajtohen në<br />
stacione të posaçme pastrimi.<br />
Rreth 75% të territorit i zënë tokat e kafenjta dhe të hinjta kafe. Tokat moç<strong>al</strong>ore<br />
shtrihen në ish-kënetat e ëmbla (M<strong>al</strong>iq, Tërbuf, etj.). Tokat e kripura shtrihen në ishkënetat<br />
e kripura dhe gjatë brezit bregdetar. Reaksioni i tokave ndryshon, në<br />
përgjithësi, nga reaksioni acid në dy brezat e lartësive të mëdha, në neutr<strong>al</strong> dhe në<br />
bazik në dy brezat e lartësive të vogla. Gjithashtu përmbajtja e humusit zvogëlohet<br />
nga tokat e lartësive (rreth 25%) në ato të zonave më të ulëta (3-6%).<br />
Territori i Shqipërisë gjendet në brezin e bimëve mesdhetare dhe pjesërisht të<br />
Evropës së Mesme. Shqipëria ndodhet në jug të kufirit të rritjes së hardhisë, ndërsa<br />
një pjesë e mirë e territorit të saj përfshihet në zonën e rritjes së ullirit.<br />
Shqipëria ka një mbulesë bimore mjaft të pasur dhe të përbërë nga lloje të<br />
shumta speciesh, që, të grupuara sipas vlerës së tyre mund të ndahen në: bimë për<br />
lëndë druri (ahishtet, h<strong>al</strong>oret, dushqet, etj.); bimë për lëndë djegëse; për kullotë; bimë<br />
me rëndësi industri<strong>al</strong>e; bimë medicin<strong>al</strong>e, regjëse, mj<strong>al</strong>tëse, dekorative, etj. Shkurret<br />
mesdhetare mbulojnë 42% të sipërfaqes së vendit (kryesisht në pjesën perëndimore<br />
dhe jugperëndimore).<br />
Fauna e Shqipërisë është e shumëllojshme dhe, në disa raste, origjin<strong>al</strong>e dhe<br />
endemike. Nga gjitarët mishngrënës, më të përhapur janë ujku, dhelpra, çak<strong>al</strong>li dhe<br />
shqarthi, që gjenden në brezin e dushkut dhe të ahut; zardafi, kunadhja, ariu i<br />
murmë, macja e egër, nusja e l<strong>al</strong>ës. Rëndësi kanë barngrënësit, si: kaprolli, dhia e<br />
egër, derri i egër, lepuri i egër, etj., që jetojnë kryesisht në pjesët e larta të vendit. Bota<br />
e shpendëve përbëhet nga rreth 350 lloje. Në ujërat bregdetare dhe të brendshme<br />
gjenden shumë lloje peshqish me rëndësi të madhe ekonomike. Gjuetia pa kriter,
shpyllëzimet, tharja e kënetave dhe e lagunave, përdorimi i kimikateve në bujqësi,<br />
ndotja e tokës, ujit dhe ajrit nga mbetjet industri<strong>al</strong>e, etj., e kanë dëmtuar botën<br />
shtazore të vendit.<br />
2.1.2 Karakteristika të Përgjithshme të Popullsisë<br />
Në vitin 1989 Shqipëria kishte 3.182.417 banorë, ndërsa në vitin 2001 rreth<br />
3.069.275 banorë. Deri në vitin 1990, rritja e popullsisë ka qenë vetëm rezultat i<br />
shtimit natyror. Pas këtij viti në numrin e popullsisë dhe në proceset e tjera<br />
demografike ka ndikuar sidomos emigracioni. Rreth 0,6 milion persona (shumica<br />
meshkuj dhe në moshë të re) kanë emigruar nga Shqipëria gjatë periudhës 1989-2001.<br />
Fig. 2: Dinamika e numrit të popullsisë në periudhën 1923-2001.<br />
Lindshmëria në vitin 1990 ishte 25,1‰, ndërsa në vitin 2000 ra në 16,5‰.<br />
Vdekshmëria, duke filluar nga viti 1950, ka rënë nga 15‰ në 5,5‰ në vitin 2000.<br />
Vdekshmëria foshnjore është ende e lartë, krahasuar me pjesën tjetër të Europës (4,6<br />
herë më e lartë se në Greqinë fqinje dhe 1,7 herë më e lartë se në Bullgari). Nëse ritmi<br />
i rritjes vjetore të popullsisë në shk<strong>al</strong>lë vendi për 25 vitet e ardhshme do të jetë rreth<br />
1,1% (në kushtet e pakësimit të ritmeve të emigracionit), në vitin 2025 Shqipëria do të<br />
ketë rreth 4,4 milionë banorë.<br />
Gati 30% e popullsisë së vendit (v. 2001) është përqendruar në rrethet Tiranë,<br />
Durrës, Elbasan; më se 20,1% në rrethet Fier, Vlore, Lushnje dhe Berat; 6% në rrethin<br />
e Shkodrës dhe 4,6% në rrethin e Korçës. Në Ultësirën Perëndimore është<br />
përqendruar më shumë se gjysma e popullsisë së vendit (55,26%). Meqenëse lëvizjet<br />
e brendshme migruese në drejtim të këtij rajoni do të vazhdojnë, pritet që në vitin<br />
2025 në zonën Tiranë-Durrës të përqendrohet rreth 25% e popullsisë së vendit (rreth<br />
1,125,000 banorë), ndërsa në zonën bregdetare mbi 60% e popullsisë (rreth 2.7 milion<br />
banorë).<br />
Popullsia e Shqipërisë ka moshën mesatare më të re në Europë (29 vjeç) dhe<br />
jetëgjatësi të krahasueshme me atë të popullsive të vendeve të zhvilluara: 71,5 vjet<br />
për meshkujt dhe 78,1 vjet për femrat.<br />
Popullsia e Shqipërisë është homogjene. Nga viti 1960 deri në vitin 1990<br />
shqiptarët etnikë përbënin 97% të popullsisë, pjesën tjetër e përbënin grekët (1,85%),<br />
maqedonët (0,15%), m<strong>al</strong>azezët, etj. Pas vitit 1990 struktura etnike e Shqipërisë ka<br />
ndryshuar paksa pasi një pjesë e madhe e të huajve (sidomos pakica greke) është<br />
kthyer në vendet e origjinës. Kështu, në vitin 2001, struktura etnike e Shqipërisë ishte:
98% shqiptarë, 1,8% grekë, 0,1% maqedonë, 0,1% të tjerë (INSTAT, Tiranë 2004).<br />
Gjuhë zyrtare në Shqipëri është shqipja, por në zonat ku jetojnë pakicat etnike<br />
mësohen dhe fliten edhe gjuhët përkatëse (greqisht dhe maqedonisht).<br />
Shqipëria ka një sistem arsimor të plotë. Arsimi tetëvjeçar (nëntëvjeçar, duke<br />
filluar nga viti shkollor 2004-2005) është i detyrueshëm. Rreth 80% e fëmijëve që<br />
mbarojnë shkollën tetëvjeçare ndjekin shkollat e mesme të përgjithshme ose<br />
profesion<strong>al</strong>e, ndërsa numri i studenteve që mund të vazhdojnë universitetet është i<br />
paracaktuar dhe pranimi bëhet me konkurs. Në universitetet dhe në shkollat e larta<br />
të vendit përgatiten speci<strong>al</strong>istë në rreth 75 fusha. Gjithashtu funksionon sistemi i<br />
ku<strong>al</strong>ifikimit dhe i speci<strong>al</strong>izimit pasuniversitar.
Tabela 2: Treguesit kryesorë të arsimimit sipas regjistrimit të vitit 2001<br />
numri<br />
PËrqindja<br />
Gjithsej Meshkuj Femra Meshkuj Femra<br />
Popullsia banuese 6 vjeç e 2,737,614 1,358,924 1,378,690 49.6 50,4<br />
lart<br />
Të diplomuar në<br />
134,110 78,947 55,163 58.9 41.1<br />
universitete<br />
Të diplomuar në shko. e 594,913 318,229 276,684 53.5 46.5<br />
mesme<br />
Të dip. në shk. e mesme të 1,050,714 514,821 535,893 49.0 51.0<br />
ulëta<br />
Të dip. në shk. tetëvjeçare 509,825 246,489 263,336 48.3 51.7<br />
Dinë vetëm shkrim e 404,561 183,509 221,052 45.4 54.6<br />
këndim<br />
An<strong>al</strong>fabetë 43,491 16,929 26,562 38.9 61.1<br />
Përqindja e an<strong>al</strong>fabetizmit 1.6 1.2 1.9<br />
Burimi: INSTAT, Regjistrimi i popullsisë dhe i banesave, 2001.<br />
Përveç shkollës tetëvjeçare, për të gjitha nivelet e tjera të shkollimit, numri i<br />
meshkujve që ka mbaruar shkollën paraqitet pak më i lartë se i femrave. Në vitin<br />
2001 an<strong>al</strong>fabetë kishte më pak se 2%.<br />
Në vitin 2001, rezulton 63,2% e popullsisë së vendit në moshë pune (15-64<br />
vjeç). Popullsia aktive përbën 44% të popullsisë gjithsej të Shqipërisë.<br />
Shk<strong>al</strong>la e papunësisë në vitin 2001 ishte 22,7% e krahut të punës gjithsej.<br />
Papunësia paraqitet më e lartë në personat që kanë përfunduar shkollën e mesme<br />
(26,4%) në krahasim me ata që kanë kryer shkollën tetëvjeçare (22,4%). Nga personat<br />
me diplomë universitare të papunë janë vetëm 9,5%. Në vitin 2001, 77,3% e krahut të<br />
punës rezulton e zënë me punë. Meshkujt vazhdojnë të kenë pjesëmarrje më të gjerë<br />
në punë se femrat.<br />
Shumica e popullsisë së zënë me punë është ende e përqendruar në bujqësi:<br />
50,5% të të punësuarve gjithsej. Në ndërtim dhe transport është punësuar 12,7%, në<br />
tregti 11,6%, ndërsa në industria 7,1%.<br />
Tabela 3: Gjendja ekonomike e popullsisë në moshë pune<br />
në vitin 1989 dhe 2001<br />
Popullsia Aktive<br />
Gjithsej Krahë pune Të punësuar Të punësuar % e popullsisë<br />
Popullsia Jo-<br />
Aktive<br />
1989 1,599,766 1,443,167 156,599 9.8 517,254<br />
2001 1,347,281 1,041,775 305,506 22.7 823,156<br />
Burimi: INSTAT, Regjistrimi i popullsisë dhe i banesave, 2001.<br />
2.1.3 Organizimi Politik dhe Administrativ<br />
Ndryshimet në formën e qeverisjes të bëra në vitin 1991 i dhanë jetë një<br />
Republike Parlamentare. Sipas Kushtetutës së vitit 1998, pushteti legjislativ i takon
Kuvendit Popullor (Parlamentit) me 140 deputetë të zgjedhur për 4 vjet. Ky organ<br />
zgjedh presidentin e Republikës që ka mandat 5 vjeçar dhe të drejtë rizgjedhjeje edhe<br />
për një mandat tjetër.<br />
Ne Kushtetutën e vitit 1998, qeverisja vendore është konceptuar si<br />
vetëqeverisje. Ky parim u jep mundësi organeve të vetëqeverisjes vendore që të<br />
rregullojnë e menaxhojnë vetë, sipas kompetencave e përgjegjësive të tyre, çështjet<br />
më të rëndësishme publike, në interes të popullsisë dhe të subjekteve të zonës<br />
përkatëse.<br />
Sipas ligjit “Mbi funksionimin dhe organizimin e qeverisjes vendore” (2000),<br />
organet e pushtetit vendor e ushtrojnë aktivitetin e tyre në përputhje me parimin e<br />
autonomisë, duke mbajtur lidhje me pushtetin qendror. Autonomia e organeve të<br />
qeverisjes vendore është politike, legjislative, administrative e financiare.<br />
Organet e pushtetit vendor janë persona juridikë, që synojnë vazhdimësinë e<br />
qeverisjes nëpërmjet komunave, bashkive dhe qarqeve (prefekturave).<br />
Organi përfaqësues i komunës ose bashkisë është këshilli komun<strong>al</strong> ose<br />
bashkiak. Organi ekzekutiv i komunës dhe bashkisë është kryetari i komunës dhe i<br />
bashkisë. Organ përfaqësues i qarkut është këshilli i qarkut. Funksionet ekzekutive<br />
në qark kryhen nga kryetari dhe kryesia e këshillit të qarkut.<br />
Shqipëria përbëhet nga 12 prefektura (Berat, Dibër, Durrës, Elbasan, Fier,<br />
Gjirokastër, Korçë, Kukës, Lezhë, Shkodër, Tiranë, Vlorë), 36 rrethe, 65 bashki dhe<br />
309 komuna. Prefekturat përbëhen nga disa komuna e bashki, që kanë lidhje<br />
gjeografike, tradite (historike), ekonomike dhe soci<strong>al</strong>e, si dhe interesa të përbashkëta.<br />
Nën-ndarjet e prefekturave (qarqeve) janë rrethet. Çdo rreth përbëhet nga 1 deri në 2<br />
bashki (zakonisht qytetet kryesore) dhe mesatarisht 8 deri në 9 komuna. Çdo komunë<br />
përbëhet nga mesatarisht 9 fshatra (rr<strong>al</strong>lë herë në përbërje të komunave ka edhe<br />
qytete të vogla, me më pak se 5.000 banorë). Fshatrat që ndodhen pranë qyteteve, në<br />
disa raste, janë përfshirë në përbërje të bashkive. Në bashkitë që kanë më shumë se<br />
15.000 banorë krijohen nën-ndarjet e bashkive ose njësitë bashkiake (shih Fig. 3 Harta<br />
administrative e RSh).<br />
Sipas ligjit të lartpërmendur, disa nga kompetencat e Këshillit të çdo komune<br />
(bashkie) janë:<br />
të marrë masa për mbrojtjen e ripërtëritjen e mjedisit, monumenteve me vlera<br />
historike dhe kulturore, si dhe të parqeve dhe pasurive natyrore,<br />
të vendosë sipas ligjit për krijimin e shoqërive të përbashkëta me komunat e<br />
bashkitë e tjera si dhe me firmat e brendshme e të jashtme për kryerjen e<br />
veprimtarive me interes reciprok,<br />
të vendosë për nënshkrimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit me organe<br />
homologe të huaja, etj.
Fig. 3: Harta administrative e Republikës së Shqipërisë<br />
2.1.4 Profilet e Sektorëve të Ekonomisë
Industritë që punojnë aktu<strong>al</strong>isht në Shqipëri janë: industria agro-ushqimore,<br />
tekstile dhe e veshjeve, e drurit, e naftës, e çimentos, kimike, minerare dhe e<br />
përpunimit të met<strong>al</strong>eve, dhe ajo hidro-energjetike.<br />
Eksportet kryesore te vendit janë në fushat e tekstileve dhe këpucëve,<br />
met<strong>al</strong>eve dhe miner<strong>al</strong>eve, naftës bruto, perimeve, frutave dhe duhanit. Bashkimi<br />
Evropian (BE) është partneri tregtar kryesor i Shqipërisë. Ai përfaqëson rreth 75% të<br />
importeve të përgjithshme të Shqipërisë (në vitin 2003, këto importe kapën vlerën<br />
1.11 MEUR) dhe rreth 90% të eksporteve të saj të përgjithshme (në vitin 2003, 368<br />
MEUR). Importet përfshijnë makineri dhe pajisje, ushqime, tekstile dhe kimikate. Në<br />
nivel sektorësh, BE-ja importon nga Shqipëria kryesisht prodhime të përpunuara.<br />
Tekstilet përllogariten në afërsisht 29% të importeve tregtare, ndërsa prodhimet<br />
bujqësore në rreth 12%. Eksportet kryesore të BE-së drejt Shqipërisë janë produkte<br />
industri<strong>al</strong>e dhe prodhime të tjera të përpunuara. Prodhimet bujqësore zënë rreth 20%<br />
të shumës së eksporteve të BE-së.<br />
Sektori industri<strong>al</strong> në Shqipëri vazhdon të jetë i dobët. Kontributi i tij në<br />
shtimin e përgjithshëm të PPB-së ne vitin 2000 ishte 26%, i pasuar nga shërbimet me<br />
23%. Gjatë vitit 2003 kontributi i industrisë ishte i përafërt me atë të vitit 2002 (rreth<br />
12%-13%). Në vitin 2004, industria dhe ndërtimi zinin 20% te PPB-se kurse shërbimet<br />
u rritën në 55%. Industria vazhdon të jetë përgjithësisht e vjetruar dhe me fuqi të ulët<br />
konkurruese ndaj industrisë evropiane.<br />
Ne vitin 2003 në Shqipëri kishte 56.490 ndërmarrje të vogla dhe të mesme<br />
(SME). Sipas këtyre të dhënave, në 82,5% të këtyre ndërmarrjeve ishte i punësuar<br />
vetëm një person. Pothuaj 52% e SME-ve operojnë në sektorin e tregtisë ku pengesat e<br />
hyrjes dhe kërkesat për kapit<strong>al</strong>in investues janë të vogla. Vetëm 10% operojnë në<br />
sektorin industri<strong>al</strong>. 15% e SME-ve vazhdojnë të operojnë me administrim shtetëror.<br />
Në re<strong>al</strong>itet, SME-të me administrim shtetëror zënë rreth 41% të krahut të punës të<br />
punësuar në sektorin e SME-ve. Vetëm 0,2% e SME-ve punësojnë më shumë se 100<br />
punonjës. Që prej fillimit të tranzicionit, Shqipëria ka njohur një rritje kryesisht të<br />
vazhdueshme të numrit të SME-ve, të cilat janë bërë pjesë e rëndësishme e ekonomisë<br />
së saj. Në vitin 2003, u nënshkrua Karta Evropiane e Ndërmarrjeve të Vogla dhe një<br />
sërë aktesh normative për zhvillimin e SME-ve. Në tetor 2002 u krijua Agjencia e<br />
Nxitjes dhe Zhvillimit të Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme.<br />
Ristrukturimi i ndërmarrjeve dhe privatizimi. Ndërsa privatizimi i<br />
ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme ka përfunduar, privatizimi i ndërmarrjeve të<br />
mëdha ka qenë më i ngad<strong>al</strong>të për shkak të pasigurisë politike dhe shk<strong>al</strong>lës se ulët të<br />
interesit nga investitorët strategjikë.<br />
Politika e përgjithshme e Shqipërisë është, fillimisht të ristrukturojë dhe,<br />
vetëm më pas, të privatizojë kompanitë shtetërore. Kompania elektro-energjetike<br />
KESH është ende në fazë ristrukturimi dhe një hap i parë është bërë tashmë me<br />
ndarjen e kompanisë në tri ente përgjegjëse për shpërndarjen, prodhimin dhe<br />
transmetimin. Në sektorin e naftës procesi i privatizimit të Albpetrolit (prodhimi),<br />
Armo-s (përpunimi) dhe Servkom-it (shpërndarja) është me i avancuar.<br />
Gjatë vitit 2003, në Shqipëri janë bërë hapa drejt përmirësimit të mjedisit dhe<br />
klimës së biznesit. Agjencia Shqiptare për Nxitjen e Biznesit dhe Investimeve synon<br />
krijimin e lehtësive për investitorët, afaristët dhe informacion rreth kreditimit, nxitjen<br />
e interesave të biznesit dhe lehtësimin e di<strong>al</strong>ogut mes tij dhe administratës, gjetjen e
tregjeve të shpërndarjes, etj.<br />
Shqipëria është bërë vend anëtar i OBT-së që në vitin 2000. Planet e saj lidhur<br />
me OBT-në parashikojnë liber<strong>al</strong>izim gradu<strong>al</strong> të tregtisë deri në vitin 2007. Shqipëria<br />
ka nënshkruar dhe po zbaton të gjitha Marrëveshjet e Tregtisë së Lirë të parashikuara<br />
në Paktin e Stabilitetit për tregtinë.<br />
Bujqësia<br />
Pesha e prodhimit bujqësor në PBB ka ardhur në rënie të vazhdueshme dhe të<br />
ndjeshme nga viti 2000 (51%), në vitin 2003 (28%) kurse në vitin 2004, kontributi i<br />
sektorit në PBB ra në nivelin 25%. Më shumë se një e dyta e popullsisë në Shqipëri<br />
jeton dhe punon në fshat. Ndonëse që prej vitit 1998 tokat e kultivuara janë pakësuar,<br />
në vitin 2003 prodhimi bujqësor u rrit me afro 2 %.<br />
Krahas investimeve publike në sistemin e ujitjes dhe të kullimit, janë rritur<br />
edhe investimet private për serat, vreshtat dhe pemët frutore. Megjithatë, të ardhurat<br />
nga bujqësia mbeten shumë të ulëta krahasuar me ato që vijnë nga punëtorët e<br />
paku<strong>al</strong>ifikuar të qytetit, gjë që ka stimuluar lënien e tokës të pakultivuar dhe<br />
braktisjen e bujqësisë nga një pjesë e mirë e fuqisë punëtore të saj.<br />
Gjatë periudhës 2002-2003, u vunë re rritje në sektorë të veçantë të bujqësisë.<br />
Agro-industria u rrit me 6%, ndërsa pjesa e investimeve të sektorit bankar në këtë<br />
fushë u rrit me 22%.<br />
Rritja në sektorin e bujqësisë vazhdon të mbetet prioritare në planin<br />
afatmesëm. Gjithsesi, arritja e këtij objektivi varet shumë nga infrastruktura dhe<br />
rrjetet e dobëta të marketingut. Edhe tregu i tokës krijon vështirësi në krijimin e<br />
ekonomive të mëdha bujqësore. Kapërcimi i këtyre vështirësive kërkon ngritjen e një<br />
sistemi kreditimi të fermerëve, përmirësimin e infrastrukturës dhe furnizimin me<br />
energji, zgjidhjen e problemit të pronësisë së tokës si dhe formim dhe transferimin e<br />
njohurive tek bujqit.<br />
Për sa i përket transportit, aktu<strong>al</strong>isht prioritare mbetet përfundimi i<br />
korridoreve Lindje-Perëndim (Durrës-Varna, nëpërmjet Tiranës dhe Sofjes) dhe Veri-<br />
Jug (i cili lidh Greqinë me M<strong>al</strong>in e Zi). Përveç mbështetjes ndërkombëtare, qeveria<br />
shqiptare ka akorduar fonde të buxhetit të shtetit (rreth 40 MEUR nga buxheti i vitit<br />
2003; rreth 50 MEUR nga buxheti i vitit 2004) për sektorin e transportit, veçanërisht<br />
për të mbuluar koston e shpronësimeve për ndërtimin e rrugëve dhe mirëmbajtjen e<br />
tyre, si edhe për të financuar disa rrugë në veri të vendit. Edhe bashkëpunimi rajon<strong>al</strong><br />
po zgjerohet nëpërmjet zhvillimit të Rrjetit të Transportit Rajon<strong>al</strong> të Evropës<br />
Juglindore.<br />
Me synim privatizimin e portit të Durrësit janë marrë disa masa, si<br />
përmirësimi gradu<strong>al</strong> i infrastrukturave portu<strong>al</strong>e, rikonstruksioni i k<strong>al</strong>atave,<br />
rehabilitimi i vinçave dhe ndërtimi i një termin<strong>al</strong>i të ri për tragetet. Gjithashtu, janë<br />
në proces edhe masa për rehabilitimin e portit të Vlorës. Ne Aeroportin<br />
Ndërkombëtar të Tiranës, është ndërtuar një termin<strong>al</strong> i ri dhe janë marrë masa në<br />
drejtim të përmirësimit të kontrollit të hapësirës ajrore dhe rritjes së sigurisë së<br />
aeroportit.<br />
Lidhur me administrimin dhe infrastrukturën e ujërave, në vitin 2003 u<br />
miratua Strategjia Kombëtare për Furnizimin dhe Pastrimin e Ujërave dhe Strategjia<br />
Rur<strong>al</strong>e e Furnizimit me Ujë dhe Kan<strong>al</strong>izimeve. Megjithatë, zbatimi i tyre akoma është<br />
në një fazë fillestare dhe rezultatet ende s'janë të dukshme. Furnizimi me ujë në të
gjithë vendin është i pamjaftueshëm, ndonëse furnizimi me ujë të rrjedhshëm në<br />
banesa është përmirësuar (9 orë në ditë mesatarisht në fshat, dhe mbi 12 orë në ditë<br />
në qytet). Rreth 80 % e popullsisë që jeton në qytet është e lidhur me rrjetin e ujit, por<br />
në përgjithësi, sistemet e furnizimit dhe pastrimit të ujit janë të vjetruara. Cilësia e ujit<br />
është e dobët dhe humbjet dhe lidhjet e p<strong>al</strong>igjshme në rrjet janë të shpeshta. Vetëm<br />
rreth 40 % e popullsisë në qytet është e lidhur me kan<strong>al</strong>izimet e ujërave të zeza dhe<br />
trajtimi i tyre, me gjithë masat e marra për financimin e një morie impiantesh trajtimi<br />
të ujërave të zeza në disa qytete, kryesisht bregdetare, vazhdon të jetë pothuaj<br />
inekzistent. Janë në proces decentr<strong>al</strong>izimi dhe privatizimi në këtë sektor.<br />
Në sektorin e energjisë, vazhdojnë përpjekjet për zbutjen gradu<strong>al</strong>e të efekteve<br />
të krizës energjetike. Si rezultat i një sërë faktorësh (kushtet më të mira atmosferike<br />
dhe situata më e favorshme hidrike, zbatimi me sukses i Planit të Veprimit 2002-2003<br />
dhe angazhimit të qeverisë shqiptare dhe të donatorëve në drejtim të rehabilitimit të<br />
sistemit të shpërndarjes dhe transmetimit) në vitin 2003 u vu re një përmirësim<br />
relativ: sasia e energjisë së prodhuar u rrit me 56 % më shumë se në vitin 2002, kurse<br />
grumbullimi i detyrimeve u rrit nga rreth 57 MEUR në vitin 2000, në rreth 152 MEUR<br />
në 2003. Në vitin 2003 u miratua ligji i ri për integrimin e Shqipërisë në tregun rajon<strong>al</strong><br />
të energjisë, u miratua Strategjia afatgjatë Kombëtare për Energjinë dhe Plani i<br />
Veprimit 2003-2005. Çmimet e energjisë elektrike u rritën me 10% në vit për<br />
konsumatorët familjarë dhe 5% për konsumatorët e tjerë. Këto rritje janë rezultat i<br />
përpjekjeve për t'i sjellë çmimet afër kostos, në bazë edhe të politikës së qeverisë.<br />
Janë aktu<strong>al</strong>isht në proces një numër investimesh për rehabilitimin e burimeve<br />
kryesore gjeneruese të vendit, përmirësimin e koneksionit të Shqipërisë me vendet<br />
fqinjë dhe rindërtimin e rrjeteve të vjetruara dhe të mbingarkuara të transmetimit<br />
dhe shpërndarjes. Megjithatë, rezultatet në drejtim të përdorimit të burimeve<br />
energjetike <strong>al</strong>ternative (për shembull gazi i lëngëzuar nga nafta) dhe promovimit të<br />
diversifikimit të energjisë mbeten akoma të kufizuara.<br />
Ne vitin 2003, Këshilli i Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë<br />
(KRRTRSH) miratoi vendk<strong>al</strong>imin e propozuar të naftësjellësit transb<strong>al</strong>lkanik<br />
ndërmjet Ambo Burgas (Bullgari) dhe Vlorës (Shqipëri). Shqipëria nënshkroi<br />
Memorandumin e Mirëkuptimit të Athinës të vitit 2003 dhe është angazhuar për<br />
ngritjen e një tregu konkurrues të energjisë në rajon.<br />
Me gjithë përparimin e arritur gjatë vitit 2003, kriza në këtë sektor nuk është<br />
kapërcyer ende. Humbjet në rrjet (39 %) dhe lidhjet e p<strong>al</strong>igjshme janë ende të mëdha,<br />
ndërsa niveli i mbledhjes së detyrimeve duhet rritur edhe më tej përmes zbatimit të<br />
planeve të veprimit dhe Strategjisë Kombëtare për Energjinë.<br />
Sektori i telekomunikacioneve është përmirësuar, megjithëse zonat e largëta<br />
ende kanë probleme. Në fund të vitit 2003, numri i pajtimtarëve të Albtelekomit arriti<br />
në 222.000. Ndërkohë, rreth 25 operatorë privatë u ofrojnë shërbim rreth 12.000<br />
përdoruesve në fshat. Numri i përdoruesve të celularëve u rrit nga 800.000 në vitin<br />
2002, në 1.000.000 në vitin 2003. Sipas operatorëve celularë, nga ky shërbim mbulohet<br />
80 % e territorit që përkon me 90 % të popullsisë .<br />
Për shkak të kufizimeve të tanishme të rrjetit dhe çmimeve të larta, aksesi dhe<br />
përdorimi i internetit mbetet i ulët. Numri i pajtimtarëve të internetit është rreth<br />
5.000, ndërsa numri i përdoruesve llogaritet në 30.000.<br />
Sektori bankar shqiptar përbëhet aktu<strong>al</strong>isht nga dy banka me kapit<strong>al</strong> të
përbashkët, 12 banka me kapit<strong>al</strong> privat të huaj dhe dy banka private vendase. Vitet e<br />
fundit janë bere hapa për të ulur vëllimin e transaksioneve me para në dorë dhe për<br />
të nxitur përdorimin e sektorit bankar, për dhënien e pagave të nëpunësve publikë<br />
nëpërmjet bankave dhe inkurajimin për shlyerjen e faturave të energjisë elektrike dhe<br />
telefonit nëpërmjet sektorit bankar.<br />
Vlera e PBB në vitin 2004 ishte 1,680 EUR për frymë, që përbën 8% të vlerës<br />
përkatëse në BE 25.<br />
Rritja ekonomike e viteve te fundit ka qenë si vijon: 3.4% në 2002; 6.0 % në<br />
2003; 6.0 % në 2004. Inflacioni ka pasur vlerën 2.4% në 2003 dhe 3.4% në 2004.<br />
Papunësia në vitin 2004 ka qenë në nivelin 14.6%.<br />
Shqipëria ndjek Strategjinë Kombëtare të Zhvillimit Ekonomik e Soci<strong>al</strong>, qe u<br />
prezantua në nëntor 2001. Kjo strategji synon të përmirësoje qeverisjen dhe të mbajë<br />
një ritëm të lartë rritje ekonomike, si dhe të përmirësojë situatën në arsim, shëndetësi,<br />
dhe infrastrukturë. SKZHES ka edhe një kapitull për mjedisin, ku prioritetet kryesore<br />
janë frenimi i degradimit të mëtejshëm të mjedisit, rehabilitimi i zonave të nxehta dhe<br />
përdorimi i qëndrueshëm i burimeve. Në korrik 2002, Banka Botërore miratoi<br />
Strategjinë e Asistencës për Shqipërinë, që fokusohet në uljen e varfërisë përmes<br />
mbështetjes që i jepet vendit për zbatimin e SKZHES. Banka Botërore do të<br />
mbështesë përmirësimin e qeverisjes dhe forcimin e institucioneve, promovimin e<br />
rritjes së qëndrueshme të sektorit privat, ristrukturimin e sektorit të energjisë,<br />
përmirësimin e infrastrukturave bazë dhe nxitjen e zhvillimit njerëzor. Në kuadër të<br />
Strategjisë së re të Asistencës për Shqipërinë janë miratuar katër projekte (tre për<br />
kreditimin sektori<strong>al</strong> dhe një për Kreditim për Mbështetje për Uljen e Varfërisë) me një<br />
shumë të përgjithshme prej 61 milion dollarësh amerikanë (rreth 50 MEUR).<br />
Sipas strategjisë për Shqipërinë të Bankës Evropiane për Rindërtim dhe<br />
Zhvillim (BERZH), fokusi i veprimtarisë së saj do të orientohet nga zhvillimi i<br />
sektorit privat dhe mbështetja për Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme, si edhe<br />
pjesëmarrja në privatizimet strategjike, e veçanërisht në sektorët financiarë dhe të<br />
telekomunikacioneve, apo financimi dhe zhvillimi i infrastrukturave, sidomos në<br />
sektorët e energjisë dhe transporteve. Në fund të vitit 2003, BERZH-i i akordoi<br />
Shqipërisë financime me një vlerë më shumë se 155 MEUR.<br />
Mbështetja e BE-së i vjen Shqipërisë kryesisht përmes programit CARDS.<br />
Asistenca e akorduar për periudhën 2001-2004 ishte 193.4 MEUR. Prioritetet kryesore<br />
të CARDS për Shqipërinë janë drejtësia dhe punët e brendshme, ngritja e<br />
kapaciteteve administrative, zhvillimi ekonomik e soci<strong>al</strong>, mjedisi dhe burimet<br />
natyrore (11.4 MEUR) dhe stabilizimi demokratik. Programi CARDS 2005-2006 ka<br />
akorduar 90 MEUR për Shqipërinë. Nga këto 8 MEUR do të shkojnë për mjedisin<br />
(rehabilitim fizik i mjedisit në zonat e nxehta, mbështetje për zbatimin e PKPL, etj.).<br />
2.1.5 Vështrim Mjedisor<br />
Shqipëria ka trashëguar nga e k<strong>al</strong>uara shumë probleme mjedisore, të cilat u<br />
thelluan më tej gjatë tranzicionit. Në Planin Kombëtar të Veprimit për Mjedisin (1994<br />
dhe 2002) dhe në dokumente të tjera politike të vendit pasqyrohen përparësitë<br />
kryesore mjedisore të vendit që përfshijnë: erozionin e tokës, çpyllëzimet, humbjen e<br />
biodiversitetit, mbetjet urbane, ndotjen e ajrit në zonat qytetëse dhe industri<strong>al</strong>e,<br />
ndotjen e tokës nga mbetjet e rrezikshme e toksike të industrisë së vjetër në të<br />
ashtuquajturat ”Zona të nxehta mjedisore”, etj. Këto të fundit janë trajtuar edhe në
një studim të UNEP (2000) “Vlerësim mjedisor pas konfliktit”. Harta në faqen vijuese<br />
tregon vendndodhjen e tyre.<br />
Gjithashtu, janë trashëguar edhe një mori problemesh të karakterit<br />
institucion<strong>al</strong>, ligjor e të edukatës dhe kulturës mjedisore. Institucionet mjedisore në<br />
Shqipëri janë të reja, të krijuara gjatë periudhës së tranzicionit. Kështu, Ministria e<br />
Mjedisit u krijua për herë të parë në shtator 2001. Pas zgjedhjeve të 3 Korrikut 2005<br />
fokusi i saj u zgjerua dhe ajo u shndërrua në Ministri të Mjedisit, Pyjeve dhe<br />
Administrimit të Ujërave. Edhe legjislacioni mjedisor i takon periudhës së<br />
tranzicionit. Ligji i parë për mjedisin i përket vitit 1993. Gjatë periudhës 2001-2005<br />
boshllëku i trashëguar ligjor është mbushur përmes një numri të konsiderueshëm<br />
aktesh ligjore dhe rregullatore, që mbështeten në modelet përkatëse të akteve të KEsë.<br />
Gjithsesi, pritet të bëhet një punë shumë e madhe në drejtim të përafrimit të<br />
legjislacionit në periudhën 2005-2014. Edukata dhe kultura mjedisore e trashëguar<br />
nga periudha para viteve ’90 ishte inekzistente. Gjatë 15 viteve të tranzicionit kjo<br />
situatë është kapërcyer. Ka një rritje të ndërgjegjësimit të publikut, një numër të<br />
madh OJF-sh mjedisore dhe problemet mjedisore janë gjithnjë e më të pranishme në<br />
të gjitha mjetet e komunikimit.
Fig. 4. Hartë e zonave të nxehta mjedisore në Shqipëri<br />
Ndër dokumentet e rëndësishme politike që prekin edhe mjedisin janë:
Programi i Qeverisë 2005-2009, i cili ka një theks të veçantë mbi mjedisin. Ai<br />
deklaron se masa të shpejta do të ndërmerren për forcimin e disiplinës në zbatim të<br />
legjislacionit mjedisor. Do të zbatohet parimi “ndotësi paguan”; do të reformohet<br />
rrjeti institucion<strong>al</strong> dhe do të vendosen pen<strong>al</strong>itetet për ndotësit dhe këdo që dëmton<br />
mjedisin.<br />
Një rëndësi e dorës së parë do t’i kushtohet disiplinimit të aktiviteteve<br />
ekonomike që shkaktojnë ndotje të ajrit ne qytet, ndotje të ujërave bregdetare dhe të<br />
atyre sipërfaqësore si dhe atyre që dëmtojnë potenci<strong>al</strong>in turistik, pyjet dhe shkaktojnë<br />
erozionin e tokës. Që gjatë periudhës 2005-2007 priten tregues të përmirësimit të<br />
cilësisë së mjedisit .<br />
Ndotja e ajrit do të përgjysmohet në zonat e mëdha qytetëse. Standardet për<br />
shkarkimet në ajër do të përafrohen me ato europiane, sipas një programi ambicioz.<br />
Brenda vitit 2009 do të eliminohet ndotja e ujërave sipërfaqësore në zonën bregdetare<br />
.<br />
Të gjitha zonat e nxehta të trashëguara nga industria e k<strong>al</strong>uar do të trajtohen<br />
me përparësi dhe do të pastrohen duke u shoqëruar edhe me zhvendosje të<br />
popullsisë së zbuluar ndaj rrezikut, kur kjo të gjykohet e nevojshme.<br />
Ndërkohë që do të rritet dhe forcohet disiplina do të promovohen edhe shtysa<br />
për bizneset që kanë qëndrim miqësor ndaj mjedisit. Do të prezantohen stimuj fisk<strong>al</strong>ë<br />
për uljen e ndotjes, që do të aplikohen për bizneset, konsumatorët, investimet në<br />
teknologjitë e pastra, ruajtjen e energjisë, përdorimin racion<strong>al</strong> të burimeve dhe<br />
investimet në mjedis.<br />
Do të përqafohet një qasje e re për sa i takon gjenerimit të fondeve për<br />
mjedisin. Do të ngrihet një Fond Mjedisi, i cili do t’i kushtohet tërësisht mbrojtjes së<br />
mjedisit.<br />
Marrëveshja e Stabilizim Asocimit me BE-në. Negociatat për këtë marrëveshje<br />
filluan zyrtarisht në janar të vitit 2003 dhe përfunduan në vitin 2006. Marrëveshja u<br />
nënshkrua më 12 qershor 2006. Raportet vjetore të KE-së për ecurinë e PSA, kërkojnë<br />
angazhim më të madh për luftimin e krimit të organizuar, trafikun e qenieve<br />
njerëzore, pastrimin e parave dhe korrupsionin. Në fushën e mjedisit ky raport<br />
thekson nevojën për rehabilitimin e zonave të nxehta, zbatimin e ligjit të mjedisit,<br />
sidomos të ligjit për VNM, forcimin dhe koordinimin e sistemit të monitorimit,<br />
zbatimin e Konventës së Aarhusit, etj.<br />
Plani i Veprimit për Zbatimin e MSA (2006), në të cilin, veç të tjerash,<br />
përcaktohen edhe hapat që duhen bërë gjatë periudhës 2006-2012 për transpozimin e<br />
legjislacionit të BE-së në legjislacionin mjedisor të vendit, zbatimin dhe zbatimin e tij<br />
në praktikë. Kapitulli për mjedisin në këtë dokument është strukturuar në nënkapituj<br />
sipas modelit të Acquis Communitaire. Disa prej këtyre kapitujve, si ai mbi<br />
cilësinë e ajrit, mbetjet, kimikatet, ndotjen industri<strong>al</strong>e, etj. janë me rëndësi të veçantë<br />
në fushën e menaxhimit të NOQ-ve. Ato janë marrë në konsideratë kur janë<br />
planifikuar masat për zbatimin e Konventës së Stokholmit në nivel kombëtar.<br />
Ndërkohë gjatë periudhës 2000-2008 janë ndërmarrë ose janë planifikuar të<br />
merren një numër masash për rehabilitimin e zonave të nxehta:<br />
Me mbështetjen e Bankës Botërore është kryer një studim fizibiliteti në Porto-<br />
Romano (250,000 USD),<br />
Me mbështetjen e UNEP MAP është kryer një studim para-investues për
zonën e nxehtë të Vlorës (300.000 USD),<br />
BE ka mbështetur dy projekte (2.5 MEUR) për eliminimin e solucionit të<br />
arsenikut në Fier, nga të cilët faza e parë (1 MEUR) ka konsistuar në stabilizimin e<br />
solucionit të arsenikut dhe shndërrimin e tij në mbetje të ngurtë që duhet trajtuar në<br />
një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme.<br />
Nga programi CARDS i BE-së janë siguruar dy projekte (2 MEUR) për<br />
pastrimin dhe përmirësimin mjedisor në Rafinerinë e naftës në B<strong>al</strong>lsh. Është në<br />
proces faza e parë (0.9 MEUR).<br />
Një projekt i dytë (0.5 MEUR) që synon të azhurnojë të dhënat për situatën<br />
mjedisore në fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës do të fillojë së shpejti me<br />
mbështetjen e programit CARDS të BE-së, i cili do të pasojë “Studimin bazë për<br />
fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës” që u krye në vitin 1996 me mbështetjen e<br />
programit të mëparshëm Phare të BE-së (0.15 MEUR).<br />
Me mbështetjen e programit CARDS të BE-së janë ndërmarrë studimi i<br />
fizibilitetit dhe projektimi inxhinierik (0.6 MEUR) për ndërtimin e një venddepozitimi<br />
për mbeturinat e rrezikshme në Shqipëri. Edhe fazat pasuese të tij që kanë<br />
të bëjnë me ndërtimin e vend-depozimit (3 MEUR) dhe transportin e mbeturinave të<br />
rrezikshme nga zonat e nxehta ose vendet ku ndodhen tani (3.5 MEUR) janë siguruar<br />
po nga programi CARDS i BE-së.<br />
Një projekt i Bankës Botërore “Administrimi i integruar i zonës bregdetare<br />
dhe programi i pastrimit”, që do të re<strong>al</strong>izohet me bashkë-financimin e disa<br />
donatorëve, midis të tjerash trajton edhe situatën në Porto-Romano. Qeveria<br />
Holandeze është angazhuar për aktivitetet e pastrimit në Porto-Romano (3.66 milion<br />
USD).<br />
Me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Holandës përfundoi në qershor<br />
2006 ri-amb<strong>al</strong>azhimi i mbetjeve të kimikateve në magazinat e Bishtit të P<strong>al</strong>lës (2<br />
milion USD). Projekti ka ndihmuar për largimin dhe eksportimin e 800 ton mbetje<br />
kimikatesh të rrezikshme nga magazinat e ish-Ndërmarrjes Kimike në Porto-<br />
Romano. Ky projekt u kujdes gjithashtu për eksportimin e 5.990 kg pesticide NOQ<br />
(DDT, lindan dhe heksakloran) që ishin raportuar si mbetje nga 6 rrethe (Lushnjë,<br />
Elbasan, Durrës, Lezhë, Gjirokastër dhe Tiranë-Lundër). Këto pesticide ishin<br />
prodhuar nga ish-Ndërmarrja Kimike në Porto Romano për t’u përdorur në<br />
shëndetësi në kuadër të luftës kundër sëmundjeve të transmetueshme (vektori<strong>al</strong>e).<br />
UNDP në bashkëpunim me qeverinë e Republikës Çeke po mbështesin<br />
projektin “Rehabilitimi biologjik i zonës së nxehtë të fushës naftëmbajtëse Patos-<br />
Marinzë, Shqipëri” (185,000 USD).<br />
Kooperimi It<strong>al</strong>ian po mbështet përmirësimin e situatës në fushën e plehrave të<br />
Sharrës në Tiranë (6.4 MEUR).<br />
2..2 Kuadri Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator dhe kuadri i Politikave<br />
2.2.1 Politikat për Mbrojtjen e Mjedisit / Zhvillimin e Qëndrueshëm dhe<br />
Kuadri i Përgjithshëm Legjislativ<br />
Gjatë 15 viteve të fundit, mjedisi dhe mbrojtja e tij i janë nënshtruar një procesi<br />
kompleks evoluimi. Deri më tani janë konkretizuar linjat kryesore të këtij procesi që<br />
kushtëzojnë edhe arritjet kryesorë, midis të cilave mund të përmenden dukuritë e<br />
mëposhtme, që kanë ndodhur për herë të parë në re<strong>al</strong>itetin shqiptar:
Formulimi i strategjive, planeve të veprimit dhe programeve për mbrojtjen e<br />
mjedisit;<br />
Dekretimi i një legjislacioni të ri mjedisor shqiptar;<br />
Krijimi dhe funksionimi i strukturave shtetërore të veçanta për mbrojtjen dhe<br />
menaxhimin e mjedisit;<br />
Përfshirja e shoqërisë civile në problemet mjedisore, kryesisht përmes<br />
aktivitetit të OJF-ve mjedisore;<br />
Përcaktimi i roleve dhe i përgjegjësive të aktorëve kryesorë në fushën e<br />
mjedisit: organeve shtetërore me strukturat përkatëse, shoqërisë civile me publikun e<br />
interesuar dhe OJF-të, biznesit dhe investitorëve të ndryshëm, etj.;<br />
Vendosja dhe funksionimi i një bashkërendimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë me<br />
bashkësinë mjedisore ndërkombëtare, si me organizatat ndërkombëtare,<br />
ndërqeveritare, rajon<strong>al</strong>e dhe glob<strong>al</strong>e dhe, në veçanti, me vendet fqinje ose ato të<br />
rajonit dhe më gjerë, etj.;<br />
Integrimi në nismat, planet dhe strategjitë botërore dhe rajon<strong>al</strong>e, duke u bërë<br />
p<strong>al</strong>ë nënshkruese e konventave ndërkombëtarë mjedisore, si edhe e protokolleve apo<br />
marrëveshjeve të tjera në këtë fushë;<br />
Formulimi dhe zbatimi në mjedisin shqiptar i shumë projekteve të<br />
rëndësishme mjedisore të mbështetura nga donatorë të huaj, etj.;<br />
Këto 15 vitet e fundit kanë qenë shumë produktive për Shqipërinë, sidomos<br />
për sa u takon ndryshimeve në kuadrin ligjor:<br />
Është miratuar kushtetuta e re;<br />
Janë miratuar ligje dhe kode të reja;<br />
Janë ratifikuar apo është aderuar në konventa të reja, me protokollet përkatëse<br />
të tyre;<br />
Është krijuar një bazë e gjerë zbatuese përmes akteve nënligjore, çka ka<br />
lehtësuar zbatimin e ligjeve të reja, konventave, protokolleve, direktivave të BE-së,<br />
etj.;<br />
Në veçanti, legjislacioni mjedisor është zgjeruar në një masë të<br />
konsiderueshme, kryesisht pas vitit 2002;<br />
Përmirësime të ndjeshme janë bërë në legjislacionet që rregullojnë fushat e<br />
lidhura ngushtësisht me mjedisin, si ato të bujqësisë, rregullimit të territorit, pyjeve,<br />
peshkimit, akuakulturës, etj;<br />
Ka filluar të plotësohet legjislacioni për ushqimin dhe mbrojtjen e<br />
konsumatorit;<br />
Janë krijuar organet përkatëse përgjegjëse dhe rrjeti institucion<strong>al</strong> për kontrollin<br />
e zbatueshmërisë së legjislacionit ekzistues;<br />
Sa lidhet me legjislacionin kombëtar mjedisor, pas vitit 2002, është krijuar një<br />
bazë e fortë ligjore e cila synon mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit. Tashmë janë në<br />
fuqi ligjet e mëposhtme:<br />
Për mbrojtjen e mjedisit;<br />
Për administrimin mjedisor të mbeturinave të ngurta;<br />
Për administrimin e mbeturinave të rrezikshme;<br />
Për substancat kimike dhe preparatet;<br />
Për mbrojtjen e bimëve;<br />
Për mbrojtjen e ajrit;
Për mbrojtjen e mjedisit detar nga ndotja dhe dëmtimi;<br />
Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotur;<br />
Për vlerësimin e ndikimit në mjedis;<br />
Për zonat e mbrojtura;<br />
Për largimin publik të mbeturinave;<br />
Për shërbimin e kontrollit të pesticideve, etj.<br />
Pas miratimit të akteve nënligjore në kuadër të ligjeve të sipërpërmendura,<br />
mund të pohohet që Shqipëria ka tashmë një bazë të plotë ligjore për zgjidhjen e<br />
problematikave që shtrohen nga Konventa e Stokholmit.<br />
Legjislacioni i ri mjedisor ka synuar si më poshtë:<br />
Plotësimin e mangësive ligjore në fushën e mjedisit (deri në vitin 2002 ishte në<br />
fuqi vetëm ligji “Për mbrojtjen e mjedisit” i vitit 1993);<br />
Zhvillimin horizont<strong>al</strong> të legjislacionit mjedisor (komponentë të veçantë të<br />
mjedisit si ajri, urat, mjedisi detar, mbetjet urbane, mbetjet e rrezikshme, zonat e<br />
mbrojtura, etj., janë tashmë të mbuluara me legjislacion përkatës);<br />
Përfshirjen në ligjet e reja të kërkesave të konventave ndërkombëtare në të cilat<br />
është p<strong>al</strong>ë Republika e Shqipërisë, si edhe të direktivave europiane në fushën e<br />
mbrojtjes së mjedisit;<br />
Pajtueshmërinë e plotë të ligjeve për mbrojtjen e mjedisit me Kushtetutën e<br />
Republikës së Shqipërisë, dhe harmonizimin e kërkesave të tyre me ato të ligjeve që<br />
mbulojnë fusha të lidhura me mjedisin;<br />
Instrumentet e mëposhtme ligjore trajtojnë administrimin e NOQ-ve në<br />
Shqipëri, si pjesë e administrimit të kimikateve:<br />
Ligji Nr. 8934, datë 05.09.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”<br />
Kuadri kombëtar ligjor për mbrojtjen e mjedisit është zhvilluar nëpërmjet ligjit<br />
“Për mbrojtjen e mjedisit”. Ai trajton të gjitha çështjet mjedisore, të cilat<br />
karakterizojnë një akt modern europian. Në të jepen parimet kryesorë, ndërsa<br />
hollësitë e tjera ligjore dhe teknike janë parashikuar përmes akteve nënligjore. Ky ligj<br />
hedh edhe bazat për zbatimin e legjislacionit të BE-së i cili kujdeset që publiku të ketë<br />
mundësi njohjeje të informacionit mjedisor, për vlerësimin e ndikimit në mjedis të<br />
strategjive, planeve dhe programeve të ndryshme të zhvillimit si edhe për vlerësimin<br />
e ndikimit në mjedis të projekteve të ndryshme. Përdorimi dhe mbrojtja e përbërësve<br />
të veçantë të mjedisit trajtohet në parim në kapitullin e tretë të ligjit, i cili merret më<br />
në hollësi me: mbrojtjen e tokës, mbrojtjen e shtresës së humusit, mbrojtjen e ujërave,<br />
mbrojtjen e ajrit, mbrojtjen e biodiversitetit, mbrojtjen e mjedisit të ndërtuar nga<br />
njeriu, administrimin e mbetjeve, detyrimet e personave juridikë për mbetjet,<br />
importimin e lëndëve dhe mbetjeve të rrezikshme, k<strong>al</strong>imin tranzit të mbetjeve, lëndët<br />
e rrezikshme dhe tarifat dhe taksat mjedisore.<br />
Gjithashtu, ligji përshkruan si duhet të bëhet kontrolli për zbatimin e<br />
legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit, kush janë organet që ushtrojnë kontrollin mbi<br />
mjedisin, cilat janë detyrat dhe përgjegjësitë e organeve shtetërorë të ngarkuara për<br />
mbrojtjen e mjedisit, si edhe cili është roli i publikut lidhur me mbrojtjen e mjedisit.<br />
Legjislacioni dytësor është miratuar ose është në hartim e sipër për të gjithë<br />
përbërësit e veçantë të mjedisit të përmendur më lart.<br />
Ligji Nr. 8990, datë 23.01.2003 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”
Ky është ligji kryesor për problemet e vlerësimit të ndikimit ne mjedis, i cili<br />
është trajtuar më me hollësi në aktet përkatëse nënligjore. Megjithatë është evidente<br />
një nevojë urgjente për të hartuar dhe miratuar metodikat dhe standardet konkrete<br />
në përputhje me ato europiane për subjektet, aktiviteti i të cilave sjell dëme në mjedis.<br />
Synimi në një periudhë afatmesme është të parand<strong>al</strong>ohet ndotja e mjedisit përmes një<br />
procesi të kujdesshëm të vlerësimit të ndikimit në mjedis, auditimit mjedisor,<br />
ekspertizës profesion<strong>al</strong>e dhe hartimit të raporteve të hollësishme mjedisore. Më<br />
konkretisht, në ligj jepen rregullat, procedurat, afatet, te drejtat dhe detyrat si më<br />
poshtë:<br />
Për të identifikuar, saktësuar dhe vlerësuar ndikimet e drejtpërdrejta dhe të<br />
tërthorta, të projekteve apo veprimtarive në mjedisin ku do të zbatohen;<br />
Për të krahasuar përparësitë dhe mangësitë e një projekti të propozuar me<br />
variante të tjera, të mundshme, që përmbajnë ndryshime;<br />
Për të siguruar shqyrtim cilësor teknik, profesion<strong>al</strong>, juridik dhe administrativ<br />
të kërkesës dhe të marrjes së vendimit nga organet përkatëse.<br />
Kuadri ligjor kombëtar për mbrojtjen e mjedisit është zhvilluar më tej përmes<br />
miratimit të ligjeve “Për mbrojtjen e ajrit”, “Për trajtimin mjedisor të ujërave të<br />
ndotura”, “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, “Për substancat dhe<br />
preparatet kimike” dhe ligjit ”Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”.<br />
Ligji Nr. 8897, datë 16.05.2002 “Për mbrojtjen e ajrit”<br />
Ky ligj identifikon burimet e ndotjes së ajrit (të p<strong>al</strong>ëvizshme: impiante<br />
industri<strong>al</strong>e dhe energjetike; dhe të lëvizshme). Ligji kërkon edhe vendosjen e<br />
normave të lejuara (normat e cilësisë së ajrit, normat e shkarkimeve në ajër nga<br />
burimet e p<strong>al</strong>ëvizshme dhe të lëvizshme të ndotjes së ajrit, normat e përkohshme të<br />
shkarkimeve në ajër dhe përmbajtjen e lejuar të substancave të rrezikshme në ajër).<br />
Në mbështetje të ligjit është hartuar dhe miratuar një kuadër i plotë nënligjor.<br />
Pavarësisht nga hartimi i legjislacionit, është evident moszbatimi i tij për shkak të<br />
mungesës së pajisjeve dhe stafit teknik të speci<strong>al</strong>izuar për të kontrolluar normat e<br />
lejuara. Ekziston gjithashtu një nevojë e ngutshme për të trinuar subjektet ndotës të<br />
ajrit përmes projekteve pilot me qëllim që ato të mund të menaxhojnë regjistrat e<br />
shkarkimit dhe transferimit të ndotësve në ajër, të ngrenë dhe zbatojnë programet e<br />
monitorimit të ajrit, planet e emergjencës, etj. Në mënyrë më konkrete, ligji trajton:<br />
Burimet e ndotjes dhe klasifikimin e tyre;<br />
Treguesit e cilësisë së ajrit;<br />
Kufizimet lidhur me shkarkimet në ajër;<br />
Detyrimet për mbrojtjen e ajrit;<br />
Zonat me mbrojtje të veçantë;<br />
Lejet mjedisore për aktivitetet ndotëse të ajrit.<br />
Ligji Nr. 9115, datë 24.07.2003 “Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotura”<br />
Ky ligj është ligj kuadër që synon mbrojtjen e ujërave dhe kontrollin e ndotjes<br />
së tyre. Ligji është ndërtuar në mënyrë të tillë që të përcaktojë normat e përgjithshme<br />
dhe parimet e menaxhimit të ujërave në Republikën e Shqipërisë. Për më tepër, ligji<br />
është hartuar me qëllim që të kërkojë hartimin dhe miratimin e normave të lejuara të<br />
shkarkimeve në ujar dhe kriteret e zonimit të mjediseve ujore pritës. Pavarësisht nga<br />
miratimi i ligjit, ka mungesa të theksuara fondesh për ndërtimin e impianteve të<br />
trajtimit të ujërave të ndotur (si urbane ashtu edhe industri<strong>al</strong>e).Nga ana tjetër, në sajë
të faktit që Ministria e Mjedisit është shndërruar së fundmi në Ministrinë e Mjedisit,<br />
Pyjeve dhe Administrimit te Ujërave, ekziston një nevojë urgjente për të harmonizuar<br />
legjislacionin në fushën e burimeve ujore me atë të ujërave të ndotur dhe për më<br />
tepër për ta harmonizuar të tërin me direktivat përkatëse të BE-se në fushën e<br />
mbrojtjes së ujërave. Ligji trajton më në hollësi çështjet e mëposhtme:<br />
Detyrat e strukturave shtetërore për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes së ujit dhe<br />
pakësimin e ujërave të ndotur;<br />
Detyrimet e personave fizikë dhe juridikë, veprimtaritë e të cilëve shkaktojnë<br />
ujar të ndotur;<br />
Detyrimet e subjekteve të angazhuar me veprimtarinë e trajtimit të ujërave të<br />
ndotur;<br />
Trajtimin e ujërave të ndotur në përputhje me llojin e tyre;<br />
Lejen mjedisore, monitorimin dhe kontrollin.<br />
Ligji Nr. 9010, dt. <strong>13.02.2003</strong> “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të<br />
ngurta”<br />
Ky ligj ka në qendër të vëmendjes institucion<strong>al</strong>izimin e instrumenteve që<br />
mbështesin zhvillimin e qëndrueshëm përmes promovimit të përdorimit racion<strong>al</strong> të<br />
burimeve dhe parand<strong>al</strong>imit dhe eliminimit të rrezikut për shëndetin e njeriut dhe<br />
mjedisin nga mbetjet. Ligji siguron krijimin e një hierarkie detyrimesh parand<strong>al</strong>uese<br />
(minimizimi i mbetjeve që në burim deri tek asgjësimi i tyre në fazën përfundimtare).<br />
Ligji nxit parand<strong>al</strong>imin dhe pakësimin e krijimit të mbetjeve. Ai synon edhe të<br />
pakësojë efektet e rrezikshme të mbetjeve përmes futjes së teknologjive të pastra,<br />
zhvillimeve teknike dhe produkteve të reja në treg, të prodhuara nga riciklimi i<br />
mbetjeve.<br />
Ligji u kushton vëmendje mod<strong>al</strong>iteteve të administrimit mjedisor të mbetjeve<br />
në çdo fazë, ndër të cilave edhe gjatë krijimit, grumbullimit, ndarjes, ruajtjes,<br />
transportit, riciklimit, përpunimit dhe asgjësimit të tyre. Ligji trajton detyrimet e<br />
krijuesve te mbetjeve dhe zotëruesve të tyre. Është e domosdoshme që trajtimi i<br />
mbetjeve në çdo fazë të kryhet pa dëmtuar shëndetin e njeriut dhe mjedisin përreth.<br />
Ligji kërkon që administrimi i mbetjeve të kryhet në përputhje me kushtet e vëna ne<br />
lejet mjedisore përkatëse dhe sipas planifikimit të përshkruar në raportet përkatëse të<br />
vlerësimit të ndikimit në mjedis. Ligji parashikon edhe detyrimin për mbajtjen e<br />
regjistrave dhe raportimin për çdo fazë të administrimit te mbetjeve të ngurta.<br />
Sikurse edhe për ligjet e tjera specifike, ekziston një nevojë e ngutshme për të<br />
plotësuar kuadrin nënligjor përkatës. Në këtë kontekst, kohët e fundit, u përgatit dhe<br />
u miratua nga Kuvendi i Shqipërisë edhe Ligji “Për administrimin mjedisor të<br />
mbetjeve të rrezikshme”. Në vazhdim, pritet të ndërhyhet në të ardhmen e afërt për<br />
t’i shkrirë këto dy ligje me njëri tjetrin dhe për të krijuar një ligj organik për<br />
administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta.<br />
Ligji Nr. 9537, datë 18.05.2006. “Për administrimin mjedisor të mbeturinave<br />
të rrezikshme”<br />
Ky është një ligj i ri, i cili synon mbrojtjen e shëndetit të njeriut dhe mjedisit<br />
nga ndotja dhe dëmi i shkaktuar nga mbeturinat e rrezikshme, nëpërmjet<br />
administrimit mjedisor të tyre në çdo fazë, përfshi krijimin, grumbullimin, ndarjen,
uajtjen, transportin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin, të cilat çojnë në<br />
pakësimin e mbeturinave dhe zvogëlimin e ndikimeve të tyre të rrezikshme e të<br />
dëmshme. Ky është një ligj kuadër, i cili parashikon akte nënligjore specifike lidhur<br />
me mbeturinat e rrezikshme.<br />
Ligji Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike”<br />
Ligji synon rregullimin e administrimit të substancave dhe preparateve kimike<br />
për mbrojtjen e jetës, shëndetit të njerëzve e të kafshëve, si dhe për mbrojtjen e<br />
mjedisit nga rreziqet që mund të shkaktojnë lëndët e rrezikshme. Ligji përcakton të<br />
drejtat dhe detyrimet e personave fizikë dhe juridikë për përcaktimin e vetive dhe<br />
klasifikimin e substancave dhe të preparateve kimike për regjistrimin,<br />
inventarizimin, njoftimin, menaxhimin dhe tregtimin e tyre.<br />
Veç kësaj, ligji ka në qendër të vëmendjes përcaktimin e kompetencave të<br />
zyrave të administratës për marrjen e masave për mbrojtjen e jetës dhe të shëndetit të<br />
njerëzve e të kafshëve, si dhe për mbrojtjen e mjedisit, kundër efekteve të dëmshme<br />
të substancave dhe preparateve kimike për jetën dhe shëndetin, si dhe të vendosë<br />
kompetencat e organeve eksperte të inspektimit, në përputhje me parashikimet e këtij<br />
ligji.<br />
Duhet thënë, që veç ligjit kuadër, nuk janë ndërmarrë hapa të tjerë për<br />
hartimin e akteve nënligjore të cilat do të mundësonin zbatimin e dispozitave të këtij<br />
ligji.<br />
Ligji Nr. 9362, date 24.03.2005 “Për shërbimin e mbrojtjes së bimëve”<br />
Ligji përcakton kërkesat ligjore për kontrollet fitosanitare në vend, mbikqyrjen<br />
kombëtare dhe inspektimet e importeve. Ai jep parimet e kontrollit fitosanitar të<br />
zbatueshëm për prodhuesit, importuesit dhe eksportuesit e bimëve dhe produkteve<br />
bimore si dhe aplikimin e masave fitosanitare kur zbulohet kontaminim nga<br />
organizmat e dëmshëm.<br />
Nga an<strong>al</strong>izat e kryera deri më tani rezulton se legjislacioni ekzistues në fushën<br />
e biodiversitetit dhe mbrojtjes së natyrës është një prej më të zhvilluarve. Megjithatë,<br />
puna vazhdon me hartimin dhe miratimin e kuadrit nënligjor, ratifikimin e<br />
marrëveshjeve ndërkombëtare në këtë fushë si edhe harmonizimin e direktivave<br />
përkatëse të BE-së, kryesisht të atyre që lidhen me mbrojtjen e biodiversitetit. Sikurse<br />
edhe për përbërësit e tjerë të mjedisit, edhe këtu problem mbetet zbatimi i<br />
legjislacionit.<br />
Nga ana tjetër, përpjekjet për të zbatuar atë pjesë të legjislacionit mjedisor që<br />
lidhet me NOQ-të duhet të shkojnë par<strong>al</strong>elisht me ato që bëhen për harmonizimin e<br />
legjislacionit në fushën e kimikateve. Kohët e fundit, Qeveria Shqiptare ka miratuar<br />
Planin Kombëtar për Harmonizimin e Legjislacionit, i cili mbulon periudhat<br />
afatshkurtër, afatmesme dhe afatgjatë, deri në vitin 2014. Tani ka përfunduar an<strong>al</strong>iza<br />
e boshllëqeve, janë përcaktuar direktivat e BE-së që duhen transpozuar dhe janë<br />
krijuar programe konkrete për zbatimin e këtij plani. Kapitulli që trajton kimikatet<br />
është një prej më kryesorëve në këtë Plan Kombëtar.<br />
2.2.2 Rolet dhe Përgjegjësitë<br />
Në Republikën e Shqipërisë, drejtpërdrejt përgjegjëse për mbrojtjen e mjedisit<br />
dhe të shëndetit të njerëzve janë Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të<br />
Ujërave, Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit dhe Ministria<br />
e Shëndetësisë. Ndër detyrat e këtyre institucioneve qendrore përfshihen edhe
administrimi i kimikateve toksike, i kimikateve që përdoren për mbrojtjen e bimëve<br />
dhe i mbetjeve të tyre, hartimi i legjislacionit përkatës, kontrolli dhe bashkëpunimi<br />
ndërkombëtar.<br />
Komisioni Parlamentar i Shëndetësisë dhe Mjedisit shqyrton projekt-ligjet dhe<br />
marrëveshjet ndërkombëtare të paraqitura nga Qeveria dhe të përgatitura nga<br />
ministritë përkatëse, përpara k<strong>al</strong>imit të tyre për miratim në Kuvend.<br />
Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave harton strategjitë<br />
dhe politikat kombëtare në mbrojtje të mjedisit. Ajo bashkëpunon me ministritë e<br />
linjës dhe merr në konsideratë mendimin e tyre përpara paraqitjes në qeveri për<br />
miratim të propozimeve të ndryshme. Zbatimi i legjislacionit dhe i standardeve<br />
mjedisore është detyrë e të gjithë aktorëve shtetërorë dhe joshtetërorë, si edhe e<br />
publikut. Monitorimi dhe detyrimi janë funksione të Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve<br />
dhe Administrimit të Ujërave.<br />
Inspektorati i Mjedisit pranë Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit<br />
të Ujërave kontrollon zbatimin e legjislacionit mjedisor. Aktu<strong>al</strong>isht, ky Inspektorat<br />
përbëhet nga 5 inspektorë në qendër dhe 12 inspektorë të vendosur pranë Agjencive<br />
Rajon<strong>al</strong>e të Mjedisit, çka nxjerr në pah nevojën për ngritje kapacitetesh dhe shtim të<br />
personelit të kësaj strukture. Inspektorët mjedisorë kanë autoritet për të marrë dhe<br />
an<strong>al</strong>izuar kampione si edhe për të kontrolluar proceset e punës, me qëllim që të<br />
sigurohen dhe kontrollojnë sa janë marrë masat në zbatim të legjislacionit për<br />
mbrojtjen e mjedisit. Ndërkohë, Inspektorati i Mjedisit ka nënshkruar një mori<br />
memorandumesh bashkëpunimi me inspektoratet e tjera në nivel kombëtar,<br />
nëpërmjet të cilave synohet fuqizimi dhe ngritja e kapaciteteve të tij gjatë ushtrimit të<br />
kontrolleve të aktiviteteve lidhur me zbatueshmërine nga ana e tyre të legjislacionit<br />
mjedisor.<br />
Ministria e Shëndetësisë është përgjegjëse për përgatitjen e rregulloreve për<br />
menaxhimin e lëndëve helmuese. Ajo merr pjesë edhe në menaxhimin e substancave<br />
për mbrojtjen e bimëve, në procedurat për klasifikimin e lëndëve (kimikateve të reja)<br />
që bëjnë pjesë në grupin e helmeve dhe në përfshirjen e tyre në listën e kimikateve të<br />
miratuara. Ministria e Shëndetësisë merr pjesë edhe në kontrolle përmes<br />
Inspektoratit Sanitar, ndërsa an<strong>al</strong>izat kryhen nga Instituti i Shëndetit Publik, i cili<br />
është në varësi të kësaj ministrie.<br />
Drejtoria e Përgjithshme e Doganave, në varësi të Ministrisë së Financave,<br />
është e ngarkuar me kontrollin e zbatueshmërisë së legjislacionit në fushën e tregtisë,<br />
eksportit dhe importit të m<strong>al</strong>lrave. Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit<br />
të Ujërave ka organizuar kohët e fundit një varg veprimtarish për të paraqitur<br />
legjislacionin e ri për mbrojtjen e mjedisit, seminare të cilët kanë rezultuar shumë të<br />
vlefshëm dhe me një frymë të mirë bashkëpunimi.<br />
Për kontrollin e import/eksportit të ushqimeve, pesticideve dhe të produkteve<br />
për mbrojtjen e bimëve, janë të ngarkuar inspektorët përkatës të Inspektoratit të<br />
Ushqimit dhe të Drejtorisë së Mbrojtjes së Bimëve pranë Ministrisë së Bujqësisë,<br />
Ushqimit e të Mbrojtjes së Konsumatorit.<br />
Pritet që të ngrihet së shpejti Zyra e Regjistrimit të Kimikateve, në përputhje<br />
me kërkesat e Ligjit Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike”.<br />
Të tjera institucione qendrore që veprojnë në fushën e kimikateve janë edhe:
- Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe e Energjetikës, e cila ka përgjegjësinë për<br />
rehabilitimin e “zonave të nxehta” mjedisore me origjinë mbetjet e rrezikshme dhe<br />
ndotjen e trashëguar nga sektorët e industrisë/energjetikës;<br />
- Ministria e Mbrojtjes, e cila është përgjegjëse për administrimin dhe<br />
shkatërrimin e armëve kimike dhe/ose mbeturinave të krijuara prej tyre.<br />
Në nivel lok<strong>al</strong>, veprojnë organet e qeverisjes vendore me inspektoratet<br />
përkatëse, pranë të cilave veprojnë edhe agjencitë rajon<strong>al</strong>e të mjedisit dhe inspektorët<br />
e mjedisit, të cilët marrin masa për të shmangur dëmet në shëndet dhe në mjedis që<br />
mund të vijnë si pasojë e menaxhimit të kimikateve.<br />
Bashkëpunimi ndërinstitucion<strong>al</strong> organizohet përmes ngritjes dhe funksionimit<br />
të grupeve të posaçme të punës me përfaqësues të institucioneve të ndryshme për<br />
përgatitjen e projekt-ligjeve apo projekt-strategjive ose të komiteteve drejtues për<br />
projekte të tilla si Komiteti për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit në Mjedis,<br />
Këshilli Kombëtar i Rregullimit të Territorit, Këshilli Kombëtar për Mbrojtjen e<br />
Natyrës dhe Biodiversitetit, Komiteti i Politikave për Turizmin, Komiteti Ndërministror<br />
për Energjinë, Komisioni Shtetëror për Tokën, Grupi Koordinues për<br />
Kontrollin e Shkretëtirëzimit dhe Shkatërrimit të Tokës, etj. Një tjetër instrument për<br />
bashkëpunimin ndërinstitucion<strong>al</strong> është edhe procesi i Vlerësimit të Ndikimit në<br />
Mjedis dhe Vlerësimi Strategjik Mjedisor. Raporte të ndryshme të Komisionit<br />
Europian kanë identifikuar nevojën për forcimin/përmirësimin e mëtejshëm të këtij<br />
bashkëpunimi/koordinimi. Zbatimi i Strategjisë Kombëtare të Mjedisit dhe qasja e re<br />
sipas Sistemit të Planifikimit të Integruar dhe të Planifikimit Afat-Mesëm pritet të<br />
sjellin rezultate më të mira në këtë drejtim.<br />
2.2.3 Angazhimet dhe Detyrimet Përkatëse Ndërkombëtare<br />
Tashmë është bërë e qartë se aderimi apo ratifikimi i akteve juridike<br />
ndërkombëtare ose i konventave mjedisore me protokollet shoqëruese, duhet të<br />
shoqërohet brenda një kohe të shkurtër me punën në vend për të gjetur zgjidhjet dhe<br />
mënyrat optim<strong>al</strong>e për të mundësuar zbatimin e detyrimeve konkrete që lindin nga<br />
këto akte ndërkombëtare.<br />
Një shembull i mirë është Konventa e Stokholmit për NOQ-të dhe mënyra e<br />
zgjedhur për zbatimin e detyrimeve të saj në nivel kombëtar përmes përgatitjes<br />
paraprake të Planit të Veprimit. Ky shembull dhe modeli i zgjedhur mund të<br />
përdoren edhe në rastin e konventave/protokolleve të tjera.<br />
Ratifikimi i Konventës së Stokholmit për NOQ-të ka qenë një prej hapave në<br />
kuadër të përpjekjeve kombëtare për mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit nga efektet<br />
negative të kimikateve dhe substancave të tjera si edhe i mbeturinave bashkë me<br />
mbetjet e rrezikshme. Vendimi për të ratifikuar konventën ka ardhur pas një<br />
vlerësimi të kujdesshëm, në nivel kombëtar, i efektit pozitiv dhe mundësive që mund<br />
të hapen për vendin me zbatimin e detyrimeve të kësaj konvente. Miratimi dhe hyrja<br />
në fuqi e ligjeve si “Për mbrojtjen e mjedisit”, “Për administrimin mjedisor të<br />
mbetjeve të ngurta”, “Për substancat dhe preparatet kimike”, “Për vlerësimin e<br />
ndikimit në mjedis”, dhe të shumë akteve të tjera që bëjnë pjesë në nivelin nënligjor,<br />
kanë krijuar kuadrin e nevojshëm ligjor dhe institucion<strong>al</strong> që lehtëson zbatimin e<br />
detyrimeve që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në këtë Konventë.<br />
Më poshtë jepet një listë e marrëveshjeve ndërkombëtarë ku është p<strong>al</strong>ë<br />
Republika e Shqipërisë:
Konventa e Stokholmit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm, e ratifikuar<br />
nga Kuvendi i Shqipërisë me Ligjin Nr.9263, datë 29.07.2004<br />
Fillimisht vëmendja ndërkombëtare është përqendruar në kontrollin e vetëm 2<br />
NOQ–ve. Këtu përfshihen pesticidet dhe kimikatet industri<strong>al</strong>e të tilla si DDT dhe<br />
PCB-të, të cilat janë përdorur ose përdorën akoma edhe në Shqipëri.<br />
Në parim Konventa kërkon:<br />
Të merren masa për të pakësuar/eliminuar shkarkimet nga NOQ-të e<br />
prodhuara qëllimisht ose jo;<br />
Regjistrimin e përjashtimeve të veçanta;<br />
Të merren masa për të pakësuar ose eliminuar shkarkimet nga venddepozitimet<br />
e NOQ-ve apo edhe të mbetjeve;<br />
Plane zbatimi;<br />
Aktivitete kërkimore dhe monitorim;<br />
Shkëmbim eksperience dhe fushata për ndërgjegjësim dhe edukim;<br />
Sigurim të mjeteve financiarë dhe teknike;<br />
Raportim dhe vlerësim;<br />
Raportim të rasteve të mos-zbatimit dhe zgjidhjen e konflikteve.<br />
Detyrimet e p<strong>al</strong>ëve:<br />
P<strong>al</strong>ët duhet të nd<strong>al</strong>ojnë menjëherë përdorimin e pesticideve NOQ të<br />
mëposhtme: <strong>al</strong>drin, klordan, dieldrin, endrin, heptaklor, heksaklorbenzen, mirex dhe<br />
toksafen, si edhe të kufizojnë rreptësisht përdorimin e DDT. Shtojca 2 kërkon<br />
kufizimin e DDT-së sipas procedurave të përshkruara në Udhëzuesit përkatës të<br />
OBSH-së. P<strong>al</strong>ët që përdorin apo prodhojnë DDT duhet të deklarohen dhe të<br />
nënshkruajnë Regjistrin përkatës të formuar për qëllime të Konventës. Për P<strong>al</strong>ët e<br />
tjera, përdorimi dhe prodhimi duhet të shkojë në zero. Gjithsesi, të gjitha<br />
përjashtimet vlejnë për një kohë të caktuar e cila i nënshtrohet rishikimit;<br />
Të kufizojnë përdorimin e PCB-ve në sisteme të mbyllura me synimin e<br />
nxjerrjes së tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja e mjedisit<br />
brenda vitit 2025 (për pajisjet) dhe brenda vitit 2028 (për mbeturinat);<br />
Të marrin masa për të eliminuar apo ulur shkarkimet nga NOQ-të e<br />
prodhuara vetvetiu (jo në mënyrë të qëllimshme);<br />
P<strong>al</strong>ët duhet të hartojnë planet e zbatimit të detyrimeve që rrjedhin nga qenia<br />
p<strong>al</strong>ë në Konventë;<br />
P<strong>al</strong>ët duhet të gjejnë mekanizmat e përshtatshëm dhe skemat funksion<strong>al</strong>e për<br />
rritjen e ndërgjegjësimit dhe informimin e të interesuarve;<br />
P<strong>al</strong>ët duhet të nxisin kryerjen e studimeve kërkimore lidhur me eliminimin e<br />
sigurt të NOQ-ve dhe gjetjen e substancave <strong>al</strong>ternative për zëvendësimin e tyre.<br />
Konventa e Bazelit për Kontrollin e Lëvizjes Ndërkufitare të Mbeturinave të<br />
rrezikshme dhe asgjësimin e tyre dhe amendamenti III/1, të ratifikuara nga<br />
Republika e Shqipërisë me Ligjin Nr. 9279, datë 28.10.2004<br />
Konventa lidhet me lëvizjen ndërkufitarë të mbeturinave të rrezikshme dhe<br />
asgjësimin e tyre. Konventa e Stokholmit u referohet dokumenteve udhëzuese të<br />
hartuar në kuadër të Konventës së Bazelit lidhur me asgjësimin e sigurt mjedisor të<br />
mbeturinave që përmbajnë NOQ ose janë të kontaminuara me to.<br />
Konventa e Vjenës për Mbrojtjen e Shtresës së Ozonit dhe Protokolli shoqërues<br />
i Montre<strong>al</strong>it me katër amendamentet e tij
Instrumenti i Montre<strong>al</strong>it kontrollon shkarkimet e substancave që hollojnë<br />
shtresën e ozonit në atmosferë. Në këtë kuadër, deri tani ka përfunduar një studim<br />
lidhur me substancat që hollojnë shtresën e ozonit, i cili edhe identifikon llojin dhe<br />
sasitë e tyre, të përdorur, të shitur apo të grumbulluar brenda territorit të Shqipërisë.<br />
Gjithashtu, është hartuar dhe po zbatohet Plani Kombëtar për heqjen e tyre nga<br />
përdorimi deri në vitin 2010. Janë organizuar programe trajnimi me mekanikët dhe<br />
riparuesit e frigoriferëve të vjetër që punojnë me substanca ozonholluese. Programe<br />
trajnimi janë organizuar edhe me inspektorët e doganave lidhur me funksionimin e<br />
sistemit të identifikimit, monitorimit dhe kontrollit të importit të substancave<br />
ozonholluese dhe/apo pajisjeve që i përdorin ato.<br />
Kohët e fundit, Shqipëria ka aderuar në amendamentet e Protokollit të<br />
Montre<strong>al</strong>it: Amendamenti i Londrës (ligji nr.9484, dt.2.3.2006), Amendamenti i<br />
Kopenhagës (ligji nr.9480, dt.16.2.2006), Amendamenti i Montre<strong>al</strong>it (ligji nr.9485,<br />
dt.6.3.2006) dhe Amendamenti i Pekinit (ligji nr.9486, dt.6.3.2006).<br />
Shqipëria është p<strong>al</strong>ë edhe në:<br />
Konventën për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis në Kontekst Ndërkufitar<br />
Konventën e Aarhus-it për Marrjen e Informacionit, Pjesëmarrjen e Publikut<br />
në Vendimmarrje dhe e drejta për t’iu drejtuar Drejtësisë, si dhe dhe Protokollin e<br />
PRTR<br />
Protokollin e Kievit për Vlerësimin Strategjik Mjedisor<br />
Konventën për Diversitetin Biologjik<br />
Konventën për Lagunat e Rëndësisë Ndërkombëtare, veçanërisht lidhur me<br />
Habitatet Ujorë<br />
Konventën Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimaterike dhe<br />
Protokollin e Kiotos<br />
Konventën për Ndotjen Ndërkufitare të Ajrit në Distanca të Largëta<br />
Konventën për Mbrojtjen dhe Përdorimin e Ujërave Ndërkufitare dhe<br />
Liqeneve Ndërkombëtare, etj.<br />
Së fundmi, është ndërmarrë një iniciativë e përbashkët midis Ministrisë së<br />
Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit<br />
dhe Mbrojtjes së Konsumatorit për të ratifikuar në të ardhmen e afërt Konventën e<br />
Roterdamit për Procedurat e Miratuara Paraprakisht (PIC) për Tregtinë<br />
Ndërkombëtarë të disa Kimikateve të Rrezikshme dhe Pesticideve.<br />
Ka nisur një proces bashkëpunimi midis Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe<br />
Administrimit të Ujërave dhe Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së<br />
Konsumatorit për të filluar në të ardhmen e afërt praktikat lidhur me aderimin në<br />
Konventën e Roterdamit për Procedurat e Miratuara Paraprakisht (PIC) për Tregtinë<br />
Ndërkombëtarë të disa Kimikateve të Rrezikshme dhe Pesticideve.<br />
Objektivi i kësaj konvente është të vendosë përgjegjësi të ndara për mbrojtjen e<br />
shëndetit të njeriut dhe të mjedisit midis vendeve eksportuese dhe importuese të<br />
kimikateve.<br />
Kjo i mundëson botës monitorimin dhe kontrollin e tregtisë së kimikateve të<br />
rrezikshme. Konventa u jep vendeve importuese fuqinë për të vendosur se cilat nga<br />
këto kimikate të lejojnë dhe të përjashtojnë ato, të cilat nuk mund t’i menaxhojnë në<br />
mënyrë të sigurt. Nëse re<strong>al</strong>izohet tregtimi, kërkesat për etiketimin dhe informimin<br />
për efektet potenci<strong>al</strong>e në shëndet dhe në mjedis garantojnë përdorimin e sigurtë të
këtyre kimikateve.<br />
Konventa mbulon pesticidet dhe kimikatet industri<strong>al</strong>e të nd<strong>al</strong>uara (të nxjerra<br />
nga përdorimi), apo të kufizuara rreptësisht, për arsye që lidhen me mbrojtjen e<br />
shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në vendet P<strong>al</strong>ë të saj. Procedurat e vendosura nga<br />
Konventa duhet të zbatohen edhe për formulimet e pesticideve që paraqesin rreziqe<br />
në kushte të caktuara përdorimi në vendet në zhvillim apo me ekonomi në<br />
tranzicion, P<strong>al</strong>ë të Konventës. Tani për tani, në listën PIC të Konventës ka 27 kimikate<br />
duke përfshirë edhe formulimet e pesticideve të rrezikshme.<br />
Shqipëria është angazhuar edhe në marrëveshje mjedisore rajon<strong>al</strong>e (programi<br />
REReP) dhe bi-later<strong>al</strong>e me vendet fqinje. Së bashku me vendet e tjera të B<strong>al</strong>lkanit<br />
Perëndimor, ajo është vend kandidat për tu anëtarsuar në Agjencinë Europiane të<br />
Mjedisit.<br />
2.2.4 Parimet e Legjislacionit dhe të Rregulloreve ekzistuese në lidhje me<br />
NOQ-të<br />
Mbështetur në Ligjin “Për substancat dhe preparatet kimike”:<br />
Gjatë administrimit të substancave dhe preparateve të rrezikshme çdo person<br />
është i detyruar të ruajë shëndetin e njeriut dhe mjedisin, të vendosë shenjat<br />
par<strong>al</strong>ajmëruese të rrezikut, me shprehjet që përshkruajnë rrezikun specifik dhe me<br />
udhëzimet e sigurimit teknik për menaxhimin e tyre.<br />
Personat juridikë ose fizikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare,<br />
mund t’i administrojnë substancat dhe preparatet e rrezikshme, që kanë një apo me<br />
shumë veti të rrezikshme sipas ligjit “Për substancat dhe preparatet kimike” dhe t’i<br />
trajtojnë këto substanca nëse janë në sasi më të mëdha se 10 ton për një vit k<strong>al</strong>endarik<br />
vetëm me leje të ministrisë përkatëse.<br />
Administrimi i substancave të rrezikshme bëhet pasi është marrë leja nga<br />
agjensia rajon<strong>al</strong>e e mjedisit.<br />
Personat fizikë dhe juridikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare,<br />
janë të detyruar të lejojnë personat e autorizuar nga zyrat e kontrollit dhe të<br />
inspektimit, të hyjnë në mjediset dhe ndërtesat, që përdoren për menaxhimin e<br />
substancave dhe të preparateve dhe të marrin të gjitha të dhënat e nevojshme për<br />
punën e tyre.<br />
NOQ-të e prodhuara në mënyrë të paqëllimshme<br />
Në përputhje me ligjin “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të<br />
ngurta”, në territorin e Shqipërisë janë të nd<strong>al</strong>uara:<br />
Braktisja, shkarkimi, hedhja në tokë ose në ujërat sipërfaqsore e mbetjeve që<br />
çojnë në degradimin e vetive të tokës ose të ujërave sipërfaqsorë dhe shkaktojnë<br />
rrezik ose dëm për shëndetin dhe mjedisin;<br />
Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë zonave të përcaktuara nga organet e<br />
qeverisjes vendorë;<br />
Përpunimi, depozitimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji të<br />
papërshtatshme dhe të pamiratuara nga Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës;<br />
Djegia në natyrë, përfshirë edhe vetëdjegien e mbetjeve dhe të hedhurinave që<br />
rezultojnë nga trajtimi i tyre.<br />
Sipas të njëjtit ligj, përpunimi dhe eliminimi i mbeturinave urbane, industri<strong>al</strong>e<br />
dhe spit<strong>al</strong>ore duhet të bëhet në përputhje me rregullat e miratuara paraprakisht nga<br />
autoritetet përkatëse për administrimin e tyre. Autoritetet përkatëse duhet gjithashtu
të miratojnë kriteret dhe rregulloret për inst<strong>al</strong>imin dhe operimin e impianteve të<br />
përpunimit të mbeturinave dhe të inceneratorëve.<br />
2.2.5 Problemet dhe Objektivat Përparësorë për Forcimin Institucion<strong>al</strong> e<br />
Rregullator<br />
Kuadri Ligjor<br />
Pritet që fusha e legjislacionit të jetë e para ku do të fillohet puna për<br />
garantimin e zbatimit të kërkesave të Konventës së Stokholmit. Kjo vlen jo vetëm për<br />
ndryshimet dhe përmirësimet e nevojshme që lidhen drejtpërdrejt me formulimet<br />
ligjore, por edhe për ndryshimet e mundshme në kuadrin institucion<strong>al</strong> të cilat duhet<br />
medoemos të mbështeten dhe të reflektohen në kuadrin ligjor përkatës.<br />
Në lidhje me zbatimin e kërkesave të Konventës së NOQ-ve, mbështetur në<br />
nenin 122 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë “çdo marrëveshje<br />
ndërkombëtare e ratifikuar bëhet pjesë e sistemit të brendshëm juridik pas botimit në<br />
Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë. Ajo duhet të zbatohet direkt, përveç<br />
rasteve kur nuk është e mundur dhe zbatimi i saj kërkon hyrjen në fuqi të një ligji të<br />
posaçëm. Një marrëveshje ndërkombëtare, e ratifikuar nga Kuvendi, është superiore<br />
në raport me ligjet e vendit që nuk pajtohen me të”. Nga ky përcaktim i Kushtetutës,<br />
rrjedhin tri konkluzione të rëndësishme lidhur me Konventën e NOQ-ve:<br />
Konventa e Stokholmit është tashmë pjesë e sistemit të brendshëm juridik të<br />
Shqipërisë. Ratifikimi i Konventës së Stokholmit ka sjellë një pasurim të gjerë të<br />
legjislacionit kombëtar për NOQ-të, të cilat nuk kanë qenë mbuluar me parë me<br />
legjislacion specifik kombëtar, megjithëse, duke qenë relativisht i ri, legjislacioni<br />
mjedisor është në një masë të konsiderueshme i harmonizuar me direktivat përkatëse<br />
europiane.<br />
Konventa e Stokholmit është një akt juridik i detyrueshëm për zbatim: që nga<br />
dita e parë e hyrjes në fuqi, organet ekzekutuese shqiptare janë të detyruara të<br />
zbatojnë me rigorozitet çdo kërkesë të saj dhe të kërkojnë zbatimin e saj nga çdo<br />
subjekt i obliguar.<br />
Kërkesat e Konventës së Stokholmit janë superiore në raport me ato të<br />
legjislacionit kombëtar të cilat nuk pajtohen me të. Kjo ndihmon në rastet kur në<br />
legjislacionin kombëtar që ka hyrë në fuqi përpara ratifikimit të Konventës së NOQve<br />
përcaktohen qëndrime të ndryshme.<br />
Në ketë kontekst, janë identifikuar çështjet e mëposhtme për t’u marrë në<br />
konsideratë në lidhje me kuadrin rregullator ekzistues në Shqipëri:<br />
Në legjislacionin kombëtar nuk ekziston asnjë ligj i veçantë apo akt tjetër nënligjor,<br />
i cili të jetë në kundërshtim me dispozitat e Konventës së Stokholmit;<br />
Deri më tani nuk ka asnjë akt specifik ligjor që të trajtojë NOQ-të;<br />
Në disa ligje dhe akte nënligjore, si edhe në disa dokumente të tjera shtetërore<br />
për mjedisin, ekzistojnë hapësirat për trajtimin e ardhshëm të NOQ-ve në përputhje<br />
me kërkesat e Konventës;<br />
Përgatitja e kuadrit ligjor specifik për të mundësuar zbatimin e kërkesave të<br />
Konventës si pjesë e përpjekjeve të përgjithshme për të transpozuar dhe harmonizuar<br />
legjislacionin kombëtar me atë europian në fushën e mbrojtjes së shëndetit të njeriut e
të mjedisit;<br />
Hartimi dhe miratimi i çdonjërit prej akteve që do të përbëjnë paketën ligjore<br />
për NOQ-të, duhet të re<strong>al</strong>izohet në përputhje me një program të detajuar të miratuar,<br />
i cili duhet të jetë afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë, duke u dhënë prioritet<br />
akteve me të nevojshëm, miratimi i të cilave lehtëson përgatitjen e të tjerave;<br />
Me qëllim që të përgatiten akte konkrete, duhet të ngrihen grupet përkatëse të<br />
punës, në përbërje të të cilave duhet të ketë juristë mjedisorë, teknicienë dhe anëtarë<br />
të OJF-ve të speci<strong>al</strong>izuara apo shoqatave të tjera të biznesit;<br />
Krahas Konventës së Stokholmit, paketa shtesë për NOQ-të që duhet të<br />
përgatitet dhe miratohet, do të shërbejë për plotësimin e kuadrit ligjor të nevojshëm<br />
për zbatimin e detyrimeve të Konventës;<br />
Me qëllim që të rritet ndërgjegjësimi i publikut lidhur me paketën ligjore për<br />
menaxhimin e NOQ-ve, rekomandohet publikimi dhe diskutimi i saj me përfaqësues<br />
të administratës publike përgjegjëse për menaxhimin e NOQ-ve, si edhe me<br />
përfaqësues të të gjitha grupeve të tjera të interesuara.<br />
Rrjeti Institucion<strong>al</strong><br />
Nga pikëpamja institucion<strong>al</strong>e, Konventa e Stokholmit prezanton një tërësi<br />
detyrimesh për vendet të cilat tashmë e kanë nënshkruar ose ratifikuar. Megjithëse<br />
nuk ka përcaktime për ngritje të organeve të reja apo përshkrime për poste pune<br />
specifike brenda organeve ekzistuese, detyrimet për vendet-p<strong>al</strong>ë janë të qarta dhe u<br />
takon atyre të ngrenë struktura sa më efektive për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin<br />
prej saj.<br />
Nga ana tjetër, ka një nevojë të shprehur për pjesëmarrje më të gjerë, jo vetëm<br />
nga strukturat shtetërore, por edhe nga shoqëria civile, OJF-të e speci<strong>al</strong>izuara,<br />
institucionet shkencore, universitetet dhe laboratorët, rrjetet e grumbullimit,<br />
vlerësimit, përpunimit dhe shpërndarjes së informacionit, etj. Në kuadër të zbatimit<br />
të detyrimeve të Konventës së Stokholmit, duhet bërë identifikimi dhe përfshirja<br />
institucioneve të lart-përmendur.<br />
Me përcaktimin e fushave të zbatimit, Konventa gjithashtu kërkon krijimin e<br />
një skeme kombëtare për të menaxhuar deri në asgjësimin e sigurt në shk<strong>al</strong>lë<br />
kombëtarë të ndotësve organike të qëndrueshëm. Në ketë skemë, janë parashikuar<br />
organet dhe strukturat konkrete që do të merren me:<br />
Përgatitjen, paraqitjen dhe miratimin e Planit Kombëtar të Zbatimit të<br />
Konventës së Stokholmit;<br />
Grumbullimin e informacionit për të njohur situatën përmes procesit të<br />
inventarizimit;<br />
Nd<strong>al</strong>imin e prodhimit dhe importimit të NOQ-ve;<br />
Miratimin e rregullave dhe procedurave për eksportimin dhe k<strong>al</strong>imin tranzit<br />
të NOQ-ve;<br />
Menaxhimin e NOQ-ve;<br />
Monitorimin e procesit të menaxhimit të NOQ-ve dhe atë të zbatimit të vetë<br />
Konventës, etj.<br />
Mbi bazën e përcaktimit të detyrave për t’u kryer, del nevoja e harmonizimit<br />
dhe konsolidimit të rrjetit institucion<strong>al</strong>, ku, organet qendrore dhe vendore, organet e<br />
kontrollit e të monitorimit, strukturat vendim-marrëse dhe ekzekutive, politikëbërësit<br />
dhe bërthamat shkencore, duhen të gjithë të përfshihen me efektivitet.
Në këtë kontekst, janë identifikuar si aktu<strong>al</strong>e çështjet e mëposhtme në lidhje<br />
me kuadrin institucion<strong>al</strong> në Shqipëri:<br />
Vlerësimi kritik i organizmave dhe strukturave ekzistuese, si kapaciteti<br />
veprues më i rëndësishëm, për të gjetur lidhjen e secilës prej tyre me detyrimet që<br />
rrjedhin nga Konventa e Stokholmit;<br />
Rivlerësimi i detyrimeve konkrete që kanë institucionet përkatëse në lidhje me<br />
menaxhimin e NOQ-ve, në funksion edhe të detyrave, kompetencave dhe<br />
përgjegjësive të tyre kryesore;<br />
Hartimi i skemës së re institucion<strong>al</strong>e, ku të përfshihen të gjitha strukturat dhe<br />
organet në qendër dhe në nivel vendor, përcaktimi i roleve, funksioneve,<br />
përgjegjësive, kompetencave dhe detyrave të çdonjërit prej tyre, i lidhjeve ndërmjet<br />
tyre dhe i rregullave të funksionimit të sistemit në tërësi;<br />
Përcaktimi i pikave të kontaktit dhe i pikave fok<strong>al</strong>e në nivel kombëtar, lok<strong>al</strong><br />
dhe/ose sektori<strong>al</strong>, të cilët, të gjithë së bashku, do të përbëjnë Rrjetin Kombëtar të<br />
NOQ-ve;<br />
Pikat e kontaktit dhe pikat fok<strong>al</strong>e do të ngrenë skemën e komunikimit midis<br />
tyre, si edhe do të përgatisin programet operative për zbatimin e detyrave të tyre<br />
përkatëse;<br />
Standardizimi dhe përgatitja e dokumenteve, regjistrave, inventarëve, etj.<br />
lidhur me NOQ-të, me qëllim që ato të kenë një format unik dhe standard; përcaktimi<br />
i rregullave dhe procedurave për administrimin e informacionit dhe ruajtjen e tij të<br />
sigurt në një qendër kombëtare të posaçme.<br />
Problemet përparësore<br />
Nevoja e plotësimit dhe zbatimit të legjislacionit për kimikatet;<br />
Legjislacioni aktu<strong>al</strong> nuk është plotësisht i harmonizuar me atë europian;<br />
Nevoja për të rregulluar çështjet që lidhen me përdorimin e PCB-ve në sisteme<br />
të mbyllura, nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja<br />
mjedisore;<br />
Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit ekzistues;<br />
Nevoja për të ngritur një strukturë kombëtare për zbatimin e Konventës së<br />
Stokholmit (rrjet të pikave të kontaktit, pikave fok<strong>al</strong>e).<br />
Objektivat<br />
Plotësimi dhe harmonizimi i legjislacionit mjedisor me atë evropian;<br />
Përmirësimi i rrjetit institucion<strong>al</strong> dhe ngritja e kapaciteteve në nivel qendror<br />
dhe vendor.<br />
2..3 Vlerësimi i Gjendjes në lidhje me NOQ-të në Shqipëri<br />
2.3.1 Pesticidet NOQ<br />
Nga dymbëdhjetë kimikatet e renditura në Konventën e Stokholmit, nëntë janë<br />
pesticide NOQ: <strong>al</strong>drin, dieldrin, DDT, endrin, mireks, toksafen, klordan,<br />
heksaklorbenzen dhe heptaklor.<br />
Fillimisht në vendin tonë janë importuar dhe më vonë janë formuluar në<br />
Ndërmarrjen Kimike Durrës: DDT, heptaklor, <strong>al</strong>drin, dieldrin, toksafen (melipaks),<br />
klordan. heksakloran dhe lindan i cili edhe është prodhuar në këtë Ndërmarrje.<br />
Praktikisht prodhimi i pesticideve është ndërprerë në vitin 1990. Megjithatë,<br />
rreziku nga pesticidet ka qenë i dukshëm.<br />
Pas vitit 1990 janë kryer disa inventarë nga projekte të ndryshme. Në fund të
vitit 1993, kanë qenë 2.700 ton pesticide stok të trashëguara nga kooperativat dhe<br />
ndërmarrjet bujqësore. 465 ton e kësaj sasie ka qenë stok apo pothuajse e derdhur.<br />
Kjo sasi erdhi nga Gjermania Lindore, në vitet 1991 – 1992 si ndihmë dhe u ruajt<br />
kryesisht në Bajzë (Shkodër) dhe në stacionin hekurudhor Milot. Në fund të Tetorit<br />
1994 këto pesticide nga Shqipëria u kthyen mbrapsht për në Gjermani.<br />
Në të njëjtin vit, janë evidentuar të pranishme 1.500 ton pesticide, krahas 500<br />
ton gjendje në Ndërmarrjen Kimike Durrës, (mbeturina të prodhimit të lindanit)<br />
Në vitet 2000-2002 projekti PHARE largoi nga Shqipëria të gjitha pesticidet<br />
stok të depove të Sektorit të Bujqësisë dhe i asgjësoi ato në Gjermani.<br />
Nga inventari i kryer në vitin 2005 në kuadrin e PKI të NOQ-ve ka rezultuar<br />
që në Shqipëri nuk ka pesticide të këtij grupi. Kontingjenti me rreth 3 ton DDT dhe<br />
heksakloran/lindan të cilat kanë qenë të pranishme në depot e Ministrisë së<br />
Shëndetësisë, janë riamb<strong>al</strong>azhuar dhe larguar nga Shqipëria në muajin Korrik 2006,<br />
nga projekti i MMPAU: “Riamb<strong>al</strong>azhimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe<br />
i kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës”, financuar nga qeveria Holandeze.<br />
Problem tani është përcaktimi i kostos së ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga përdorimi i<br />
mëparshëm i pesticideve NOQ.<br />
Hyrje<br />
Pas vitit 1990, pesticidet organike të qëndrueshme (heks<strong>al</strong>orbenzen, DDT,<br />
klordan, heptaklor, <strong>al</strong>drin, dieldrin, endrin dhe toksafen) janë administruar me<br />
kujdes. MBUMK sistematikisht ka punuar për heqjen nga qarkullimi dhe nd<strong>al</strong>imin e<br />
importit të pesticideve NOQ. Në këtë kuadër është përmirësuar legjislacioni për<br />
përdorimin e Produkteve për Mbrojtjen e Bimëve (PMB) dhe me VKM është formuar<br />
Komisioni për Regjistrimin e Pesticideve. Importi dhe eksporti i pesticideve është nën<br />
kontroll. Komisioni gjithnjë ka punuar për nd<strong>al</strong>imin e përdorimit të NOQ-ve në<br />
bujqësi në përputhje me rekomandimet e organizmave ndërkombëtare.<br />
Gjatë dekadës së fundit, nuk ka asnjë rast të përdorimit të NOQ-ve në bujqësi<br />
dhe Komisioni Shtetëror i Regjistrimit të Pesticideve nuk ka lejuar regjistrimin dhe<br />
importin e produkteve të tilla në bujqësi.<br />
Ekzistojnë vetëm disa studime sporadike të këtyre produkteve në mjedis. Këto<br />
studime janë kryer në vendet që konsiderohen si pika të nxehta mjedisore dhe nuk ka<br />
ndonjë studim të plotë për situatën në vend në lidhje me ndotjet e tokës dhe ujit nga<br />
pesticidet NOQ. Në këtë kontekst, sugjerohet të planifikohet monitorimi i këtyre<br />
pesticideve kryesisht në ish – depot, hapësirën tokësore dhe ujore rreth tyre dhe, në<br />
raste të veçanta, kafshët shtëpiake dhe njerëzit.<br />
Kërkesat e lidhura me Konventën e Stokholmit<br />
P<strong>al</strong>ët: [Neni 3, parag. 1]<br />
(a) “nd<strong>al</strong>ojnë dhe/ose marrin masat e nevojshme administrative dhe ligjore<br />
për të eliminuar”:<br />
(i) kimikatet e prodhuara dhe të përdorura në Aneksin A4[2] dhe<br />
(ii) importimin dhe eksportimin e kimikateve në Aneksin A<br />
p.sh., tregti e kufizuar [shih paragrafin (2)]<br />
(b) “kufizojnë prodhimin dhe përdorimin e kimikateve në Aneksin B5[3]<br />
Specifikimet për “qëllimet e pranimit” për këto kimikate<br />
4[2] <strong>al</strong>drin, klordan, dieldrin, endrin, heptaklor, heksaklorobenzen, mireks, toksafene, poliklori bifenil (PCB)<br />
5[3] DDT
P<strong>al</strong>ët: [Neni 6]<br />
Bëjnë strategjitë e zhvillimit dhe të implementimit për identifikimin e<br />
rezervave [parag. 1 (a)(i) dhe 1 (b)]<br />
menaxhojnë rezervat në mënyrë të sigurt, efiçiente për mjedisin deri sa ato të<br />
konsiderohen si mbeturina [paragrafi 1 (c)]<br />
psh., mospërdorimi i tepricave nga P<strong>al</strong>ët<br />
nuk ka specifikime për qëllime të pranueshme ose shkarkime<br />
nuk e aplikojnë tek rezervat që mund të eksportohen<br />
Artikulli 3, parag. 2<br />
përgatisin strategjitë e identifikimit për [parag. 1 (a)(ii)]<br />
produktet dhe artikujt në përdorim, dhe<br />
mbeturinave<br />
të cilat përbëhen, përmbajnë ose janë të kontaminuara me një NOQ në<br />
Aneksin A, B ose C<br />
punojnë për përgatitjen e strategjive për identifikimin e vendeve të ndotura<br />
prej NOQ-ve në Aneksin A, B ose C6[4] [parag. 1 (e)], dhe<br />
nëse është i mundur rehabilitimi, e bëjnë në mënyrë të sigurt për mjedisin<br />
Gjendja në Shqipëri<br />
Mbrojtja e bimëve me kimikate.<br />
Përdorimi i pesticideve në Shqipëri mbetet një proces i domosdoshëm për të<br />
siguruar rendimente të larta dhe prodhim të qëndrueshëm. Ky është një proces që<br />
kërkon vlerësimin e duhur për të bërë të mundur përdorimin e atyre pesticideve që<br />
plotësojnë parametrat e mësipërm por edhe që të jenë më pak të dëmshëm për<br />
njerëzit, për ndotjen e mjedisit dhe për vetë kulturat bujqësore<br />
Pas viteve 70, në vendet e zhvilluara pati rritje tepër të madhe të prodhimit<br />
bujqësor, si rezultat i përdorimit të agrokimikateve dhe veçanërisht të pesticideve.<br />
Ato u konsideruan si mjeti më i shpejtë dhe më efektiv për të mbrojtur prodhimet<br />
bujqësore nga parazitët.<br />
Megjithatë, mjaft pesticide do të konsideroheshin të dëmshme për mjedisin,<br />
për shkak të ndikimeve negative në florën, faunën dhe shëndetin e njerëzve.<br />
Pesticidet në vendin tonë, prej shumë kohësh kanë zënë vendin kryesor për<br />
luftimin e parazitëve të bimëve në bujqësi. U fillua me pesticidet klororganike DDT,<br />
heptaklor, lindan etj., të cilat u përdorën për dezinfektimin e tokës, dezinfektimin e<br />
farërave dhe spërkatjen e shumë kulturave bujqësore kundër dëmtuesve të<br />
ndryshëm. Rreth viteve ’67–’70 në vendin tonë, krahas prodhimeve me bazë bakri<br />
(oksiklorur bakri) dhe me bazë squfuri (polisulfuri i k<strong>al</strong>ciumit), filloi puna për<br />
formulimin e pesticideve klororganike duke përdorur lëndë aktive importi. Pranë ish<br />
Ndërmarrjes Kimike në Durrës janë formuluar pesticidet: DDT, heptaklor, melipaks<br />
(toksafen) etj., dhe prodhuar heksakloran dhe lindan, të cilat nga Konventa e<br />
Stokholmit janë cilësuar si pesticide NOQ. Lëndët aktive për këto formulime janë<br />
importuar nga Kina, Rumania, Franca etj.<br />
Duke studiuar krahas përparësive të klororganikëve edhe mangësitë e tyre,<br />
rezultoi që ato ishin shumë të qëndrueshme në mjedis. Ato akumulohen në yndyrat e<br />
organizmave të gj<strong>al</strong>la. Në vitin 1970 në SHBA u krijua Agjencia për Mbrojtjen e<br />
Mjedisit (EPA) dhe tre vjet më vonë ajo nd<strong>al</strong>oi përdorimin e DDT. Në vitin 1975 u<br />
6[4] PCDD/PCDF, hekzaklorbenzen, PCB
nd<strong>al</strong>uan edhe përdorimi i <strong>al</strong>drinës dhe dieldrinës. Fillimisht, në vitin 1974 u nd<strong>al</strong>ua<br />
formulimi i DDT në ish Ndërmarrjen Kimike Durrës (mbas këtij viti pretendohet se<br />
nuk ka më import të kësaj lënde aktive, pra edhe formulim të DDT, por ka gjendje<br />
ekzistuese të formulimit nëpër depo e cila është përdorur gradu<strong>al</strong>isht në të gjithë<br />
vendin).<br />
Heqja e tyre nga përdorimi nuk njeh një vit të saktë për secilin, por një<br />
periudhë kohore, që kap vitet 1975 – 1980 (flitet për kufizime në përdorim) fillimisht<br />
të DDT, <strong>al</strong>drinës, dieldrinës, heptaklorit, ndërsa toksafeni dhe lindani njohin vite të<br />
mëvonshme.<br />
Duke parë që klororganikët kishin qëndrueshmëri dhe toksicitet të lartë po<br />
kështu edhe veti akumuluese, fillimisht u kufizua përdorimi i tyre për kulturat<br />
bujqësore dhe u lejua të përdoreshin për të dezinfektuar tokën. Prodhimi dhe<br />
përdorimi i pesticideve u orientua nga fosfororganikët. Në vitet 1988 – 1989 kemi dhe<br />
maksimumin e përdorimit të pesticideve në vendin tonë. Në atë periudhë llogariten<br />
të jenë përdorur rreth 85 formulime, në sasi rreth 16.500 ton, nga të cilat rreth 14.500<br />
ton (15 formulime) prodhoheshin në vend, ndërsa pjesa tjetër janë importuar. Sipas<br />
llogaritjeve, përdorimi i pesticideve në Shqipëri asnjëherë nuk ka k<strong>al</strong>uar më shumë se<br />
2 kg lëndë aktive për hektar.<br />
Vitet 1990 - 1991 shënuan rënie të menjëhershme të përdorimit të pesticideve<br />
si rezultat i ndryshimeve soci<strong>al</strong>e dhe ekonomike (shih Tabelën 4). Për këtë periudhë<br />
të dhënat nuk janë plotësisht të mjaftueshme për të bërë përgjithësime. Në këtë kohë<br />
nuk aplikohej asnjë procedurë për homologimin dhe regjistrimin e pesticideve.<br />
Tabela 4: Përdorimi i pesticideve në Shqipëri, 1988-2000.<br />
PesticideT<br />
VI Ton<br />
TET<br />
198 16,500<br />
8<br />
1,585<br />
199 1,700<br />
1’’<br />
790<br />
199 740<br />
2*<br />
520<br />
199 88<br />
3**<br />
199<br />
4**<br />
199<br />
5**<br />
200<br />
0<br />
‘ – lëndë aktive<br />
‘’ – të dhëna të Ministrisë së Bujqësisë<br />
l.a.’/ha<br />
2.0<br />
0.68<br />
0.73<br />
0.34<br />
0.32<br />
0.22<br />
0.04
* - të dhëna të Bankës Botërore, 1992.<br />
** - Projekti Holandez “Për forcimin e Shërbimit të Mbrojtjes së Bimëve në<br />
Shqipëri” të dhëna të vitit, 1995.<br />
Mbështetur në Ligjin Nr. 7662 datë, 19.01.1993 “Për Shërbimin e Mbrojtjes së<br />
Bimëve”, në të njëjtin vit, Këshilli i Ministrave ka aprovuar “Rregulloren e<br />
pesticideve që përdoren në bujqësi”.<br />
Më vonë, me VKM Nr. 72 datë 15.02.2001 u miratua akti nënligjor “Për<br />
aprovimin e Rregullores së Përgjithshme për Mbrojtjen e Bimëve”. Kjo Paketë ligjore<br />
rregullon problemet e mbrojtjes së bimëve, në një masë të konsiderueshme, si dhe<br />
trajton edhe problemin e menaxhimit të pesticideve. Në përgjithësi kjo mbështetet në<br />
Direktivën e BE 91/414/EEC, në të cilën pesticidet trajtohen jo vetëm si produkte që<br />
mbrojnë bimët nga parazitët por edhe si mjete potenci<strong>al</strong>e me pasoja në ndotjen e<br />
mjedisit<br />
Bazat e kësaj Rregulloreje janë të lidhura me regjistrimin e pesticideve. Kjo<br />
është një procedurë që konsiston në vlerësimin agro-biologjik dhe mjedisor të këtyre<br />
produkteve.<br />
Komisioni Shtetëror i Regjistrimit të Pesticideve administron në mënyrë<br />
korrekte regjistrimin e pesticideve dhe kryen vlerësimet përkatëse. Pas aprovimit të<br />
një pesticidi nga Komisioni Shtetëror ai është i garantuar për t’u përdorur në bujqësi.<br />
Monitorimi pas procedurave të regjistrimit, që lidhet me problemet e ndotjes<br />
së mjedisit, është pika më e dobët në këtë fushë.<br />
Problemet e pesticideve NOQ dhe ndotjet që ato mund të kenë shkaktuar kanë<br />
qenë dhe mbeten të hapura.<br />
Mbetet gjithashtu i hapur dhe problemi i shk<strong>al</strong>lës së ndotjes së vendit në të<br />
cilin u prodhuan dhe formuluan këto pesticide NOQ (ish-Ndërmarrja Kimike në<br />
Porto-Romano, Durrës) dhe vendet e magazinimit dhe ruajtjes së tyre.<br />
Speci<strong>al</strong>istët e Sektorit të Pesticideve në IMB Durrës në bashkëpunim me<br />
speci<strong>al</strong>istët e Mbrojtjes së Bimëve në Ministrinë e Bujqësisë dhe Ushqimit kanë kryer<br />
disa inventarë. Qëllimi kryesor i këtyre inventarëve ka qenë identifikimi i sasive dhe<br />
llojeve të pesticideve të magazinuara për vite me radhë. Gjatë inventarëve të para<br />
është evidentuar sasia, llojet e pesticideve, tipat e formulimeve dhe janë marrë<br />
mostra të cilat janë an<strong>al</strong>izuar pranë Laboratorit An<strong>al</strong>itik të Pesticideve në IMB<br />
Durrës.<br />
Në vitet e mëvonshme sasia e tyre ka ardhur duke u reduktuar si pasojë e<br />
përdorimit të një pjese të tyre në bujqësi dhe asgjësimit të re<strong>al</strong>izuar nga projekte të<br />
ndryshme.<br />
Në vitet 2000-2002 projekti PHARE largoi nga Shqipëria të gjitha pesticidet<br />
stok të depove të Sektorit të Bujqësisë dhe i asgjësoi ato në Gjermani.<br />
Në vitin 2005, speci<strong>al</strong>istët e IMB Durrës kanë bërë inventarin e të gjitha ish<br />
magazinave të pesticideve, të importuara ose të formuluara në vend. Këto depo janë<br />
të lira nga stoqet e pesticideve por gjendja e këtyre depove mbetet problem lidhur me<br />
shk<strong>al</strong>lën e ndotjes së tyre. Mjedisi brenda tyre është i ndotur, ndërsa një pjesë e tyre<br />
janë të shkatërruara. Disa përdoren si depo pesticidesh, disa kanë ndërruar<br />
destinacion përdorimi. Pjesa më e madhe janë të papërdorshme dhe të boshatisura.
Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e pesticideve NOQ<br />
Në Shqipëri nuk ka më pesticide NOQ. Sasia e fundit rreth 3 ton DDT dhe<br />
HCH/Lindan të cilat kanë qenë të pranishme në sektorin e shëndetësisë, janë larguar<br />
nga Shqipëria në Korrik 2006, në kuadrin e marrëveshjes midis Republikës së<br />
Shqipërisë dhe Mbretërisë së Holandës për ripaketimin dhe largimin e kimikateve<br />
dhe pesticideve NOQ nga Bishti i P<strong>al</strong>lës.<br />
Problemet përparësore të identifikuara gjatë inventarit të pesticideve NOQ,<br />
janë vendet e ndotura në ish depot e sektorit të bujqësisë, mbrojtjes dhe të<br />
shëndetësisë, po kështu edhe ndotja e mjedisit rreth tyre.<br />
Menaxhimi dhe impakti i mbeturinave, në këto ish depo të magazinimit të<br />
pesticideve është krejt i panjohur ose i njohur në mënyrë të pjesshme. Në Shqipëri<br />
nuk mund të flitet për një infrastrukturë teknike për monitorimin e pesticideve NOQ,<br />
an<strong>al</strong>izimin, kërkimin dhe zhvillimin.<br />
Në vendet ku janë ruajtur këto pesticide NOQ ka ende të pranishme ndotje të<br />
akumuluara nëpër dysheme dhe mure si dhe të infiltruara në zonën përreth tyre.<br />
Identifikimi i efektit është një punë e ndërlikuar që kërkon pajisjet përkatëse dhe<br />
speci<strong>al</strong>istë të ku<strong>al</strong>ifikuar dhe të trajnuar në fushën e pesticideve NOQ.<br />
Rezultati i inventarit në nivel kombëtar në sektorët e mbrojtjes dhe të bujqësisë<br />
është që në Shqipëri nuk ka pesticide NOQ. Megjithatë, informacionet mbi sasitë e<br />
përdorura për të mbrojtur bimët deri kur ato u nd<strong>al</strong>uan nga përdorimi në bujqësi,<br />
nuk janë të plota.<br />
Për DDT dhe heksakloranin/lindanin, ka rezultuar një sasi e vogël e<br />
pranishme në depot e sektorit të shëndetësisë e cila, siç u përmend më lart, është<br />
larguar nga Shqipëria.<br />
Problemet përparësore<br />
Përshtatja e legjislacionit në fuqi për përdorimin e pesticideve;<br />
Informacion jo sistematik rreth përdorimit në të k<strong>al</strong>uarën i DDT (dokumente<br />
rreth sasive të importuara dhe të përdorura të DDT në sektorin e shëndetësisë);<br />
Mungesa e studimit për nivelin aktu<strong>al</strong> të ndotjeve në ish depot e magazinimit<br />
të pesticideve, po kështu edhe mjedisi rreth tyre;<br />
Autoritetet lok<strong>al</strong>e kanë një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me<br />
pesticidet NOQ (në veçanti në depot e vjetra);<br />
Stafi teknik ka një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ<br />
(ndotja e depove të vjetra dhe impakti i tyre ne shëndet dhe mjedis);<br />
Mungesa e informacionit specifik në lidhje me pesticidet tek publiku në<br />
përgjithësi;<br />
Mungesa e një mbështetje financiare.<br />
Objektivat<br />
Forcimi i kapacitetit të laboratorëve të IMB për monitorimin e pesticideve<br />
NOQ;<br />
Përcaktimi ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga pesticidet NOQ në ish depot dhe në<br />
hapësirën përreth tyre;<br />
Zhvillimi i planit të rehabilitimit për vendet e ndotura nga pesticidet NOQ;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit rreth këtyre vendeve të kontaminuara në lidhje me<br />
rrezikun shëndetësor tek njerëzit që jetojnë afër këtyre vendeve.
2.3.2 PCB-të<br />
Hyrje<br />
PCB-të janë kimikate organike sintetike, me veti të larta dielektrike, të<br />
padjegshme dhe të qëndrueshme ndaj shpërbërjes termike dhe kimike.<br />
Në transformatorë dhe kondensatorë janë përdorur lëngje dielektrike me bazë<br />
bifenile të polikloruara (PCB-të) për shkak të vetive zjarrduruese dhe<br />
karakteristikave të tjera të tyre në përdorimin e pajisjeve elektrike, por në të njëjtën<br />
kohë këto produkte kanë dhe mjaft disavantazhe. Këto disavantazhe lidhen me<br />
natyrën helmuese të PCB-ve dhe rrezikun që ato sjellin për shëndetin e njerëzve dhe<br />
mjedisin.<br />
PCB-të janë objekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e<br />
mbetjeve të rrezikshme dhe konkretisht: Konventa e Bazelit, Konventa e Roterdamit<br />
dhe Konventa e Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu<br />
referuar prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes,<br />
transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre.<br />
Deri para pak vitesh, në Shqipëri nuk është punuar aq sa duhet për njohjen e<br />
PCB-ve dhe ndikimin e tyre në mjedis e në njerëz dhe, për rrjedhojë, nuk ekziston<br />
legjislacioni konkret në lidhje me PCB-të, përfshirë këtu edhe monitorimin e tyre.<br />
Korporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) është shoqëria e vetme<br />
furnizuese e energjisë në Shqipëri. Sot kjo kompani është ndarë në dy divizione:<br />
Divizioni i prodhimit dhe Divizioni i shpërndarjes, të cilat janë përgjegjëse për<br />
prodhimin, importin dhe shpërndarjen e energjisë. Divizioni i transmetimit është<br />
ndarë nga KESH dy vjet më parë dhe i është bashkuar OSTSH e cila është regjistruar<br />
në korrik 2004 si kompani e përbashkët me 100% aksione shtetërore.<br />
Në të shkuarën KESH nuk ka pasur një strukturë të mirëfilltë mjedisore. Nuk<br />
ka pasur plane për menaxhimin e situatave emergjente, kanë munguar evidentimet e<br />
krijimit të mbetjeve dhe menaxhimit të tyre, nuk ka pasur procedura të brendshme<br />
për menaxhimin e mbetjeve, që të japin udhëzime për trajtimin e tyre, për<br />
përcaktimin e përgjegjësive dhe vendosjen e detyrave për evidentimin e ecurisë së<br />
krijimit të ndotjeve.<br />
Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve të objekteve të KESH-it për rrezikun e<br />
PCB-ve është shumë i ulët, për shkak të mungesës së legjislacionit dhe procedurave<br />
për administrimin mjedisor të vajit me PCB.<br />
Për të përmirësuar situatën ekzistuese mjedisore si dhe për të forcuar<br />
kapacitetet administruese mjedisore pak vjet më parë në KESH dhe OSTSH u krijua<br />
Njësia e Administrimit të Mjedisit (NjAM) për të zhvilluar kapacitetet e brendshme<br />
në lidhje me trajtimin e përgjegjësive mjedisore për shëndetin dhe sigurinë në punë<br />
në të gjithë objektet e KESH/OSTSH.<br />
Për aq kohë sa të jetë shqetësues menaxhimi i PCB-ve, ne duhet të<br />
konsiderojmë në nivel kombëtar objektivat e përgjithshme të menaxhimit mjedisor,<br />
në veçanti menaxhimin e mbetjeve kimike dhe të rrezikshme, brenda kuadrit të<br />
konventave mjedisore përkatëse.<br />
Kërkesat përkatëse të Konventës së Stokholmit:<br />
Aneksi A kërkon që të gjitha P<strong>al</strong>ët të ndërpresin menjëherë prodhimin e PCBve<br />
të reja (d.m.th., me hyrjen në fuqi te Konventës))
Të gjitha P<strong>al</strong>ët që përfitojnë përjashtime të veçanta (Pjesa II) për PCB-të:<br />
të eliminojnë përdorimin e pajisjeve me PCB deri në vitin 2025:<br />
të bëjnë përpjekje për identifikimin, etiketimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të<br />
pajisjeve me përqendrim > 10 % PCB dhe volum më të madh se 5 litra;<br />
të bëjnë përpjekje për identifikimin, etiketimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të<br />
pajisjeve me përqendrim > 0,05 % PCB dhe volum me te madh se 5 litra;<br />
të përpiqen të identifikojnë dhe heqin nga përdorimi pajisjet me përqendrim ><br />
0.005 % ( 50 ppm) PCB dhe volum me te madh se 0.05 litra ,<br />
t’u japin përparësi pajisjeve me nivel të lartë përmbajtje PCB,<br />
të nxisin marrjen e masave për uljen e ekspozimit dhe rrezikut,<br />
të përdorin PCB-të vetëm në pajisjet e padëmtuara dhe që nuk pikojnë dhe<br />
vetëm në zonat ku rreziku i përhapjes në mjedis mund të minimizohet dhe<br />
rregullohet shpejt,<br />
të nd<strong>al</strong>ohet përdorimi në ushqime dhe produkte ushqimore si dhe në zonat ku<br />
punohet me PCB,<br />
kur përdoren në zona të populluara (si shkolla, spit<strong>al</strong>e, etj.)<br />
të merren masat e nevojshme për mbrojtjen nga defektet elektrikë të cilat<br />
mund të shkaktojnë zjarr,<br />
të inspektohen rregullisht pajisjet për rrjedhje.<br />
të mos eksportojnë ose importojnë pajisje me PCB, me përjashtim të mbetjeve<br />
që kërkojnë Menaxhim të Qëndrueshëm Mjedisor (MQM).<br />
të mos rimbushen me vaj me më shumë se 0.005 % PCB për t’u ripërdorur në<br />
pajisje të tjera, përveçse kur kërkohet mirëmbajtje dhe shërbim.<br />
të bëjnë përpjekje me vendosmëri që të arrijnë re<strong>al</strong>izimin e MQM për mbetjet<br />
që përmbajnë > 0.005 % PCB sa më shpejt që të jetë e mundur por jo më vonë se viti<br />
2028.<br />
të përpiqen të identifikojnë pajisjet me >0.005 % PCB për një Administrim të<br />
Qëndrueshëm Mjedisor.<br />
të raportojnë në Konferencën e P<strong>al</strong>ëve çdo 5 vjet për ecurinë në lidhje me<br />
eliminimin e PCB-ve [Neni 15]<br />
Konferenca e P<strong>al</strong>ëve do të shqyrtojë ecurinë në lidhje me arritjen e objektivave<br />
për vitet 2025 dhe 2028 në interv<strong>al</strong>e 5 vjeçare, duke marrë në konsideratë raportet e<br />
P<strong>al</strong>ëve.<br />
Gjendja në Shqipëri<br />
Direktivat e Bashkimit Evropian<br />
Krahas konventave mjedisore të mësipërme, pas nënshkrimit të Marrëveshjes<br />
së Stabilizim-Asocimit me BE-në Shqipëria është në proces të përshtatjes së<br />
legjislacionit mjedisor sipas Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit të<br />
miratuar nga Qeveria Shqiptare në maj të vitit 2005.<br />
Në këtë kuadër, Direktivat më të rëndësishme të Bashkimit Europian në lidhje<br />
me PCB-të janë si më poshtë:<br />
- Rregulloret (KE) Nr. 850/2004 e Parlamentit dhe Këshillit Europian e datës<br />
29 prill 2004 për NOQ dhe Direktiva e amenduar 79/117/KE,<br />
- Rregulloret (KE) Nr. 304/2003 e Parlamentit dhe Këshillit Europian e datës<br />
28 janar 2003 për problemet e eksportit dhe importit të kimikateve të rrezikshme,
- Direktiva e Këshillit, 96/59/KE e dt. 16 shtator 1996 për eliminimin e PCB-ve<br />
dhe PCT-ve.<br />
Kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong><br />
Shqipëria është në proces përgatitjeje të legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit.<br />
Po plotësohet dhe përmirësohet legjislacioni mjedisor në përputhje me direktivat<br />
përkatëse të Bashkimit Europian.<br />
Hë për hë, në vend nuk ekziston një legjislacion specifik në lidhje me PCB-të<br />
(për menaxhimin, trajtimin, monitorimin, nxjerrjen nga përdorimi dhe eliminimin e<br />
tyre). VKM Nr. 103, datë 31.3.2003 “Mbi monitorimin e mjedisit në Republikën e<br />
Shqipërisë” nuk parashikon detyrime për institucionet përkatëse që të monitorojnë<br />
praninë e PCB-ve në vajin e transformatorëve.<br />
NjAM, bazuar në Sistemin e Menaxhimit te Mjedisit (SMM) ka përgatitur disa<br />
Plane Pune, siç janë “Plan-Veprimi për parand<strong>al</strong>imin e rrjedhjes të vajrave, kontrollin<br />
dhe masat zbutëse/eliminuese në lidhje me to për objektet e KESH-it”, “Plan-<br />
Veprimi për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”, “Plan-Veprimi për përgatitjen<br />
dhe përb<strong>al</strong>limin e situatave emergjente në objektet e KESH-it” dhe “Program për<br />
pajisjet mbrojtëse person<strong>al</strong>e“ për një menaxhim sa më të mirë të problemeve<br />
mjedisore në objektet energjetike, në përputhje me Politikat e tij mjedisore me qëllim<br />
kontrollin dhe/ose zbutjen e pasojave në rast rrjedhjeje vaji dhe për përmirësimin e<br />
situatës mjedisore në vend.<br />
Inventari i transformatorëve<br />
KESH dhe OSTSH u shërbejnë më shumë se 900.000 konsumatorëve në të<br />
gjithë territorin e vendit. KESH është krijuar në vitin 1957 dhe, më pas, në vitin 1995<br />
është kthyer në shoqëri aksionare shtetërore, me 100 % vetëfinancim, ndërsa OSTSH<br />
u shkëput nga KESH dhe më 2004 u regjistrua si shoqëri e re me kapit<strong>al</strong> të përbashkët<br />
(joint-stock), me 100% vetëfinancim.<br />
KESH përbëhet nga dy divizione: Divizioni i Prodhimit dhe Divizioni i<br />
Shpërndarjes së energjisë, të cilët merren me menaxhimin dhe mbarëvajtjen e kësaj<br />
kompanie. Tashmë Divizioni i Transmetimit është shkëputur nga KESH-i dhe i ka<br />
k<strong>al</strong>uar Operatorit të ri të Sistemit të Transmetimit në Shqipëri (OSTSH).<br />
Përpjekjet e para për të zbuluar praninë e PCB-ve në vajrat e transformatorëve<br />
janë bërë nga ECAT Tiranë. Pas kësaj pune u arrit në përfundimin se asnjëri nga<br />
vajrat e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar nuk k<strong>al</strong>ojnë normat e caktuara në udhëzuesit<br />
ndërkombëtare siç është Direktiva Zvicerane për Substancat e Rrezikshme në Mjedis.<br />
Në vitin 2002 është kryer një auditim mjedisor nga një shoqëri e huaj në disa<br />
objekte të KESH-it, e cila ka dhënë disa rekomandime bazuar në problemet e<br />
identifikuara, ndër të tjera, për të testuar praninë e PCB-ve në gjithë vajrat e<br />
transformatorëve përjashtuar atë kinez.<br />
Për shkak të mungesës së praktikave të mbajtjes së të dhënave dhe<br />
raportimeve form<strong>al</strong>e, informacioni mbi objektet që eventu<strong>al</strong>isht përmbajnë PCB, në të<br />
gjithë territorin e vendit është mjaft i ulët.<br />
Përpjekja e parë për një inventar të PCB-ve në Shqipëri është inventari<br />
paraprak i re<strong>al</strong>izuar në kuadër të projektit të NOQ-vë, mbështetur në numrin e<br />
përgjithshëm të transformatorëve në vend, vjetërsinë dhe tipin e transformatorëve<br />
dhe testimin e pjesshëm të tyre. Ai është përgatitur nga ekspertët e NjAM në KESH<br />
dhe ka pasur në qendër të vëmendjes transformatorët dhe kondensatorët.
NjAM në KESH/OST ka re<strong>al</strong>izuar testimin për praninë e PCB-ve në vajrat e<br />
transformatorëve në rreth 57 objekte energjetike dhe janë testuar rreth 169 mostra vaji<br />
duke përdorur procedurat e përzgjedhjes.<br />
Tabela 5: Të dhëna mbi transformatorët në KESH/Operatori i Sistemit te<br />
Transmetimit sipas Divizioneve<br />
KESH/OSTSH<br />
Numri i përgjithshëm i Masa tot<strong>al</strong>e e vajit (litra)<br />
transformatorëve<br />
Divizioni i Prodhimit 164 806 720<br />
Operatori i Sistemit të<br />
Transmetimit<br />
51 1 050 251<br />
Divizioni i<br />
11 181 3 383 969<br />
Shpërndarjes/Kabinat<br />
Divizioni i<br />
298 2 763 494<br />
Shpërndarjes/Nënstacionet<br />
Tot<strong>al</strong>i 11 894 8 004 034<br />
Tabela 6: Të dhëna mbi transformatorët në TEC dhe HEC-e të Divizionit të<br />
Prodhimit<br />
KESH/ Divizioni i<br />
Prodhimit<br />
Numri i<br />
përgjithshëm i<br />
transformatorëve<br />
HEC Vau Dejës 9 196 460<br />
HEC Fierzë 10 191 900<br />
HEC Koman 5 146 500<br />
HEC-et Lok<strong>al</strong>e 8 22 980<br />
HEC Ulzë 6 36 600<br />
HEC Shkopet 5 24 640<br />
TEC Fier 121 187 640<br />
Tot<strong>al</strong>i 164 806 720<br />
Masa tot<strong>al</strong>e e vajit<br />
(litra)<br />
Prioritet u është dhënë fillimisht testimit të transformatorëve më të mëdhenj<br />
që kanë dhe sasi më të madhe vaji, kryesisht në Nënstacionet 400 kV dhe 220 kV.<br />
Këta transformatorë janë kryesisht prodhim i viteve të fundit. Gjithashtu, një tregues<br />
i rëndësishëm për përzgjedhjen e transformatorëve për t’u testuar është raporti në<br />
peshë WR > 30 %, pra raporti i peshës së vajit me peshën tot<strong>al</strong>e të pajisjes. Për këtë<br />
janë shfrytëzuar të dhënat e siguruara nga inspektimet e bëra pothuaj në të gjitha<br />
objektet energjetike. Por, meqenëse mungojnë regjistrimet e lëvizjeve të vajit si dhe<br />
monitorimi i tij për praninë e PCB-ve, nuk mund të jemi të sigurt për WR >30%, pasi<br />
kjo do të ishte e saktë vetëm nëse pajisja ka akoma brenda vetëm vajin fillestar.<br />
Për këtë arsye janë testuar edhe transformatorë të vegjël të kabinave elektrike,<br />
transformatorë të reparteve ushtarake, etj. që u përkasin viteve të ndryshme të<br />
prodhimit duke filluar nga vitet ’50, por shumica e transformatorëve të testuar janë<br />
prodhim i viteve ‘70.
Rezultatet tregojnë se 5.3 % e sasisë së vajit të an<strong>al</strong>izuar mund të konsiderohet<br />
si e ndotur me PCB.<br />
Ekspertët e grupit të punës kanë përdorur test-kitet e prodhuara nga<br />
kompania Deksil për testimin e përmbajtjes së PCB-ve në vajin e transformatorëve.<br />
Për shkak të numrit të kufizuar të mostrave të vajit të an<strong>al</strong>izuar, rezultatet nuk mund<br />
të përgjithësohen në nivel kombëtar.<br />
Tabela 7: Të dhëna mbi transformatorët e N/Stacioneve 110/35/ kVA<br />
ne 8 Zonat e Divizionit të Shpërndarjes<br />
Kesh/zonat e<br />
divizionit të<br />
shpërndarjes<br />
Numri i<br />
përgjithshëm i<br />
nënstacioneve<br />
Numri i<br />
përgjithshëm i<br />
transformatorëve<br />
Masa e<br />
përgjithshme<br />
e vajit (litra)<br />
Durrës 12 24 293 324<br />
Berat 23 35 330 250<br />
Elbasan 27 49 471 640<br />
Fier 18 30 212 520<br />
Shkodër 14 32 240 330<br />
Korçë 27 45 418 780<br />
Burrel 24 42 360 730<br />
Tiranë 16 41 435 920<br />
Tot<strong>al</strong>i 161 298 2.763.494<br />
Tabela 8: Të dhënat mbi transformatorët e kabinave të ndarë sipas 8<br />
Zonave të Shpërndarjes së Divizionit të Shpërndarjes<br />
KESH/Zonat e<br />
Divizionit të<br />
Numri i përgjithshëm i<br />
transformatorëve<br />
Masa e përgjithshme e vajit<br />
(litra)<br />
shpërndarjes<br />
Durrës 1 064 283 620<br />
Berat 1 044 319 990<br />
Elbasan 1 200 169 440<br />
Fier 1 338 333 130<br />
Shkodër 1 896 539 310<br />
Korçë 761 197 014<br />
Burrel 1 333 775 870<br />
Tiranë 2545 765 595<br />
Tot<strong>al</strong>i 11 181 3 383 969
Tabela 9: Të dhëna mbi transformatorët e fuqisë kryesisht 220 kVA dhe 400<br />
kVA të OSTSH<br />
OSTSH/Nënstacionet<br />
Numri i përgjithshëm<br />
i transformatorëve<br />
Masa e përgjithshm. e<br />
vajit (litra)<br />
Burrel 4 49 445<br />
Tiranë 12 279 576<br />
Elbasan- 400 kVA 5 71 170<br />
Elbasan-220 KV 6 85 050<br />
Fier 6 284 100<br />
Korçë-Zemblak 3 73 460<br />
Durrës-Rrashbull 4 86 350<br />
Shkodër/HEC Fierzë 9 39 000<br />
Shkodër/HEC Vau i Dejës 2 82 100<br />
Shkodër/HEC Koman 0 0<br />
Tot<strong>al</strong>i 51 1 050 251<br />
Metodika e Inventarit të PCB-ve<br />
Metodika e inventarizimit të PCB-ve dhe rezultatet e arritura janë mbështetur<br />
ne udhëzuesit ndërkombëtarë si dhe në informacionet më të vlefshme në vend.<br />
NjAM në KESH përzgjodhi një grup pune të përbërë nga ekspertë të NjAM dhe nga<br />
speci<strong>al</strong>istë të objekteve të ndryshme të KESH/OST në të gjithë vendin për të<br />
përgatitur dhe përpunuar programin e inventarizimit të PCB-ve.<br />
Meqenëse kanë munguar informacionet, evidentimet dhe regjistrimet, NjAM<br />
në KESH përgatiti një tabelë/pyetësor, të cilin e shpërndau në gjitha objektet e<br />
KESH/OST në të gjithë vendin. Ky pyetësor përmblidhte të gjithë informacionin e<br />
duhur mbi transformatorët /pajisjet që do t’i nënshtroheshin inventarizimit si: vitin<br />
dhe vendin e prodhimit, përmasat, peshën dhe kapacitetin, gjendjen aktu<strong>al</strong>e të<br />
pajisjes, mirëmbajtjen e saj, gjendjen mjedisore të pajisjes në përdorim, ndikimi i saj<br />
në mjedis, të dhëna mbi vajin e pajisjes (pesha e vajit, emri tregtar i tij), etj.<br />
Qëllimi kryesor i këtij Inventarizimi paraprak të PCB-ve është identifikimi i të<br />
gjitha pajisjeve elektrike që mund të përmbajnë vaj PCB ose vaj miner<strong>al</strong> të ndotur me<br />
PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB për të përmbushur kërkesat e Konventës së<br />
Stokholmit, për të vlerësuar infrastrukturën ekzistuese në vend dhe për të vendosur<br />
prioritetet e duhura për proceset e mëtejshme.<br />
Objektivi i Inventarit të PCB-ve është identifikimi i të gjithë transformatorëve<br />
me PCB që janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimi, zbatimi i masave paraprake<br />
kryesisht në pajisjet me PCB në përdorim (ato që vazhdojnë të përdoren, që janë<br />
jashtë pune, që presin të asgjësohen), për të siguruar monitorimin e përputhjes<br />
teknike të të gjitha pajisjeve me PCB që janë në përdorim dhe për të siguruar ndjekjen<br />
e pajisjeve me PCB deri në fund të jetës së tyre.<br />
Sipas Konventës së Stokholmit duhet të identifikohen, të etiketohen dhe të<br />
hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 10 % PCB (100 000 ppm) dhe<br />
vëllim më të madh se 5 litra, të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi<br />
pajisjet që përmbajnë më shumë se 0.05 % PCB (500 ppm) dhe vëllim më të madh se 5<br />
litra, dhe të bëhen përpjekje që të identifikohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që<br />
përmbajnë më shumë se 0.005 % PCB (50 ppm) dhe vëllim më të madh se 0.05 litra.
Fig. 5: Skema e institucioneve të përfshira në procesin e inventarizimit të PCBve.<br />
Instituti<br />
i Shëndetit Publik<br />
KESH<br />
&<br />
OST<br />
Ministria e<br />
Ekon.,Tregt. dhe<br />
Energj.<br />
Ministria<br />
e<br />
Mbrojtjes<br />
Ministria e Mjed,<br />
dhe Admin. Ujëra<br />
Njësi<br />
P j<br />
Instituti<br />
i<br />
Mjedisit<br />
Ministria<br />
e<br />
Shëndetësisë<br />
Fakulteti<br />
i Shkencave<br />
të Natyrës<br />
NJAM në KESH ka përpunuar një bazë të dhënash, një mjet menaxhimi i<br />
integruar për identifikimin e pajisjeve me PCB dhe të prodhuesve të PCB-ve, për të<br />
siguruar të dhëna të përmirësuara për MQM për pajisjet me PCB dhe për zbatimin e<br />
planit kombëtar të asgjësimit te PCB-ve.<br />
Disa tregues të elementëve në këtë bazë të dhënash janë: burimet e<br />
informacionit, të dhëna mbi pajisjet me PCB, (identifikimi i pronarit dhe pajisjes,<br />
mirëmbajtja, siguria mjedisore, gjendja administrative e pajisjes) të dhëna statistikore<br />
dhe mjetet për identifikimin dhe ndjekjen teknike. Në këtë bazë të dhënash<br />
përfshihet edhe identifikimi i pronarit, klasifikimin e aktivitetit, rrezikshmërinë e<br />
lidhur me aktivitetin: shkolla, spit<strong>al</strong>e, industrinë kimike dhe ushqimore si dhe<br />
vendndodhjen: zonë urbane, rur<strong>al</strong>e, industri<strong>al</strong>e, identifikimin e pajisjes<br />
(transformator, kondensator), mirëmbajtjen e pajisjes, sigurinë dhe ndikimin<br />
mjedisor, sistemi rregullator për pajisjet.<br />
Përmbledhja e rezultateve të inventarit të transformatorëve<br />
PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është<br />
importuar gjithmonë nga shtete të tjera të Europës ose Azisë. Transformatori më i<br />
vjetër në KESH është rus, i vitit 1950. Në të k<strong>al</strong>uarën furnizuesit kryesorë të<br />
Shqipërisë me transformatorë kanë qenë BRSS dhe Kina. Transformatorët e prodhuar<br />
në BRSS e kanë moshën rreth 50 vjet. Pjesa më e madhe e transformatorëve në<br />
Shqipëri janë kinezë, rusë, bullgarë, maqedonas dhe rumunë. Në vitet e fundit janë<br />
importuar shumë transformatorë nga It<strong>al</strong>ia, Kroacia, Zvicra dhe Belgjika.<br />
Deri tani nuk ka pasur kontroll në dogana dhe në Magazinën Qendrore në<br />
Shkozet, Durrës, për përmbajtjen e PCB-ve në pajisje dhe në vaj në lidhje me sasinë e<br />
vajit dhe prezencën e PCB-ve në të.<br />
Vaji i transformatorëve është elementi kryesor në të gjitha objektet e KESH-it i
cili mund të ndotë mjedisin përreth. KESH/OSTSH kanë në përdorim sasi shumë të<br />
mëdha të vajit miner<strong>al</strong>, rreth 8000 ton. Sasia e vajit në transformatorët e<br />
KESH/OSTSH shkon nga 70 kg deri në 102 ton për transformator.<br />
Në objektet energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të<br />
prodhuar para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje të mjedisit veçanërisht në tokë<br />
dhe ujë për shkak të rrjedhjeve të vajit dhe pikimeve gjatë procesit të mirëmbajtjes<br />
ose për shkak të vjetërsisë së tyre. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë<br />
vendosur në tokë ose mbi një bazament por nuk kanë rezervuar dytësor poshtë<br />
transformatorëve. Lehtësisht mund të shikohet toka e ndotur poshtë<br />
transformatorëve prandaj kërkohet ndjekja e problemit të ndotjes së tokës dhe<br />
ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësorë.<br />
Mbështetur në të dhënat e siguruara nga pyetësori i inventarit paraprak të<br />
PCB-ve, numri i transformatorëve të të gjithë kapaciteteve në përdorim, të vendosur<br />
në të gjithë objektet e KESH/OST është rreth 12000 copë. Pjesa më e madhe e tyre<br />
(rreth 98%) janë transformatorë të shpërndarjes, me kapacitet të ulët, të vendosur në<br />
kabina të vogla elektrike që shërbejnë për furnizimin e konsumatorëve familjarë.<br />
Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para<br />
vitit 1990 (rreth 6000 copë) dhe vjetërsia mesatare e transformatorëve është shumë e<br />
madhe: 28 vjet. Rreth 98 % e transformatorëve janë transformatorë të vegjël të<br />
vendosur në kabina elektrike që i përkasin Divizionit të Shpërndarjes. Pjesa tjetër e<br />
transformatorëve është vendosur në nënstacionet e KESH/OST, 298 prej tyre i<br />
përkasin Divizionit të Shpërndarjes, 164 i përkasin Divizionit të Prodhimit dhe 51 i<br />
përkasin OSTSH.<br />
Për shkak të mungesës së një programi sistematik të kontroll-monitorimit,<br />
asnjë laborator në Shqipëri nuk është në gjendje të an<strong>al</strong>izojë praninë e PCB-ve në vaj<br />
ose tokë, prandaj dhe rezultatet paraprake janë mbështetur në rezultatet e marra me<br />
test-kite (Deksil).<br />
Në kuadrin e projektit për përgatitjen e PKV për NOQ janë inspektuar rreth 57<br />
objekte energjetike dhe janë an<strong>al</strong>izuar rreth 169 mostra vaji. Rezultatet tregojnë që<br />
5,3% e sasisë së an<strong>al</strong>izuar mund të konsiderohet si e dyshuar me PCB (PCB>50 ppm).<br />
Në qoftë së marrim rezultatet e arritura në transformatorët e an<strong>al</strong>izuar dhe i<br />
shtrijmë në të gjithë sasinë e transformatorëve të prodhuar para vitit 1990, atëherë<br />
sasia e transformatorëve të ndotur me PCB mund të jetë:<br />
Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990: 6 000 copë<br />
Pesha mesatare e transformatorëve të Shpërndarjes: 1,5 ton<br />
Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur: 5,3 %<br />
Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur: rreth 320<br />
Pesha e përgjithshme e transformatorëve:<br />
1100 ton<br />
Pesha e përgjithshme e vajit:<br />
300 ton<br />
Pesha e përgjithshme e transformatorëve të thatë: 800 ton<br />
Rreth 10% e transformatorëve e kanë RP-në (Raporti i peshës së vajit me<br />
peshën e transformatorit) >30% dhe nga an<strong>al</strong>izat me test kite nuk kanë rezultuar me<br />
densitet pozitiv (me te madh se 1): këta transformatorë mund të konsiderohen si të<br />
rimbushur dhe të dyshuar për përmbajte të PCB-ve.
Meqenëse më parë nuk ka ekzistuar asnjë kontroll për praninë e PCB-ve në vaj<br />
dhe në pajisje, për të nd<strong>al</strong>uar procesin e ndotjes së tërthortë kërkohet të ndërmerren<br />
veprime të menjëhershme për menaxhimin e PCB-ve.<br />
Inventari Paraprak i PCB-ve nxori në pah mosekzistencën e mëparshme të<br />
normave (limiteve) dhe metodave për an<strong>al</strong>izat e PCB-ve, nivelin e kufizuar të<br />
ndërgjegjësimit të punonjësve përmes menaxhimit të përgjegjësive në sektorin publik<br />
dhe atë privat, ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të zbuluar ndaj rrezikut të PCBve,<br />
nivelin e ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit për PCB-të në të gjitha grupet e<br />
popullsisë, mungesën e informimit dhe ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi<br />
për rrezikun e mundshëm të PCB-ve (të vajrave të transformatorëve), mungesën e<br />
monitorimit të PCB-ve në ajër, tokë dhe ujërat sipërfaqsore e nëntokësore që mund të<br />
jenë ndotur me vaj që përmban PCB.<br />
Kondensatorët<br />
Funksioni kryesor i kondensatorëve është që të japin mbështetje dinamike për<br />
tensionin e sistemit sidomos gjatë stakimit të qarkut elektrik që ndodh menjëherë<br />
mbas defektit, për të siguruar reagimin dinamik më të mirë të mundshëm në kushtet<br />
e rrjetit elektrik me rezistencë rrjeti të ndryshueshme në zona të ndryshme të tij.<br />
Struktura e ndërtimit dhe ana funksion<strong>al</strong>e e kondensatorëve garantojnë si nivel të<br />
ulët të zhurmave ashtu edhe interferencë të ulët magnetike, dukë bërë që ndikimi i<br />
tyre në mjedis të jetë i kufizuar.<br />
Numri i kondensatorëve në objektet e KESH/OSTSH është i kufizuar. Ata janë<br />
vendosur në N/Stacionin 220 kV në Fier (2x25 MVAr), në N/Stacionet 110 kV në<br />
Lushnje dhe në B<strong>al</strong>lsh, (secili prej tyre është 25 MVAr). Ata i përkasin OSTSH-se<br />
ndërsa dy Divizionet e tjerë nuk i përdorin kondensatorët.<br />
Qëllimi i inst<strong>al</strong>imit të kondensatorëve është të ruajnë stabilitetin dhe<br />
kapacitetin e transmetimit të energjisë në rrjet gjatë kushteve të ndryshme të tij.<br />
Kondensatorët përmbajnë sasi të vogël vaji dhe në trupin e tyre ka pak pika lidhëse,<br />
kështu që ata nuk kanë krijuar ndotje mjedisi përreth tyre. Sidoqoftë, NjAM do t’i<br />
ketë në konsideratë këta kondensatorë si burime të mundshëm ndotjeje dhe do të<br />
bëjë kujdes për marrjen e masave parand<strong>al</strong>uese për ndikimin e tyre në mjedis.<br />
Në formë të përmbledhur në tabelat më poshtë jepen të dhëna mbi an<strong>al</strong>izat e<br />
transformatorëve për përmbajtjen e PCB-ve dhe të dhëna të tjera të nxjerra në kuadër<br />
të këtij inventari.<br />
Tabela 10: Të dhëna të përgjithshme për transformatorët objekt i inventarit<br />
Numri i transformatorëve të identifikuar) 544<br />
Numri i transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar ( prova me test-kit) 169<br />
Numri i transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar ( < 50 ppm ) 160<br />
Numri i transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar ( > 50 ppm ) 9<br />
Përqindja e transformatorëve të ndotur me PCB në 5,3 %<br />
krahasim me numrin e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar:<br />
Pesha e përgjithshme e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar, të dyshuar se janë të<br />
ndotur: 230 ton<br />
Pesha e përgjithshme e vajit e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar, të dyshuar se janë<br />
të ndotur: 57 ton<br />
Pesha e përgjithshme e transformatorëve të thatë të an<strong>al</strong>izuar, të dyshuar të
jene të ndotur: 173 ton<br />
Duhet theksuar se të dhënat e mësipërme janë mbështetur në testimet e vajit të<br />
transformatorëve në nënstacione dhe kabina elektrike vetëm me anën e test kiteve<br />
mbasi, hë për hë, në vend këto an<strong>al</strong>iza nuk mund të bëhen me gaz kromatograf.<br />
Rezultatet statistikore për shpërndarjen e rezultateve të transformatorëve të<br />
an<strong>al</strong>izuar jepen në Tabelën 11<br />
Tabela 11 : Shpërndarja e transformatorëve sipas kategorive<br />
Transformatorë të prodhimit të energjisë 8 %<br />
Transformatorë të transmetimit të energjisë 19 %<br />
Transformatorë të shpërndarjes së energjisë 73 %<br />
Përqindja e transformatorëve të shpërndarjes të ndotur 8%<br />
me PCB<br />
Përqindja e transformatorëve të shpërndarjes pa PCB 92 %<br />
Tabela 12: Vjetërsia e transformatorëve (nr. i transformatorëve të marrë në<br />
konsideratë për këto llogaritje: 488)<br />
Vjetërsia mesatare e transformatorëve të inspektuar që e 28 vjet<br />
kanë vitin e prodhimit<br />
Numri i transformatorëve mbi moshë ( > 30 vjet): 218<br />
Përqindja e transformatorëve mbi moshë 45 %<br />
Fig. 6: Grafiku i vjetërsisë së transformatorëve<br />
Fig. 7: Grafiku i vitit të prodhimit të transformatorëve
Shtrirja e mbetjeve të pritshme me PCB të prodhuara para vitit 1990 që do të<br />
eliminohen, mbështetur në sasinë e ndotur me PCB prej 5,3% :<br />
Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990: 6 000 copë<br />
Pesha mesatare e transformatorëve të shpërndarjes: 1,5 ton<br />
Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur: 5,3 %<br />
Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur: rreth 320<br />
Tabela 13. Peshat e transformatorëve dhe e vajit<br />
Pesha e përgjithshme e<br />
1100 ton<br />
transformatorëve:<br />
Pesha e përgjithshme e vajit:<br />
300 ton<br />
Pesha e përgjithshme e<br />
800 ton<br />
transformatorëve të tharë:<br />
Tabela 14. Variante teknike për trajtimin e transformatorëve me vaj PCB<br />
Vaj miner<strong>al</strong> i ndotur me Deklorinim (shpërbërje kimike)<br />
PCB<br />
Transformatorë të<br />
zbrazur<br />
Djegie në furrë çimentoje<br />
Proces me larje<br />
Tabela 15. Variante teknike për trajtimin e transformatorëve me vaj PCB<br />
Vaj miner<strong>al</strong> i ndotur me Djegie në temperatura të larta<br />
PCB<br />
(eksport)<br />
Transformatorët e Procesi i dekontaminimit me<br />
zbrazur<br />
autoklavë (Eksport në BE)<br />
Zonat e ndotura me PCB<br />
Në disa objekte të KESH/OSTSH gjenden shumë transformatorë të vjetër në<br />
përdorim, të cilët janë prodhuar përpara viteve ’70 dhe kanë krijuar ndotje të madhe
në mjedis, veçanërisht në tokë dhe ndoshta në ujërat nëntokësore, për shkak të<br />
pikimeve dhe rrjedhjeve të vajrave gjatë procesit të mirëmbajtjes dhe për shkak të<br />
vjetërsisë. Pjesa më e madhe e tyre janë të vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse<br />
statike, pra poshtë tyre nuk ka gropa betoni ose depozita sekondare. Mund të vihet<br />
re, lehtësisht në mënyrë vizu<strong>al</strong>e, toka e kontaminuar poshtë transformatorëve, gjë që<br />
kërkon të kryhen investigime si në tokë ashtu edhe në ujërat nëntokësorë. Gjithsesi<br />
mund të konsiderohen mjedise mjaft të ndotur Reparti i Riparimit të<br />
Transformatorëve ne Tiranë ku ndodhet edhe magazina qendrore për të gjithë<br />
transformatorët e dëmtuar që vijnë nga të gjitha rrethet e Shqipërisë dhe Reparti i<br />
Rigjenerimit të Vajit në Tiranë.<br />
Reparti i Rigjenerimit të Vajit në Tiranë është një nga më të ndoturit në<br />
Shqipëri. Në këtë impiant vjen për trajtim vaji që është zbrazur nga transformatorët e<br />
dëmtuar ose ka humbur cilësitë e tij dhe më pas mbetjet e nxjerra nga rigjenerimi<br />
shkarkohen pa u trajtuar në lumë ose në tokë. Megjithëse para pak vitesh është bërë<br />
një rikonstruksion i këtij reparti, dyshemeja dhe muret rreth tubacioneve në këtë<br />
repart janë të ndotura më vaj. Në tokën rreth tij vihen re njolla të mëdha vaji, pra<br />
është një pikë e nxehtë ndotjeje që kërkon vëmendje të veçantë.<br />
- Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë, ku ndodhet edhe<br />
magazina qendrore për të gjithë transformatorët e dëmtuar që vijnë për riparim nga<br />
të gjithë objektet e KESH/OST është një tjetër vend i ndotur. Ky repart është në punë<br />
që prej 30 vjetësh dhe në të nuk janë kryer asnjëherë kontrolle për praninë e PCB-ve.<br />
Të gjitha bazamentet prej betoni janë të ndotura me vajin e transformatorëve dhe<br />
gjatë procesit të zbrazjes ose mbushjes së tyre me vaj mund të ndodhin rrjedhje vaji<br />
dhe të ndotet territori, për shkak të mosekzistencës së kushteve të nevojshme në<br />
vendin e punës. Transformatorët janë vendosur direkt në tokë të ndotur me vaj, në<br />
vende të hapura dhe të zbuluar ndaj shiut, erës dhe nxehtësisë. Në këto kushte,<br />
ekziston rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që reparti ndodhet në qytet shumë<br />
afër godinave të banimit.<br />
Për vite të tëra kanë ndodhur shumë rrjedhje vaji për shkak të mungesës së<br />
trajnimit të personelit, mbushjes së papërshtatshme me vaj të depozitave të<br />
transformatorëve ose përdorimit të pajisjeve të vjetra për dërgimin e vajit ne pajisje.<br />
Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e PCB-ve<br />
Problemet përparësore<br />
Mungesë legjislacioni specifik për PCB-të (administrimi, trajtimi, monitorimi,<br />
heqja nga përdorimi);<br />
Vendimi i Këshillit të Ministrave No. 103, dt. 31.3.2002, “Për Monitorimin e<br />
Mjedisit në Republikën e Shqipërisë“ nuk përcakton institucionet që duhet të<br />
monitorojnë praninë e PCB-ve në vajrat e pajisjeve të ndryshme;<br />
Inventar jo i plotë i pajisjeve me PCB;<br />
Mungesë udhëzuesish të brendshëm për administrimin, trajtimin dhe heqjen<br />
nga përdorimi të pajisjeve të KESH-it që përmbajnë PCB;<br />
Shk<strong>al</strong>lë e ulët ndërgjegjësimi te punonjësit potenci<strong>al</strong>isht të ekspozuar ndaj<br />
PCB-ve;<br />
Nivel i ulët i informimit dhe i ndërgjegjësimit të publikut të gjerë për rreziqet<br />
potenci<strong>al</strong>e nga PCB-të (në vajrat e transformatorëve);
Mungesë monitorimi të ndotjes nga PCB-të në mjedise të ndryshme;<br />
Ndotje e mundshme e ajrit, tokës dhe ujërave sipërfaqësorë e nëntokësorë nga<br />
vajrat që përmbajnë PCB;<br />
Objektivat<br />
Krijimi i kuadrit ligjor për administrimin, heqjen nga përdorimi dhe<br />
eliminimin e PCB-ve;<br />
Administrim, trajtim, eliminim dhe monitorim i sigurt i PCB-ve;<br />
Kontroll shëndetësor i grupeve përkatëse të popullsisë;<br />
Kontroll i rreziqeve mjedisore nga PCB-të;<br />
Monitorim i ndotjes nga PCB-të në vajrat e transformatorëve dhe në mjedise të<br />
veçanta;<br />
Rehabilitimi i vendeve të ndotura me PCB.<br />
2.3.3 DDT<br />
DDT filloi të përdoret masivisht në Luftën e II Botërore. Ajo përdorej për të<br />
luftuar sëmundjet që transmetohen me insekte dhe për të mbrojtur trupat. Ajo ishte<br />
veçanërisht efikase në mbrojtjen nga m<strong>al</strong>aria, tifoja, ethet e verdha, verbimi i<br />
lumenjve dhe encef<strong>al</strong>iti. M<strong>al</strong>aria u eliminua afërsisht në vitet 1960. India, e cila<br />
përpara se të futej në përdorim DDT kishte mbi 75 milion raste të tilla, ka tashmë më<br />
pak se një milion që nga vitet 1962, dhe duke filluar prej vitit 1970 ka vetëm 200,000<br />
raste. Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se janë shpëtuar miliona jetë<br />
njerëzish nga përdorimi i DDT.<br />
Tashmë është pothuajse i nd<strong>al</strong>uar përdorimi i DDT në gati të gjitha vendet në<br />
bujqësi dhe një numër vendesh e kanë shtrirë këtë nd<strong>al</strong>im edhe në fushën e shëndetit<br />
publik. Sidoqoftë, në disa vende, ku vektori i m<strong>al</strong>aries është ende i ndjeshëm, DDT<br />
përdoret për dezinfektimin e banesave, pra në mjediset e brendshme, në formë<br />
aerosoli.<br />
Kapitulli që vijon përmbledh disa të dhëna për përdorimin e DDT dhe lindanit<br />
në të shkuarën në Shqipëri dhe i vlerëson ato në lidhje me kërkesat e Konventës së<br />
Stokholmit. Së fundi, evidentohen problemet prioritare dhe objektivat, si dhe<br />
propozohen disa hapa për të ardhmen.<br />
Kërkesat e veçanta të Konventës së Stokholmit<br />
P<strong>al</strong>ët: [Artikulli 3, para. 1]<br />
(b) “të nd<strong>al</strong>ojnë prodhimin & përdorimin” e kimikateve të Aneksit B<br />
“për qëllime të pranueshme” të specifikuara për këto kimikate<br />
Të gjitha P<strong>al</strong>ët të eliminojnë prodhimin dhe përdorimin e DDT me përjashtim<br />
të atyre që njoftojnë Sekretariatin që kanë synimin të prodhojnë dhe/ose të përdorin<br />
DDT në programet për kontrollin e vektorëve ( “për qëllime të pranueshme” në<br />
Aneksin B):<br />
P<strong>al</strong>ët duhet të përfshihen në një Regjistër të DDT specifik të hapur për<br />
publikun dhe që mbahet në Sekretariat.<br />
P<strong>al</strong>a mund të tërhiqet nga regjistri i DDT në çdo kohë.<br />
Prodhimi dhe/ose përdorimi duhet të bëhen në përputhje me rekomandimet<br />
dhe udhëzimet e OBSH-së, dhe vetëm në ato raste kur P<strong>al</strong>a nuk disponohen<br />
<strong>al</strong>ternativa të tjera të sigurta, efektive dhe të përb<strong>al</strong>lueshme financiarisht<br />
Gjendja në Shqipëri.
DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër<br />
vektorëve të m<strong>al</strong>aries.<br />
Shqipëria ka qenë një vend ku m<strong>al</strong>aria ishte mjaft e përhapur dhe gjysma e<br />
popullsisë së atëhershme (në vitin 1959) është mbrojtur me anë të spërkatjes dy herë<br />
në vit të banesave me DDT, numri i të cilave arriti në mbi 100.000.<br />
Në qytete është kryer fushata antilarva. Në zonat moç<strong>al</strong>ore dhe këneta është<br />
kryer spërkatja me avionë në interv<strong>al</strong>e 10 – 15 ditore gjatë periudhës maj-tetor.<br />
Në vitet 1946-1947 deri 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe HCH<br />
për spërkatjen e banesave me metodën manu<strong>al</strong>e si dhe përdorimit të avionit në<br />
sipërfaqet ujore, ku ka qenë shumë e përhapur mushkonja anofele, arritën 90-120<br />
ton. Krahas masave bonifikuese, të diagnostikimit dhe të mjekimit masiv e<br />
parand<strong>al</strong>ues, përdorimi i DDT në luftën kundra vektorëve të m<strong>al</strong>aries vlerësohej i<br />
çmuar për shkak të efektit te lartë dhe të zgjatur, qoftë dhe me një apo dy spërkatje<br />
në vit të mureve të banesave.<br />
DDT zakonisht kombinohej si më poshtë:<br />
- DDT emulsion 25% për banesat në zona të largëta e pa rrugë dhe DDT teknik<br />
(tretje në vajguri) në zonat më të afërta më rrugë.<br />
- DDT emulsion 25% me hollim 1:40 për spërkatjen me avion, nga 1 deri 3<br />
mbushje në ditë me 1000 litra secila.<br />
- Kombinime: 10 litra DDT emulsion 25% + 1 kg heksakloran + 10 lit. Flibol<br />
(SCHVIM 1:50) ose DDT 25% emulsion me flibol në pjesë të barabarta (1:1), nga e cila<br />
1 lit hollohet me 40 lit ujë.<br />
DDT ka qenë mjaft i kërkuar nga popullata edhe për luftimin e insekteve të<br />
tjera si morrat, mizat, pleshtat e çimkat, që kishin pushtuar familjet e zonave të<br />
varfra të Shqipërisë të asaj kohe.<br />
Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së m<strong>al</strong>aries në Shqipëri, çka u<br />
çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar.<br />
Sipas studiuesve dhe ekspertëve m<strong>al</strong>ariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor<br />
më pas vitit 1970. Në konsultimet e bëra ata deklarojnë se një rezervë prej 20-30 ton u<br />
mbajt nga Ministria e Shëndetësisë për dy arsye :<br />
E para: Megjithëse ishte re<strong>al</strong>izuar çrrënjosja e m<strong>al</strong>aries, mund të priteshin<br />
shpërthime të mundshme nga raste të importuara;<br />
E dyta: sepse kishte filluar rezistenca e mushkonjave anofeles, pas një<br />
përdorimi prej mbi 20 vjetësh.<br />
Informarcioni i mbledhur nga disa rrethe dëshmon se DDT dhe lindani janë<br />
përdorur deri 15 vjet më parë. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes dhe<br />
parazitëve. Përdorej kryesisht në pomada dhe emulsione 1% gjatë periudhës 1975 –<br />
1985. Pas kësaj kohe u nd<strong>al</strong>ua përdorimi i tij për shkak të rezistencës së parazitëve.<br />
Ndonëse ndikimi i pesticideve në shëndetin publik ka qenë i njohur, në<br />
Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose mbledhje të dhënash për të<br />
përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga ISHP për të<br />
studiuar mbetjet e pesticideve në zinxhirin ushqimor dhe në gjakun e disa banorëve.<br />
Këto depistime janë kryer në një zonë të Porto-Romanos (pranë ish-uzinës së<br />
prodhimit të kimikateve).<br />
Në gjakun e personave që jetojnë në rrethinat dhe në territorin e ish-fabrikës<br />
janë gjetur nivele të izomerive α dhe β të HCH-së, që shkojnë, përkatësisht, deri
0.0028 µg/ml dhe nga 0.005 µg/ml në 0.0915 µg/ml. Nivelet më të larta i kanë<br />
personat që jetojnë në territorin e ish-uzinës së përmendur më sipër. Vlerat e matura<br />
për izomerin γ ishin të krahasueshme me ato të provave të bardha. Në mostrat e<br />
an<strong>al</strong>izuara vlerat e izomerit δ ishin të pakapshme.<br />
Tabela 16: Rezultatet an<strong>al</strong>itike të HCH në qumësht të krahasuara<br />
me mostrat e UNEP-it<br />
Kampioni α-HCH β-HCH γ-HCH δ-HCH gjithsej HCH<br />
(lindan)<br />
mg/kg dhjamë<br />
Kampioni i 4.86 7.27 0.13 0.47 12.7<br />
UNEP<br />
Qumësht 3.34 2.69 0.39 0.39 6.8<br />
(kampioni i<br />
ISHP)<br />
Burimi: Tafaj L. (2003): Një zonë e ndotur me heksaklorociklohekzan në<br />
Shqipëri, Perspektiva e shëndetit mjedisor, Forumi i VII Ndërkombëtar i HCH dhe<br />
Pesticideve, Kiev, Ukrainë, 5-7 qershor 2003.<br />
Prania e niveleve të larta të izomereve β të HCH, krahasuar me izomerët e<br />
tjerë HCH mund të shpjegohet me aftësinë e këtyre izomerëve për t’u vendosur dhe<br />
për të qëndruar më gjatë se të tjerët. Niveli i izomereve β të HCH, është dukshëm i<br />
ulët në personat që qëndrojnë larg fabrikës, deri në nivele të ulëta për personat që<br />
jetojnë në largësi 120 m në veri të fabrikës.<br />
Dy kampione qumështi të marra në zonën e Porto-Romanos në kuadër të<br />
studimit të fizibilitetit të UNEP dhe në kuadër të një studimi të kryer nga ISHP,<br />
përmbanin nivele të larta të HCH.<br />
Përqendrimi maksim<strong>al</strong> i lejuar për lindanin në yndyrën e qumështit është 0.2<br />
mg/kg (në bazë të legjislacionit Gjerman). Nivelet e lartpërmendura të HCH të<br />
gjetura në qumësht e k<strong>al</strong>ojnë 30-60 herë këtë përqendrimi maksim<strong>al</strong> të lejuar.<br />
Përqendrimet i izomerëve të HCH të gjetur në mostrat e qumështit në Porto<br />
Romano tejk<strong>al</strong>ojnë dhjetëra herë rastet e literaturës te viteve ’70, në periudhën kur<br />
filloi kufizimi i përdorimit të HCH.<br />
Të dyja mostrat na japin idenë për nivelin e shk<strong>al</strong>lës së ndotjes dhe për nivelet<br />
shumë të larta të HCH në qumështin e prodhuar në zonën e Porto Romanos, e cila<br />
është tregtuar edhe në zona të tjera të rrethit të Durrësit.<br />
Përqendrimi i HCH i gjetur në qumësht na jep një ide të qartë që nuk mund të<br />
përdoret për konsum nga njerëzit mbasi përbën rrezik serioz për shëndetin publik.<br />
Në tabelën 17 jepet situata në lidhje me NOQ-të në sektorin e shëndetësisë në<br />
dhjetor 2005 sipas inventarizimit të kryer në kuadër të projektit për përgatitjen e<br />
Planit Kombëtar të Veprimit për NOQ-të.<br />
Sasitë e identifikuara të DDT dhe heksakloranit/lindanit janë hequr nga<br />
Shqipëria në kuadër të projektit të MMPAU, ‘‘Riamb<strong>al</strong>azhimi dhe largimi nga<br />
Shqipëria i pesticideve dhe kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës” i financuar nga<br />
Qeveria Holandeze. Ky largim u përfundua në muajin korrik 2006.<br />
Tabela 17: Stoqe të DDT e të Lindanit në magazinat e MSH
Nr Rrethi Vendndodhja<br />
Sasia DDT Sasia Lindan Paketimi<br />
(kg) (kg)<br />
1 Gjirokastër DKSHP 50 kg sol. - Fuçi<br />
25 %<br />
2 Durrës DKSHP 200 kg sol.<br />
25 %<br />
24.2 kg<br />
(sol.10%)<br />
Fuçi, shishe x<br />
500 ml<br />
3 Elbasan DKSHP 100 kg sol. - Fuçi<br />
25%<br />
4 Lushnjë DKSHP 1040 kg 200 (HCH) Fuçi, thasë<br />
sol. 25%<br />
5 Lezhë DKSHP - 704.6 (sol. Shishe x 50 ml<br />
10%)<br />
6 Rezerva Lundër 108 kg sol. 212 (pluhur) Fuçi<br />
shtetërore<br />
25%<br />
Gjithsej 6 vende 1948 kg<br />
sol 25%<br />
1140 kg Fuçi, shishe,<br />
thasë<br />
Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e DDT.<br />
Problemet prioritare që janë të lidhura me kontrollin dhe administrimin e ishmagazinave<br />
të DDT, kanë të bëjnë me mjedisin, tokën, kontaminimin e ujërave<br />
sipërfaqësore dhe nëntokësore. Është e domosdoshme që laboratorët përkatës të<br />
pajisen me aparatura për të kryer an<strong>al</strong>izat e kontrollit për ndotjen e krijuar në mjedis,<br />
tokë, ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore dhe, në të njëjtën kohë, të trajnohet stafi.<br />
Kështu mund të arrihet të bëhet an<strong>al</strong>iza, vlerësimi i riskut dhe të përcaktohen<br />
ndërhyrjet e nevojshme e të sigurta për mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe të<br />
mjedisit.<br />
Problemet përparësore.<br />
Mungesë e kapaciteteve për studime an<strong>al</strong>itike në lidhje me kontaminimin e<br />
ish- magazinave të DDT, si edhe të mjedisit rrethues;<br />
Mungesë ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve<br />
të mundshme në shëndet për popullatën që jeton në afërsi të këtyre vendeve .<br />
Objektivat<br />
Forcimi i kapaciteteve të laboratorëve të IMB, ISHP, dhe LQU për monitorimin<br />
e DDT.<br />
Përcaktimi i kontaminimit eventu<strong>al</strong> të ish-magazinave dhe zonave përreth tyre<br />
nga DDT;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve të<br />
mundshme në shëndet për popullatën që jeton në afërsi të këtyre vendeve.<br />
2.3.4 NOQ-të e Prodhuara Jo-Qëllimisht<br />
Hyrje<br />
NOQ-të e prodhuar në mënyrë të paqëllimshme, siç përcaktohet në Konventën<br />
e Stokholmit, janë dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />
polikloruara (PCDD) si dhe bifenilet e polikloruara (PCB), ku PCB-të janë formuara<br />
si nënprodukte.<br />
Dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />
polikloruara (PCDD) janë ndotësit mjedisor të zbuluar në pothuajse të gjithë
komponentët e ekosistemit të globit në sasi gjurmësh. Përbërës të kësaj klase në<br />
veçanti kanë shkaktuar problemet kryesore mjedisore.<br />
Ekzistojnë 75 lloje dioksinash (PCDD) dhe 135 lloje (PCDF) furanesh. Shtatë<br />
lloje dioksinash dhe 10 lloje furanesh janë përcaktuar si toksike.<br />
Dioksinat janë ndër kimikatet më toksike të njohura nga njeriu, 10 herë më<br />
toksike se armët kimike (Zarin, Zaman, VX) ose toksinat natyr<strong>al</strong>e (helmi i një lloji<br />
peshku, gjarpri), dhe 100 herë më toksike se striknina. Rr<strong>al</strong>lëherë shkaktohen<br />
helmime akute, por dioksinat janë të qëndrueshme dhe bio-akumulohen te njeriu. Si<br />
pasojë, problemi kryesor janë efektet kronike.<br />
Rreth 90% e PCDD dhe PCDF merren nga njeriu nëpërmjet zinxhirit<br />
ushqimor. Rrugë të tjera të rëndësishme të ekspozimit mund të jenë thithja nëpërmjet<br />
frymëmarrjes ose gëlltitja e grimcave të ndotura.<br />
PCDD/PCDF, në d<strong>al</strong>lim nga kimikatet e tjera NOQ, si pesticidet e<br />
polikloruara, si psh DDT, asnjëherë nuk prodhohen në mënyrë të qëllimshme. NOQtë<br />
aksident<strong>al</strong>e formohen nga nënproduktet e aktiviteteve të shumta industri<strong>al</strong>e dhe<br />
më shumë nga proceset e djegies.<br />
Të gjitha format e djegies, industri<strong>al</strong>e dhe shtëpiake, mund të çlirojnë dioksina<br />
në qoftë se është i pranishëm klori, qoftë edhe në sasi të vogla (gjurmë):<br />
Djegia e mbeturinave (duke përfshirë mbetjet urbane, mjekësore dhe të<br />
rrezikshme).<br />
Djegia e lëndëve djegëse të ngurta dhe të lëngshme duke përfshirë qymyrin,<br />
naftën dhe drutë në impiante të mëdha, siç janë ato të prodhimit të energjisë elektrike<br />
dhe në sasi të vogël në sobat e ngrohjes dhe zjarret shtëpiake.<br />
Procese të tjera si djegie e mbeturinave të oborreve të shtëpive, zjarret e mëdha<br />
dhe zjarret aksident<strong>al</strong>e;<br />
Proceset industri<strong>al</strong>e, duke përfshirë proceset termike, prodhimin e met<strong>al</strong>eve,<br />
uzinat e skorieve, furrat me hark elektrik dhe prodhimi i met<strong>al</strong>eve jo ferrore;<br />
Proceset e prodhimit kimik. Prodhimi i pesticideve aromatike të polikloruara<br />
p.sh. 2,4,5-T dhe PCP; fenolet e kloruara; disa tretës të kloruar dhe vinil-kloruret;<br />
Kërkesat përkatëse të Konventës së Stokholmit<br />
Vendet p<strong>al</strong>ë duhet të marrin të paktën masat e më poshtme:<br />
përgatitjen e planit të veprimi;<br />
pakësimi i shkarkimeve ose eliminimi që në burim;<br />
zëvendësimi i materi<strong>al</strong>eve, produkteve, proceseve;<br />
futjen e Teknikave më të Mira të Disponueshme (TMD) dhe të Praktikave më<br />
të Mira Mjedisore (PMM) për burimet e reja dhe ekzistuese.<br />
Plani i Veprimit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm [Neni 5, para. (a)]<br />
Çdo vend anëtar duhet të përgatisë një Plan Veprimi ose, kur vlerësohet e<br />
domosdoshme, Plan Rajon<strong>al</strong>, brenda dy vjetësh nga data e hyrjes në fuqi të kësaj<br />
Konvente për këtë vend, dhe, më pas, ta zbatojë këtë Plan si pjesë e planit të zbatimit<br />
të specifikuar në Nenin 7, i projektuar të identifikojë, karakterizojë dhe trajtojë<br />
shkarkimin e kimikateve të renditura në Aneksin C.<br />
Plani i Veprimit duhet të përfshijë elementet e mëposhtëm:<br />
(i) Një vlerësim të shkarkimeve ekzistuese dhe atyre të parashikuara, duke<br />
përfshirë hartimin e inventarit në burim dhe vlerësimin e shkarkimeve, duke marrë<br />
në konsideratë kategoritë e burimeve të identifikuara në Aneksin C;
(ii) Një vlerësim të efikasitetit të ligjeve dhe politikave të Vendeve Anëtare<br />
lidhur me menaxhimin e këtyre shkarkimeve;<br />
(iii) Strategjitë për të arritur detyrimet e këtij paragrafi, duke marrë në<br />
konsideratë vlerësimet në pikat (i) dhe (ii);<br />
(iv) Hapat për të promovuar edukimin duke trajnuar me qëllim<br />
ndërgjegjësimin për këto Strategji;<br />
Një rishikim çdo 5 vjet të këtyre strategjive.<br />
Një program për zbatimin e Planit të Veprimit, duke përfshirë aty strategjitë<br />
dhe masat;<br />
Promovimi i zbatimit të masave të vlefshme, të mundshme dhe praktike që në<br />
mënyrë të shpejtë dhe të dukshme mund të pakësojnë nivelin e shkarkimeve ose<br />
eliminimin në burim.<br />
Plani i Veprimit duhet të përgatitet brenda 2 vjetësh nga hyrja në fuqi dhe<br />
mund të jetë kombëtar ose rajon<strong>al</strong>, pjesë përbërëse e planit të përgjithshëm sipas<br />
Nenit 7.<br />
Për burimet industri<strong>al</strong>e të cilat P<strong>al</strong>ët i kanë identifikuar si me potenci<strong>al</strong><br />
relativisht të lartë formimi dhe shkarkimi të NOQ-ve në mjedis (duke përfshirë ato të<br />
kategorive në Aneksin C Pjesa II), ato duhet:<br />
për burimet e reja të sigurojnë këto veprime:<br />
promovimin, dhe siç parashikohet për një plan veprimi, përdorimin e TMD<br />
[Neni 5, para. (d)]<br />
faza për secilën prej kërkesave të TMD-s për burimet e reja në kategoritë e<br />
Aneksit C pjesa II, sa më shpejt që te jetë e mundur te praktikohet, por jo më vonë se<br />
4 vjet pas hyrjes në fuqi<br />
promovimi i përdorimit të PMM [Neni 5, para. (d)]<br />
për burimet ekzistuese, promovimi i TMD dhe PMM [Neni 5 (e)]<br />
Kjo përfshin:<br />
Përdorimin e materi<strong>al</strong>eve të modifikuara, prodhimeve dhe proceseve për të<br />
parand<strong>al</strong>uar formimin dhe shkarkimin në mjedis të kimikateve të renditura në<br />
Aneksin C, duke marrë në konsideratë udhëzimet e përgjithshme për masat për<br />
parand<strong>al</strong>imin dhe pakësimin e shkarkimeve në Aneksin C dhe udhëzimet që do të<br />
miratohen nga Konferenca e p<strong>al</strong>ëve.<br />
Promovimi në përputhje me afatin kohor të zbatimit të këtij Plani Veprimi, do<br />
të kërkojë përdorimin e TMD për burimet e reja brenda kategorisë së burimeve të<br />
cilat një vend p<strong>al</strong>ë i ka identifikuar si të sigurt, me një vëmendje të veçantë në fillim<br />
për kategoritë e burimeve të identifikuara në Pjesën e II të Aneksit C. Në çdo rast,<br />
kërkesat për të përdorur TMM për burimet e reja të renditur në pjesën II të Aneksit<br />
duhet të re<strong>al</strong>izohen sa më shpejt që të jetë praktike por jo më vonë se katër vjet nga<br />
hyrja në fuqi e kësaj Konvente për këtë P<strong>al</strong>ë.<br />
Gjatë zbatimit të TMD dhe PMM, p<strong>al</strong>ët duhet të marrin në konsideratë<br />
udhëzimet e përgjithshme për masat parand<strong>al</strong>uese dhe uljen e shkarkimeve në këtë<br />
Aneks dhe udhëzimet për TMD që do të miratohen nga Konferenca e P<strong>al</strong>ëve.<br />
Gjendja e NOQ-ve të paqëllimshme në Shqipëri<br />
Inventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në<br />
Shqipëri është bërë në përputhje me Manu<strong>al</strong>in e UNEP për identifikimin dhe<br />
vlerësimin sasior të dioksinave dhe furaneve. Nismat orientohen drejt shkarkimeve
dhe transferimeve të PCDD/PCDF në pesë ndarjet e mëposhtme: Ajri, Uji, Toka,<br />
Mbeturinat dhe Produktet .<br />
Sipas inventarit janë 9 kategori të burimeve të NOQ-ve të paqëllimshme:<br />
1. Mbetjet nga djegiet;<br />
2. Prodhimi i materi<strong>al</strong>eve met<strong>al</strong>ike dhe jo met<strong>al</strong>ike;<br />
3. Prodhimi i energjisë dhe ngrohja/gatimi;<br />
4. Prodhimi i miner<strong>al</strong>eve;<br />
5. Transporti;<br />
6. Djegiet e pakontrolluara;<br />
7. Prodhimi i kimikateve dhe materi<strong>al</strong>eve të konsumit;<br />
8. Të ndryshme;<br />
9. Mbulimi në tokë / eliminimi.<br />
Të dhënat për inventarin janë mbledhur kryesisht nga burime zyrtare, si psh<br />
MMPAU (Raportet Mjedisore për vitet 2000-2002), INSTAT dhe ARM.<br />
Në mungesë të burimeve zyrtare, u mblodhën të dhëna nga shoqëri private<br />
ose nga ekspertë që punojnë në këto industri. Në të gjitha rastet të dhënat e<br />
mbledhura janë rishikuar dhe verifikuar.<br />
Si Faktorë të shkarkimeve janë përdorur ata që rekomandohen nga metodika e<br />
UNEP për kategorinë përkatëse dhe nënkategoritë e burimeve të PCDD/PCDF (te<br />
dhënat janë shprehur në gram toksik ekuiv<strong>al</strong>ent në vit: g.TEQ/Vit)<br />
Në Tabelën 18 jepen sasitë e PCDD/PCDF-ve të çliruara në Shqipëri për vitin<br />
2004. Siç shihet djegia e pakontrolluar është burimi kryesor i shkarkimeve në ajër<br />
duke zënë rreth 73.54% të tot<strong>al</strong>it.<br />
Djegia e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore, është burimi tjetër më i madh i shkarkimeve,<br />
duke zënë rreth 23.8% të tot<strong>al</strong>it kombëtar. Përqindja e kategorive të tjera mbetet e<br />
pandjeshme.<br />
Diskutim për inventarin e shkarkimeve të NOQ-ve të paqëllimta<br />
Në kapitullin më poshtë janë përshkruar rezultatet e inventarit të parë të<br />
NOQ-ve jo të qëllimshme në Shqipëri, duke identifikuar shqetësimet dhe problemet<br />
kryesore, si dhe objektivat dhe zgjedhjet e menaxhimit lidhur me to.<br />
1. Mbeturinat spit<strong>al</strong>ore<br />
Shkarkimet ne ajër nga djegia e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore llogariten në 23.8% të<br />
tot<strong>al</strong>it të burimeve nga PCDD/PCDF.<br />
Ka vetëm një incenerator (impiant djegieje) për mbetjet spit<strong>al</strong>ore në Shqipëri.<br />
Ky incenerator është i inst<strong>al</strong>uar në Qendrën Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”. Ai<br />
është parashikuar të përpunojë vetëm mbetjet jo-patologjike, por në praktikë mbetjet<br />
spit<strong>al</strong>ore nuk ndahen përpara djegies.<br />
Inceneratori ka një kapacitet 108 kg/h, por teknologjia nuk është e<br />
përshtatshme për të eliminuar çlirimin në mjedis të NOQ-ve, sepse temperatura është<br />
nën 1000 0C dhe inceneratori nuk ka sistem filtrash për të pastruar gazet që d<strong>al</strong>in nga<br />
djegia. Në qoftë se mbetjet spit<strong>al</strong>ore digjen në kushte që nuk bazohen në TMD dhe<br />
PMM, kjo përbën një potenci<strong>al</strong> te konsiderueshëm për çlirimin në ajër të PCDD dhe<br />
PCDF, në përqendrime relativisht të larta.
Tabela 18: Shkarkimi i PCDD/PCDF në Shqipëri për vitin 2004<br />
Shkarkimi vjetor, g TEQ/vit<br />
Kategoritë e<br />
Ajri Uji Toka Produkte Mbetje<br />
burimeve<br />
Djegia e mbeturinave 14 0 0 0 0.070<br />
spit<strong>al</strong>ore<br />
Prodhimi i met<strong>al</strong>eve 0.935 0 2.91 0 0<br />
ferrore dhe jo ferrore<br />
Prodhimi i energjisë 0.000563 0 0 0 0.000111<br />
dhe ngrohja<br />
Prodhimi i<br />
0.2577 0 0.150 0 0.00045<br />
miner<strong>al</strong>eve<br />
Transporti 0.3304245 0 0 0 0<br />
Proceset e<br />
43.154463 0 0.0065204 0 0<br />
pakontrolluara të<br />
djegies<br />
Kimikate dhe 0 0 0 0 0<br />
materi<strong>al</strong>e për konsum<br />
Të ndryshme 0 0 0 0 0<br />
Vend-depozitimet e 0 57.52910 0 0 0<br />
mbeturinave<br />
Gjithsej 58.6781505 57.5291 3.0665204 0 0.070561<br />
Nuk ka të dhëna të sakta për sasinë e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore të djegura në këtë<br />
incenerator por, nga an<strong>al</strong>iza e Raportit të ISHP, rezulton se kapaciteti i shfrytëzuar i<br />
inceneratorit nuk është më shumë se 40%.<br />
Pjesa kryesore e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në qytete të ndryshme të Shqipërisë<br />
depozitohen direkt në vend-depozitime të pakontrolluara. Disa spit<strong>al</strong>e ende përdorin<br />
praktikën e djegies në mjedis të hapur të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore. Shkarkimet nga këto<br />
burime të pakontrolluara nuk janë vlerësuar ende dhe, për rrjedhojë, nuk janë të<br />
përfshira në llogaritjet e inventarit. Çlirimet që figurojnë në inventar paraqesin<br />
vlerësimin minim<strong>al</strong> të mundshëm.<br />
2. Prodhimi i met<strong>al</strong>eve ferrore dhe jo ferrore<br />
Prodhimet met<strong>al</strong>ore në Shqipëri konsistojnë në prodhimin e çelikut, hekurit<br />
për ndërtim dhe prodhimin e ferro-kromit.<br />
Industria përfshin Kombinatin Met<strong>al</strong>urgjik, në Elbasan, që administrohet nga<br />
shoqëria turke “Kurum” dhe uzinat e ferrokromit në Elbasan dhe në Burrel që janë<br />
në pronësi të shoqërisë it<strong>al</strong>iane “Darfo”.<br />
Operacionet që kryen “Kurum” konsistojnë në dy linja prodhimi, një që<br />
prodhon vetëm çelik të cilësisë së dytë dhe një tjetër që prodhon shufra çeliku për
ndërtim. Prodhimi i kësaj uzine për vitin 2004 ishte 140 000 ton.<br />
Nga uzinat që administron shoqëria “Darfo” vetëm linja e prodhimit të ferrokromit<br />
në Elbasan është në funksionim me një kapacitet të prodhimit vjetor prej<br />
40.000 ton.<br />
PCDD/PCDF e çliruara në këto aktivitete janë rreth 1.6 % të shkarkimeve<br />
tot<strong>al</strong>e.<br />
3. Prodhimi i energjisë dhe ngrohja<br />
Prodhimi i energjisë, ngrohja dhe gatimi, llogarisin shkarkime shumë të paktë<br />
të NOQ-ve jo të qëllimshëm. Energjia elektrike dhe djegia e drurit, përbëjnë<br />
pothuajse burimet e vetme të energjisë që përdoret për nevoja shtëpiake.<br />
Një nga arsyet e shkarkimeve të ulëta në këtë grup është fakti që nga 8<br />
termocentr<strong>al</strong>e të inst<strong>al</strong>uar në Shqipëri, vetëm ai i Fierit është akoma në gjendje pune.<br />
Konsumi për nevoja shtëpiake pritet të rritet duke ndjekur rritjen e popullsisë.<br />
Zhvillimi ekonomik mund të ndryshojë traditën dhe të rrisë kërkesën për energji.<br />
4. Përpunimi i miner<strong>al</strong>eve<br />
Shkarkimet e NOQ-ve jo të qëllimshme vijnë edhe nga përpunimi i<br />
miner<strong>al</strong>eve, prodhimet e çimentos, gëlqeres, tullave dhe nga asf<strong>al</strong>to-betoni. Ka dy<br />
fabrika çimentoje në funksionim, një në Elbasan dhe një në Fushë-Krujë. Të dyja janë<br />
në pronësi dhe menaxhim privat. Në vitin 2004, prodhimi në Elbasan ishte 573.000<br />
ton çimento dhe 153.000 ton klinker. Prodhimin e gëlqeres në Elbasan e ka filluar<br />
shoqëria private “Kurum”. Në vitin 2004 ky prodhim ishte 15.000 ton. Për më tepër,<br />
janë shtuar shumë prodhuesit artizan të gëlqeres, por për ta nuk ka të dhëna të sakta<br />
për sasinë e prodhuar.<br />
Prodhimi i tullave është shumë i përhapur në Shqipëri. Gjatë vitit 2004 në 14<br />
fabrika u prodhuan në tot<strong>al</strong> rreth 431.000 ton tulla. Shkarkimet në ajër nga kjo<br />
industri nuk janë të mëdha, duke u llogaritur në më pak se 0.5% të shkarkimeve<br />
tot<strong>al</strong>e.<br />
5. Transporti<br />
Gjatë viteve të tranzicionit ekonomik, sektori i transportit në Shqipëri ka bërë<br />
ndryshime të shpejta.<br />
Konsumi tot<strong>al</strong> i karburantit për Shqipërinë është 671.733 ton nga të cilat<br />
480.876 ton janë përdorur vetëm në sektorin e transportit. Përveç kësaj, konsumi i<br />
benzinës llogaritet në 41.589 ton, ndërsa konsumi i gazoilit është 38.928 ton. Një arsye<br />
e konsumit të lartë të karburantit në Shqipëri është përqindja e lartë që zënë<br />
automjetet e përdorura.<br />
Rritja e popullsisë, urbanizimi, dhe zgjerimi i infrastrukturës rrugore,<br />
zhvillimi ekonomik, etj do të çojnë në një rritje të kërkesës për energji në sektorin e<br />
transportit. Si pasojë, mund të pritet një rritje e çlirimit të NOQ-ve jo të qëllimshme
nga sektori i transportit. Megjithatë, miratimi i legjislacionit përkatës mjedisor mund<br />
ta frenojë këtë prirje dhe me rritjen e të ardhurave do të kemi më pak ndotje nga<br />
automjetet e reja që do të zëvendësojnë të vjetrit.<br />
Shkarkimet e sektorit të transportit kanë ndikim të kufizuar në sasinë gjithsej<br />
të NOQ-ve të pa qëllimshme që shkarkohen në ajër (5.63% e shkarkimeve gjithsej).<br />
6. Proceset e djegieve të pakontrolluara<br />
Kontribuesi kryesor i çlirimit të PCDD/PCDF në Shqipëri është kategoria e<br />
proceseve të djegieve të pakontrolluara, ku përfshihen mbeturinat të cilat digjen në<br />
mënyrë spontane ose të qëllimshme në mjedis të hapur. Kjo kategori përbën më<br />
shumë se 73.54 % të shkarkimeve gjithsej në ajër. Gjithashtu, kjo kategori është<br />
kontribuuesi kryesor për shkarkimet në ujë të PCDD/PCDF duke zënë pothuajse 100<br />
% të shkarkimeve.<br />
Në kategorinë e proceseve të djegieve të pakontrolluara janë marrë në<br />
shqyrtim vetëm djegia e mbetjeve urbane dhe zjarret aksident<strong>al</strong>e.<br />
Mbeturinat urbane<br />
Mbeturinat urbane të krijuara në qytetet kryesore llogariten në 0,815 kg/ditë<br />
për person mesatarisht. Gjatë vitit 2004 mesatarja e prodhimit të mbetjeve urbane në<br />
Shqipëri ishte 410.922 ton nga të cilat rreth 43.000 ton janë djegur.<br />
Sistemi i menaxhimit të mbetjeve në Shqipëri është i dobët dhe i pafinancuar<br />
për të kryer një menaxhim mjedisor të mbetjeve. Sistemet e grumbullimit, transportit<br />
dhe depozitimit nuk kanë burime financiare të mjaftueshme dhe nuk janë ngritur<br />
ende vend-depozitime sanitare. Mbetjet grumbullohen në damba të hapura të cilat<br />
janë të papërshtatshme për menaxhim mjedisor.<br />
Mbetjet nuk ndahen përpara depozitimit përfundimtar. Për më tepër,<br />
grumbullimi i pjesshëm i tyre ka çuar në djegien e mbetjeve në oborret e shtëpive dhe<br />
në rrugë (dhe kontejner) me qëllim uljen e volumit. Gjithashtu, djegiet e<br />
pakontrolluara bëhen për të mbledhur më lehtë mbeturina që gjejnë treg shitje si<br />
mbetjet met<strong>al</strong>ike. Veprime te tilla kryhen edhe në sheshet e depozitimit të mbetjeve<br />
(që janë vend-depozitime të pakontrolluara).<br />
Në Shqipëri ka vetëm një sistem të përgjithshëm të grumbullimit të mbetjeve<br />
urbane për qytetet e mëdha, ndërsa fshatrat nuk përfshihen në këtë sistem të<br />
grumbullimit të mbetjeve urbane. Nga mbetjet e grumbulluara, vetëm një pjesë<br />
shkon për t’u depozituar, për shkak të mungese së fondeve dhe organizimit të<br />
paefektshëm nga strukturat lok<strong>al</strong>e përgjegjëse.<br />
Mosndarja e mbeturinave, shpërndarja dhe djegia e pakontrolluar renditet si<br />
një nga problemet më të rëndësishme mjedisore në vend. Janë bërë disa hapa të parë<br />
për të rregulluar situatën në kuadër të Strategjisë së Menaxhimit të Mbetjeve të<br />
Ngurta Urbane të Shqipërisë, e vitit1997. Kjo strategji ka edhe një Plan Veprimi që<br />
trajton forcimin e kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e, legjislacionin, investimet dhe aktivitete<br />
të tjera ndërgjegjësuese. Një nga rezultatet është miratimi i ligjit për depozitimin e<br />
mbetjeve urbane dhe ligjit për menaxhimin e mbetjeve urbane. Gjithashtu, në vitin<br />
2005 filluan disa nisma të vogla për riciklimin dhe ndarjen e mbetjeve urbane. Tani<br />
për tani, riciklohen 4% e met<strong>al</strong>eve, 2% e plastikave dhe 1% letrës.
Zjarret në Pyje<br />
Në vitin 2002, janë djegur rreth 54.6 hektarë pyje dhe 39.6 ha kullota. Drejtoria<br />
e Pyjeve ka forcuar masat përkatëse për pakësimin e zjarreve të pakontrolluara. Me<br />
zbatimin më rigoroz të legjislacionit dhe përmirësimet e mëtejshme në këtë drejtim,<br />
do të arrihet edhe pakësimi i zjarreve në pyje.<br />
Problemet parësore dhe objektivat për administrimin e NOQ-ve.<br />
Problemet përparësore<br />
Përmirësimi i kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong> për kontrollin efektiv të çlirimit të<br />
NOQ-ve prodhuar në mënyrë të paqëllimshme;<br />
Sistem i dobët i administrimit të mbetjeve (sistem administrimi i<br />
papërshtatshëm dhe djegie e pakontrolluar e mbetjeve)<br />
Depozitimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore jashtë kritereve mjedisore.<br />
Nivel i ulët ndërgjegjësimi për rrezikshmërinë lidhur me çlirimin e<br />
paqëllimshëm nga aktorët kryesorë dhe publiku në përgjithësi.<br />
Kontribuesi kryesor i shkarkimeve të PCDD/PCDF në Shqipëri është<br />
kategoria e proceseve të djegieve të pakontrolluara, të cilat përfshijnë venddepozitimet/dambat,<br />
zjarret dhe djegia në ambient të hapur e mbetjeve urbane. Kjo<br />
kategori llogaritet në 73.54% të shkarkimeve kombëtare në ajër. Kontribuesi më i<br />
rëndësishëm i shkarkimeve të PCDD/PCDF në ujë është depozitimi i mbetjeve<br />
urbane me 100% të shkarkimeve.<br />
Për shkak të infrastrukturës së varfër, kapacitetit dhe rritjes së shpejtë të<br />
popullsisë, kjo kategori pritet të jetë ende dominuese në burimet e shkarkimeve në<br />
Shqipëri. Megjithatë, këtij problemi është duke iu dhënë përparësi për të arritur që të<br />
gjithë Shqiptarët të jenë të mbrojtur nga ekspozimi. Një nga faktorët më kritik është<br />
që mbeturinat depozitohen pjesërisht në zonat apo sheshet e depozitimit dhe që nuk<br />
ka një sistem të ndarjes së mbetjeve në vend-depozitim.<br />
Sistemi i menaxhimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore nuk është funksion<strong>al</strong> dhe do të<br />
kërkojë një rishikim tot<strong>al</strong> për minimizimin, ndarjen, mbledhjen dhe transportin për<br />
në vend-depozitimin përfundimtar për pakësimin e dukshëm të çlirimeve të<br />
PCDD/PCDF nga këto aktivitete.<br />
Niveli i aktiviteteve industri<strong>al</strong>e në vend është i pakët dhe si pasojë shumë<br />
kategori burimesh të PCDD/PCDF, që norm<strong>al</strong>isht lidhen me këtë sektor, pothuajse<br />
mungojnë, kështu që shkarkimet e PCDD/PCDF janë të pandjeshme. Ka një kapacitet<br />
të ulët të parand<strong>al</strong>imit të ndotjeve në sektorin industri<strong>al</strong>, megjithëse futja e TMD dhe<br />
PMM në këtë sektor do të ulë më tej shkarkimet e NOQ-ve si dhe do të ndihmojë në<br />
zbatimin e prodhimit të pastër.<br />
Në përgjithësi ka një shk<strong>al</strong>lë të ulët ndërgjegjësimi të publikut për problemet<br />
mjedisore dhe rrezikun për shëndetin që vijnë nga djegia në mjedis të hapur të<br />
mbetjeve dhe keq-menaxhimit të vend-depozitimeve. Për më tepër, autoritetet<br />
vendore dhe Organizatat Jo-Fitimprurëse (OJF) nuk janë të përfshira sa duhet në<br />
sensibilizimin e publikut për problemet e NOQ-ve.<br />
Çlirimi i PCDD/PCDF nuk mund të ulet nëse p<strong>al</strong>ët e përfshira nuk kanë<br />
njohuritë e nevojshme. Veprimet e përbashkëta të këtyre p<strong>al</strong>ëve janë të nevojshme<br />
për të sjellë ndryshimet e kërkuara në mënyrën e të sjellurit. Njohuritë për<br />
shkarkimeve na japin mundësi të bëjmë një vlerësim të nevojave për veprim. Kjo
duhet të përfshijë gatishmërinë për të angazhuar burimet e nevojshme për<br />
administrimin e efektshëm të shkarkimeve të PCDD/PCDF.<br />
Objektivat për administrimin e shkarkimeve të NOQ-ve të paqëllimta<br />
Përmirësimi i legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e, i cili duhet<br />
harmonizuar plotësisht me legjislacionin e Bashkimit Europian;<br />
Sigurimi i efektshmërisë së ligjit dhe i rregullave që lidhen me parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe administrimin e mbeturinave;<br />
Forcimi i kapaciteteve teknike dhe institucion<strong>al</strong>e si dhe i infrastrukturës<br />
mjedisore për administrimin e mbeturinave, duke përfshirë dhe ato spit<strong>al</strong>ore;<br />
Zbatimi i efektshëm i strategjisë së monitorimit dhe vlerësimit për<br />
parand<strong>al</strong>imin dhe reduktimin e shkarkimeve që aksident<strong>al</strong>isht prodhojnë<br />
nënprodukte NOQ;<br />
Implementimi i një programi efektiv sensibilizimi për një administrim<br />
mjedisor të shëndetshëm të mbeturinave.<br />
Për të arritur objektivat e mësipërme u identifikuan veprimet parësore si më<br />
poshtë:<br />
Plotësimi i legjislacionit dhe i rregulloreve për kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe administrimin e mbeturinave;<br />
Forcimi i kapacitetit (njerëzor dhe teknik) në institucionet përgjegjëse për<br />
administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimin e vend-depozitimeve urbane<br />
dhe parand<strong>al</strong>imin e djegies në mjedis të hapur);<br />
Zbatimi dhe zhvillimi i politikave për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave<br />
nga administrimi i mbeturinave;<br />
Futja në përdorim e TMD dhe PMM në sektorin industri<strong>al</strong> dhe djegien e<br />
mbeturinave spit<strong>al</strong>ore;<br />
Përgatitja dhe zbatimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë (në të gjithë vendin) i administrimit<br />
të mbeturinave spit<strong>al</strong>ore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të<br />
NOQ-ve;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit të publikun të gjerë për praktikat e administrimit të<br />
mbeturinave;<br />
Rishikim i rregullt i inventarit të shkarkimeve;<br />
2.3.5 Mbeturinat e NOQ-ve dhe Vendet e Ndotura<br />
Hyrje<br />
Mbeturinat dhe vendet e ndotura (M&VN) me NOQ janë përshkruar si<br />
kategoria e 10. Në përputhje me metodikën e punës, janë evidentuar dhe<br />
inventarizuar M&VN-të potenci<strong>al</strong>e në rajonet me aktivitet industri<strong>al</strong>, në magazinat e<br />
prodhimeve industri<strong>al</strong>e dhe të pesticideve si dhe në vend-grumbullime dhe venddepozitime<br />
të mbetjeve.<br />
Sipas përkufizimit të tyre, M&VN-të mund të jenë vende të prodhimit të<br />
dikurshëm ose të tanishëm të produkteve me ndotje dioksinash (PCDD) dhe<br />
furanesh (PCDF). Ndotja mund të vijë nga depozitimi i produkteve, depozitimi i<br />
mbetjeve ose përdorimi i produktit a produkteve për një kohë të gjatë. Megjithëse<br />
përqendrimet e dioksinave dhe furaneve në M&VN-të mund të jenë shumë të larta,<br />
emisionet e sotme prej tyre mund të jenë të vogla ose edhe të papërfillshme.<br />
Klasifikimi dhe vlerësimi i M&VN-ve është bërë nisur pikërisht nga<br />
përcaktimi i mësipërm. Kështu janë inventarizuar si M&VN vend-magazinimet e
kimikateve-NOQ si dhe vend-grumbullimet dhe vend-depozitimet ku mund të<br />
gjenerohen NOQ si nënprodukte, siç mund të jenë vendet ku depozitohen mbetjet<br />
industri<strong>al</strong>e dhe ato urbane. Po kështu janë inventarizuar si M&VN vendet ku mund<br />
të jetë i pranishëm aktiviteti i mundshëm i NOQ-ve si pasojë e prodhimit industri<strong>al</strong>,<br />
aktivitetit bujqësor ose mungesa e kujdesit të duhur gjatë përdorimit dhe trajtimit të<br />
vend-depozitimeve të mbetjeve<br />
Kërkesat e posaçme të Konventës së Stokholmit:<br />
Neni 6: vend-grumbullimet<br />
të zhvillojnë dhe të zbatojnë strategji për identifikimin e vend-grumbullimeve<br />
(paragrafi 1a(I) dhe 1b),<br />
të administrojnë stoqet në mënyrë të sigurt, të efektshme dhe të pranueshme<br />
për mjedisin, deri sa të gjykohet se ato janë mbeturina (paragrafi 1c)<br />
dmth nuk mund të përdoren më nga askush<br />
(nuk ka përjashtim të veçantë ose ndonjë qëllim të pranueshëm)<br />
nuk zbatohet për stoqet që mund të eksportohen<br />
(me anë të Nenit 3, paragr. 2)<br />
Neni 6: mbeturinat<br />
P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (a)(ii)]<br />
hartojnë strategji për të përcaktuar<br />
produktet dhe artikujt në përdorim, si dhe<br />
mbeturinat që përbëhen, përmbajnë ose janë të ndotura me ndonjë NOQ të<br />
Anekseve A, B ose C<br />
P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (d)]<br />
trajtojnë, grumbullojnë, transportojnë dhe ruajnë mbeturinat sipas një<br />
menaxhimi mjedisor<br />
eliminojnë mbeturinat<br />
në mënyrë që përmbajtja e NOQ-së të shkatërrohet ose shndërrohet në mënyrë<br />
të paprapësueshme, ose<br />
kryejnë një menaxhim mjedisor<br />
kur<br />
shkatërrimi ose shndërrimi i paprapësueshëm nuk është zgjidhje e<br />
pëlqyeshme mjedisore, ose<br />
përmbajtja e NOQ është “e ulët”, duke pasur parasysh rregullat e standardet<br />
ndërkombëtare etj.<br />
P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (d)]<br />
nuk lejojnë operacione eliminimi që çojnë në rikuperimin, riqarkullimin,<br />
rehabilitimin, ripërdorimin e drejtpërdrejtë ose përdorime të tjera të NOQ-së<br />
nuk transportojnë mbeturina përmes kufijve ndërkombëtarë pa pasur<br />
parasysh rregullat, standardet dhe udhëzimet ndërkombëtare (p.sh., Konventa e<br />
Bazelit)<br />
Zonat e ndotura:<br />
P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (e)]<br />
përpiqen për të përgatitur strategji për përcaktimin e zonave të ndotura me<br />
NOQ të Anekseve A, B ose C, si dhe<br />
nëse synohet të bëhet rehabilitim, ai të kryhet sipas një menaxhimi mjedisor
Shënim: Rehabilitimi nuk përfshihet në kërkesat e Konventës<br />
Gjendja në Shqipëri<br />
Aktivitet industri<strong>al</strong>e para vitit 1990 në përgjithësi kanë qenë të orientuara nga<br />
shfrytëzimi i lëndëve të para minerare, kryesisht për pasurimin e tyre, dhe nga<br />
industritë met<strong>al</strong>urgjike përkatëse. Industria met<strong>al</strong>urgjike prodhonte gizë, çeliqe,<br />
ferro-krom, bakër, hekur-nikel, nikel dhe kob<strong>al</strong>t. Aktivitetet e tjera industri<strong>al</strong>e<br />
lidheshin me prodhimin e celulozës dhe letrës, lëkurës, qelqit, xhamit, përpunimin e<br />
drurit, etj. Një vend të rëndësishëm në prodhimet industri<strong>al</strong>e zinin produktet e<br />
përpunimit të thjeshtë dhe të thellë të naftës që nxirrej në disa treva të vendit,<br />
kryesisht në Shqipërinë e Mesme.<br />
Hë për hë, në Shqipëri nuk ka vend-depozitime të NOQ-ve, me përjashtim,<br />
mbase, të mbetjeve të katranit në uzinën e koksit në Elbasan. Më poshtë do të<br />
përqendrohemi vetëm në zonat apo vendet e ndotura ose potenci<strong>al</strong>isht të ndotura<br />
nga NOQ-të.<br />
Megjithëse pas viteve ‘90 uzinat kimike dhe met<strong>al</strong>urgjike në Shqipëri<br />
u mbyllën ose punuan me kapacitete të reduktuara, ndotja e shkaktuar prej tyre është<br />
ende „aktive“. Si aktivitete industri<strong>al</strong>e me efekt të konsiderueshëm në ndotjen me<br />
NOQ mund të përmendim disa. Një prej tyre është uzina e sodës kaustike dhe PVCsë<br />
në Vlorë, e cila ka prodhuar një mori kimikatesh, ndër të cilat edhe PVC. Një tjetër<br />
burim i ndotjeve të natyrës organike dhe klororganike kanë qenë fabrikat e<br />
plastmasit në Durrës dhe Lushnje dhe veçanërisht ndërmarrja kimike në Durrës, të<br />
cilat u mbyllën në vitet e para pas ngjarjeve të viteve ‘90. Edhe fabrikat e përpunimit<br />
kimik të drurit (në këtë rast bëhet fj<strong>al</strong>ë për katranin) në Fushë Arrëz, Elbasan dhe Laç<br />
mund të jenë vende të ndotura me NOQ. Po kështu, në Tiranë ndodhen dy impiante<br />
që administrohen nga KESH dhe që kryejnë riparimin e transformatorëve dhe<br />
rigjenerimin e vajit të transformatorëve. Të dy impiantet kanë mbi 30 vjet punë dhe<br />
teknologjia e përdorur si dhe masat për mbrojtjen e mjedisit kanë lënë shteg për<br />
ndotjen me vajra, ku nuk përjashtohet edhe ndotja me PCB, të territorit pranë dhe<br />
përreth tyre.<br />
Ia vlen të përmendet fakti që në vitet e para pas vitit 1990, si rezultat i mbylljes<br />
së shumë aktiviteteve industri<strong>al</strong>e dhe uljes të kapaciteteve prodhuese apo<br />
përpunuese në industritë e mbetura, ndotja nga industria kimike u ul në mënyrë të<br />
konsiderueshme.<br />
Kur flitet për NOQ-të nuk mund të lihet pa përmendur sektori i bujqësisë, në<br />
të cilin, për shumë vite, janë përdorur pesticide me përmbajtje të lartë të NOQ-ve.<br />
Edhe këtu, ndryshimet e ndodhura pas viteve ‘90 në sektorin e bujqësisë dhe në<br />
përdorimin e tokës bënë që edhe përdorimi i pesticideve të ulet dukshëm. Vlerësimi<br />
i fundit i bërë nga speci<strong>al</strong>istët shqiptarë ka treguar se në vend nuk ka më stoqe me<br />
pesticide të tipit DDT: në vitet 2000-2002, në kuadrin e projektit PHARE, të gjitha<br />
stoqet e pesticideve që ndodheshin në magazinat e sektorëve të bujqësisë janë larguar<br />
në Gjermani ku edhe janë eliminuar. Mirëpo, speci<strong>al</strong>istët mendojnë se edhe pas<br />
largimit të pesticideve ndotja e magazinave mbetet problem serioz. Kjo për arsye se<br />
mjedisi brenda këtyre objekteve është i ndotur dhe shumë prej tyre janë edhe të
dëmtuara dhe ndërkaq një pjesë është përdorur për qëllime të tjera, pa bërë asnjë<br />
përpjekje për pastrimin apo rehabilitimin e tyre, duke bërë që ndotja të<br />
“konservohet”.<br />
Zona më e ndotur nga prodhimi dhe përpunimi i pesticideve në Shqipëri është<br />
Porto Romano. Në këtë vend gjate viteve ‘80 është prodhuar lindan për përdorim në<br />
bujqësi. Teknologjia e përdorur dhe mungesa e masave për mbrojtjen e mjedisit kanë<br />
shkaktuar ndotje të lartë të territorit përreth impianteve të prodhimit të<br />
heksakloran/lindanit. Prodhimi u ndërpre në vitin 1990 dhe më vonë mbetjet e<br />
izomerëve të heksakloranit në sasi rreth 300-400 ton u çuan në magazinat e Bishtit të<br />
P<strong>al</strong>lës. Besohet se edhe këtu territori brenda dhe përreth magazinave është i ndotur<br />
me mbetje të izomerëve të heksakloranit.<br />
Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave e Republikës së<br />
Shqipërisë, me mbështetjen financiare të qeverisë Holandeze, në muajin korrik 2006,<br />
kreu largimin e këtyre mbeturinave nga Shqipëria për t’u asgjësuar në një nga vendet<br />
e BE-së, në kuadrin e projektit “ Riamb<strong>al</strong>azhimi dhe largimi nga Shqipëria i<br />
pesticideve dhe kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës”.<br />
Në ish-uzinën e plastmasit në Lushnjë e cila, si shumë objekte industri<strong>al</strong>e,<br />
pushoi së punuari në fillim të viteve 1990, janë ende të depozituara rreth 1700 ton<br />
kimikate, kryesisht organike. Në fakt kemi të bëjmë me një përzierje të kimikateve që<br />
janë përdorur në teknologji dhe që tani nuk mund të identifikohen, mbasi<br />
amb<strong>al</strong>azhet janë prishur dhe lëndët kimike janë përzier. Magazinat ku janë të<br />
depozituara janë dëmtuar dhe agjentët atmosferikë i kanë shpërndarë ato në<br />
territorin e ish-uzinës.<br />
Nga autoritetet vendore është raportuar se në stacionin e trenit në Bajzë<br />
gjendet një sasi prej 200 ton pesticide NOQ, ndoshta një mbeturinë nga pesticidet e<br />
skaduara të importuara nga Gjermania Lindore në vitin 1991, të cilat mund të mos<br />
jenë kthyer mbrapsht me sasinë kryesore të tyre.<br />
Megjithatë, në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet se si rezultat<br />
i pakësimit si i aktiviteteve industri<strong>al</strong>e ashtu edhe i përdorimit të pesticideve në<br />
bujqësi, ndotja me NOQ në vend është ulur në mënyrë të konsiderueshme. Këtë e<br />
vërteton më së miri përmirësimi i cilësisë së ujërave në mjaft prej lumenjve të vendit.<br />
Në këtë kuadër, si objektiv afatshkurtër duhet konsideruar an<strong>al</strong>iza e tokës në<br />
zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ. Por përpara se të ndërmerret ky veprim<br />
duhet që për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ të përcaktohen prioritetet,<br />
mbështetur në mundësinë dhe rrezikshmërinë e ekspozimit ndaj tyre të njeriut dhe<br />
mjedisit.<br />
Stoqet dhe vend-depozitimet e ndotura me NOQ<br />
Këto kategori (që mund të konsiderohen edhe si pika të nxehta) ndryshojnë<br />
nga nëntë kategoritë e tjera sepse janë një mundësi për të qenë burim ndotjeje për të<br />
ardhmen. Tabela e mëposhtme paraqet një listë të vend-grumbullimeve dhe venddepozitimeve<br />
që paraqesin aktivitet për sa i takon NOQ-ve, të klasifikuara edhe sipas<br />
nën-kategorive që u përkasin.<br />
Tabela 19: Lista e stoqeve dhe e mbeturinave potenci<strong>al</strong>isht aktive<br />
për sa u takon NOQ-ve (Kategoria 10)<br />
Tipi i zonës së Nën-kategoritë e zonave të nxehta
nxehtë<br />
N<br />
r<br />
1.<br />
2<br />
3<br />
4<br />
Fabrika/<br />
vendi/<br />
zona<br />
Ish-uzina e<br />
plastmasit<br />
në Lushnje<br />
Ish-uzina<br />
koksokimike<br />
në Elbasan<br />
Stacioni<br />
trenit në<br />
Bajzë<br />
Uzina<br />
kimike<br />
Durrës<br />
(Porto<br />
Romano)<br />
5 Ndërmarrja<br />
e Riparimit<br />
dhe<br />
Përshkri<br />
mi<br />
Kimikat<br />
e<br />
organike<br />
të<br />
skaduar<br />
a<br />
Përpuni<br />
mi<br />
i<br />
qymyrit<br />
(nënpro<br />
dukte<br />
të<br />
ndrysh<br />
me,<br />
përfshi<br />
edhe<br />
ato<br />
fenolike)<br />
Pesticide<br />
të<br />
skaduar<br />
a<br />
Prodhim<br />
i i<br />
lindanit<br />
(gama-<br />
HCH)<br />
dhe i<br />
bikroma<br />
tit<br />
të<br />
natriumi<br />
t<br />
Përdori<br />
mi i vajit<br />
të<br />
Stoqe<br />
Mbetu<br />
rina<br />
NOQ<br />
X<br />
X<br />
X<br />
Zona<br />
të<br />
ndot<br />
ura<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
Zona<br />
prodh<br />
imi të<br />
lënd.<br />
organ<br />
. të<br />
kloru<br />
ara<br />
X<br />
Zona<br />
prodh<br />
imi<br />
fenole<br />
sh të<br />
kloru<br />
ara<br />
Zona<br />
formu<br />
limi<br />
fenole<br />
sh të<br />
klorua<br />
ra<br />
Zona<br />
përdo<br />
rimi<br />
fenole<br />
sh të<br />
klorua<br />
ra<br />
Zona<br />
prodh<br />
imi e<br />
trajti<br />
mi<br />
lënde<br />
druso<br />
re
Mbushjes<br />
së<br />
Transforma<br />
torëve në<br />
Tiranë<br />
6 Ndërmarrja<br />
e<br />
Rigjenerimi<br />
t të Vajit të<br />
Transforma<br />
torëve<br />
ndotur<br />
me PCB<br />
Përdori<br />
mi i vajit<br />
të<br />
ndotur<br />
me PCB<br />
X<br />
Zonat e ndotura me NOQ<br />
Në tabelën që vijon janë paraqitur zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ, të<br />
klasifikuara edhe sipas nën-kategorive që u përkasin. Është fj<strong>al</strong>a përsëri për<br />
kategorinë 10 sipas klasifikimit të paraqitur në metodikën e punës të rekomanduar<br />
nga UNEP.<br />
Tabela 20: Zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ (Kategoria 10)<br />
Nr Zonat e ndotura<br />
1 Elbasan<br />
(zona e ishuzinës<br />
koksokimike)<br />
Përshkrimi i zonës dhe burimit të ndotjes potenci<strong>al</strong>e<br />
Zona më e ndotur e rajonit industri<strong>al</strong> të Elbasanit është ishuzina<br />
kokso-kimike. Sipas dokumentacionit udhëzues të<br />
Konventës së Stokholmit, prodhimi i koksit për përdorim në<br />
industrinë met<strong>al</strong>urgjike shoqërohet me çlirim të NOQ-ve<br />
dhe konkretisht të dioksinave dhe furaneve.<br />
2 Durrës<br />
(zona e Bisht-<br />
P<strong>al</strong>lës)<br />
3 Vlorë<br />
(zona e ishuzinës<br />
së sodë-<br />
PVC-së)<br />
Uzina kokso-kimike në Elbasan ka punuar gjatë periudhës<br />
1975-1991. Në territorin përreth saj ndodhen disa qindra ton<br />
dhera të përziera me materi<strong>al</strong>e me bazë katrani. Në<br />
depozitat e katranit ka ende mbeturina të këtij materi<strong>al</strong>i me<br />
përmbajte NOQ. Mbetjet më të rrezikshme janë krijuar<br />
(madje një pjesë e vogël vazhdon të krijohet edhe sot) nga<br />
proceset e koksifikimit dhe të gazifikimit dhe nga uzina<br />
energjetike. Territori i ndotur është rreth 2,500 m2.<br />
Territori i magazinave ku kanë qenë të depozituara në<br />
kushte jo të përshtatshme mbeturinat e lindanit dhe izomerët<br />
e HCH, krahas kimikateve të tjera të skaduara dhe jo të<br />
gjithë të etiketuar, dyshohet të jetë vend mjaft i ndotur me<br />
kimikate të grupit të NOQ-ve.<br />
Për më se 20 vjet është prodhuar PVC dhe nuk disponohen<br />
an<strong>al</strong>iza mbi përmbajtjen e përbërjeve klororganike, përfshirë<br />
NOQ-të, në territorin e ish uzinës dhe përreth saj.
4 Durrës<br />
Porto-Romano<br />
(zona e ishndërmarrjes<br />
kimike)<br />
5 Elbasan, Laç,<br />
Fushë Arrëz<br />
(zona e ishkombinatit<br />
të<br />
përpunimit të<br />
drurit)<br />
6. Ish-uzina e<br />
plastmasit në<br />
Lushnje<br />
7. Stacioni i trenit<br />
në Bajzë-Shkodër<br />
Janë rreth 2 ha të ndotur me mbetje pesticidesh, kryesisht<br />
heksakloran dhe lindan. An<strong>al</strong>izat e kryera në kampionë toke<br />
kanë treguar praninë e izomerëve HCH në përqendrime<br />
tepër të larta, nga 1,290 deri në 3,140 mg /kg për kampion<br />
dheu.<br />
Territori në të cilin bëhej trajtimi i drurit me katran dhe me<br />
kimikate të tjera.<br />
Të depozituara rreth 1700 përzierje kimikatesh kryesisht<br />
organike dhe territori i uzinës i ndotur nga përhapja e këtyre<br />
kimikateve. Rrezik potenci<strong>al</strong> për ndotjen e ujërave<br />
sipërfaqësore dhe nëntokësore<br />
Në magazinat e stacionit të trenit ndodhen rreth 200 ton<br />
pesticide të skaduara të mbetura në këtë stacion që në fillim<br />
të viteve ’90. Nuk disponohen të dhëna të sakta për llojet e<br />
pesticideve dhe për ndotjen e mjedisit përreth.<br />
Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e NOQ-ve<br />
Burimi kryesor i ndotjes nga NOQ-të, në konteksin e zonave/territoreve të<br />
ndotura, janë vend-depozitimet e mbetjeve urbane, të cilat, siç është përmendur edhe<br />
në piken 2.3.4, në përgjithësi janë vendosur në vende jo të përshtatshme në aspektin<br />
gjeologjik dhe hidrologjik, por edhe pa teknologjinë për depozitimin mjedisor të tyre.<br />
Në të gjitha vend-depozitimet e mbetjeve urbane në qytetet kryesore të vendit është i<br />
pranishëm fenomeni i djegies së tyre, gjë që shoqërohet me çlirimin në ajër dhe<br />
k<strong>al</strong>imin në ujë të dioksinave dhe furaneve. Lidhur me sasitë dhe mënyrat e zgjidhjes<br />
së problemeve për pakësimin deri edhe eliminimin e këtyre NOQ-ve në venddepozitimet<br />
urbane bëhet fj<strong>al</strong>ë në pikat 2.3.4 dhe 3.3.4.<br />
Industritë që kanë qenë aktive përpara viteve ‘90, një pjesë e të cilave<br />
vazhdojnë të punojnë edhe sot, vazhdojnë të ndotin mjedisin me mbeturinat e<br />
trashëguara nga koha kur këto industri ishin në punë si dhe me mbetjet që rezultojnë<br />
nga funksionimi i tanishëm i tyre. Këto janë konstatime të bëra mbi bazën e<br />
informacioneve nga literatura për shkarkimet në mjedis nga këto industri, pasi deri<br />
tani, për mungesë të fondeve dhe kapaciteteve për an<strong>al</strong>izën e NOQ-ve të tilla si<br />
PCDD, PCDF dhe PCB, nuk janë kryer ende an<strong>al</strong>iza për të përcaktuar përqendrimin e<br />
NOQ-ve dhe shtrirjen e tyre në ajër, tokë dhe ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësorë.<br />
Konsiderohen gjithashtu si vende të ndotura me NOQ edhe shumica e<br />
magazinave të sektorit të bujqësisë, të cilat kanë pasur në inventar edhe pesticide<br />
NOQ.<br />
Në të gjitha veprimtaritë e mësipërme është konstatuar një nivel i ulët<br />
informacioni për efektet në shëndet dhe në mjedis të NOQ-ve, si te punonjësit e<br />
sektorëve përkatës ashtu edhe te komuniteti pranë objekteve apo territoreve të
ndotura me NOQ.<br />
Në gjendjen ekzistuese të vendeve të ndotura apo që mund të identifikohen si<br />
të ndotura nga NOQ-të, ka ndikuar edhe mungesa në të k<strong>al</strong>uarën e legjislacionit<br />
kuadër për mbrojtjen e mjedisit dhe mungesa e tanishme e legjislacionit të posaçëm<br />
për NOQ-të. Këto mangësi të kuadrit ligjor mjedisor kanë ndikuar edhe në punën e<br />
pakët të institucioneve kërkimore në drejtim të studimit të ndotjes së mjedisit nga<br />
NOQ-të, në përgjithësi, dhe të vendeve eventu<strong>al</strong>isht të ndotura nga kjo kategori<br />
kimikatesh, në veçanti. Rrjedhojë e kësaj gjendje është edhe mungesa e kapaciteteve,<br />
si në strukturat kërkimore, ashtu dhe në ato administrative.<br />
Problemet përparësore<br />
Legjislacioni për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe menaxhimin e venddepozitimeve<br />
të mbetjeve nuk është i harmonizuar plotësisht me atë të BE;<br />
Menaxhimi në praktikë i vend-depozitimeve të mbetjeve nuk kryhet në<br />
përputhje me legjislacionin ekzistues përkatës;<br />
Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit përkatës për mbrojtjen nga ndotja;<br />
Kapacitete të pamjaftueshme institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në<br />
institucionet kërkimore dhe në autoritetet e inspektimit;<br />
Mungesë e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për monitorimin e NOQ-ve dhe trajtimin<br />
e mbetjeve industri<strong>al</strong>e;<br />
Ndotje e tokës dhe ujërave nëntokësore për shkak të djegies së mbeturinave në<br />
vend-depozitimet urbane;<br />
Mungesë e mjeteve (laboratorë dhe njësi kontrolli) për zbatimin e legjislacionit<br />
në lidhje me kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e ndotjes dhe menaxhimin e mbetjeve duke<br />
respektuar kërkesat mjedisore;<br />
Ndotje e ajrit, tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht edhe e ujërave nëntokësore në rajonet e<br />
Porto Romanos dhe të ish-uzinës së sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë për shkak të<br />
gjendjes në këto rajone të depozitimeve dhe mbeturinave të komponimeve të<br />
kloruara;<br />
Ndotje e ajrit, tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht edhe e ujërave nëntokësore në territorin<br />
pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit met<strong>al</strong>urgjik në Elbasan;<br />
Ndotje e ajrit, tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht edhe e ujërave nëntokësore në territorin e<br />
repartit të imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatet e drurit në Elbasan, Laç<br />
dhe Fushë Arrëz;<br />
Ndotje e tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në<br />
uzinat e riparimit të transformatorëve dhe rigjenerimit të vajit të transformatorëve në<br />
Tiranë;<br />
Ndotje eventu<strong>al</strong>e e tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore nga<br />
kimikatet e ish uzinës së plastmasit në Lushnje dhe në stacionin e trenit në Bajzë-<br />
Shkodër<br />
Ndotje e tokës në mjediset rreth ish-magazinave të pesticideve që kanë<br />
funksionuar në sistemin e bujqësisë;<br />
Sensibilizim shumë i pakët në mjaft grupe të popullatës për rrezikun që mbart<br />
çlirimi në mjedis i NOQ-ve;<br />
Çështjet që kanë të bëjnë me aspektet institucion<strong>al</strong>e dhe ato ligjore të<br />
administrimit siç duhet të zonave të ndotura përshkruhen në pikën 3.3.1. Çështjet
teknike që kanë të bëjnë me menaxhimin e pesticideve dhe të vend-depozitimeve<br />
urbane trajtohen përkatësisht në pikat 3.3.2 dhe 3.3.4. Çështjet që kanë të bëjnë me<br />
sensibilizimin e publikut trajtohen në pikën 3.3.8.<br />
Objektivat:<br />
Përmirësimi i praktikave shqiptare të administrimit të zonave të ndotura;<br />
Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e të autoriteteve vendore për administrimin<br />
e mbeturinave, duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />
Rritja e kapaciteteve për depozitimin dhe monitorimin e mbeturinave<br />
industri<strong>al</strong>e;<br />
Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në institucionet<br />
kërkimore dhe në autoritetet inspektuese;<br />
Studimi i nivelit të ndotjes me NOQ të zonave të ndotura;<br />
Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i zonave të ndotura;<br />
Përgatitja dhe zbatimi i programeve efektive të ndërgjegjësimit lidhur me<br />
administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />
2.3.6 Ndërgjegjësimi dhe Informimi<br />
Niveli aktu<strong>al</strong> i informimit mjedisor në Shqipëri<br />
Deri në vitet ’90, në Shqipëri kishte një informim mjedisor shumë të varfër dhe<br />
ajo që bëhej, në më të shumtën e rasteve, ishte informim propagandistik. Koncepti i<br />
informimit, veçanërisht informimit mjedisor, është relativisht i ri.<br />
Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë e vitit 1998, njeh të drejtën e secilit “për<br />
të qenë i informuar për gjendjen mjedisore dhe mbrojtjen e saj” dhe “për të marrë<br />
pjesë në vendim-marrje”. Një hap tjetër në këtë drejtim ka qenë miratimi i udhëzimit<br />
"Për informimin mjedisor dhe mbështetjen e publikut me informim mjedisor”, Nr. 7,<br />
datë 19.1.1998, nxjerrë nga Agjencia Kombëtare e Mjedisit<br />
Në këtë udhëzim përcaktohet lloji i informacionit që do të ofrojë kjo Agjenci<br />
dhe detyrimin për të garantuar të drejtën e çdo qytetari për të pasur informacion<br />
mjedisor, për t’u informuar në lidhje me aktivitetet që kanë ose mund të kenë<br />
ndikime negative në mjedis dhe në shëndetin e njeriut, si edhe për masat që merren<br />
për mbrojtjen e mjedisit, ku përfshihen masat administrative dhe programet për<br />
politikat dhe strategjitë e administrimit dhe ruajtjes së mjedisit, të hartuara për këtë<br />
qëllim.<br />
Udhëzimi përcakton edhe se si duhet të paraqitet nga publiku kërkesa për<br />
informim dhe afatin maksim<strong>al</strong> për ofrimin e informacionit apo mohimin e kërkesës.<br />
Një nga përparësitë e Strategjisë dhe Planit Kombëtar të Veprimit për Mjedisin<br />
është “zhvillimi i njohurive mjedisore dhe rritja e pjesëmarrjes publike në problemet<br />
e mjedisit”. Pjesëmarrja e shoqatave joqeveritare në problemet e mjedisit, siç<br />
parashikohet ne Planin Kombëtar të Veprimit në Mjedis, kishte për qëllim rritjen e<br />
ndërgjegjësimit publik në çështjet mjedisore përmes mjeteve masive të komunikimit,<br />
seminareve dhe konferencave, si dhe përmes hartimit të politikave që mundësojnë<br />
pjesëmarrjen e publikut në marrjen e vendimeve dhe zhvillimin e standardeve<br />
mjedisorë.<br />
Një arritje e shënuar në fushën informimit dhe pjesëmarrjes së publikut ka<br />
qenë firmosja më 25 Qershor 1998, dhe ratifikimi, më 27 Qershor 2001, i Konventës së<br />
Arhusit “Për të drejtën e informimit dhe të vendimmarrjes së publikut dhe<br />
mbështetjen në gjykatë që gëzon publiku, në çështjet mjedisore”.
Informacioni mjedisor në pjesën më të madhe i jepet publikut nëpërmjet<br />
mjeteve elektronike dhe të shkruara të komunikimit, fletëp<strong>al</strong>osjeve, posterave, etj.<br />
Nga të gjitha gazetat që d<strong>al</strong>in në Shqipëri, 8-10 gazetat më kryesore të përditshme<br />
botojnë mesatarisht 5-6 artikuj dhe lajme mjedisore. Herë pas here, shpërndahet<br />
informacion mjedisor edhe përmes televizionit dhe radios. Artikujt mjedisor të<br />
gazetave, në përgjithësi, janë të orientuar nga lajmi dhe jo nga an<strong>al</strong>iza e tyre. Ka një<br />
mungesë të gazetarisë investigative në fushën e mjedisit, e cila mund të jepte an<strong>al</strong>iza<br />
më të hollësishme për çështjet e politikave mjedisore.<br />
Megjithatë, qytetarët shqiptarë nuk janë të informuar mirë për marrëdhëniet<br />
midis mjedisit dhe shëndetit të njeriut, si dhe kostos mjedisore dhe zhvillimit<br />
ekonomik të vendit. Kjo vlen edhe për vendim-marrësit dhe politikë-bërësitt. Ka<br />
shumë nevojë për përmirësim të informimit dhe ndërgjegjësimit mjedisor në të gjitha<br />
nivelet e shoqërisë. Përveç kësaj, duhen marrë masa për nxitjen e të drejtës së<br />
publikut për të marrë informacion mjedisor.<br />
Interesi i publikut për informacionin mjedisore është rritur gjatë këtyre të<br />
fundit. Krijimi i Qendrës së Informacionit Mjedisor në MMPAU e ka rritur shërbimin<br />
informacionit publik për mjedisin nga viti në vit. Tani çdo muaj në MMPAU<br />
regjistrohen 4-5 kërkesa zyrtare për informacione të lidhura me probleme mjedisore<br />
dhe çdo ditë Qendra vizitohet nga 1-2 të interesuar për çështjet mjedisore, një numër<br />
i vogël ky. Megjithatë, tashmë, çdo individ ka të drejtën ligjore dhe procedura<br />
konkrete për të kërkuar informacionin e nevojshëm për çështjet mjedisore.<br />
Kërkesat e posaçme të Konventës së Stokholmit<br />
Neni 10. Informimi i publikut:<br />
P<strong>al</strong>ët brenda kapaciteteve që disponojnë:<br />
sigurojnë mundësinë e publikut për të mësuar informacionet më të fundit<br />
[parag. 2]<br />
nxisin industrinë dhe profesionistët të promovojnë ofrimin e informacionit në<br />
nivel kombëtar dhe nivele te tjera [parag. 3]<br />
P<strong>al</strong>ët duhet:<br />
të përpiqen të ofrojnë informacion dhe të ngrenë qendra informacioni në nivel<br />
kombëtar dhe rajon<strong>al</strong> [parag. 4]<br />
të krijojnë mekanizma (si Regjistri i Shkarkimeve dhe Transferimeve), të<br />
mbledhin dhe shpërndajnë informacion për sasitë vjetore të NOQ-ve sipas Anekseve<br />
A, B dhe C, të shkarkuara apo asgjësuara gjatë një viti [parag.5]<br />
Ndërgjegjësimi dhe Pjesëmarrja e publikut<br />
Ndërgjegjësimi i publikut<br />
Gjatë 5 vjetëve të fundit është rritur informacioni për publikun si rezultat i<br />
rritjes së veprimtarisë së shoqërisë civile, në përgjithësi, dhe aktiviteteve të OJF-ve<br />
mjedisore, në veçanti. Edhe mjetet masive të komunikimit, veçanërisht mjetet<br />
elektronike, nga viti në vit, e kanë rritur informacionin dhe programet e tjera<br />
mjedisore.<br />
Është rritur numri i OJF-ve që veprojnë në fushën e mjedisit. Në vitin 1994<br />
ishin vetëm 7 OJF mjedisore në tërë Shqipërinë, ndërsa në fund të vitit 2005 numri i<br />
tyre arriti në 79 OJF mjedisore. Për të form<strong>al</strong>izuar bashkëpunimin me OJF-të<br />
mjedisore, MMPAU ka nënshkruar me to një memorandum mirëkuptimi. Në shumë
qytete të Shqipërisë, MMPAU dhe pushteti vendor kanë zhvilluar aktivitete në<br />
bashkëpunim me OJF-të lok<strong>al</strong>e, veçanërisht në ditët kombëtare dhe ndërkombëtare<br />
mjedisore. E drejta e publikut për të marrë informacion mjedisor, është e sanksionuar<br />
në kushtetutën e Republikës së Shqipërisë. Në këtë kuadër, përmirësimi i ligjit “Për<br />
mbrojtjen e mjedisit”, në vitin 2001, siguroi më konkretisht të drejtën e të gjithëve për<br />
t’u informuar në fushën e mjedisit. Ndonëse mjetet e komunikimit e kanë rritur<br />
gjithnjë e më shumë vëmendjen ndaj temave problematike mjedisore, zhvillimet dhe<br />
arritjet në fushën e ndërgjegjësimit të publikut, të qenit i informuar dhe pjesëmarrja e<br />
tij në aktivitetet dhe politikat mjedisore ende mund të konsiderohen modeste. Një<br />
fushë tjetër e cila duhet mbështetur dhe nxitur janë edhe trajnimet e gazetarëve për të<br />
trajtuar më mirë dhe më shumë problemet mjedisore.<br />
Pjesëmarrja e publikut<br />
Zgjidhja e problemeve të lidhura me NOQ-të mund të ketë sukses me rritjen e<br />
pjesëmarrjes së publikut, në përgjithësi, dhe komuniteteve të interesuara, në veçanti.<br />
Përgatitja e PKV ka hedhur tashmë hapat për të mundësuar pjesëmarrjen e publikut<br />
në proceset e marrjes së vendimeve edhe për problemet qe lidhen me zgjidhjen e<br />
qëndrueshme të menaxhimit te NOQ-ve.<br />
Gjatë rishikimit të përgjegjësive ekzistuese të agjencive shtetërore, duhet bërë<br />
kujdes që ato të mund të krijojnë marrëdhënie të rregullta me publikun, takime me<br />
grupet e interesit, paraqitje zyrtare në mjetet masive të komunikimit dhe shërbime<br />
konkrete. Ky objektiv mund të re<strong>al</strong>izohet përmes trajnimeve të grupeve të ndryshme<br />
të lidhura me problemet e NOQ-ve, ndër të cilët edhe agjenci shtetërore, OJF,<br />
institucionet e edukimit, grupet e biznesit, konsumatorët, etj.<br />
Shkëmbimi i informacionit<br />
Shkëmbimi i informacionit lidhur me çështjen e NOQ-ve, është i rëndësishëm<br />
si për rritjen e ndërgjegjësimit ashtu edhe për përhapjen e njohurive të reja. Më të<br />
rëndësishme duhet të jenë aktivitetet ndërsektori<strong>al</strong>e dhe takimet midis disiplinave të<br />
ndryshme, takimet mes përfaqësuesve të brezave të ndryshëm, mbështetje për<br />
përdorimin e rrjeteve të nevojshme, informacion për gjendjen e mjedisit në çdo<br />
komunitet dhe në tërësi për tërë vendin. Mjeti më i rëndësishëm për shkëmbimin e<br />
informacionit duhet të jetë buletini informativ periodik i NOQ-ve, në formë të<br />
printuar ose në internet. Këtij qëllimi duhet t’i shërbejnë edhe konferencat dhe<br />
simpoziumet e grup-moshave të përziera dhe takimet midis aktorëve të<br />
ndërgjegjësimit për NOQ-të (inspektorët e mjedisit, studiuesit, përfaqësuesit e<br />
shoqërive me aktivitete që ndotin mjedisin, fizikanët dhe përfaqësuesit e agjencive<br />
përgjegjëse për administrimin e burimeve natyrore). Duhet të hartohen të dhëna<br />
vendore për burimet e NOQ-ve, të cilat duhet t’i vihen në dispozicion publikut.<br />
Në planin ndërkombëtar, duhet shkëmbyer Informacion lidhur me zgjidhjen e<br />
çështjes së NOQ-ve edhe me partnerë të tjerë të konventës ndërmjet partneriteteve<br />
dyp<strong>al</strong>ëshe dhe shumëp<strong>al</strong>ëshe, rrjeteve të NOQ-ve, konferencave, simpoziumeve,<br />
diskutimeve, dhënies së <strong>al</strong>ternativave për NOQ-të, projekteve për zgjidhjen e<br />
problemeve të lidhura me NOQ-të.<br />
Aktivitet kryesore që janë bërë në lidhje me NOQ-të në Shqipëri<br />
Është kryer investigimi i medias së shkruar dhe asaj elektronike në lidhje me<br />
informacionin publik mbi ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njeriut dhe mjedisin në<br />
Shqipëri, si dhe janë an<strong>al</strong>izuar pikat pozitive dhe negative të këtij informacioni.
Është ndjekur çdo hap i procesit të inventarizimit të grupeve të tjera, duke<br />
informuar vazhdimisht publikun nëpërmjet lajmeve dhe raporteve të botuara në<br />
gazetën “Ekolëvizja” dhe në disa gazeta të përditshme dhe stacione televizive. Në<br />
prill dhe maj të vitit 2005, janë botuar në gazetën “Ekolëvizja”, dy artikuj rreth NOQve<br />
dhe ndikimit të tyre në shëndetin njerëzor dhe mjedis.<br />
Janë shtypur dhe shpërndarë në disa qytete të Shqipërisë fletëp<strong>al</strong>osje rreth<br />
NOQ-ve. Është përgatitur një film dokumentar dhe një spot televiziv rreth NOQ-ve.<br />
Të dyja këto janë dhënë në televizionet kombëtare.<br />
Vlerësim i NOQ-ve lidhur me ndërgjegjësimin e grupeve të veçanta të<br />
popullsisë<br />
Grupe të veçanta popullatash në Shqipëri kanë nivele të ndryshme<br />
informacioni dhe ndërgjegjësimi për çështjen e NOQ-ve. Në përgjithësi, publiku e di<br />
që përdorimi i pesticideve shoqërohet me rreziqe, por nuk di pothuajse asgjë për<br />
ndikimet konkrete të grupit të kimikateve të NOQ-ve dhe të secilit kimikat në veçanti<br />
apo se si veprojnë ato në organizmat e gj<strong>al</strong>la. Përgatitja e fletëp<strong>al</strong>osjeve, filmave<br />
dokumentar dhe publikimi i spoteve publicitar për NOQ-të ka një ndikim të<br />
fuqishëm në informim/ndërgjegjësimin e publikut. Mënyra e publikimit të këtyre<br />
materi<strong>al</strong>eve ndërgjegjësuese, duke i përsëritur disa herë në mjetet e komunikimit, ka<br />
dhënë rezultate më të mira në ndërgjegjësim. Megjithatë informacioni dhe<br />
ndërgjegjësimi për NOQ-të, është akoma i mangët.<br />
Problemet përparësore dhe objektivat e administrimit<br />
Problemet përparësore<br />
Nivel i ulët i informacionit dhe ndërgjegjësimit, në gjithë grupet e popullatës<br />
për NOQ-të;<br />
Nivel i ulët ndërgjegjësimi për pasojat në shëndet dhe mjedis nga<br />
keqadministrimi i vend-depozitimeve të mbeturinave urbane;<br />
Nivel i ulet i ndërgjegjësimit për NOQ-të i subjekteve të interesuara të<br />
sektorëve publik dhe privat.<br />
Objektivat<br />
Rritja e ndërgjegjësimit për NOQ-të te të gjithë subjektet e interesuara dhe<br />
publiku i gjerë.<br />
2.3.7 Përcaktimi i popullatave dhe i mjediseve të prekura; vlerësimi i shk<strong>al</strong>lës<br />
dhe përmasave të kërcënimeve të shëndetit publik dhe cilësisë së mjedisit; rrjedhojat<br />
soci<strong>al</strong>e për punonjësit dhe komunitetin.<br />
Në këtë kapitull jepet një vështrim i shpejtë për popullatat e zbuluara ndaj<br />
rrezikut të mundshëm të NOQ-ve.<br />
Porto-Romano në Durrës, pranë Detit Adriatik, aty ku më parë ndodhej ish-<br />
Uzina Kimike, ka trashëguar një sasi lindani, që ishte lënë jashtë çdo kontrolli. Kjo<br />
Uzinë konsiderohej si zona me ndotje më të lartë me NOQ në vend.<br />
Për shkak të afërsisë me detin dhe shpëlarjeve të vazhdueshme të tokës së<br />
ndotur me pesticide në stinët me shira, peshkatarët dhe familjet e tyre, por edhe<br />
blerësit e peshkut në zonën e Porto-Romanos, mund të kenë qenë të zbuluar për vite<br />
të tëra ndaj pesticideve NOQ. Të zbuluara mund të kenë qenë edhe familjet që<br />
konsumonin perime të rritura vetë në kopshtet private dhe qumësht nga lopët e kësaj<br />
zone, pasi për shkak të zinxhirit ushqimor, dozat e tyre të përditshme mund t’i kenë
kapërcyer normat e lejueshme.<br />
Uzina u mbyll që në fillim të viteve ’90, kështu që qysh atëherë asnjë punonjës<br />
nuk ka qenë më i ekspozuar ndaj pesticideve NOQ. Gjatë funksionimit të Uzinës nuk<br />
është kryer monitorim për sëmundjet me origjinë nga mjedisi dhe siguria në punë.<br />
Për këtë arsye, nuk është trashëguar asnjë evidencë për ndonjë grup të ekspozuar<br />
ndaj NOQ-ve në punë. Monitorimi i shëndetit të këtyre punëtorëve nuk është bërë as<br />
në periudhën e tranzicionit, pas mbylljes së Uzinës.<br />
Heksaklorani dhe lindani që ndodheshin në këtë zonë u ri-amb<strong>al</strong>azhuan dhe u<br />
larguan nga Porto-Romano që në 1997 (me mbështetjen e Qeverisë It<strong>al</strong>iane). Ato u<br />
depozituan në magazinat e Bishtit të P<strong>al</strong>lës, prej ku (me mbështetjen e Qeverisë<br />
Holandeze) në vitin 2006 u eksportuan përfundimisht në Gjermani për asgjësim<br />
përfundimtar në një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme. Me bashkërendimin e<br />
brendshëm midis MMPAU dhe MSH, në kuadër të këtij projekti u eksportuan edhe<br />
mbetjet e fundit të pesticideve NOQ që kishin mbetur pa përdorur në disa Drejtori<br />
Rajon<strong>al</strong>e të Shëndetit Publik (Gjirokastër, Durrës, Elbasan, Lushnje, Lezhë, Lundër).<br />
Gjatë lëvizjeve demografike që shoqëruan periudhën e tranzicionit, një numër<br />
familjesh nga zonat Veri-Lindore të vendit u vendosën pranë (madje edhe brenda)<br />
rrënojave te Uzinës. Në vitin 2005, nga një grup mjekësh u krye një studim lidhur me<br />
sëmundjet me origjinë mjedisin dhe sigurinë në punë, me titull “Vlerësim<br />
shëndetësor i banorëve të zonave të nxehta industri<strong>al</strong>e dhe urbane”. Studimi u<br />
re<strong>al</strong>izua përmes pyetësorëve dhe an<strong>al</strong>izave me 100 nxënës shkollash të moshës 10-16<br />
vjeç, periudhë kur ata k<strong>al</strong>ojnë më shumë kohë jashtë banesës. Studimi raportoi këto<br />
rezultate: 49% e fëmijëve vuanin nga dhimbjet e kokës; 27% e tyre kishin marrje<br />
mendsh; 18% e tyre kishin rrufë dhe të ftohtë; 37% kishin dhimbje barku; mbi 20%<br />
kishin marrje mendsh dhe të vjella; 14% kishin skuqje të lëkurës; 18% kishin<br />
hemorragji nga hundët. Studimi vlerësoi se këto simptoma lidhen me praninë e<br />
pluhurit të lindanit në tokë. Veç kësaj, rreth 55% e popullsisë së ekzaminuar u<br />
vlerësua si hipertonike dhe hipotonike.<br />
Katër familjeve që ishin vendosur ileg<strong>al</strong>isht në zonën më të rrezikshme të<br />
Porto Romanos iu kërkua të largoheshin që atje. Shpërngulja e tyre kushtoi 8.5<br />
milionë Lekë dhe u mbështet nga MMPAU përmes buxhetit të shtetit 2005.<br />
Megjithatë, toka në Porto Romano ka mbetur e kontaminuar me lindan dhe<br />
krom 6-v<strong>al</strong>ent. Pas përfundimit të studimit të fizibilitetit për rehabilitimin e zonës së<br />
nxehtë (2005), zona do t’i nënshtrohet rehabilitimit me mbështetje të Ambasadës<br />
Holandeze/Bankës Botërore përmes Programit të Menaxhimit të Zonës Bregdetare.<br />
Mbështetja përfshin rehabilitimin dhe punimet e shembjes së strukturave të ndotura,<br />
si dhe monitorimin hidrogjeologjik të zonës.<br />
Uzina Kimike në Porto Romano ka qenë prodhuesja e vetme e kimikateve<br />
NOQ në Shqipëri. Kjo e lehtëson mjaft situatën, kur bëhet fj<strong>al</strong>ë për çështje soci<strong>al</strong>e apo<br />
të punësimit që lidhen me nd<strong>al</strong>imin e prodhimit te NOQ. Pas saj, nuk lind nevoja të<br />
mbyllen ndërmarrje të tjera në të ardhmen, pra nuk do të shfaqen as probleme<br />
punësimi. Nga ana tjetër, kostot e rehabilitimit të zonës po mbulohen nga bashkësia e<br />
donatorëve dhe buxheti i shtetit, kështu që barra e tyre nuk do të rëndojë mbi<br />
komunitetin lok<strong>al</strong>.<br />
Në këtë çast është e vështirë të bëhet vlerësimi i kostove që mund të duhet te<br />
përb<strong>al</strong>lojnë fermerët apo bizneset e tjera nga zëvendësimi i pesticideve apo
produkteve NOQ me produkte të parrezikshme. Meqë ekonomia kombëtare (pra<br />
edhe sektori bujqësor) në të k<strong>al</strong>uarën mbështeteshin në pronën shtetërore, kostot e<br />
pesticideve mbuloheshin nga buxheti i shtetit, jo nga fermerët, ndërsa tani, në<br />
regjimin e ekonomisë së tregut, fermerët privatë duhet të përdorin burimet e tyre për<br />
blerjen e faktorëve të prodhimit (pra edhe të pesticideve). Nga ana tjetër, pesticidet<br />
NOQ janë nd<strong>al</strong>uar në Shqipëri që 10 vjet më parë, dhe pas kaq kohe është i vështirë të<br />
bëhet krahasimi, ndërkohë që ka ndryshuar edhe vlera e monedhës vendase, por<br />
edhe e atyre të huaja (për sa i takon importit të NOQ-ve).<br />
Zona të reja me pesticide NOQ janë raportuar edhe pas mbylljes së projektit të<br />
Bishtit të P<strong>al</strong>lës. Nga autoritetet vendore është raportuar se në stacionin e trenit në<br />
Bajzë gjendet një sasi prej 200 ton pesticide, ndoshta një mbeturinë nga pesticidet e<br />
skaduara të importuara nga Gjermania Lindore në vitin 1991, të cilat mund të mos<br />
jenë kthyer mbrapsht në tot<strong>al</strong>.<br />
Pas privatizimit të magazinave, në disa raste së bashku me pesticidet NOQ<br />
apo me mbetje me përmbajtje NOQ, subjektet private duhet të përb<strong>al</strong>lojnë kostot<br />
shumë të larta dhe ndonjëherë të papërb<strong>al</strong>lueshme të riamb<strong>al</strong>azhimit, transportit dhe<br />
asgjësimit të mbetjeve. Një situatë e tillë mund të kapërcehet përmes bashkëpunimit<br />
dhe bashkë-financimit me shtetin dhe/ose donatorët ndërkombëtarë.<br />
Ndërkohë, një problem serioz i vazhdueshëm, që lidhet me NOQ e<br />
paqëllimshme, mbetet i pazgjidhur derisa të ndërtohen vend-depozitime sanitare dhe<br />
të nd<strong>al</strong>ohet efektivisht djegia e mbeturinave në fushat e plehrave apo në pikat e<br />
ndryshme të grumbullimit të tyre. Hë për hë, individët që gërmojnë mes plehrave<br />
dhe pastruesit e rrugëve, të cilët i vënë zjarrin plehrave për të ulur volumin e tyre, së<br />
bashku me familjet që jetojnë pranë zonave ku digjen plehra, janë një grup që është i<br />
zbuluar vazhdimisht ndaj dioksinave dhe furaneve (PCDD/PCDF).<br />
Pa dyshim, ndërtimi i vend-depozitimeve sanitare do të kërkojë shumë<br />
investime në fillim dhe edhe taksa që duhen përb<strong>al</strong>luar çdo vit nga popullata, por në<br />
një perspektivë afatgjatë, an<strong>al</strong>iza kosto-përfitim pritet të peshojë më tepër nga<br />
përfitimet në mjedis dhe shëndet, së bashku me përfitimet nga mbrojtja prej<br />
kimikateve të Aneksit C të Konventës së Stokholmit.<br />
Meqë NOQ e paqëllimshme çlirohen në çdo rast zjarri, zjarrfikësit janë grupi i<br />
popullatës së rrezikuar për shkak të ekspozimit të tyre të vazhdueshëm ndaj zjarrit<br />
dhe tymit që e shoqëron/pason atë, dhe, për pasojë, edhe ndaj dioksinave dhe<br />
furaneve (PCDD/PCDF).<br />
Për shkak të detyrës mjaft specifike, punëtorët në stacionet e transformatorëve<br />
janë një tjetër grup i ekspozuar ndaj PCB-ve. Ky grup përfshin prodhuesit, riparuesit<br />
e transformatorëve dhe kontejnerëve të mbushur me PCB, rikuperuesit e vajrave, etj.<br />
Meqë në këto lloj aktivitetesh mund të ndodhin edhe aksidente dhe/ose ndotje të<br />
tokës nga vajrat e përdorur apo mbetje, ky grup mund të përfshije edhe personelin e<br />
angazhuar me punimet e rehabilitimit te saj.<br />
Sipas vlerësimeve të mësipërme, zbatimi i Konventës së Stokholmit nuk pritet<br />
të rëndojë ekonomikisht mbi popullatën dhe nuk do të ketë impakte soci<strong>al</strong>e negative<br />
mbi të.
Strategjia dhe Elementet e Planit Kombëtar të Veprimit<br />
3.1 Deklaratë e politikave<br />
Me qëllim që të përmbushen detyrimet që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në<br />
Konventën e Stokholmit, janë të nevojshme të ndërmerren aksionet në vijim:<br />
Përgatitja dhe zbatimi i Strategjisë dhe Planit të Veprimit për heqjen nga<br />
përdorimin dhe shkatërrimin e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm (NOQ).<br />
Hartimi, në përputhje me direktivat përkatëse të Bashkimit Evropian, i kuadrit<br />
ligjor për administrimin mjedisor të NOQ-ve, duke përfshirë normat e lejuara për<br />
NOQ-të në elementet e mjedisit, shkarkimet nga aktivitetet ekonomike, monitorimin<br />
dhe limitet në produktet ushqimore.<br />
Hartimi i një baze ligjore rregulatore për grumbullimin dhe ruajtjen e PCB-ve<br />
e të pajisjeve që përmbajnë PCB.<br />
Informimi nëpërmjet formave dhe mjeteve të ndryshme të komunikimit i<br />
institucioneve përgjegjëse qendrore dhe vendore, aktorëve industri<strong>al</strong>ë, subjekteve të<br />
kontrollit, institucioneve arsimore dhe kërkimore, mjeteve të shkruara dhe<br />
elektronike të komunikimit, sindikatave dhe publikut, mbi rreziqet për shëndetin e<br />
njeriut dhe mjedisin, që burojnë nga ndotja prej NOQ-ve, në përgjithësi, dhe prej<br />
dioksinave e furaneve, në veçanti<br />
Përcaktimi i institucioneve për monitorimin e NOQ-ve në mjedis (ajër, ujë,<br />
tokë dhe mjediset biologjike) dhe përcaktimi i institucioneve përgjegjëse për kryerjen<br />
e monitorimit (marrjen e mostrave dhe të an<strong>al</strong>izave përkatëse).<br />
Kryerjen e inventarit për burimet kryesore të ndotjes nga dioksinat/furanet<br />
dhe PCB-të që shkarkohen në mjedis dhe krijimi i bankës së të dhënave (regjistri i<br />
inventarit të NOQ-ve).<br />
Krijimi i një kadastre për prodhimin, shpërndarjen, përdorimin, importin dhe<br />
eksportin e NOQ-ve dhe mbeturinave të ndotura me NOQ.<br />
Sigurimi i kontrollit nga institucionet përkatëse i ruajtjes, transportimit dhe<br />
shkatërrimit të NOQ-ve.<br />
Sigurimi nga buxheti i shtetit ose nga burime të tjera financiare i fondeve për<br />
kërkimin dhe zhvillimin në fushën e administrimit të NOQ-ve.<br />
Re<strong>al</strong>izimi i çertifikimit të detyruar mbi përmbajtjen e NOQ-ve në produktet<br />
ushqimore dhe lëndët e para.<br />
Zhvillimi dhe zbatimi i teknologjive dhe prodhimeve të pastra për<br />
minimizimin e përdorimit dhe shkarkimit në mjedis të NOQ-ve.<br />
Zgjerimi dhe forcimi i bashkëpunimit, këmbimit të informacionit shkencor për<br />
administrimin e NOQ-ve dhe përdorimin e teknologjive më të mira të mundshme<br />
(TMM) dhe të praktikave më të mira mjedisore (PMM).<br />
3.2 Strategjia e Zbatimit<br />
Në këtë pjesë përshkruhen aksionet e parashikuara në PKV, për të<br />
përmbushur detyrimet e Konventës së Stokholmit, duke pasqyruar situatën specifike<br />
të vendit. Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e situatës në vend, kërkesat e Konventës së<br />
Stokholmit si dhe të traktateve të tjera ndërkombëtare dhe politikat kombëtare në<br />
këtë drejtim, në zbatim të prioriteteve dhe objektivave kombëtare për NOQ-të, janë<br />
identifikuar opsionet për forcimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator, menaxhimin e NOQve,<br />
aktivitetet për rritjen e ndërgjegjësimit dhe kërkimin dhe zhvillimin.<br />
Zgjedhjet e propozuara do t’u nënshtrohen planeve të veçantë të veprimit.
Çdo zgjedhje <strong>al</strong>ternative shoqërohet me një përshkrim te shkurtër të arsyes për të<br />
cilën është zgjedhur ky opsion në përmbushje të kërkesave të Konventës së<br />
Stokholmit.<br />
Strategjia e zbatimit, përmban informacionin mbi aktivitetet që lidhen me çdo<br />
zgjedhje të veçantë, afatet kohore të zbatimit, agjencitë përgjegjëse dhe mbështetëse<br />
për zbatimin dhe treguesit e suksesit.<br />
Plani Kombëtar i Veprimit përmban aksionet dhe strategjitë që vijojnë:<br />
Plan Veprimi: Masat për Forcimin e Kuadrit Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator;<br />
Plan Veprimi: Pesticidet NOQ (përfshirë DDT-në);<br />
Plan Veprimi: PCB-të dhe Pajisjet që Përmbajnë PCB;<br />
Plan Veprimi: Nënproduktet NOQ të Prodhuara në Mënyrë Jo të Qëllimshme;<br />
Plan Veprimi: Mbetjet dhe Zonat e Kontaminauara<br />
Plan Veprimi: Ndërgjegjësimi Publik, Informimi, Shpërndarja e Informacionit,<br />
Trajnimi dhe Zhvillimi<br />
Strategji: Monitorimi;<br />
Strategji: Shkëmbimi i Informacionit dhe Raportimi<br />
Strategjia për shkëmbimin e informacionit dhe raportimin ofron bazën për<br />
raportim në Konferencën e P<strong>al</strong>ëve si dhe për vlerësimet dhe përditësimet e ardhme të<br />
PKV.<br />
3. 3 Strategjitë dhe Planet e Veprimit<br />
3.3.1 Plani i Veprimit: Masat për Forcimin Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator<br />
Legjislacioni kombëtar në Shqipëri duhet të plotësohet me të gjitha aktet që<br />
sigurojnë pajtueshmërinë me Konventën e Stokholmit, dhe, në mënyrë të veçantë,<br />
lidhur me:<br />
Importin, eksportin, prodhimin dhe përdorimin e kimikateve te Shtojcës A<br />
(pesticidet);<br />
Trajtimin, nxjerrjen nga përdorimi (deri në vitin 2025) dhe eliminimin (deri në<br />
vitin 2028) te kimikateve të Aneksit A II (PCBve)7[5];<br />
Minimizimin ose eliminimin e kimikateve të Aneksit C (nënprodukte të NOQve<br />
të prodhuara jo qëllimisht);<br />
Eliminimin e sigurt nga pikëpamja mjedisore të mbeturinave të NOQ-ve.<br />
Veç sa më lart, duke pasur parasysh që Shqipëria është në procesin e futjes në<br />
BE, në hartimin e Planit te Veprimit është marrë në konsideratë fakti që i gjithë<br />
legjislacioni për mjedisin do të shkojë gradu<strong>al</strong>isht drejt përshtatjes me direktivat<br />
përkatëse të BE-së (acquis communautaire).<br />
Zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të administrimit<br />
Mbi bazën e an<strong>al</strong>izës së situatës ekzistuese dhe duke pasur parasysh<br />
dispozitat e Konventës së Stokholmit dhe të marrëveshjeve të tjera ndërkombëtare që<br />
lidhen me NOQ-të si edhe në përputhje me prioritetet dhe objektivat kombëtare për<br />
menaxhimin e NOQ-ve, janë identifikuar zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të mëposhtme për<br />
fuqizimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator:<br />
7[5] Në pajtueshmëri me Direktivën 96/59/EC, artikujt që janë tani në përdorim duhet të nxirren<br />
nga përdorimi dhe të eliminohen brenda vitit 2010
Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e<br />
Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit;<br />
Regjistrimi i pajisjeve dhe vajrave që përmbajnë PCB në sektorin e energjisë<br />
elektrike;<br />
Përafrimi i legjislacionit vendas me atë evropian;<br />
Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit<br />
Në vijim përshkruhen më në hollësi zgjidhjet <strong>al</strong>ternative të propozuara për<br />
re<strong>al</strong>izimin e objektivave . Për secilin opsion, teksti shpjegues përshkruan arsyen e<br />
përzgjedhjes, strategjinë e zbatimit dhe koston e supozuar për zbatimin e atij opsioni.<br />
Strategjia e Zbatimit<br />
1. Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e<br />
Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit<br />
Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr. 103, datë 31.03.2002 “Për monitorimin e<br />
mjedisit në Republikën e Shqipërisë” nuk parashikon monitorimin e NOQ-ve (dukë<br />
përfshirë edhe PCB-të, të cilat janë veçanërisht problematike për Shqipërinë). Në këto<br />
kushte, rekomandohet të futet në Programin Kombëtar të Monitorimit monitorimi i<br />
përmbajtjes së tyre në ajrin e mjediseve të brendshme, ujin e pijshëm, ushqim,<br />
mjediset biologjike (në ujëra sipërfaqsore) dhe në llumrat e ujërave të zeza & të<br />
kompostove të mbetjeve të përdoruara në tokat bujqësore.<br />
Aktivitetet<br />
Periudha<br />
Institucioni<br />
Përgjegjës/<br />
Mbështetës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimi i<br />
financimit<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
1. Monitorimi i NOQ-ve (me fokus të veçantë PCB-të) të përfshihet në Programin<br />
Kombëtar të Monitorimit<br />
1.1 Përcaktimi i<br />
treguesve dhe i<br />
skemës së<br />
monitorimit të<br />
përmbajtjes së<br />
NOQ-ve në<br />
ajrin e<br />
mjediseve të<br />
brendshme<br />
1.2 Përfshirja e<br />
monitorimit të<br />
treguesve të<br />
NOQ-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit të<br />
ajrit<br />
1.3 Përcaktimi i<br />
treguesve dhe i<br />
skemës së<br />
2008 MMPAU/Njësia<br />
e NOQ-ve<br />
Treguesit<br />
dhe skema<br />
të<br />
përcaktuara<br />
2009 ISHP Treguesit të<br />
monitoruar<br />
2008 MSH/Njësia e<br />
NOQ-ve<br />
Treguesit<br />
dhe skema<br />
të<br />
100 BSh<br />
500 BSh<br />
100 BSh
monitorimit të<br />
përmbajtjes së<br />
NOQ-ve në ujin<br />
e pijshëm<br />
1.4 Përfshirja e<br />
monitorimit të<br />
treguesve të<br />
NOQ-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit të<br />
ujit të pijshëm<br />
1.5 Përcaktimi i<br />
treguesve dhe i<br />
skemës së<br />
monitorimit të<br />
përmbajtjes së<br />
NOQ-ve në<br />
mjediset<br />
biologjike (në<br />
ujërat<br />
sipërfaqsore)<br />
1.6 Përfshirja e<br />
monitorimit të<br />
treguesve të<br />
NOQ-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit të<br />
mjediset<br />
biologjike<br />
(ujërat<br />
sipërfaqsore)<br />
1.7 Përcaktimi i<br />
treguesve dhe i<br />
skemës së<br />
monitorimit të<br />
përmbajtjes së<br />
NOQ-ve në<br />
ushqime<br />
1.8 Përfshirja e<br />
monitorimit të<br />
treguesve të<br />
NOQ-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit të<br />
ushqimit<br />
përcaktuara<br />
2009 ISHP Treguesit të<br />
monitoruar<br />
2008 MMPAU/Njësia<br />
e NOQ-ve<br />
Treguesit<br />
dhe skema<br />
të<br />
përcaktuara<br />
2009 IM Treguesit të<br />
monitoruar<br />
2008 MBUMK/Njësia<br />
e NOQ-ve<br />
2009 MBUMK/IKV,<br />
IU<br />
MSH/ISHP<br />
Treguesit<br />
dhe skema<br />
të<br />
përcaktuara<br />
Treguesit të<br />
monitoruar<br />
500 BSh<br />
100 BSh<br />
500 BSh<br />
100 BSh<br />
500 BSh<br />
1.9 Përcaktimi i 2008 MMPAU/Njësia Treguesit 100 BSh
treguesve dhe i<br />
skemës së<br />
monitorimit të<br />
përmbajtjes së<br />
NOQ-ve në<br />
tokë<br />
1.10 Përfshirja e<br />
monitorimit të<br />
treguesve të<br />
NOQ-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit të<br />
tokës<br />
1.11 Përcaktimi i<br />
treguesve dhe i<br />
skemës së<br />
monitorimit të<br />
përmbajtjes së<br />
NOQ-ve në<br />
llumrat e<br />
ujërave të zeza<br />
dhe të<br />
kompostos së<br />
mbetjeve për<br />
përdorim në<br />
tokat bujqësore<br />
1.12 Përfshirja e<br />
monitorimit të<br />
treguesve të<br />
NOQ-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit të<br />
llumrave të<br />
ujërave të zeza<br />
dhe të<br />
kompostos së<br />
mbetjeve për<br />
përdorim në<br />
tokat bujqësore<br />
1.13 Përcaktimi i<br />
treguesve të<br />
PCB-ve, i<br />
skemës së<br />
monitorimit<br />
dhe i mjediseve<br />
për t’u<br />
e NOQ-ve<br />
2009 Instituti i<br />
Tokave<br />
Instituti i<br />
Mbrojtjes së<br />
Bimëve<br />
2008 MMPAU/Njësia<br />
e NOQ-ve<br />
dhe skema<br />
të<br />
përcaktuara<br />
Treguesit të<br />
monitoruar<br />
Treguesit<br />
dhe skema<br />
të<br />
përcaktuara<br />
2009 IM Treguesit të<br />
monitoruar<br />
2008 KESH, IM,<br />
/Njësia e NOQve<br />
Treguesit<br />
dhe skema<br />
të<br />
përcaktuara<br />
500 BSh<br />
100 BSh<br />
500 BSh<br />
300 BSh
monitoruar<br />
(materi<strong>al</strong>e të<br />
lëngshme dhe<br />
pajisje që<br />
lidhen me<br />
sektorin e<br />
energjisë<br />
elektrike)<br />
1.14 Përfshirja e<br />
treguesve të<br />
PCB-ve në<br />
programin e<br />
monitorimit<br />
dhe të<br />
kontrollit<br />
2009 KESH Treguesit të<br />
monitoruar<br />
Shuma 4.900<br />
1000 BSh<br />
2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i vajrave me përmbajtje të PCB-ve në sektorin<br />
elektrik<br />
Siç është identifikuar, deri më tani në Shqipëri nuk është kryer ndonjë<br />
monitorim i pranisë së PCB-ve në vajrat e përdorura në sektorin e energjisë elektrike.<br />
Po ashtu mungon një inventar i rregullt dhe i plotë i pajisjeve me prani të PCB-ve të<br />
përdorura po në sektorin e energjisë elektrike. Tabela e mëposhtme ilustron masat e<br />
nevojshme për të re<strong>al</strong>izuar sa më sipër.<br />
Zgjedhja<br />
<strong>al</strong>ternative /<br />
Aktivitetet<br />
Periudh<br />
a<br />
Institucion<br />
Përgjegjës/Mbështet<br />
ës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësua<br />
r,<br />
000/Lek<br />
ë<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
2. Regjistrimi i pajisjeve dhe monitorimi i vajrave të përdorura në sektorin e<br />
energjisë elektrike për praninë e PCB-ve<br />
2.<br />
1<br />
2.<br />
2<br />
Përcaktimi i<br />
treguesve për<br />
t’u monitoruar<br />
lidhur me<br />
praninë e PCBve<br />
në vajrat e<br />
përdorura në<br />
sektorin e<br />
energjisë<br />
elektrike<br />
Monitorimi i<br />
vajrave të<br />
përdorura në<br />
2008 METE Treguesit<br />
të<br />
përcaktua<br />
r<br />
2009 KESH Treguesit<br />
të<br />
monitorua<br />
Burimi i<br />
financim<br />
it<br />
100 KESH<br />
500 KESH
2.<br />
3<br />
2.<br />
4<br />
sektorin e<br />
energjisë<br />
elektrike për<br />
praninë në to të<br />
PCB-ve<br />
Regjistrimi i<br />
transformatorë<br />
ve dhe<br />
kondensatorëve<br />
me përmbajtje<br />
të PCB-ve në<br />
zonat<br />
industri<strong>al</strong>e (të<br />
atyre që janë në<br />
përdorim dhe<br />
të atyre që janë<br />
shndërruar në<br />
mbetje)<br />
Regjistrimi i<br />
lëngjeve<br />
dielektrike të<br />
transformatorë<br />
ve dhe<br />
kondensatorëve<br />
, me përmbajtje<br />
të PCB- ve (të<br />
përdorur për<br />
mirëmbajtje<br />
dhe si<br />
këmbyes)<br />
2009 METE - KESH Regjistri i<br />
plotësuar<br />
2009 METE - KESH Regjistri i<br />
plotësuar<br />
Shuma 2.000<br />
r<br />
700 KESH<br />
700 KESH<br />
3. Përafrimi i legjislacionit vendas me atë Europian<br />
Në Planin Kombëtar të Veprimit për Zbatimin e Marrëveshjes se Stabilizim<br />
Asocimit, në kapitujt e cilësisë së ajrit, kimikateve, mbetjeve të rrezikshme dhe<br />
aksidenteve industri<strong>al</strong>e janë trajtuar edhe aktet që duhen hartuar lidhur me NOQ-të.<br />
Tabela e mëposhtme paraqet masa të parashikuara nga ky plan të plotësuara apo<br />
detajuara më tej me masa të nevojshme në kuadër të zbatimit të Konventës së<br />
Stokholmit.<br />
Siç është përmendur edhe më lart, në Shqipëri nuk ekziston asnjë ligj apo akt i<br />
veçantë që t’u dedikohet posaçërisht NOQ-ve në përgjithësi apo PCB-ve në veçanti.<br />
Ndërkohë, në zbatim të Konventës së Stokholmit është e nevojshme të kryhet<br />
reforma legjislative për menaxhimin (inventarizimi, etiketimi, raportimi), dorëzimin<br />
(mirëmbajtja, transporti, asgjësimi) dhe nxjerrjen nga përdorimi të PCB-ve dhe të<br />
materi<strong>al</strong>eve me prani të PCB-ve (pajisje dhe mbetje) dhe të nd<strong>al</strong>ohet me çdo kusht<br />
importimi i PCB-ve të reja .
Prania e PCB-ve shoqërohet me risqe të njohura, të një shk<strong>al</strong>le relativisht të<br />
lartë për shëndetin, sigurinë dhe mjedisin. Pa një mekanizëm efektiv për regjistrimin,<br />
etiketimin dhe raportimin e PCB-ve, nuk ka as të dhëna të besueshme, të cilat do të<br />
shërbenin si bazë për të arritur në vendime apo për të hartuar politika për nxjerrjen e<br />
tyre nga përdorimi dhe për asgjësimin përfundimtar të tyre (brenda vitit 2025 për<br />
pajisjet, apo brenda vitit 2028 për mbetjet me përmbajtje të PCB-ve).<br />
Ne këto kushte bëhet i domosdoshëm hartimi i një ligji integr<strong>al</strong> për NOQ-të.<br />
Ky ligj duhet të trajtojë në mënyre të veçantë edhe PCB-të me qëllim që të rinovohet<br />
rregullisht inventari i tyre dhe gradu<strong>al</strong>isht të nxirren nga përdorimi pajisjet me prani<br />
të PCB-ve dhe te asgjësohen në mënyrë të sigurt mbetjet që përmbajnë PCB. Ky ligj<br />
do të mbulojë të gjitha çështjet që lidhen me PCB-të apo kimikate të tjera NOQ:<br />
menaxhimin e tyre (inventarizimi, etiketimi, raportimi) gjatë kohës që janë akoma në<br />
përdorim, nd<strong>al</strong>imin e prodhimit dhe importit, dorëzimin (mirëmbajtja, transporti,<br />
asgjësimi), dhe nxjerrjen nga përdorimi të PCB-ve, kontrollin e import-eksportit dhe<br />
asgjësimit të kimikateve të Anekseve A II dhe B III (përveç pesticideve), etj.<br />
Megjithëse Shqipëria e ka ratifikuar Konventën e Bazelit “Mbi kontrollin e<br />
lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre”, në kuadrin<br />
ligjor ekzistojnë boshllëqe, të cilat duhet të plotësohen me qëllim kontrollin e<br />
efektshëm të importit të këtyre mbetjeve/kimikateve të rrezikshme. Ndërkohë që<br />
importimi dhe përdorimi i pesticideve është rregulluar ligjërisht, për NOQ-të e tjera,<br />
veç pesticideve, nuk ka mekanizma rregullatorë. Prandaj, prioritet duhet t’i jepet<br />
parand<strong>al</strong>imit të hyrjes në Shqipëri si kimikate të pastra të stoqeve të reja të NOQ-ve,<br />
të pajisjeve që përmbajnë NOQ dhe të mbetjeve me përmbajtje të NOQ-ve që mund<br />
të hyjnë për t’u përdorur si lëndë e parë.<br />
Akti i mësipërm duhet shoqëruar me një sërë aktesh të tjera nën-ligjore si:<br />
hartimi i udhëzuesve dhe standardeve për menaxhimin/kontrollin e PCB-ve përgjatë<br />
gjithë ciklit të jetës së tyre; rregullore për eliminimin e sigurt të PCB-ve dhe<br />
mbeturinave me përmbajtje të PCB-ve në mbështetje të Ligjit “Për administrimin e<br />
mbetjeve të rrezikshme” Nr. 9537, datë 18.05.2006. Udhëzuesit, standardet dhe<br />
rregulloret për PCB-të janë subjekt i Planit të Veprimit për PCB-të .<br />
Shqipëria ka aderuar në Konventën e Ajrit (LRTAP) me Ligjin Nr. 9425, datë<br />
06.10.2005. Në vijim të tij janë planifikuar të nisin procedurat për aderim edhe në<br />
protokollet e hartuara në kuadër të kësaj Konvente, një prej të cilëve është edhe<br />
Protokolli i NOQ-ve.<br />
Aktivitetet<br />
Periud<br />
ha<br />
Institucioni<br />
Përgjegjës/Mbësht<br />
etës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxhet<br />
i i<br />
vlerës<br />
uar,<br />
000/Le<br />
kë<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
3. Përafrimi i legjislacionit me atë Evropian<br />
Burimi i<br />
financimit<br />
3.1 Ndryshimi i VKMsë<br />
për monitorimin<br />
me kërkesat për<br />
2009 MMPAU/Njësia e<br />
NOQ-ve<br />
Vendimi i<br />
ri i<br />
ndryshua<br />
100 BSh
pesticidet NOQ.<br />
3.2 Hartimi dhe<br />
miratimi i ligjit për<br />
NOQ-të,<br />
mbështetur në<br />
75/439/EC,<br />
91/157/EC,<br />
93/86/EEC,<br />
98/101/EC,<br />
2001/68/EC dhe<br />
Vendimin e<br />
Komisionit<br />
Europian<br />
96/59/EC për<br />
asgjësimin e PCBve/PCT-ve,<br />
etj.<br />
3.3 Hartimi dhe<br />
miratimi i një<br />
projekt-akti për<br />
lëndët aktive dhe<br />
NOQ-të,<br />
mbështetur në<br />
79/117/EEC<br />
83/131/EEC,<br />
85/298/EEC,<br />
86/214/EEC,<br />
86/355/EEC,<br />
89/365/EEC,<br />
90/335/EEC,<br />
90/533/EEC,<br />
91/188/EEC, (EC)<br />
No 850/2004<br />
3.4 Hartimi dhe<br />
miratimi i<br />
udhëzuesve dhe<br />
standardeve për<br />
menaxhimin/kontr<br />
ollin e PCB-ve<br />
përgjatë gjithë ciklit<br />
të jetës së tyre<br />
3.5 Hartimi dhe<br />
miratimi i akteve<br />
nënligjore për<br />
asgjësimin e sigurt<br />
të PCB-ve dhe<br />
2009 MMPAU/Njësia e<br />
NOQ-ve<br />
2012 MMPAU/METE/<br />
MSH<br />
2010-<br />
2012<br />
METE/KESH/Një<br />
sia e NOQ-ve<br />
r<br />
Ligji i<br />
harmoniz<br />
uar me<br />
direktivat<br />
e BE-së<br />
Akti i<br />
harmoniz<br />
uar<br />
Udhëzues<br />
it të<br />
gatshëm<br />
për<br />
zbatim<br />
2012 MMPAU Aktet<br />
nënligjore<br />
të<br />
gatshëm<br />
për<br />
2.000 BSh/dona<br />
torët<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët<br />
300 BSh<br />
300 BSh
mbetjeve me<br />
përmbajtje të PCBve<br />
në mbështetje të<br />
Ligjit “Për<br />
administrimin<br />
mjedisor të<br />
mbetjeve të<br />
rrezikshme” Nr.<br />
9537, datë<br />
18.05.2006<br />
zbatim<br />
3.6 Hartimi dhe<br />
miratimi i ligjit “Për<br />
shkarkimet e<br />
substancave të<br />
rrezikshme”,<br />
mbështetur në<br />
Direktivat<br />
76/464/EEC,<br />
82/176/EEC,<br />
83/513/EEC,<br />
84/156/EEC,<br />
4/491/EEC,<br />
86/280/EEC<br />
3.7 Hartimi dhe<br />
miratimi i aktit për<br />
transportimin e<br />
m<strong>al</strong>lrave të<br />
rrezikshme,<br />
mbështetur në<br />
Aktin Normativ<br />
304/2003, Aktiv<br />
Normativ të<br />
Komisionit<br />
1213/2003, Aktin<br />
Normativ të<br />
Komisionit<br />
775/2004<br />
3.8 Hartimi dhe<br />
miratimi i një<br />
Projekt-akti Për<br />
kufizimet e hedhjes<br />
në treg dhe<br />
përdorimin e<br />
lëndëve dhe<br />
2009 MMPAU Ligji i<br />
harmoniz<br />
uar<br />
2011 MMPAU/METE/<br />
MPPTT<br />
Akti i<br />
harmoniz<br />
uar<br />
2009 MMPAU/METE Akti i<br />
harmoniz<br />
uar<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët
preparateve të<br />
rrezikshme,<br />
mbështetur në<br />
76/769/EEC,<br />
79/663/EEC,<br />
82/806/EEC,<br />
82/828/EEC,<br />
83/264/EEC,<br />
85/467/EEC,<br />
85/610/EEC,<br />
89/678/EEC,<br />
89/677/EEC,<br />
91/173/EEC,<br />
91/338/EEC,<br />
91/339/EEC,<br />
94/27/EC,<br />
94/48/EC<br />
94/60/EC,<br />
97/16/EC<br />
97/56/EC,<br />
1999/43/EC<br />
2001/41/EC,<br />
2003/11/EC,2003/3<br />
4//EC,<br />
2003/36//EC,<br />
2003/53/EC<br />
3.9 Hartimi dhe<br />
miratimi i një<br />
projekt-akti për<br />
klasifikimin dhe<br />
paketimin e<br />
lëndëve të<br />
rrezikshme,<br />
mbështetur në<br />
Direktivën<br />
1999/45/EC të<br />
Parlamentit<br />
Evropian dhe të<br />
Këshillit datë 31<br />
maj 1999,<br />
Direktivën e<br />
Komisionit<br />
2001/60/EC,<br />
Direktivën e<br />
Komisionit<br />
91/155/EEC,<br />
2010 MMPAU/METE Akti i<br />
harmoniz<br />
uar<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët
3.1<br />
0<br />
3.1<br />
1<br />
Direktivën e<br />
Komisionit<br />
93/112/EC<br />
Hartimi dhe<br />
miratimi i<br />
projektligjit për<br />
aderim në<br />
Protokollin e NOQve<br />
në kuadër të<br />
Konventës së Ajrit<br />
(LRTAP)<br />
Përfshirja në<br />
kuadrin ligjor i<br />
elementëve që<br />
lidhen me<br />
Direktivën e IPPCsë<br />
(Direktiva<br />
96/61/EC e<br />
ndryshuar nga<br />
Direktivat<br />
2003/35/EC dhe<br />
2003/87/EC,<br />
Direktiva Seveso II)<br />
2010 MMPAU Dokumen<br />
tet e<br />
aderimit<br />
të<br />
përgatitur<br />
a<br />
2009 MMPAU Aktet të<br />
harmoniz<br />
uara<br />
240 BSh<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët<br />
3.1<br />
2<br />
3.1<br />
3<br />
Hartimi dhe<br />
miratimi i akteve<br />
nënligjorë për<br />
përkufizimin dhe<br />
detyrimin e<br />
përdorimit të<br />
“Teknikave më të<br />
mira të mundshme-<br />
BAT” për industritë<br />
më të rëndësishme<br />
në Shqipëri, p.sh.<br />
për rafineritë e<br />
naftës, prodhimin e<br />
çimentos, fonderitë,<br />
etj.<br />
Transpozimi i<br />
direktivave<br />
përkatëse që lidhen<br />
2010 MMPAU Aktet të<br />
harmoniz<br />
uara<br />
2011 MMPAU Aktet të<br />
harmoniz<br />
uara<br />
6.000 BSh<br />
6.000 BSh/dona<br />
torët
me përbërjet<br />
organike fluturuese<br />
(VOC).<br />
Shuma 50.940<br />
4. Ngritja dhe funksionimi i strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së<br />
Stokholmit<br />
Në zbatim të Ligjit Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet<br />
kimike”, nenit 10/8 të tij, “Këshilli i Ministrave miraton organizimin dhe strukturën<br />
e Zyrës së Regjistrimit të Kimikateve”. Sipas të njëjtit ligj, “Ministri i Mjedisit miraton<br />
rregulloren e funksionimit të kësaj Zyre.”<br />
Duke marrë në konsideratë mungesën e burimeve për të krijuar struktura të<br />
reja brenda organeve shtetërore, është menduar që të përdoret Zyra e Regjistrimit të<br />
Kimikateve edhe si organizmi kombëtar për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga<br />
qenia p<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit. Ajo që duhet siguruar lidhet me përfshirjen në<br />
detyrat dhe përgjegjësitë e Zyrës së Kimikateve edhe të detyrave dhe përgjegjësive që<br />
i përkasin administrimit të NOQ-ve. Sa më lart, duhet parashikuar në hartimin e<br />
projekt-vendimit të KM për krijimin e kësaj Zyre dhe në projekt-rregulloren e<br />
Ministrit të Mjedisit që do të përshkruajë mënyrën e funksionimit të Zyrës.<br />
Zgjedhja<br />
<strong>al</strong>ternative<br />
/<br />
Aktivitetet<br />
Periudh<br />
a<br />
Institucioni<br />
Përgjegjës/Mbështetë<br />
s<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti I<br />
vlerësuar<br />
,<br />
000/Lekë<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
4. Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit<br />
4.<br />
1<br />
2.200 BSh<br />
4.<br />
2<br />
Investim<br />
për hapjen e<br />
zyrës (qiraja<br />
e zyrës<br />
pajisjet, etj.)<br />
Punësimi i 2<br />
speci<strong>al</strong>istëv<br />
e<br />
funksionarë<br />
të zyrës<br />
2007 MMPAU Zyra<br />
funksion<strong>al</strong><br />
e<br />
2007-<br />
2025<br />
MMPAU<br />
Personeli<br />
funksion<strong>al</strong><br />
Shuma 15.200<br />
13.000 BSh<br />
Burimi i<br />
financimi<br />
t<br />
3.3.2 Plani i Veprimit: Pesticidet NOQ<br />
Në lidhje me përdorimin e pesticideve NOQ dhe DDT e lindan në shëndetësi,<br />
Konventa e Stokholmit përcakton objektivat e mëposhtme:<br />
Të eliminohet prodhimi dhe përdorimi i të gjitha pesticideve NOQ;<br />
Nd<strong>al</strong>imi i përdorimit të DDT dhe lindanit, me përjashtim të rasteve<br />
emergjente të miratuara nga Sekretariati Konventës me qëllim përdorimi të DDT në<br />
programet e kontrollit kundër sëmundjeve vektori<strong>al</strong>e.<br />
Zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të administrimit
Në mbështetje të an<strong>al</strong>izës së situatës në vend, duke marrë në konsideratë<br />
dispozitat e Konventës së Stokholmit, si edhe traktateve të tjera ndërkombëtare të<br />
lidhura me të, në vijim të prioriteteve kombëtare dhe objektivave për pesticidet<br />
NOQ, janë përcaktuar zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të mëposhtme të administrimit:<br />
Përgatitja e një amendamenti të VKM për monitorimin dhe për shtrirjen e këtij<br />
të fundit që të mbulojë edhe pesticidet NOQ.<br />
Kryerja e an<strong>al</strong>izave të niveleve të pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ,<br />
në ish-depot dhe vendet e kontaminuara, duke përfshirë edhe vlerësimin e efektit të<br />
tyre;<br />
Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik në Institutin e<br />
Mbrojtjes së Bimëve;<br />
Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara nga<br />
pesticidet NOQ;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit të publikut në lidhje më rrezikun e mundshëm të<br />
vendeve të kontaminuara me NOQ.<br />
Shënim: Zgjedhja <strong>al</strong>ternative 1 do të përshkruhet në kapitullin për forcimin<br />
institucion<strong>al</strong> dhe ligjor. Zgjedhja <strong>al</strong>ternative 5 do të zbatohet në kuadrin e Planit të<br />
Veprimit për Ndërgjegjësimin e Publikut.<br />
Në tekstin e mëposhtëm përshkruhen me hollësi mundësitë e propozuara për<br />
re<strong>al</strong>izimin e objektivave. Për secilën zgjedhje <strong>al</strong>ternative ka një tekst shpjegues për<br />
strategjinë e vënies në jetë të saj dhe për kostot përkatëse.<br />
Strategjia e zbatimit<br />
2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelet e pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ<br />
në ish-depot dhe vendet e ndotura, duke përfshirë edhe vlerësimin e rrezikut<br />
An<strong>al</strong>izat e mbetjeve të pesticideve në përgjithësi, dhe veçanërisht për mbetjet e<br />
pesticideve NOQ, janë të vështira dhe nevojitet një staf profesion<strong>al</strong> dhe pajisje. Janë<br />
bërë disa an<strong>al</strong>iza në laboratorët e Fakultetit të Shkencave të Natyrës, të Institutit të<br />
Mbrojtjes së Bimëve dhe të Institutit të Shëndetit Publik. Në PKV është parashikuar<br />
të bëhen ndryshimet e nevojshme për të përfshirë edhe monitorimin e pesticideve<br />
NOQ në zona/territore që janë eventu<strong>al</strong>isht të ndotura nga kjo kategori e pesticideve,<br />
përfshirë lindanin. Për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin, në PKI është parashikuar edhe<br />
krijimi i laboratorëve profesion<strong>al</strong>ë dhe stafi teknik dhe laboratorik i speci<strong>al</strong>izuar për<br />
pesticidet NOQ.<br />
Aktiviteti<br />
Periudha<br />
Institucioni<br />
përgjegjës/<br />
mbështetës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
në<br />
000/Lekë<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave të niveleve të pranishme të mbetjeve të pesticideve<br />
NOQ në ish-depot dhe vendet e kontaminuara.<br />
2.1 Program për<br />
studimin an<strong>al</strong>itik të<br />
niveleve ekzistuese<br />
të ndotjeve në ishdepot<br />
e pesticideve<br />
NOQ dhe në<br />
2007-<br />
2008<br />
MBUMK,<br />
MM, IMB,<br />
LQU, MSH<br />
Programe të<br />
miratuara nga<br />
MMPAU dhe<br />
Universiteti<br />
Burimet<br />
e<br />
fondeve<br />
100 MBUMK
hapësirat rreth tyre.<br />
2.2 Rishikimi i<br />
metodikave për<br />
kompletimin me<br />
pajisjet e nevojshme<br />
laboratorike për<br />
kryerjen e an<strong>al</strong>izave<br />
të pesticideve NOQ.<br />
2.3 Kryerja e an<strong>al</strong>izave<br />
për nivelet e<br />
pranishme të<br />
pesticideve NOQ në<br />
ish-depot dhe në<br />
tokën rreth e rrotull.<br />
2.4 An<strong>al</strong>izat e riskut në<br />
ish depot e<br />
pesticideve dhe në<br />
hapësirat përreth.<br />
2007-<br />
2008<br />
2007-<br />
2009<br />
2008-<br />
2011<br />
MBUMK,<br />
MSH, MM,<br />
ISHP, IMB,<br />
LQU<br />
IMB, ISHP,<br />
LQU<br />
MBUMK,<br />
MSH , MM,<br />
MMPAU,<br />
IMB,<br />
ISHP, LQU,<br />
IM<br />
Sigurimi i<br />
metodikave<br />
dhe i pajisjeve<br />
150 MBUMK<br />
Rezultatet e<br />
an<strong>al</strong>izave 8.000 MBUMK<br />
,<br />
Donatorë<br />
Konkluzionet<br />
dhe<br />
rekomandimet<br />
Raport për<br />
vlerësimin e<br />
rrezikut<br />
4.000<br />
Shuma 12.250<br />
MBUMK<br />
Donatorë<br />
3. Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik pranë IMB<br />
Në këtë aktivitet përfshihen pajisja e laboratorit për fazën përgatitore dhe<br />
an<strong>al</strong>izuese; pajisjet për marrje e mostrave të tokës dhe të ujit. Ekstraktimi, purifikimi<br />
dhe përqendrimi i mostrave. Trajnimi i stafit të laboratorit për të an<strong>al</strong>izuar mbetjet e<br />
pesticideve NOQ (trajnim për marrjen e mostrave të ujit dhe të tokës, në kushtet<br />
specifike të këtyre an<strong>al</strong>izave, trajnim për përdorimin aparaturave speci<strong>al</strong>e për<br />
an<strong>al</strong>izat kimike te mbetjeve të pesticideve NOQ).<br />
Aktivitetet<br />
Periudha<br />
Institucioni<br />
mbështetës<br />
/<br />
përgjegjës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar,<br />
000/Lekë<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
3. Forcimi i kapacitetit teknik dhe njerëzor i laboratorëve an<strong>al</strong>itikë të<br />
Institutit të Mbrojtjes së Bimëve<br />
3.1 Pajisja e<br />
laboratorëve me<br />
aparatura për<br />
marrjen e mostrave<br />
dhe an<strong>al</strong>izat e<br />
pesticideve NOQ.<br />
3.2 Trajnimi i stafit të<br />
laboratorit për të<br />
an<strong>al</strong>izuar<br />
2007 –<br />
2008<br />
2007 -<br />
2008<br />
MBUMK,<br />
MMPAU,<br />
IMB<br />
MBUMK,<br />
MMPAU,<br />
IMB<br />
Laboratorët e<br />
pajisur me<br />
aparatura<br />
Staf i aftësuar<br />
për të kryer<br />
an<strong>al</strong>izat e<br />
Burimet<br />
e<br />
fondeve<br />
21.200 MBUMK<br />
Donatorë<br />
2.000 MBUMK<br />
Donatorë
pesticidet NOQ.<br />
pesticideve<br />
NOQ.<br />
3.3 Trajnim për 2008 MBUMK, Staf i trajnuar<br />
metodikën e<br />
vlerësimit të riskut<br />
MMPAU,<br />
IMB<br />
për<br />
interpretimin<br />
1.000 MBUMK<br />
Donatorë<br />
për vendet e<br />
kontaminuara.<br />
dhe<br />
vlerësimin e<br />
an<strong>al</strong>izave të<br />
riskut<br />
Shuma 24.200<br />
4. Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara<br />
me pesticide NOQ<br />
Aktivitetet e këtij plani përmbajnë :Studim i hollësishëm i vendeve të<br />
kontaminuara, për evidentimin e përmbajtjes së pesticideve NOQ; përgatitja dhe<br />
programimi i aktiviteteve për dekontaminimin dhe rehabilitimin e vendeve të cilat<br />
rezultojnë të ndotura.<br />
Aktivitetet<br />
Periudha<br />
Institucioni<br />
mbështetës<br />
/<br />
përgjegjës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar,<br />
000/Lekë<br />
0 1 3 4 5 6<br />
4 Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të ndotura nga<br />
pesticidet NOQ<br />
4.1 Përgatitja e Planit të<br />
veprimit për<br />
rehabilitimin e<br />
vendeve të ndotura.<br />
4.2 Rehabilitimi i vendeve<br />
të cilat rezultojnë si të<br />
ndotura.<br />
2010-<br />
2011<br />
2012-<br />
2018<br />
IMB, ISHP,<br />
LQA, IM<br />
MMPAU,<br />
MBUMK,<br />
MSH, MM,<br />
PV, SP<br />
Plani i<br />
Veprimit i<br />
miratuar<br />
Zbatimi<br />
Planit të<br />
Veprimit<br />
1.000<br />
N A<br />
Shuma 1.000<br />
Burimet<br />
e<br />
fondeve<br />
MBUMK<br />
MBUMK<br />
Donatorë<br />
3.3.3 Plani i Veprimit: PCB-të dhe Pajisjet që Përmbajnë PCB<br />
Konventa e Stokholmit përcakton objektivin e mëposhtëm që lidhet me PCB-të<br />
dhe pajisjet që i përmbajnë ato:<br />
Të merren masa të efektshme për t’i nxjerrë jashtë përdorimit këto pajisje deri<br />
në vitin 2025 dhe të punohet për të arritur administrimin e qëndrueshëm mjedisor<br />
për mbeturinat që përmbajnë PCB, të shumtën deri në vitin 2028.<br />
Zgjedhje <strong>al</strong>ternative administrimi<br />
Në mbështetje të an<strong>al</strong>izës së situatës mjedisore të vendit dhe duke marrë në<br />
konsideratë kushtet e Konventës së Stokholmit si dhe politikat kombëtare dhe<br />
ndërkombëtare përkatëse, në vijim të prioriteteve dhe objektivave për menaxhimin e
NOQ-ve, janë identifikuar disa mundësi menaxhimi, si më poshtë:<br />
Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin,<br />
trajtimin, monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e pajisjeve të<br />
ndotura me PCB;<br />
Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për<br />
administrimin, trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me<br />
PCB;<br />
Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />
transformatorëve;<br />
Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–<br />
ve në vajrat e transformatorëve;<br />
Zbatimi i veprimtarive për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut, puna e të<br />
cilëve lidhet me praninë e PCB-ve;<br />
Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve të ndotura me PCB;<br />
Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />
Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve.<br />
Shënim: Zgjedhja <strong>al</strong>ternative 1 është përfshirë në Planin e Veprimit për<br />
Forcimin Institucion<strong>al</strong> dhe Ligjor. Zgjedhja 5 është përfshirë në Planin e Veprimit për<br />
Ndërgjegjësimin e Publikut.<br />
Në vijim përshkruhen me hollësi zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të propozuara për<br />
re<strong>al</strong>izimin e objektivave. Për secilën zgjedhje jepet një tekst shpjegues që përshkruan<br />
aktivitetin, kohën e zbatimit dhe kostot e parashikuara për zbatimin e tij.<br />
Strategjia e zbatimit<br />
2. Të hartohet dhe zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it mbi<br />
menaxhimin, trajtimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me<br />
PCB.<br />
KESH disponon një “Rregullore për sigurinë dhe përdorimin teknik të<br />
pajisjeve dhe inst<strong>al</strong>imeve elektrike” të përgatitur nga Inspektorati i Pajisjeve dhe<br />
Inst<strong>al</strong>imeve Elektrike dhe të miratuar nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe<br />
Energjetikës. Gjithashtu një dokument tjetër i rëndësishëm i përgatitur në kuadrin e<br />
Normës Europiane EN 50110-1 dhe që shërben si rregullore e brendshme e KESH-it<br />
është Sistemi i Menaxhimit të Sigurisë dhe Shëndetit.<br />
Në bazë të problemeve specifike që karakterizojnë sektorët e energjetikës në<br />
këtë kuadër, janë përgatitur udhëzues dhe procedura të brendshme në lidhje me<br />
mirëmbajtjen e pajisjeve elektrike dhe që ndihmojnë në zbatimin sa më mirë të këtyre<br />
dokumenteve të rëndësishëm.<br />
Për shkak të mungesës deri tani të informacionit për PCB-të, nivelit të ulët të<br />
ndërgjegjësimit për njohjen dhe rrezikun e tyre në njerëz dhe mjedis, në Shqipëri nuk<br />
ekziston ndonjë udhëzues për menaxhimin, trajtimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të<br />
transformatorëve të ndotur me PCB.<br />
Në Shqipëri, pjesa më e madhe e mbeturinave të pritshme me PCB mendohet<br />
të jenë vajra të ndotura me PCB (jo vaj PCB). Është shumë e rëndësishme të<br />
përgatiten udhëzues dhe procedura me qëllim nd<strong>al</strong>imin e ndotjes së mëtejshme të<br />
pajisjeve gjatë procesit të mirëmbajtjes së tyre. Gjithashtu, është shumë e rëndësishme<br />
vendosja si kriter përparësor në këto rregullore; nxjerrja jashtë përdorimit e<br />
transformatorëve të ndotur me PCB që janë më të vjetër sesa limitet e vendosura.
Aktivitetet<br />
Periudha Institucionet<br />
Përgjegjëse/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar,<br />
000/Lekë<br />
Burimet e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
2. Të hartohet dhe zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin,<br />
trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve.<br />
2.1 Studimi i<br />
akteve<br />
normative<br />
ndërkombëtare,<br />
Konventës së<br />
UNEP-it dhe<br />
Bazelit dhe<br />
legjislacionit të<br />
Bashkimit<br />
Europian<br />
2.2 Hartimi i<br />
udhëzuesit të<br />
brendshëm për<br />
largimin e<br />
pajisjeve me vaj<br />
PCB,<br />
materi<strong>al</strong>eve<br />
PCB dhe tokës<br />
së ndotur me<br />
PCB<br />
2.3 Hartimi i<br />
udhëzuesit të<br />
brendshëm për<br />
nxjerrjen jashtë<br />
përdorimit të<br />
pajisjeve të<br />
ndotura<br />
2.4 Zbatimi i<br />
udhëzuesit të<br />
brendshëm për<br />
largimin e vajit<br />
PCB dhe tokës<br />
të ndotur<br />
2.5 Zbatimi i<br />
udhëzuesit të<br />
brendshëm për<br />
nxjerrjen jashtë<br />
2007 KESH Përvetësimi i<br />
dokumenteve<br />
ndërkombëtarë<br />
2007 KESH Udhëzuesit në<br />
fuqi<br />
2007 KESH Udhëzuesit në<br />
fuqi 420<br />
2008-<br />
2011<br />
2008-<br />
2011<br />
KESH dhe<br />
të gjithë<br />
subjektet që<br />
kanë lidhje<br />
me<br />
problemin e<br />
PCB-ve<br />
KESH dhe<br />
të gjithë<br />
subjektet që<br />
kanë lidhje<br />
Vajrat dhe<br />
dherat e<br />
ndotura të<br />
larguara nga<br />
objektet/vendet<br />
e kontaminuara<br />
Pajisjet e<br />
ndotura të<br />
depozituara në<br />
vende të<br />
50 KESH<br />
420 Donatorë<br />
KESH<br />
Donatorë<br />
KESH<br />
1.000 KESH<br />
1.000<br />
KESH
përdorimit të<br />
pajisjeve të<br />
ndotura<br />
me<br />
problemin e<br />
PCB-ve<br />
posaçme<br />
2.6 Rishikimi dhe<br />
përmirësimi i<br />
udhëzuesit të<br />
brendshëm<br />
2008-<br />
2020<br />
KESH<br />
Udhëzues i<br />
përmirësuar<br />
650<br />
KESH<br />
Shuma 3.540<br />
3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />
transformatorëve<br />
Trajnimi në fushën e PCB-ve është i nevojshëm për përfaqësuesit e të gjithë<br />
grupeve të punonjësve dhe profesionistëve veprimtaria dhe puna e të cilëve ka lidhje<br />
me problemet e PCB-ve dhe për personat e aftë për shpërndarjen e informacionit në<br />
publikun e gjerë, siç janë autoritetet publike lok<strong>al</strong>e dhe qendrore, trupa pedagogjike e<br />
shkollave dhe universiteteve, edukatorët e kopshteve të fëmijëve, personeli drejtues<br />
në industri, OJF-të dhe institucionet për ngritje profesion<strong>al</strong>e, drejtuesit e partive<br />
politike, organizatat për zhvillimin soci<strong>al</strong> dhe ekonomik, etj.<br />
Për shkak të arsyeve të lart-përmendura, në Shqipëri kanë munguar trajnimet<br />
e posaçme me punonjësit që janë përgjegjës për transformatorët me PCB, të cilët janë<br />
në përdorim ose në poçes ruajtje, për mirëmbajtjen dhe trajtimin e tyre.<br />
Përgatitja e manu<strong>al</strong>eve të trajnimit, shpjegimi i mekanizmit të ndotjes me vaj,<br />
mekanizmit i ndotjes tërthore, metodika e përcaktimit të PCB-ve, specifikimet e<br />
kiteve të an<strong>al</strong>izave, kurset e trajnimit për të gjitha ndërmarrjet elektrike, përgatitja e<br />
një regjistri (ku përfshihen identifikimi i PCB-ve, etiketimi, vlerësimi i pajisjeve të<br />
ndotura dhe menaxhimi i sigurt i tyre dhe raportimi) dhe konsultimet me<br />
sipërmarrësit janë detyrat kryesore për zbatimin e këtij varianti të menaxhimit.<br />
Procesi i trajnimit mund të përfshijë jo vetëm informacionin e gjerë për PCB-të<br />
dhe ndikimin e tyre por edhe praktikat dhe teknikat për zgjerimin e informacionit<br />
lidhur me PCB-të, referime për burime shtesë informacioni, metoda të veçanta për<br />
mbledhjen e të dhënave dhe transferimin e informacionit dhe aftësimin për<br />
përfshirjen e shqetësimeve lidhur me PCB-të në organet vendim-marrëse, në nivele<br />
përkatëse.<br />
Aktivitetet<br />
Periudh<br />
a<br />
Institucione<br />
t<br />
Përgjegjëse<br />
/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
,<br />
000/Lekë<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />
transformatorëve<br />
Burimet e<br />
fondeve
3.<br />
1<br />
3.<br />
2<br />
3.<br />
3<br />
Studimi i<br />
dokumenteve të<br />
trajnimit<br />
Përgatitja e<br />
trajnimeve<br />
specifike për<br />
brigadën e<br />
mirëmbajtjes së<br />
transformatorëv<br />
e<br />
Përgatitja e<br />
trajnimeve<br />
specifike për<br />
punonjësit<br />
përgjegjës për<br />
transformatorët<br />
2008<br />
2008<br />
2008<br />
KESH,<br />
personeli<br />
përgjegjës<br />
për<br />
trajnimet<br />
KESH<br />
KESH<br />
Zotërimi i<br />
programit të<br />
trajnimit nga<br />
drejtuesit<br />
Ku<strong>al</strong>ifikimi i<br />
brigadës së<br />
mirëmbajtjes<br />
Ku<strong>al</strong>ifikimi i<br />
punonjësve<br />
310 KESH<br />
340 KESH<br />
Donatore<br />
t<br />
340 KESH<br />
Donatore<br />
t<br />
3.<br />
4<br />
Zbatimi praktik<br />
i trajnimit<br />
2009-<br />
2011<br />
KESH<br />
administrim<br />
mjedisor i<br />
transformatorëv<br />
e<br />
1.000 KESH<br />
3.<br />
5<br />
Përmirësimi i<br />
procedurave të<br />
trajnimit<br />
2009-<br />
2010<br />
KESH<br />
Rritja e<br />
kapaciteteve te<br />
drejtueseve<br />
120 KESH<br />
Shuma 2.110<br />
4 Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e<br />
PCB–ve në vajin e transformatorëve<br />
Në Shqipëri funksionojnë disa laboratorë që janë në varësi të institucioneve<br />
shtetërorë dhe disa prej tyre i përkasin sektorit privat të cilët punojnë për qëllime dhe<br />
parametra specifikë.<br />
Megjithatë, asnjë nga këta laboratorë në Shqipëri, hë për hë, nuk ka si objekt<br />
pune an<strong>al</strong>izën e PCB-ve as kur ato ndodhen në produkte as në formën e mbetjeve,<br />
pra në Shqipëri nuk ekzistojnë laboratorë që të kryejnë an<strong>al</strong>izat e PCB-ve. Përpara<br />
disa vjetësh, në Shqipëri janë an<strong>al</strong>izuar PCB-të në vaj dhe në dhera në disa qendra<br />
shkencore por jo në laboratorë të akredituar. Tani, an<strong>al</strong>izat e PCB-ve nuk mund të<br />
kryhen për shkak të mungesës kapaciteteve teknike dhe profesion<strong>al</strong>e.<br />
Në këtë situatë është i nevojshëm përmirësimi dhe akreditimi i laboratorëve<br />
ekzistues dhe/ose ngritja e njësive te reja an<strong>al</strong>itike të profilizuara për an<strong>al</strong>izën e PCBve.<br />
Identifikimi i kërkesave laboratorike, specifikimi dhe blerja e pajisjeve, furnizimi<br />
me reagjentë dhe standarde si dhe trajnimi i stafit janë aktivitetet më të rëndësishme<br />
për re<strong>al</strong>izimin e këtij variant menaxhimi.
Aktivitetet Periudha<br />
Institucionet<br />
Përgjegjëse/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar,<br />
000/Lekë<br />
Burimet<br />
e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
4. Krijimi i kapaciteteve laboratorikë për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve<br />
në vajin e transformatorëve<br />
4.1 Identifikimi i<br />
laboratorëve<br />
4.2 Blerja e<br />
pajisjeve për<br />
an<strong>al</strong>izat e<br />
PCB-ve<br />
4.3 Trajnimi i<br />
personelit<br />
2007 Ministria e<br />
Mjedisit, KESH<br />
2007- 2008 Donatorët<br />
ndërkombëtarë,<br />
Qeveria<br />
Shqiptare,<br />
KESH<br />
2008 Donatorë<br />
ndërkombëtarë<br />
Caktimi i<br />
lab. Për<br />
an<strong>al</strong>iza te<br />
PCB-s<br />
Sigurimi i<br />
Pajisjeve<br />
Personel i<br />
ku<strong>al</strong>ifikuar<br />
120 KESH<br />
6.130 KESH,<br />
Donatorët<br />
520 KESH,<br />
Donatorë<br />
4.4 Akreditimi i<br />
laboratorëve<br />
dhe vlerësimi<br />
i<br />
performancës<br />
së tyre<br />
2009 KESH,<br />
MMPAU<br />
Laboratorë<br />
të<br />
akredituara<br />
200 KESH<br />
Shuma 6.970<br />
5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i mjediseve të ndotura me PCB<br />
Në Shqipëri, njohuritë mbi rrezikshmërinë e shkaktuar nga PCB-të janë<br />
fillestare dhe shumë prej njerëzve, ndër ta edhe zyrtarë, nuk kanë pasur njohuri për<br />
to deri në vitin 2005 kur filloi projekti për PKV për NOQ-të. Nuk u është kushtuar<br />
vëmendje rrjedhjeve ose pikimeve të vajit të transformatorëve të ndotur me PCB (në<br />
përdorim, në rezervë, për riparim dhe për eliminim) dhe transformatorëve të tjerë që<br />
kanë pësuar zjarr. Deri tani nuk është përgatitur asnjë informacion për mjediset e<br />
ndotura me PCB. Gjithsesi ka disa zona kryesore që mund të konsiderohen si mjedise<br />
të ndotura, siç janë Reparti i Riparimit të Transformatorëve dhe Reparti i Trajtimit të<br />
Vajit në Tiranë, transformatorët që pikojnë dhe transformatorët e djegur, por shk<strong>al</strong>la<br />
dhe rrezikshmëria e kësaj ndotjeje nuk mund të vlerësohen deri në kryerjen e<br />
studimeve të hollësishme.<br />
Për vite të tëra kanë ndodhur shumë rrjedhje vaji për shkak të mungesës së<br />
trajnimit të personelit, mbushjes së papërshtatshme me vaj të depozitave të<br />
transformatorëve ose përdorimit të pajisjeve të vjetra.<br />
Në Shqipëri vazhdojnë të jenë në përdorim shumë transformatorë të vjetër, të
cilët janë prodhuar përpara viteve ’70 dhe kanë krijuar ndotje të madhe në mjedis,<br />
veçanërisht në tokë dhe në ujërat nëntokësorë, për shkak të pikimeve dhe rrjedhjeve<br />
të vajrave gjatë procesit të mirëmbajtjes ose moshës së tyre të vjetër.<br />
Lipset të përmirësohet niveli i përgatitjes për menaxhimin e mjediseve të<br />
ndotura. Duhet përgatitur metodika për vlerësimin e rrezikut për mjediset e ndotura,<br />
duke marrë në konsideratë karakteristikat e dheut, popullsinë dhe faunën e zonës,<br />
shpërndarjen e popullsisë në zona të tjera natyrore dhe rrezikun helmues dhe<br />
mjedisor të PCB-ve.<br />
Përgatitja dhe përshtatja e strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e pajisjeve<br />
dhe mbetjeve të ndotura me PCB, përgatitja dhe krijimi i mekanizmave kontrollues,<br />
bashkëveprimi i grupeve të inspektimit përgjegjës për trajtimin dhe eliminimin e<br />
pajisjeve në përdorim, përgatitja e strategjisë për ndikimin pozitiv në bizneset që<br />
kanë përgjegjësi dhe rol aktiv për këto zona, përgatitja e procedurave për punime<br />
teknologjike dhe teknike dhe masat rregulluese do të ofrojnë një mbështetje të mirë<br />
për procesin e rehabilitimit gradu<strong>al</strong> të mjediseve të ndotura me PCB.<br />
Masat rehabilituese të specifikuara për mjediset e ndotura me PCB (Reparti i<br />
riparimit dhe vendi ku janë të vendosur transformatorët) konsistojnë në largimin e të<br />
gjithë materi<strong>al</strong>eve të ndotur, vendosjen e tyre në depozita met<strong>al</strong>ike dhe transportimin<br />
e tyre në një vend grumbullimi të përkohshëm deri në eliminimin përfundimtar të<br />
tyre.<br />
Reparti i riparimit të transformatorëve është në punë që prej 30 vjetësh dhe në<br />
të nuk janë kryer asnjëherë kontrolle për praninë e PCB-ve. Në repart vijnë për<br />
riparim transformatorë nga të gjithë objektet e KESH/OST, të gjitha bazamentet prej<br />
betoni janë të ndotura me vajin e transformatorëve dhe transformatorët e përdorur<br />
ruhen jashtë ndërtesës, të vendosur direkt në tokë dhe të ekspozuar në shi. Duhet të<br />
përgatitet një studim fizibiliteti për një vend grumbullimi të përkohshëm të<br />
materi<strong>al</strong>eve të ndotur me PCB dhe më pas të merren masa për zbatimin e këtij<br />
studimi.<br />
Duhet të përgatiten gjithashtu strategji për dekontaminimin e zonave të<br />
ndotura nëpërmjet zbatimit të projekteve qe sigurojnë përmirësimin e kushteve<br />
mjedisore dhe ndikojnë pozitivisht në shëndetin e njerëzve.<br />
Mbledhja e të dhënave paraprake për mjediset shumë të ndotura është<br />
siguruar nga informacioni mjedisor i ardhur nga objektet e KESH-it në të gjithë<br />
vendin. Të dhënat e mbledhura duhet të rishikohen dhe të përmirësohen nëse është e<br />
nevojshme ose kurdo që të bëhet rehabilitimi/zgjerimi i objekteve.<br />
Aktivitetet<br />
Periudha<br />
Institucionet<br />
Përgjegjëse/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar,<br />
000/Lekë<br />
Burimet e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve të ndotura me PCB<br />
5.1 Studimi i plotë<br />
i vendeve të<br />
ndotura me<br />
PCB në të gjithë<br />
2007-2008 KESH/MM Njohja me<br />
nivelet e<br />
ndotjes dhe<br />
shtrirjen e<br />
680 KESH,<br />
MM,SP
territorin e<br />
tyre<br />
vendit<br />
5.2 Largimi i<br />
pajisjeve me<br />
PCB<br />
2009-2020 KESH/MM Përmirësimi<br />
gradu<strong>al</strong> i<br />
situatës<br />
5.3 Largimi i 2009-2018 KESH/MM Tokë e<br />
dherave të<br />
pastër<br />
ndotura me<br />
PCB<br />
5.4 Trajtimi 2012-2019 KESH/MM Tokë e<br />
përfundimtar i<br />
pastër në<br />
tokës së ndotur<br />
objekt<br />
me PCB<br />
5.5 Asgjesimi 2009-2018 KESH/MM Pajisje pa<br />
gradu<strong>al</strong> i<br />
PCB<br />
pasijeve te<br />
ndotura me<br />
PCB<br />
Shuma 141.780<br />
32.000 KESH,<br />
MM, SP,<br />
Donatorët<br />
19.600 KESH,<br />
MM,SP<br />
Donatoret<br />
5.500 KESH,<br />
MM, SP,<br />
Donatorë<br />
84.000 KESH,<br />
MM,SP,<br />
Donatore<br />
6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />
Direktiva e Këshillit Europian për eliminimin e bifenileve të polikloruara dhe<br />
trifenileve të polikloruara (PCB-ve dhe PCT-ve) është ajo me numër 96/59/KE e<br />
datës 16 shtator 1996.<br />
Shqipëria ka një magazinë për ruajtjen e vajit miner<strong>al</strong> të transformatorëve. Në<br />
përgjithësi, si praktikë, vaji lubrifikant i përdorur nuk hidhet, por shitet për qëllime të<br />
tjera, siç është përdorimi si lëndë djegëse dytësore ose rafinuese për përdorime<br />
lok<strong>al</strong>e.<br />
Ndryshe nga vajrat lubrifikantë, vajrat dielektrike që përmbajnë PCB ose nuk<br />
përmbajnë PCB, zbrazen dhe pastaj ruhen në depozita met<strong>al</strong>ike dhe përgjithësisht<br />
mbahen në reparte ose magazina. Këto vajra ripërdoren si vaj shtesë për rimbushjen e<br />
transformatorëve të tjerë mbasi janë pastruar.<br />
Sidoqoftë, meqenëse në Shqipëri aktu<strong>al</strong>isht nuk ekzistojnë reparte për<br />
grumbullimin ose trajtimin e mbetjeve, është e nevojshme të merret në konsideratë<br />
ndërtimi i objekteve të tillë në të ardhmen të cilët:<br />
Do të nd<strong>al</strong>onin rrezikimin e mëtejshëm të shëndetit të njerëzve, kafshëve dhe<br />
mjedisit të shkaktuar nga rrjedhjet e vajit të ndotur me PCB, mungesën e<br />
administrimit dhe shpërdorimet.<br />
Do të siguronin administrimin e qëndrueshëm dhe të sigurt mjedisor të NOQve<br />
në përputhje me Konventën e Stokholmit dhe lëvizjet ndërkombëtare.<br />
Do të ndihmonin në procesin e mëtejshëm të eliminimit dhe/ose trajtimit të<br />
lëndëve të rrezikshme duke përfshirë PCB-të dhe pajisjet e ndotura me PCB.<br />
Si rrjedhim, Shqipëria duhet të ketë reparte dhe depozita ruajtjeje të<br />
përshtatshme për vajrat dielektrikë të ndotur me PCB të zbrazur përkohësisht nga
transformatorët në riparim. Më tej, MMPAU ,duke e përqendruar vëmendjen<br />
veçanërisht në menaxhimin e transformatorëve të ndotur me PCB përpara se ato të<br />
d<strong>al</strong>in jashtë përdorimit, duhet të ofrojë udhëzues teknikë për një menaxhim të sigurt<br />
mjedisor si në sektorin publik dhe në atë privat.<br />
Për më tepër, duhet të caktohen mjedise ruajtjeje të përkohshme ose të<br />
përhershme për të mbajtur PCB-të dhe transformatorët e dyshuar si të ndotur me<br />
PCB të cilët nuk janë përdorur për një kohë të gjatë. Këto mjedise duhet të jenë të<br />
sistemuara larg zonave të ndjeshme siç janë shkollat, spit<strong>al</strong>et, dyqanet, qendrat e<br />
banuara etj. dhe duhet të pajisen gjithashtu me fikës zjarri dhe me mjete të tjera të<br />
emergjencës.<br />
Ministria e Mjedisit duhet t’i kushtojë vëmendje ndërtimit të reparteve të<br />
ruajtjes dhe/ose eliminimit për të mbajtur larg nga mjetet e tjera dhe zonat e<br />
ndjeshme vajrat dielektrikë me PCB.<br />
Direktiva e Këshillit Europian mbi eliminimin e PCB-ve thekson se Shtetet<br />
Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të siguruar që:<br />
Janë eliminuar PCB-të e përdorura;<br />
Janë pastruar nga ndotja ose eliminuar PCB-të dhe pajisjet që përmbajnë PCB.<br />
Pajisjet dhe PCB-të që përfshihen në inventarë duhet të trajtohen ose të<br />
eliminohen deri në vitin 2010.<br />
Shtetet Anëtare duhet të nd<strong>al</strong>ojnë :<br />
ndarjen e PCB-ve nga lëndët e tjera për qëllim ripërdorimin e PCB-ve;<br />
mbushjen e transformatorëve me PCB.<br />
Shtetet Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të siguruar që:<br />
PCB-të, PCB-të e përdorura dhe pajisjet që përmbajnë PCB që janë pjesë e<br />
inventarit, të dërgohen në sipërmarrës të licensuar dhe në të njëjtën kohë të kujdesen<br />
që janë marrë të gjitha masat e nevojshme për të mënjanuar rrezikun e zjarrit;<br />
Të nd<strong>al</strong>ohet djegia e PCB-ve ose PCB-të e përdorura në mjetet lundruese;<br />
Të gjithë sipërmarrësit e përfshirë në pastrimin nga ndotja ose/dhe eliminimin<br />
e PCB-ve, PCB-ve të përdorura dhe/ose të pajisjeve që përmbajnë PCB të jenë pajisur<br />
me leje;<br />
transformatorët që përmbajnë PCB më shumë se 0.05 % në peshës të pastrohen<br />
nga ndotja sipas kushteve të specifikuara në Direktivë<br />
Duke iu referuar Direktivës 75/442/KE Komisioni:<br />
duhet të caktojë metodat referencë të matjeve për të përcaktuar përmbajtjen e<br />
PCB-ve në materi<strong>al</strong>et e ndotur;<br />
mund të caktojë standarde teknike për metoda të tjera të eliminimit të PCB-ve;<br />
duhet të përgatisë një listë me emrat e prodhimit të kondensatorëve,<br />
rezistencave dhe bobinave të induksionit që përmbajnë PCB;<br />
të përcaktojë, nqs është e nevojshme lëndë të tjera më pak të rrezikshme,<br />
zëvendësuese te PCB-ve.<br />
Shtetet Anëtare brenda tre vjetëve mbas miratimit të kësaj Direktive, duhet të<br />
hartojnë:<br />
plane për pastrimin nga ndotja dhe/ose eliminimin e pajisjeve të<br />
inventarizuara dhe PCB që përmbajnë ato;<br />
plane për grumbullimin dhe më pas eliminimin e mëtejshëm të pajisjeve që<br />
nuk janë subjekt i inventarit.
Për Shqipërinë, një nga variantet e përshtatshme për trajtimin e pajisjeve me<br />
vaj me PCB është eksportimi i mbetjeve me PCB në impiante jashtë vendit tonë. (sasia<br />
e pajisjeve me vaj me PCB është relativisht e ulët për të justifikuar investimet për<br />
inst<strong>al</strong>ime kaq specifike ose pajisje të lëvizshme).<br />
Aktivitetet<br />
Periudha<br />
Institucionet<br />
Përgjegjëse/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar,<br />
000/Lekë<br />
Burimet e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />
6.1 Studimi i plotë i<br />
gjithë sasisë së<br />
vajit miner<strong>al</strong> me<br />
PCB për të gjithë<br />
pajisjet<br />
2007-2008 KESH/MM Inventar i<br />
plotë i PCBve<br />
680 KESH<br />
MM<br />
6.2 Zbrazja e vajit<br />
miner<strong>al</strong> me PCB<br />
nga pajisjet<br />
6.3 Depozitimi i vajit<br />
miner<strong>al</strong> me PCB<br />
6.4 Trajtimi<br />
përfundimtar i<br />
vajit miner<strong>al</strong> të<br />
ndotur me PCB<br />
2009-2018 KESH/MM Përmirësimi<br />
gradu<strong>al</strong> i<br />
situatës<br />
2009-2018 KESH/MM Jo më vaj të<br />
ndotur me<br />
PCB<br />
2012-2020 KESH/MM Vaj i pastër<br />
nga PCB<br />
Shuma 87.030<br />
61.750 KESH<br />
MM<br />
Donatoret<br />
10.000 KESH<br />
MM<br />
Donatoret<br />
14.600 KESH<br />
MM<br />
Donatoret<br />
7. Hartimi dhe zbatimi i një plani kombëtar për monitorimin e PCB-ve.<br />
Hë për hë, në Shqipëri nuk ekziston një sistem për monitorimin e PCB-ve.<br />
Burimet e mundshme të PCB-ve dhe ndikimi i tyre në popullatë duhet të<br />
konfirmohet gjatë zbatimit të Planit Kombëtar të Veprimit. Për shkak të mungesës së<br />
pajisjeve laboratorike dhe mungesës së stafit të trajnuar për këtë qëllim, kërkimet në<br />
fushën e PCB-ve në Shqipëri janë akoma në hapat e parë.<br />
Megjithëse ka disa raste të shkëputura studimesh mbi praninë e PCB-ve në<br />
mjedis dhe shëndetin e njerëzve, duhet të ndërmerren an<strong>al</strong>iza sistematike dhe të<br />
plota për të krijuar një pamje të përgjithshme kombëtare mbi mjedisin dhe shëndetin<br />
e njerëzve.<br />
Programi i monitorimit të PCB-ve duhet të konsistojë në kontrollin e rregullt të<br />
PCB-ve në tokë, ujë dhe ajër, në të gjitha materi<strong>al</strong>et që qarkullojnë nëpër objekte si<br />
dhe në dogana për rastet e eksportit dhe importit.<br />
Në hartimin dhe zbatimin e programit kombëtar të monitorimit të PCB-ve do<br />
të ndihmojnë krijimi i një rrjeti bashkëpunimi, shkëmbimi i të dhënave dhe<br />
informacioneve ndërmjet institucioneve shkencore të përfshira në aktivitete<br />
kërkimore për PCB-të, hartimi i programit të monitorimit, identifikimi i përgjegjësive
monitoruese dhe laboratorëve an<strong>al</strong>itikë, zhvillimi i sistemit të informimit për<br />
procedimin e monitorimit dhe rezultateve, blerja e pajisjeve për marrjen dhe an<strong>al</strong>izën<br />
e mostrave, procesi i trajnimit të personave përgjegjës për monitorimin dhe an<strong>al</strong>izat<br />
dhe sistemi i kontrollit të cilësisë, .<br />
Aktivitetet<br />
Periudha Institucionet<br />
Përgjegjëse/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimet e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
7. Hartimi dhe zbatimi i programit kombëtar për monitorimin e PCB-ve<br />
7.1 Studimi i<br />
kuadrit<br />
ligjor<br />
2007 MMPAU/KESH/MM Njohja e<br />
legjislacionit<br />
280 KESH<br />
MM<br />
7.2 Hartimi i<br />
programit<br />
kombëtar<br />
për<br />
monitorimin<br />
e PCB-ve<br />
7.3 Miratimi i<br />
programit<br />
kombëtar<br />
për<br />
monitorimin<br />
e PCB-ve<br />
7.4 Zbatimi i<br />
programit<br />
kombëtar<br />
për<br />
monitorimin<br />
e PCB-ve<br />
2008-<br />
2009<br />
MMPAU/KESH/MM Programi i<br />
monitorimit<br />
2010 BSh, KESH, MMPAU Miratimi i<br />
programit të<br />
monitorimit<br />
2011-<br />
2020<br />
BSh<br />
/KESH/MMPAU<br />
Zbatim i<br />
suksesshëm<br />
Shuma 14.505<br />
865 KESH<br />
MM<br />
Donatorët<br />
60 KESH<br />
MM<br />
13.300 KESH<br />
MM, SP<br />
3.3.4 Plani i Veprimit: Nën-produktet NOQ të Prodhuara Jo-Qëllimisht<br />
Lidhur me prodhimin e paqëllimshëm të nënprodukteve NOQ Konventa e<br />
Stokholmit përcakton objektivat e mëposhtëm:<br />
Vazhdimin e minimizimit dhe, ku është e mundshme, eliminimin<br />
përfundimtar, të shkarkimeve tot<strong>al</strong>e të NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të<br />
paqëllimshme;<br />
Aktivitete të mundshme administrimi<br />
Mbështetur në an<strong>al</strong>izat bazë të gjendjes, duke marrë në konsideratë detyrimet<br />
e Konventës së Stokholmit, politikat kombëtare si dhe traktate të tjera ndërkombëtare<br />
dhe, duke ndjekur objektivat dhe prioritetet kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve,<br />
më poshtë paraqiten aktivitetet më të rëndësishme të menaxhimit:<br />
Plotësimi i akteve ligjore dhe nënligjore që lidhen me kontrollin dhe
parand<strong>al</strong>imin e ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me administrimin e mbeturinave;<br />
Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për<br />
administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i vend-depozitimeve dhe<br />
parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis te hapur i mbetjeve te ngurta urbane);<br />
Përgatitja e politikave dhe masave zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të<br />
dioksinave nga administrimin i mbeturinave;<br />
Futja e Teknikave Me të Mira (TMM) & Praktikave më të Mira Mjedisore<br />
(PMM) në sektorin industri<strong>al</strong>;<br />
Përgatitja dhe implementimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë vendin, i<br />
programeve të administrimit mjedisor të mbeturinave mjekësore duke minimizuar<br />
kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve;<br />
Rritja e ndërgjegjësimit për publikun e gjerë për praktikat e pastra të<br />
administrimit të mbeturinave.<br />
Përditësimi i rregullt i inventarit të shkarkimeve.<br />
Shënim: Aktiviteti 1 i administrimit përfshihet në PV për Forcimin<br />
Institucion<strong>al</strong> dhe Ligjor. Aktiviteti 6 përfshihet në PV për Ndërgjegjësimin e Publikut.<br />
Strategjia e zbatimit<br />
2. Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) në institucionet përgjegjëse<br />
për administrimin e mbeturinave.<br />
Burimi më i madh i shkarkimit të PCDD/PCDF në ajër janë zjarret në venddepozitimet<br />
e mbetjeve të ngurta urbane dhe djegia, e qëllimshme ose jo, në mjedis të<br />
hapur e tyre. Për pakësimin e këtyre shkarkimeve nevojitet të ngrihet një sistem<br />
efikas menaxhimi. Ky sistem duhet të përfshijë, në veçanti, përmirësimin e venddepozitimeve<br />
ekzistuese dhe një sistem të përshtatshëm grumbullimi dhe transporti.<br />
Krahas infrastrukturës së nevojshme, shumë i kufizuar është edhe kapaciteti<br />
në institucione mjedisore qendrore dhe institucione të tjera përgjegjëse për të zbatuar<br />
kontroll të gjerë kombëtar dhe parand<strong>al</strong>im efektiv të ndotjes. Inspektorati nuk ka<br />
kapacitete të mjaftueshme në personel, trajnim dhe pajisje.<br />
Menaxherët e njësive që janë ngarkuar të kryejnë administrimin e mbeturinave<br />
në pushtetin vendor, dukshëm nuk kanë trajnimin e duhur. Veç kësaj, shumica e<br />
supervizorëve të grumbullimit dhe depozitimit nuk kanë trajnimin e duhur për<br />
shëndetin publik dhe mjedisin ose menaxhimin e mbetjeve. Për rrjedhojë, ka nevojë<br />
për trajnim profesion<strong>al</strong> për menaxhimin e mbetjeve, në veçanti në nivel vendor.<br />
Për sa u theksua më sipër, fokusi kryesor i këtij plani veprimi është forcimi i<br />
kapaciteteve.<br />
Aktivitetet<br />
Viti<br />
Institucionet<br />
përgjegjëse/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimi i<br />
financimit<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
2 Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) në Institucionet përgjegjëse për<br />
menaxhimin e mbetjeve.<br />
2.1 Vlerësimi i Vlerësimi i
kapacitetit të<br />
bashkive për të<br />
mënjanuar<br />
shkarkimet e<br />
dioksinave nga<br />
menaxhimi i<br />
mbetjeve.<br />
2.2.1 Fuqizimi me burime<br />
të tjera shtesë në<br />
strukturat eksiztuese<br />
të bashkisë për<br />
menaxhimin e<br />
mbetjeve.<br />
2.2.2 Ngritjen e një<br />
strukture në bashkitë<br />
e vogla për<br />
menaxhimin e<br />
mbetjeve.<br />
2.3 Trajnimi dhe forcimi<br />
i kapaciteteve të<br />
përgjegjësve lok<strong>al</strong><br />
për menaxhimin e<br />
mbetjeve.<br />
2.3.1 Trajnimi i strukturës<br />
ekzistuese / dhe të<br />
atyre që do të<br />
krijohen të reja në<br />
bashki për<br />
administrimin e<br />
mbeturinave dhe<br />
specifikisht për<br />
djegien e hapur të<br />
mbeturinave urbane<br />
sipas PMM<br />
2.3.2 Trajnim për ndarjen,<br />
riciklimin e mbetjeve<br />
që mblidhen në<br />
pikën e grumbullimit<br />
dhe venddepozitimin<br />
pa<br />
djegie siç tregohet në<br />
PMM.<br />
2007 PV situatës 2.500 PV<br />
Donatorë<br />
2008 PV<br />
2009 PV<br />
2008-<br />
2009<br />
2008-<br />
2009<br />
2008<br />
MMPAU,<br />
MPPTT<br />
MMPAU,<br />
MPPTT<br />
MMPAU,<br />
MPPTT<br />
Rekrutime të<br />
reja në punë<br />
në Bashki<br />
Të gjitha<br />
bashkitë kanë<br />
njësi të<br />
menaxhimit<br />
të mbetjeve<br />
/80 % e<br />
bashkive<br />
brenda vitit<br />
2009<br />
Pakësim i<br />
çlirimit të<br />
dioksinës<br />
70 % e<br />
bashkive për<br />
2009 do të<br />
kenë<br />
strukturat<br />
trajnuese<br />
Numër<br />
iniciativash<br />
për<br />
grumbullimin<br />
përzgjedhës<br />
të mbetjeve,<br />
etj.<br />
5.000 PV<br />
5.000 PV<br />
7.500 PV<br />
Donatorë<br />
6.500 PV<br />
Donatorë<br />
4.000 PV<br />
Donatorë
2.3.3 Trajnim për zyrtarët<br />
vendorë për<br />
legjislacionin<br />
përkatës të BE-së<br />
lidhur me<br />
menaxhimin e<br />
mbetjeve<br />
2007<br />
MMPAU,<br />
MPPTT<br />
90 % e<br />
bashkive do<br />
të trajnohen<br />
deri në 2009<br />
3.000<br />
Shuma 33.500<br />
MMPAU,<br />
PV,<br />
Donatorë<br />
3. Përgatitja e politikave dhe zbatimi i masave për pakësimin e shkarkimeve të<br />
dioksinave nga menaxhimi i mbetjeve<br />
Një nga mangësitë organizative për pakësimin e shkarkimeve të PCDD/PCDF<br />
nga veprimtaria e menaxhimit të mbetjeve është mospasja e një politike të qartë dhe<br />
bashkërendimi midis autoriteteve të ndryshme dhe sektorit privat. Pas hartimit të një<br />
strategjie të përgjithshme për mbetjet pas viteve 1990, nuk është ndërmarrë pothuaj<br />
asnjë veprim i parashikuar.<br />
Zbatimi i Strategjisë së administrimit të mbeturinave duhet të ndihmojë në<br />
drejtim të pakësimit të shkarkimeve të PCDD/PCDF. Në plotësim të kësaj strategjie<br />
të gjerë kombëtare, duhet të bëhen dhe zbatohen Plane Lok<strong>al</strong>e Veprimi për<br />
menaxhimin e mbetjeve.<br />
Di<strong>al</strong>ogu politik dhe koordinimi, si dhe futja e instrumenteve ekonomik për të<br />
nxitur ndarjen e mbetjeve dhe riciklimin do të çojnë në ngritjen e bazës për veprim<br />
gjithëpërfshirës për minimizimin e çlirimit të PCDD/PCDF. Është e domosdoshme<br />
që aktivitetet të cilat tashmë kanë filluar zbatimin e ndarjes, ripërdorimit dhe<br />
riciklimit në Tiranë, të mbështeten me qëllim të futjes së skemave të tilla në qytete të<br />
tjera të mëdha.<br />
Për më tepër, janë përcaktuar sisteme të menaxhimit efektiv për t’u zbatuar në<br />
vend-depozitimet e Sharrës dhe të Korçës. Në këto sisteme përfshihen:<br />
Grumbullimi, transporti dhe depozitimi i përshtatshëm i mbetjeve të ngurta<br />
urbane nga autoritetet lok<strong>al</strong>e për t’u dhënë mundësinë të ngrenë një sistem shërbimi<br />
të efektshëm e të besueshëm, par<strong>al</strong>elisht me përmirësimin e këtyre venddepozitimeve<br />
me standardet e përshtatshme inxhinierike dhe praktikat e<br />
administrimit mjedisor.<br />
Aktivitetet<br />
Koha<br />
Institucioni<br />
përgjegjës<br />
/<br />
mbështetës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimi i<br />
financimit<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
3.1 Përgatitja e një plani veprimi për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave dhe<br />
furaneve nga menaxhimi i mbetjeve mbështetur në PMM<br />
Zbatimi i Planit<br />
Lok<strong>al</strong> të<br />
Veprimit për<br />
pakësimin e<br />
shkarkimeve të<br />
2008-<br />
2009<br />
Bashkitë,<br />
MPPTT,<br />
MMPAU<br />
Pakësimi i<br />
shkarkimeve<br />
te dioksinës<br />
30.000.000 PV, Donatorë
dioksinave dhe<br />
furaneve nga<br />
menaxhimi i<br />
mbetjeve<br />
Zgjerimi i<br />
iniciativave që<br />
kanë filluar<br />
ndarjen,<br />
riciklimin dhe<br />
ripërdorimin e<br />
mbetjeve që<br />
shkojnë në<br />
pikën e<br />
grumbullimit<br />
dhe venddepozitime<br />
pa i<br />
djegur.<br />
3.2 Koordinimi i<br />
strategjisë së<br />
menaxhimit të<br />
mbetjeve për të<br />
siguruar<br />
përfshirjen e<br />
problemeve të<br />
dioksinës.<br />
Vendosja e<br />
di<strong>al</strong>ogut midis<br />
pushtetit<br />
vendor dhe atij<br />
qendror për<br />
menaxhimin e<br />
mbetjeve<br />
urbane dhe në<br />
veçanti djegien<br />
e pakontrolluar<br />
të mbetjeve<br />
Zhvillimi i<br />
instrumenteve<br />
ekonomike me<br />
qëllim rritjen e<br />
riciklimit të<br />
plastikave,<br />
met<strong>al</strong>it, letrës<br />
dhe pakësimin<br />
e mbetjeve që<br />
janë burim i<br />
2007-<br />
2009<br />
Bashkitë,<br />
MPPTT,<br />
MMPAU<br />
2007 Bashkitë,<br />
MPPTT,<br />
MMPAU<br />
2007 MPPTT,<br />
MMPAU<br />
Bashkitë<br />
Ndarja,<br />
riciklimi dhe<br />
ripërdorimi<br />
në 3 qytete<br />
dhe venddepozitime<br />
2007-<br />
2008<br />
MPPTT,<br />
MMPAU<br />
Bashkitë<br />
Organizim<br />
takimesh<br />
Organizimi i<br />
tavolinave te<br />
diskutimit<br />
(seminare<br />
pune)<br />
Futja e<br />
instrumenteve<br />
të reja<br />
ekonomike<br />
50.000.000 PV, Donatorë<br />
-------- MMPAU<br />
MPPTT,PV<br />
--------- MMPAU<br />
MPPTT,PV<br />
2.500 –MPPTT, MF,<br />
MMPAU
2008-<br />
2010<br />
çlirimit të<br />
dioksinave.<br />
3.3 Hartimi i<br />
projektit për<br />
përmirësimin e<br />
venddepozitimit<br />
të<br />
pakontrolluar<br />
të Sharrës duke<br />
çuar në<br />
minimizimin e<br />
zjarreve të<br />
qëllimta ose të<br />
paqëllimta.<br />
Zbatimi i<br />
projektit për<br />
përmirësimin e<br />
venddepozitimit<br />
të<br />
Sharrës duke<br />
çuar kështu në<br />
minimizimin e<br />
dioksinave që<br />
shoqërojnë<br />
ujërat shpëlarës<br />
të venddepozitimit.<br />
3.4 Zbatimi i<br />
projektit për<br />
përmirësimin e<br />
menaxhimit te<br />
mbetjeve<br />
urbane në<br />
Prefekturen e<br />
Korçës<br />
Zbatimi<br />
projektit për<br />
përmirësimin e<br />
venddepozitimit<br />
të<br />
Korçës duke<br />
çuar në<br />
minimizimin e<br />
dioksinave<br />
shkarkohen ne<br />
ajer dhe<br />
2008-<br />
2010<br />
2007-<br />
2010<br />
2007-<br />
2010<br />
MPPTT,<br />
MMPAU,<br />
Bashkia e<br />
Tiranës<br />
Qeveria<br />
It<strong>al</strong>iane<br />
MPPTT,<br />
MMPAU,<br />
Bashkia e<br />
Tiranës<br />
Qeveria<br />
It<strong>al</strong>iane<br />
MMPAU,<br />
SIDA,PV<br />
MMPAU<br />
SIDA,PV<br />
Ulje në 80% e<br />
zjarreve<br />
Pakësim 75%<br />
e ujërave<br />
kullues<br />
Pakësim në<br />
85% të<br />
zjarreve<br />
Zvogëlim me<br />
85% i ujërave<br />
kullues<br />
50.000 Bashkia<br />
Tiranës,<br />
Qeveria<br />
It<strong>al</strong>iane<br />
450.000 Bashkia<br />
Tiranës,<br />
Qeveria<br />
It<strong>al</strong>iane<br />
30.000 BashkiaKorçë,<br />
Qeveria<br />
Suedeze<br />
100.000 BashkiaKorçës,<br />
Donatorë
shoqërojnë<br />
ujërat shpëlarës<br />
të venddepozitimit.<br />
3.5 Projektimi dhe<br />
ndërtimi i një<br />
venddepozitimi<br />
sanitar për<br />
mbeturinat<br />
urbane, Bushat,<br />
Shkodër<br />
3.6 Projektimi dhe<br />
ndërtimi i një<br />
venddepozitimi<br />
sanitar për<br />
mbeturinat<br />
urbane,<br />
Himarë,<br />
Sarandë<br />
2007-<br />
2010<br />
2007-<br />
2010<br />
MMPAU,<br />
MPPTT,<br />
PV<br />
MMPAU,<br />
MPPTT,<br />
PV<br />
Eliminimi i<br />
shkarkimeve<br />
të dioksinave<br />
dhe furaneve<br />
Eliminimi i<br />
shkarkimeve<br />
të dioksinave<br />
dhe furaneve<br />
Shuma 1.412.500<br />
500.000 PV, Qeveria<br />
It<strong>al</strong>iane<br />
200.000 PV, Banka<br />
Botërore<br />
4. Vënia në jetë e Teknikave më të Mira të Mundshme (TMM) dhe Praktikave<br />
më të Mira Mjedisore (PMM) në sektorin industri<strong>al</strong>, sipas Konventës së Stokholmit<br />
Ndonëse industria kontribuon vetëm pak në tot<strong>al</strong>in e shkarkimeve të<br />
PCDD/PCDF në Shqipëri, futja në përdorim e Teknikave më të Mira të Mundshme<br />
dhe e Praktikave më të Mira Mjedisore (TMM dhe PMM) është e rëndësishme për dy<br />
arsye.<br />
Së pari, Konventa e Stokholmit synon minimizimin e shkarkimeve dhe<br />
përdorimin e TMM-ve dhe PMM-ve për ta orientuar industrinë në drejtim të<br />
re<strong>al</strong>izimit të këtyre qëllimeve. Së dyti, dhe më e rëndësishme për partnerët industri<strong>al</strong>,<br />
është fakti që TMM dhe PMM janë një hap përpara në përpjekjet e përgjithshme për<br />
prodhime të pastra. Përfitimet nga zbatimi i masave për prodhime të pastra shkon<br />
përtej problemeve të NOQ-ve, mbasi përfshin një gamë të gjerë lëndësh të dëmshme<br />
dhe të rrezikshme që shkarkohen në mjedis.<br />
Për më tepër, për partnerët industri<strong>al</strong> futja e teknologjive për prodhime të<br />
pastra do të çojë në përdorimin sa më të paktë të kontributeve të prodhimit, si për<br />
lëndët e para ashtu dhe për energjinë. Përvoja ka treguar që masat e prodhimit të<br />
pastër ndihmojnë në drejtim të një cilësie më të lartë prodhimi duke i bërë shoqëritë<br />
më konkurruese në treg.
Futja e TMM dhe PMM në sektorin industri<strong>al</strong> pritet të udhëhiqet nga sektori<br />
privat për shkak të financimeve dhe kërkesave ligjore. Autoritetet do të kenë një rol<br />
bashkërendues për punën e industrisë si dhe të ofrojnë informacion dhe trajnime për<br />
mënyrat e futjes së TMM dhe PMM në aktivitetet industri<strong>al</strong>e. Futja e TMM dhe PMM<br />
për NOQ-të në përgjithësi në të gjitha procedurat e licencimit në industritë dhe në<br />
Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis do të përbëjë momentin e zbatimit praktik të planit<br />
të veprimit.<br />
Aktivitetet<br />
Koh<br />
a<br />
Institucione<br />
t<br />
përgjegjës/<br />
mbështetës<br />
e<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësua<br />
r<br />
000/Lek<br />
ë<br />
Burimet e<br />
Financimit<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
Përhapje e informacionit lidhur me TMM dhe PMM në sektorin industri<strong>al</strong>,<br />
sipas Konventës së Stokholmit<br />
4.1 Përhapje e<br />
informacionit<br />
lidhur me<br />
TMM dhe<br />
PMM sipas<br />
udhëzimeve të<br />
Konventës së<br />
Stokholmit dhe<br />
BE, BREFs<br />
4.2 Bashkërendimi<br />
i nismave<br />
sektori<strong>al</strong>e për<br />
futjen e TMM<br />
/ Prodhimit të<br />
Pastër për të<br />
pakësuar<br />
maksim<strong>al</strong>isht<br />
çlirimet e<br />
dioksinave<br />
4.2.1<br />
.<br />
4.2.2<br />
.<br />
4.2.3<br />
.<br />
Prodhimi i<br />
Pastër në<br />
industrinë e<br />
ferro-kromit<br />
Prodhimi i<br />
pastër në<br />
Industrinë e<br />
çelikut<br />
Prodhimi i<br />
Pastër<br />
2007<br />
-<br />
2008<br />
2008<br />
-<br />
2010<br />
2008<br />
-<br />
2012<br />
2008<br />
-<br />
2010<br />
2008<br />
-<br />
METE&<br />
MMPAU/<br />
EU<br />
METE&<br />
MMPAU<br />
SP<br />
METE&<br />
MMPAU,S<br />
P<br />
METE&<br />
MMPAU,<br />
SP<br />
METE&<br />
MMPAU,<br />
Deri në 2009;<br />
70 % e<br />
bashkive ta<br />
kenë këtë<br />
materi<strong>al</strong><br />
TMM dhe PPM<br />
do të futen në<br />
sektorët<br />
kryesorë<br />
3.000 MMPAU,MET<br />
E, Donatorë<br />
5.000 SP, Donatorë<br />
TMM dhe PPM<br />
do të futen në<br />
sektorin e<br />
ferro-kromit<br />
30.000 SP<br />
TMM dhe PPM 20.000 SP<br />
do të futen në<br />
sektorin e<br />
çelikut<br />
TMM dhe<br />
SP<br />
PMM duke 5.000
4.3<br />
4.3.1<br />
.<br />
4.3.2<br />
.<br />
specifikisht i<br />
orientuar në<br />
kontrollin e<br />
temperaturës<br />
dhe si rezultat<br />
edhe të çlirimit<br />
të dioksinave<br />
në industrinë e<br />
çimentos<br />
Krijimi i<br />
njohurive dhe<br />
kapaciteteve<br />
për vetëmonitorimin<br />
e<br />
çlirimit të<br />
NOQ<br />
Trajnim për<br />
marrjen e<br />
mostrave për<br />
kryerjen e<br />
an<strong>al</strong>izave për<br />
shkarkimet<br />
industri<strong>al</strong>e<br />
Kryerja e<br />
vetëmonitorim<br />
it të çlirimit të<br />
dioksinave<br />
2010 SP përfshirë<br />
kontrollin e<br />
temperaturës<br />
do të futen në<br />
sektorin e<br />
çimentos<br />
2008<br />
-<br />
2012<br />
METE&<br />
MMPAU,<br />
SP<br />
2009 METE&<br />
MMPAU,<br />
SP<br />
2010<br />
-<br />
2012<br />
SP,<br />
MMPAU<br />
Furnizimi me<br />
pajisje dhe<br />
trajnimi për<br />
vetëmonitorimin<br />
e<br />
çlirimeve të<br />
NOQ<br />
Trajnim për<br />
marrjen e<br />
mostrave e<br />
kryerjen e<br />
an<strong>al</strong>izave të<br />
dioksinës nga<br />
subjekte<br />
private dhe<br />
institucione<br />
kërkimore<br />
Trajnim për<br />
kryerjen e<br />
vetëmonitorim<br />
it të çlirimeve<br />
të dioksinave<br />
nga subjekte<br />
private dhe<br />
institucione<br />
kërkimore<br />
10.000 SP,<br />
Donatorë<br />
5.000 SP<br />
10.000<br />
Shuma 88.000<br />
SP<br />
MMPAU<br />
5. Përgatitja dhe zbatimi në të gjithë vendin i një plani administrimi të<br />
mbeturinave spit<strong>al</strong>ore duke minimizuar shkarkimet e NOQ të paqëllimshme.<br />
Kontributi i djegies së mbeturinave spit<strong>al</strong>ore përbën 25% të shkarkimeve të<br />
PCDD dhe PCDF në Shqipëri. Duhet theksuar që këtu pasqyrohen vetëm të dhënat<br />
nga i vetmi incenerator i djegies së mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në funksionim në Tiranë.<br />
Mbetjet e tjera spit<strong>al</strong>ore në spit<strong>al</strong>e dhe klinika të tjera të vendit digjen pjesërisht qoftë<br />
në vend-depozitime të pakontrolluara ose djegie në mjedis të hapur nga spit<strong>al</strong>et. Kjo
çon në shkarkime të mëdha të NOQ të paqëllimshme si dhe në rreziqe të tjera që<br />
lidhen me manipulimin dhe depozitimin e mbetjeve infektuese.<br />
Me qëllim përmirësimin e gjendjes dhe pakësimin e shkarkimeve të<br />
PCDD/PCDF, duhet zbatuar një sistem menaxhimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, i shtrirë në<br />
të gjithë vendin. Kjo ndërhyrje do të kërkojë një kuadër të fortë ligjor për të siguruar<br />
që të gjitha spit<strong>al</strong>et dhe klinikat të organizojnë menaxhimin e mbetjeve të tyre në<br />
mënyrë të sigurt mjedisore. Hapa të mëtejshëm në sistemin e menaxhimit të mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore janë ndarja dhe minimizimi i sasisë së mbetjeve dhe manipulimi i tyre duke<br />
filluar nga grumbullimi, transporti dhe depozitimi fin<strong>al</strong>. Alternativa të tjera të<br />
mundshme janë sterilizimi, trajtimi me mikrov<strong>al</strong>ë, hidroliza <strong>al</strong>k<strong>al</strong>ine ose trajtimi<br />
biologjik, secila e ndjekur nga metoda e vend-depozitimit sanitar.<br />
Plani i Veprimit i Mbetjeve spit<strong>al</strong>ore është i kompletuar me masat plotësuese<br />
për optimizmin e punës edhe në aspektet e mbrojtjes së mjedisit dhe shëndetit për të<br />
vetmin incenerator që ekziston për djegiet e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në Qendrën<br />
Universitare “Nënë Tereza” në Tiranë.<br />
Aktivitetet<br />
Koh<br />
a<br />
Institucioni<br />
përgjegjës/<br />
mbështetës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësua<br />
r<br />
000/Lek<br />
ë<br />
Burimet e<br />
financimit<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
5.1 Hartimi i një Strategjie Kombëtare për administrimin e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore<br />
duke përfshirë veprime të kuadrit rregullator, mbledhja, transporti, trajtimi<br />
dhe depozitimi përfundimtar i mbeturinave.<br />
5.1.1 Planifikimi<br />
dhe zgjedhja e<br />
teknologjisë së<br />
depozitimit<br />
2008 MSH<br />
&MMPAU<br />
Përcaktimi i<br />
rolit të<br />
teknologjive<br />
të<br />
4.000 Donatorët
përfundimtar<br />
dhe<br />
përzgjedhja e<br />
vendeve.<br />
5.2 Futja në<br />
përdorim e<br />
administrimit<br />
të pastër të<br />
mbeturinave,<br />
duke përfshirë<br />
minimizimin e<br />
mbeturinave<br />
veçanërisht të<br />
dioksinave<br />
dhe ndarjen e<br />
mbeturinave<br />
në të gjitha<br />
spit<strong>al</strong>et dhe<br />
klinikat në<br />
përputhje me<br />
TMM & PMM<br />
5.2.1<br />
.<br />
5.2.2<br />
.<br />
Nxjerrja e<br />
udhëzimeve<br />
dhe kryerja e<br />
trajnimeve në<br />
të gjitha<br />
spit<strong>al</strong>et dhe<br />
klinikat për<br />
minimizimin e<br />
mbetjeve dhe<br />
ndarjen si dhe<br />
mundësitë e<br />
depozitimit<br />
përfundimtar.<br />
Zbatimi i<br />
skemave të<br />
ndarjes dhe<br />
minimizimit të<br />
mbetjeve në të<br />
gjithë spit<strong>al</strong>et<br />
dhe klinikat<br />
2007<br />
-<br />
2009<br />
2007<br />
-<br />
2008<br />
2008<br />
-09<br />
MSH&MMPA<br />
U<br />
MMPAU dhe<br />
MSH<br />
MMPAU dhe<br />
MSH<br />
depozitimit<br />
në fund të<br />
2008<br />
Informimi i<br />
subjekteve te<br />
interesuara<br />
mbi TMM<br />
dhe PMM<br />
Manu<strong>al</strong>e të<br />
përgatitura<br />
në fund të<br />
vitit 2007<br />
dhe kryerja e<br />
trajnimeve<br />
në spit<strong>al</strong>e<br />
dhe klinika<br />
për<br />
minimizimin<br />
dhe<br />
selektimin si<br />
dhe opsionet<br />
e depozitimit<br />
përfundimta<br />
r.<br />
Në fund të<br />
2008 skemat<br />
e<br />
minimizimit<br />
dhe të<br />
ndarjes të<br />
jenë futur në<br />
50 % të të<br />
gjithë<br />
500 MSH,<br />
MMPAU<br />
5.000 MMPAU,MS<br />
H,<br />
Donatorë<br />
20.000 MSH<br />
Donatorët
5.3. Futja e skemës<br />
së minimizimit<br />
dhe ndarjes në<br />
QSU<br />
“NënëTereza”<br />
dhe<br />
optimizimi i<br />
përdorimit të<br />
inceneriatorit<br />
ekzistues në<br />
QSU “Nënë<br />
Tereza”.<br />
5.3.1<br />
.<br />
5.3.2<br />
.<br />
Përmirësimi i<br />
praktikave të<br />
funksionimit<br />
të inceneratorit<br />
në QSU “Nënë<br />
Tereza”, me<br />
qëllim<br />
minimizimin e<br />
shkarkimit të<br />
dioksinave.<br />
Trajnimi i<br />
operatorëve të<br />
inceneratorit te<br />
QS<br />
“NënëTereza”<br />
me udhëzues<br />
të<br />
përshtatshëm.<br />
5.4 Projektimi dhe<br />
ndërtimi i<br />
njësive për<br />
depozitim<br />
përfundimtar<br />
5.4.1<br />
.<br />
Inst<strong>al</strong>imi në<br />
shk<strong>al</strong>lë<br />
kombëtare i<br />
sistemit të<br />
mbledhjes dhe<br />
transportit për<br />
2008 MMPAU dhe<br />
MSH<br />
2007 MMPAU dhe<br />
MSH<br />
2007 MMPAU dhe<br />
MSH<br />
2009<br />
-<br />
2011<br />
2010<br />
MMPAU dhe<br />
MSH<br />
MMPAU dhe<br />
MSH<br />
spit<strong>al</strong>eve dhe<br />
klinikave<br />
Pakësimi<br />
50% i<br />
shkarkimeve<br />
të dikosinave<br />
dhe furaneve<br />
Përgatitja e<br />
udhëzuesit<br />
2007<br />
Deri në fund<br />
të 2007 të<br />
gjithë<br />
teknikët do<br />
të trajnohen<br />
për të<br />
përmirësuar<br />
mënyrën e<br />
përdorimit.<br />
Deri në fund<br />
të 2011 të<br />
ndërtohet një<br />
njësi për<br />
depozitimin<br />
përfundimta<br />
r<br />
Vendosja në<br />
funksionim<br />
në nivel<br />
kombëtar e<br />
sistemit të<br />
transportit<br />
4.000 MSH,<br />
Donatorë<br />
130.000 MSH,<br />
Donatorë<br />
500 MSH<br />
Donatorë<br />
100.000 MSH<br />
Donatorë<br />
10.000 MSH
mbetjet<br />
spit<strong>al</strong>ore të<br />
pasistemuara<br />
në klinika dhe<br />
spit<strong>al</strong>e.<br />
5.5.1 Rikonstruksio<br />
ni i<br />
inceneratorit të<br />
QSU ‘‘Nënë<br />
Tereza’’<br />
dhe<br />
mbledhjes<br />
2012 M.SH Shkarkimi<br />
90% i<br />
shkarkimeve<br />
të dioksinave<br />
dhe furaneve<br />
Shuma 287.000<br />
13.000 MSH,<br />
Donatorë<br />
6. Përditësimi sistematik i inventarit të emisioneve<br />
Gjatë inventarit të parë u identifikuan vetëm kategoritë kryesore të burimeve<br />
të shkarkimeve në Shqipëri. Është shumë e rëndësishme të monitorohet çdo<br />
ndryshim te kategoritë e burimeve ekzistuese me qëllim që të gjykojmë mbi<br />
efektivitetin e masave të marra. Kjo mund të arrihet nëpërmjet Rregullave që lejojnë<br />
administrimin e shkarkimeve mjedisore. Inventari duhet të përditësohet çdo 5 vjet.<br />
Aktivitetet<br />
Koha<br />
Institucionet<br />
përgjegjëse<br />
/<br />
mbështetëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimet e<br />
financimit<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
Përditësimi sistematik i inventarit të emisioneve çdo pesë vjet.<br />
6.1 Hartimi i një skemë<br />
Të jetë në<br />
MSH<br />
raportimi, sipas<br />
legjislacionit, për<br />
kapacitetin e<br />
prodhimit/matjen e<br />
shkarkimeve të<br />
dioksinave nga burimi të<br />
cilat kanë lidhje me këto<br />
shkarkime dhe integrimin<br />
e kësaj skeme në Raportin<br />
Kombëtar Mjedisor.<br />
2007 MMPAU-<br />
MPPTT,<br />
METE<br />
përputhje<br />
me<br />
Konventën<br />
e<br />
Stokholmit<br />
600<br />
6.2 Dërgimi i inventarit të<br />
përditësuar të<br />
shkarkimeve në<br />
Konferencën e Vendeve<br />
P<strong>al</strong>ë të Konventës së<br />
Stokholmit.<br />
2011 MMPAU Të jetë në<br />
përputhje<br />
me<br />
Konventën<br />
e<br />
Stokholmit<br />
Shuma 900<br />
300 MSH
3.3.5 Plani i Veprimit: Mbeturinat NOQ dhe Vendet e Ndotura<br />
Në lidhje me vend-depozitimet dhe zonat e ndotura me NOQ, Konventa e<br />
Stokholmit vendos për p<strong>al</strong>ët nënshkruese objektivat e mëposhtëm:<br />
Përpjekje për identifikimin e stoqeve, vend-depozitimeve dhe zonave të<br />
ndotura me NOQ.<br />
Administrimi i stoqeve dhe vend-depozitimeve që përbëhen ose përmbajnë<br />
NOQ të klasifikuara në Anekset A dhe B të Konventës dhe administrimi i<br />
mbeturinave, duke përfshirë edhe produkte ose artikujt që kthehen në mbeturina, që<br />
përbëhen, përmbajnë ose janë të ndotura me NOQ të klasifikuara në Anekset A, B<br />
dhe C të Konventës, të bëhet në mënyrë të tillë, që të mbrohet shëndeti i njerëzve dhe<br />
mjedisi.<br />
Aktivitetet e administrimit<br />
Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e gjendjes, në detyrimet që burojnë nga Konventa e<br />
Stokholmit, në marrëveshjet përkatëse ndërkombëtare dhe politikat kombëtare, në<br />
përparësitë kombëtare dhe objektivat lidhur me administrimin e NOQ-ve dhe duke<br />
marrë parasysh problemet përparësore dhe objektivat, u identifikuan veprimet<br />
administruese që vijojnë:<br />
Forcimi e kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në:<br />
(a) institucionet përgjegjëse qendrore dhe vendore (doganat, qendrat kërkimore,<br />
inspektorati i mjedisit dhe agjencitë rajon<strong>al</strong>e të mjedisit),<br />
(b) institucionet përgjegjëse për an<strong>al</strong>izat e monitorimin dhe<br />
(c) institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave duke respektuar<br />
kërkesat mjedisore;<br />
Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilituese<br />
për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ;<br />
Në këtë kapitull përshkruhen veprimet që duhen ndërmarrë për të<br />
përmbushur detyrimet që burojnë nga Konventa e Stokholmit lidhur me zonat e<br />
ndotura. Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e gjendjes së vendit, në detyrimet që burojnë nga<br />
Konventa e Stokholmit, marrëveshjet përkatëse ndërkombëtare dhe politikat<br />
kombëtare dhe duke pasur parasysh prioritetet kombëtare dhe objektivat lidhur me<br />
NOQ-të, u identifikuan veprimet administruese për:<br />
forcimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator<br />
ngritjen e kapaciteteve për administruese e zonave të ndotura me NOQ<br />
kërkimin dhe zhvillimin<br />
aktivitetet për rritjen e sensibilizimit<br />
Aktivitetet që lidhen me veprimin e parë përshkruhen në kapitullin për planin<br />
e veprimit: Masat për forcimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator.<br />
Veprimet që propozohen për arritjen e objektivave janë subjekt i planeve të<br />
veçanta të veprimit dhe do të përshkruhen këtu më poshtë. Një shënim sqarues<br />
përshkruan përse është zgjedhur aktiviteti në fj<strong>al</strong>ë, mundësia që ofron aktiviteti për<br />
të përmbushur kërkesat e Konventës së Stokholmit, strategjia për zbatimin e tij dhe<br />
kostoja e zbatimit.<br />
Në kapitullin vlerësimi i nevojave për burime përshkruhen nevojat për njerëz,<br />
investime kapit<strong>al</strong>e dhe kostoja operative për aktivitetet e parashikuara, duke pasur<br />
parasysh edhe afatet kohore. Strategjia do të përmbajë informacion mbi aktivitetet që
lidhen me veprimet e mësipërme administruese.<br />
Strategjia e zbatimit<br />
Strategjia do të përmbajë informacion mbi aktivitetet që lidhen me veprimet e<br />
mësipërme administruese.<br />
1. Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në institucionet dhe<br />
subjektet e interesuara<br />
Shk<strong>al</strong>la relativisht e ulët e informacionit për ndotjen e mjedisit nga NOQ-të në<br />
përgjithësi dhe për zonat e ndotura nga NOQ-të në veçanti, kanë krijuar një boshllëk<br />
lidhur me problemin në fj<strong>al</strong>ë në institucionet qendrore, vendore, kërkimore dhe<br />
monitoruese. Në mungesën e informacionit për shk<strong>al</strong>lën e ndotjes dhe nivelin e<br />
shtrirjes së zonave të ndotura nga këto kimikate kanë ndikuar në mënyrë të ndjeshme<br />
mungesat në legjislacion për këtë kategori ndotësish dhe kostot e larta që bartin në<br />
vetvete an<strong>al</strong>izat kimike të ndotësve NOQ, në veçanti të dioksinave dhe furaneve.<br />
Në planin e veprimit lidhur me forcimin e kapaciteteve është parashikuar një<br />
paketë trajnimesh që do të përgatisë speci<strong>al</strong>istët e institucioneve përkatëse me<br />
njohuritë e nevojshme, duke filluar që nga parand<strong>al</strong>imi i prodhimit dhe importimit të<br />
përbërjeve/artikujve me përmbajtje NOQ deri në mënyrat e marrjes së kampioneve,<br />
an<strong>al</strong>izave përkatëse, studimit, vlerësimit dhe administrimit të zonave të ndotura.<br />
Veprimtaria<br />
Afati<br />
Institucioni(et)<br />
Përgjegjës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimi i<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në institucionet dhe<br />
1.<br />
subjektet e interesuara<br />
Vlerësimi i<br />
Evidentimi i<br />
mangësive në<br />
MMPAU, nevojave për<br />
MMPAU<br />
kapacitetet<br />
2007<br />
1.1<br />
METE, udhëzime, 1.250 Min. e<br />
institucion<strong>al</strong>e dhe<br />
MPPTT,PV trajnime dhe<br />
linjes<br />
teknike të PV, SD,<br />
mjete<br />
ISHM dhe ARM-ve<br />
1.2<br />
1.3<br />
Trajnimi i IM, ISHP,<br />
IMB, IT, LQU, për<br />
monitorimin<br />
Trajnimi i ISHM,<br />
ARM, PV , SP për<br />
administrimin<br />
2007–<br />
2008<br />
2008-<br />
2009<br />
MMPAU,<br />
METE,<br />
MPPTT, MSH<br />
MMPAU,<br />
METE,<br />
MPPTT<br />
Ekspertë të<br />
ku<strong>al</strong>ifikuar<br />
për<br />
identifikimin<br />
dhe<br />
monitorimin<br />
e NOQ-ve<br />
Menaxhimi<br />
praktik i<br />
mbetjeve në<br />
përputhje<br />
me<br />
legjislacionin<br />
5.300<br />
3.300<br />
Minist. E<br />
linjes,<br />
Donatorë<br />
Minist. E<br />
linjes,<br />
Donatorë
1.4<br />
1.5<br />
1.6<br />
1.7<br />
Trajnime në<br />
vlerësimin e tokës<br />
dhe terrenit e ndotur<br />
Sigurimi i pajisjeve<br />
për marrje<br />
kampionesh dhe<br />
an<strong>al</strong>iza për testimin<br />
e NOQ-ve në mjedis<br />
Trajnimi i<br />
strukturave të ARMve<br />
për zbatimin e<br />
legjislacionit lidhur<br />
me parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjes<br />
Forcimi i<br />
kapaciteteve<br />
institucion<strong>al</strong>e dhe<br />
teknike të bashkive<br />
dhe komunave për<br />
menaxhimin e<br />
mbetjeve duke<br />
respektuar kërkesat<br />
mjedisore<br />
2008<br />
2009-<br />
2010<br />
2009-<br />
2010<br />
2009-<br />
2012<br />
MMPAU,<br />
METE,<br />
MPPTT, MSH<br />
MMPAU,<br />
METE,<br />
KESH, MSH<br />
MMPAU,<br />
MMPAU, PV<br />
Njohje me<br />
teknikat për<br />
vlerësimin e<br />
tokës dhe<br />
terrenit<br />
Laborator i<br />
pajisur mirë<br />
për<br />
monitorimin<br />
e cilësisë së<br />
ujit, ajrit dhe<br />
tokës<br />
Ekspertë të<br />
ku<strong>al</strong>ifikuar<br />
për zbatimin<br />
e<br />
legjislacionit<br />
Krijimi<br />
pranë<br />
bashkive<br />
dhe<br />
komunave i<br />
sektorit të<br />
ku<strong>al</strong>ifikuar<br />
për<br />
menaxhimin<br />
e mbetjeve<br />
8.800<br />
20.430<br />
4.400<br />
4.400<br />
Shuma 47.880<br />
Minist. E<br />
linjes,<br />
Donatorë,<br />
SP<br />
Minist. E<br />
linjes,<br />
Donatorë,<br />
SP.<br />
MMPAU,<br />
Donatorët<br />
MMPAU<br />
MPPTT<br />
SP<br />
2. Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilitues<br />
për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ<br />
Në Shqipëri, zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ janë përgjithësisht uzinat<br />
dhe fabrikat e braktisura ose stoqet e mëdha të mbetjeve industri<strong>al</strong>e dhe dambat.<br />
Disa nga këto objekte apo territore janë privatizuar dhe pronarët e rinj e kanë<br />
ndryshuar destinacionin e tyre pa bërë kurrfarë rehabilitimi të terrenit dhe objektit,<br />
duke bërë që ndërhyrja në këto objekte apo terrene sot të jetë shumë e vështirë, për të<br />
mos thënë e pamundur. Ndërkaq shumica e këtyre objekteve dhe terreneve mbeten<br />
edhe sot në pritje për t’u rehabilituar.<br />
Janë të paktën tri zona që duket se kanë nevojë urgjente të rehabilitohen për<br />
shkak të ndotjes nga NOQ-të. Këto janë:<br />
1. Në Durrës: terreni në ish-uzinën kimike në Porto-Romano. Një sipërfaqe<br />
prej rreth 2 ha është e ndotur me disa lloje kimikatesh midis të cilave edhe NOQ-të.<br />
Ndër të tjera atje është prodhuar heksakloran dhe lindan dhe janë bërë shumë<br />
formulime pesticidesh. Zona është klasifikuar si pikë e nxehtë.
2. Në Vlorë: terreni në ish-uzinën e sodës kaustike dhe PVC-së. Janë rreth 20<br />
ha të ndotura me merkur dhe produkte të kloruara, mes të cilave eventu<strong>al</strong>isht edhe<br />
NOQ-të.<br />
3. Në Elbasan: terreni pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike në ishkombinatin<br />
met<strong>al</strong>urgjik, i cili është mjaft i ndotur me katran, bitume dhe kimikate të<br />
tjera të rrezikshme.<br />
4. Ne Lushnje: Në territorin e ish uzinës së plastmasit ndodhen disa qindra ton<br />
kimikate te paidentifikuara dhe të përziera me njëra tjetrën dhe materi<strong>al</strong>e inerte. Nuk<br />
përjashtohet mundësia që ndërmjet tyre të ketë edhe kimikate të grupit të NOQ-ve.<br />
Asnjë studim deri më sot nuk është ndërmarrë për të njohur natyrën e këtyre<br />
kimikateve dhe potenci<strong>al</strong>in e rrezikut.<br />
5. Në Bajzë: Rreth 200 ton pesticide të skaduara janë të depozituara që nga viti<br />
1991, ndërmjet të cilëve edhe lindani<br />
Për rehabilitimi e zonave 1 dhe 2 është punuar dhe po punohet me financime<br />
nga Qeveria dhe mbështetjen e donatorëve të huaj. Zonat e tjera duhet të jenë objekt<br />
studimi për të njohur potenci<strong>al</strong>et ndotëse të këtyre zonave, shtrirjen e tyre dhe masat<br />
përkatëse për dekontaminim.<br />
Rehabilitimi i zonave të ndotura<br />
Procesi i rehabilitimit të një zone (rajon-terren-objekt) të ndotur përbëhet nga<br />
disa etapa, që janë:<br />
studimi i zonës;<br />
marrja e mostrave dhe an<strong>al</strong>iza e tyre;<br />
përpunimi i të dhënave të an<strong>al</strong>izës dhe përcaktimi i teknologjisë së<br />
rehabilitimit;<br />
përllogaritjet e kostos dhe i afateve dhe<br />
hartimi i projekteve rehabilituese<br />
Përshkrimi i<br />
aktivitetit<br />
afati<br />
Institucioni<br />
përgjegjës<br />
/<br />
mbështetës<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimi i<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi projekteve rehabilitues për<br />
2.<br />
zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ<br />
Njohja me<br />
Studimi i<br />
nivelin e<br />
Ministr.<br />
përqendrimit të<br />
MMPAU, ndotjes dhe<br />
PërkatesePV,<br />
2.1 NOQ-ve në zonat 2008 PV, MSH, identifikimi i 30.000<br />
SP,<br />
që mund të jetë të MBUMK çështjeve që<br />
Donatorët<br />
ndotura<br />
duhen<br />
zgjidhur<br />
2.2<br />
Mbështetur në<br />
përfundimet e<br />
mësipërme bëhet<br />
vlerësimi i detajuar i<br />
2008<br />
-<br />
2009<br />
MMPAU,<br />
MBUMK,<br />
MSH<br />
Ngritja e PIUut<br />
dhe kryerja<br />
e an<strong>al</strong>izave të<br />
nevojshme<br />
32.900<br />
Ministr.<br />
PërkatesePV,<br />
SP,<br />
Donatorët
2.3<br />
2.4<br />
zonave, për zonat<br />
më të ndotura<br />
(prioritare)<br />
Njohja me metodat<br />
e ndryshme që<br />
përdoren për<br />
rehabilitimin e<br />
zonave të ndotura<br />
Hartimi projekteve<br />
të rehabilitimit për<br />
zonat më të ndotura<br />
(prioritare)<br />
2008-<br />
2009<br />
2010<br />
MMPAU,<br />
MBUMK,<br />
MSH<br />
MMPAU,<br />
MBUMK,<br />
MSH<br />
për<br />
përcaktimin e<br />
konturit të<br />
zonës së<br />
ndotur dhe<br />
thellësinë e<br />
penetrimit të<br />
ndotjes<br />
Njohja e<br />
pjesëmarrësve<br />
me metodat<br />
dhe praktikat<br />
e rehabilitimit<br />
Përpunimi i të<br />
dhënave,<br />
vlerësimi i<br />
përafërt i<br />
kostos dhe i<br />
afateve për<br />
projektet e<br />
rehabilitimit<br />
4.400<br />
22.000<br />
SHUMA : 89.300<br />
Ministr.<br />
PërkatëseSP,<br />
Donatorët<br />
Ministr.<br />
PërkatesePV,<br />
SP,<br />
Donatorët<br />
3.3.6 Plani i Veprimit: Ndërgjegjësimi i Publikut, Përhapja e Informacionit dhe<br />
Trajnimi<br />
Në lidhje me shpërndarjen e informacionit dhe rritjen e ndërgjegjësimit<br />
Konventa e Stokholmit shtron këto objektiva:<br />
Publiku të lejohet të marrë informacion përkatës për NOQ-të, të rritet<br />
ndërgjegjësimi i përgjithshëm lidhur me NOQ-të.<br />
Aktivitete administrimi<br />
Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e situatës në Shqipëri, detyrimet që rrjedhin nga qenia<br />
P<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit dhe politikat kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve,<br />
në vijim të prioriteteve dhe objektivave kombëtare, janë identifikuar këto variante<br />
për rritjen e ndërgjegjësimit, shpërndarjen e informacionit dhe trajnimet:<br />
Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet ku ka NOQ të<br />
pranishme, duke i sensibilizuar mbi efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe në<br />
mjedis;<br />
Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe<br />
shpërndarjen e informacionit mjedisor ;<br />
Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe<br />
fushatat ndërgjegjësuese<br />
Faktori potenci<strong>al</strong> në reduktimin e prodhimit dhe të përdorimit të NOQ-ve,<br />
është sensibilizimi dhe ndërgjegjësimi i publikut. Publiku ka nevojë të informohet<br />
rreth burimeve të NOQ-ve dhe mënyrës së ndikimit të këtyre kimikateve në
shëndetin e njeriut dhe në mjedis. Shkarkimet e NOQ-ve nuk mund të ulen pa<br />
njohuritë e kërkuara të vendim-marrësve, veprimet e përbashkëta të cilëve janë të<br />
domosdoshme për të sjellë ndryshimet e duhura në sjelljet e njerëzve. Njohuritë për<br />
shkarkimet e NOQ-ve do të çojnë në nevojën e një vlerësimi më të mirë të nevojës për<br />
veprim. Rritja e informim/ndërgjegjësimit lidhur me NOQ-të është një proces i<br />
vazhdueshëm. Vetëm në këtë mënyrë është e mundur të mbahet në efiçencë kontrolli<br />
i rrezikut ndaj shëndetit të publikut dhe mjedisit i NOQ-ve.<br />
Inventarizimi i shpërndarjes së NOQ-ve në Shqipëri tregoi se këto kimikate<br />
janë të pranishme në një sasi të rrezikshme vetëm në disa zona të veçanta të vendit.<br />
Do të ishte mjaft i efektshëm një program fushatash publike për informimin dhe<br />
ndërgjegjësimin e publikut të veçantë të këtyre zonave.<br />
Aktivitetet ndërgjegjësuese dhe informuese në komunitetin lok<strong>al</strong> të prekur<br />
nga NOQ-të janë planifikuar me një kohëzgjatje mesatare (10 vjeçare) për arsye se<br />
problemi i rrezikut në këto zona do të vijë duke u zvogëluar në sajë të angazhimeve<br />
për t’i pastruar dhe sepse një periudhë e tillë kohe informimi dhe ndërgjegjësimi<br />
është e mjaftueshme për të marrë masa në ruajtjen dhe pastrimin e territoreve të<br />
ndotur për mbrojtjen e shëndetit të banorëve dhe mjedisit.<br />
Aktivitetet<br />
Afati<br />
kohor<br />
Organizata<br />
përgjegjëse<br />
Rezultatet e<br />
pritshme<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimet<br />
e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
1. Rritja e informacionit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet lok<strong>al</strong>e ku NOQ të<br />
pranishme, lidhur me efektin e tyre në shëndetin publik dhe mjedisor<br />
1.1 Zhvillimi i takimeve<br />
në terren dhe fushatë<br />
sensibilizimi me<br />
përfshirjen e<br />
komunitetet pranë<br />
zonave të ndotura<br />
me NOQ.<br />
1.2 Fushatë<br />
ndërgjegjësuese për<br />
ndotjen e ajrit nga<br />
NOQ me prejardhje<br />
nga djegiet e<br />
mbeturinave urbane.<br />
2007-<br />
2012<br />
2007-<br />
2015<br />
OJF-të ,<br />
Institucionet<br />
Kërkimore,<br />
MMPAU,PV<br />
OJF-të<br />
Instituti i<br />
Mjedisit, PV<br />
Rritja e<br />
ndërgjegjësimit<br />
të komunitetit<br />
5.000<br />
Ndërgjegjësim<br />
i qytetarëve 3.000<br />
1.3 Fushatë 2007- OJF-të Ndërgjegjësim<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të
ndërgjegjësuese në<br />
zonat industri<strong>al</strong>e mbi<br />
ndotjen e tokës, ujit<br />
dhe ajrit me PCB-t.<br />
1.4 Fushatë në zonat<br />
industri<strong>al</strong>e për NOQtë<br />
e paqëllimshme<br />
2020 i vendimmarrësve,<br />
biznesmenëve<br />
komunitetit<br />
dhe publikut të<br />
gjerë<br />
2007-<br />
2020<br />
OJF-të<br />
Rritja e<br />
ndërgjegjësimit<br />
të banorëve<br />
pranë këtyre<br />
zonave<br />
Shuma 14.000<br />
3.000 MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
3.000 MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut<br />
dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor<br />
Në Shqipëri ka rreth 80 organizata mjedisore. Duke përjashtuar ndonjë OJF të<br />
speci<strong>al</strong>izuar në ndotjen kimike, të gjitha të tjerët kanë një mungesë informacioni dhe<br />
formimi për çështjet e NOQ-ve. Për këtë arsye trajnimet e tyre është pjesë e<br />
qenësishme e Planit Kombëtar mbi NOQ-et.<br />
Roli i medias është shumë i rëndësishëm për informimin e publikut dhe<br />
ndërgjegjësimit në përgjithësi për problemet mjedisor dhe po kështu për ato<br />
probleme që lidhen me NOQ-të. Mjetet elektronike të komunikimit janë shumë të<br />
pranishme në shtëpitë e shqiptarëve, ndërsa gazetat nuk arrijnë të shpërndahen në të<br />
gjithë territorin e vendit. Sipas disa testimeve, shqiptarët shohin mesatarisht 5 orë në<br />
ditë televizion. Programet televizive me ndikimin më të fuqishëm në informim dhe<br />
edukim, janë filmat dokumentarë. Trajnimi i gazetarëve në çështjet mjedisore dhe<br />
veçanërisht për NOQ-të, është shumë i rëndësishëm për re<strong>al</strong>izimin e objektivave të<br />
Planit Kombëtar mbi NOQ-të.<br />
Trajnimi në fushën e komunikimit mund të re<strong>al</strong>izohet përmes kurseve me<br />
kohë të shkurtër. Materi<strong>al</strong>et mund të shoqërohen nga një manu<strong>al</strong> për komunikimin<br />
kombëtar të shkëmbimit të informacionit në çështjet e lidhura me NOQ<br />
Grafiku kohor i aktiviteteve:<br />
Aktivitetet<br />
Afati<br />
kohor<br />
Organizata<br />
përgjegjëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimet<br />
e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe<br />
shpërndarjen e informacionit mjedisor ;<br />
2.1<br />
Aktivitete<br />
trajnuese me<br />
OJF-të mjedisore<br />
për njohjen dhe<br />
2007-<br />
2025<br />
OJF-të<br />
MMPAU<br />
Rritja e<br />
ndërgjegjësimit<br />
të shoqatave<br />
2.000<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë
ndikimin<br />
negative të<br />
NOQ-ve te<br />
njerëzit dhe në<br />
mjedis.<br />
2.2 Trajnimi i<br />
gazetarëve dhe<br />
këmbim përvoje<br />
me<br />
kolegë/shoqata<br />
nga vendet<br />
fqinje.<br />
2.3 Hapja e<br />
hapësirës në<br />
internet për<br />
NOQ-të dhe<br />
mbajtja e kësaj<br />
hapësire<br />
2007-<br />
2025 OJF-të<br />
2007-<br />
2027<br />
MMPAU,<br />
OJF-të<br />
Gazetarë më<br />
profesionistë në<br />
fushën e NOQve<br />
dhe<br />
mbrojtjes së<br />
shëndetit<br />
Hapësirë<br />
efektive në<br />
internet për<br />
problemin e<br />
NOQ-ve<br />
2.000<br />
8.000<br />
Shuma 12.000<br />
OJF-të<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
3. Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe<br />
fushatat ndërgjegjësuese<br />
Qytetarët shqiptar në përgjithësi nuk janë ose janë shumë pak të informuar<br />
rreth rrezikut në shëndet nga ndotja e mjedisit, marrëdhënieve midis mjedisit dhe<br />
shëndetit të njerëzve, dhe përfitimeve për ekonominë dhe shoqërinë në tërësi nga një<br />
mjedis i pastër. Kjo tregon nevojën e madhe për përmirësimin e ndërgjegjësimit<br />
mjedisor në të gjitha nivelet e shoqërisë.<br />
Për të mundësuar marrjen e informacionit mjedisor nga qytetarët dhe për ta<br />
bërë sa më atraktiv këtë informacion, duhet që ai t’i përcillet publikut me një<br />
shumëllojshmëri formash dhe mjetesh. Në këtë kuadër, plani parashikon aktivitete që<br />
do të mundësojnë përcjelljen e informacionit mbi efektet e NOQ-ve në shëndetin e<br />
njeriut dhe mjedisin rrethues, në forma të thjeshta dhe të kuptueshme duke përdorur<br />
të gjitha mjetet e komunikimit masiv.<br />
Aktivitetet<br />
Afati<br />
kohor<br />
Organizata<br />
përgjegjëse<br />
Rezultati i<br />
pritshëm<br />
Buxheti i<br />
vlerësuar<br />
000/Lekë<br />
Burimet e<br />
fondeve<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
3 Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe fushatat<br />
ndërgjegjësusese<br />
3.1<br />
Publikimi i<br />
rregullt i<br />
artikujve dhe<br />
lajmeve rreth<br />
2007 –<br />
2025<br />
OJF-të ,<br />
Masmedia,<br />
MMPAU<br />
Ndërgjegjësimi<br />
i<br />
publikut të<br />
gjerë<br />
5.000.000<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë
NOQ-ve në<br />
median<br />
elektronike<br />
lok<strong>al</strong>e dhe<br />
kombëtare.<br />
OJF-të<br />
Përgatitja e<br />
3.2 broshurave<br />
lidhur me NOQ<br />
që kanë ndikim<br />
në shëndetin e<br />
njerëzve dhe<br />
mjedis<br />
3.3 Përgatitja dhe<br />
shpërndarja e<br />
posterave rreth<br />
NOQ<br />
2007-2020 OJF-të Rritja e<br />
ndërgjegjësimit<br />
të publikut<br />
2007-2020 MMPAU,<br />
OJF-të<br />
Ndërgjegjësimi<br />
i publikut në<br />
përgjithësi<br />
2.500<br />
1.500<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
3.4 Konferenca<br />
shtypi periodike<br />
rreth gjendjes së<br />
NOQ-ve dhe<br />
rrezikut të tyre.<br />
3.5 Përgatitja e<br />
dokumentareve<br />
dhe spoteve në<br />
TV lok<strong>al</strong>e dhe<br />
kombëtare<br />
lidhur me<br />
ndikimin e<br />
NOQ-ve në<br />
shëndetin e<br />
njeriut (Në çdo<br />
2 vjet një spot të<br />
ri)<br />
2007-2025 OJF-të<br />
MMPAU<br />
Institucionet<br />
kërkimore<br />
2007-2025 OJF-të ,<br />
Masmedia<br />
OJF-të,<br />
Ndërgjegjësimi<br />
publikut në<br />
përgjithësi dhe<br />
politikane<br />
Ndërgjegjësimi<br />
publikut në<br />
përgjithësi<br />
Shuma 15.500<br />
2.000 MMPAU<br />
Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
MMPAU<br />
4.500 Minis.<br />
përktëse<br />
Donatorë<br />
OJF-të<br />
3.3.7 Strategjia e Monitorimit dhe e Kërkimit Shkencor<br />
Kimikatet që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve d<strong>al</strong>lohen për veti të larta toksike<br />
jo vetëm në drejtim të shëndetit të njeriut por në një kontekst më të gjerë të mjedisit<br />
rrethues në përgjithësi. Qëndrueshmëria e tyre e lartë ndaj shpërbërjes në kohë dhe si<br />
rrjedhojë prania e tyre në çdo pjesë të globit, krahas vetisë për t’u përqendruar në<br />
indet dhjamore të qenieve të gj<strong>al</strong>la, duke përfshirë organizmin e njeriut, shtrojnë<br />
nevojën e ndërmarrjes së masave të nevojshme për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin e
kimikateve të grupit të NOQ-ve si dhe studimet tekniko-shkencore për mënyrat më<br />
efektive teknike dhe ekonomike për heqjen nga përdorimi, asgjësimin e kësaj<br />
kategorie të kimikateve të rrezikshme si dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga<br />
këto kimikate (neni 11 i Konventës).<br />
Në Programin e monitorimit të elementeve dhe faktorëve të mjedisit (VKM<br />
Nr. 103, dt. 31.3.2002) nuk është parashikuar monitorimi i NOQ-ve në përgjithësi apo<br />
kimikateve të veçanta që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve. Kërkesat e Konventës së<br />
Stokholmit dhe situata e konstatuar mbas kryerjes së inventarit paraprak të NOQ-ve<br />
në Shqipëri, diktojnë domosdoshmërinë e programimit të masave ligjore,<br />
institucion<strong>al</strong>e dhe teknike për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin e kësaj kategorie të<br />
kimikateve.<br />
Monitorimi do të mundësojë njohjen e saktë të gjendjes, lidhur me përmbajtjen<br />
e NOQ-ve në mjedise të ndryshme, kontributin e aktiviteteve të ndryshme socioekonomike<br />
në ndotjen e mjedisit nga kjo kategori e kimikateve të rrezikshme, prirjen<br />
në kohë të kimikateve të grupit të NOQ-ve, hartimin e një inventari të saktë të gjithë<br />
shkarkimeve në mjedis të NOQ-ve, kryerjen e an<strong>al</strong>izave të rrezikut dhe mbi këto të<br />
dhëna përcaktimin e masave përkatëse për përmirësimin e gjendjes dhe plotësimin e<br />
standardeve mjedisore.<br />
Në kapitujt më sipër dhe në veçanti në Planet e Veprimit për kategoritë e<br />
ndryshme të NOQ-ve janë parashikuar edhe masat përkatëse që lidhen me<br />
monitorimin dhe kryesisht në ato mjedise që konsiderohen të kontaminuara nga<br />
përdorimi ose depozitimi i NOQ-ve, siç janë; DDT, lindani, HCH, PCB, dioksinat dhe<br />
furanet. Ky monitorim do të shtrihet në vendet ku janë depozituar këto kimikate,<br />
territoret pranë tyre, ujërat sipërfaqësore, nëntokësore dhe ajrin përreth, në kafshët<br />
shtëpiake pranë këtyre territoreve të ndotura, si dhe në komunitetet e njerëzve që<br />
jetojnë pranë zonave të kontaminuara. Mbi bazën e gjetjeve nga zbatimi i programit<br />
të monitorimit për NOQ-të, ai do të përditësohet duke shtuar ose hequr zona a<br />
mjedise dhe kimikate NOQ, në varësi të rezultateve të monitorimit, për të qenë<br />
gjithmonë pasqyrë re<strong>al</strong>e e situatës së NOQ-ve në Shqipëri.<br />
Spektri i monitorimit është i gjerë dhe përfshin an<strong>al</strong>iza kimike në mjedise dhe<br />
frekuencë të ndryshme. Një ndërmarrje e tillë kërkon pa dyshim kapacitetet e<br />
nevojshme profesion<strong>al</strong>e, bazën materi<strong>al</strong>e në përputhje me nivelin e cilësisë së<br />
an<strong>al</strong>izave dhe të dyja së bashku mbështetjen e nevojshme financiare për sigurimin e<br />
aparaturave të përshtatshme, trajnimin e stafeve përkatës dhe mbulimin e kostove që<br />
kërkon programi i monitorimit të NOQ-ve.<br />
Edhe në këtë aspekt, Shqipëria ka mundësi të kufizuar financiare për t’i<br />
përmbushur me forcat e veta të gjitha kërkesat që do të kërkojë re<strong>al</strong>izimi i programit<br />
të monitorimit. Edhe në këtë drejtim do të jetë e nevojshme mbështetja nga donatorët.<br />
NOQ-të, efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe mënyrat e ndërlikuara për<br />
pakësimin ose eliminimin e tyre, janë probleme relativisht të reja dhe që janë<br />
zhvilluar me ritme të shpejta si rrjedhojë e zbulimeve lidhur me efektet e këtyre<br />
kimikateve në shëndetin e njeriut dhe në mjedis. Në këto kushte, veprimtaritë lidhur<br />
me kërkimin dhe monitorimin janë sfida që kërkojnë angazhime serioze të burimeve<br />
njerëzore dhe financiare. Për ta bërë sa më të efektshëm përdorimin e këtyre<br />
burimeve janë të domosdoshme studimet dhe kërkimet në këtë fushë.<br />
Aktu<strong>al</strong>isht kapacitet e kërkimit për të gjitha aspektet që lidhen me inventarët e
shkarkimeve të NOQ-ve dhe teknologjitë për pakësimin ose eliminimin e tyre janë të<br />
kufizuara. Janë kryer vetëm disa studime sporadike në Fakultetin e Shkencave të<br />
Natyrës në Universitetin e Tiranës, në Institutin e Shëndetit Publik pranë Ministrisë<br />
së Shëndetësisë, ECAT Tirana, dhe UNEP lidhur me përmbajtjen e PCB-ve në<br />
lagunën e Karavastasë dhe në territoret e ndotura të ish-uzinës ku prodhohej<br />
HCH/lindani përpara vitit 1990, si dhe në qumështin e gjirit të nënave në po këtë<br />
zonë.<br />
Teknologjitë më të Mira të Disponueshme si dhe Praktikat më të Mira<br />
Mjedisore janë ende shumë pak të njohura në komunitet e ndër speci<strong>al</strong>istët që<br />
punojnë në institutet kërkimore dhe në ndërmarrjet prodhuese.<br />
Në të ardhmen, mbi bazën e të dhënave të monitorimit dhe të inventarëve<br />
përkatës e të plotë të kimikateve NOQ, si dhe të zonave të ndotura, të cilat janë<br />
përshkruar në Planet e Veprimit të aktiviteteve përkatëse, do të planifikohen dhe<br />
kryhen studime e projekte për të eliminuar praninë e tyre në territorin e Shqipërisë<br />
dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga NOQ-të. Vënia në jetë e këtyre projekteve<br />
do të bëhet e mundur në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e<br />
Stokholmit dhe ato që do të përcaktojë Plani Kombëtar për NOQ-të.<br />
Autoriteti qendror për mbrojtjen e mjedisit në Shqipëri në bashkëpunim me<br />
ministritë përkatëse duhet të bashkërendojnë punën kërkimore dhe monitoruese në<br />
nivel vendi.<br />
3.3.8 Strategjia për Shkëmbimin e Informacionit dhe Raportimi<br />
Qëllimet strategjike dhe prioritetet<br />
Qëllimi kryesor strategjik i shkëmbimit të informacionit është që të mundësojë<br />
shkëmbimin e informacionit për prodhimin, përdorimin dhe çlirimin e<br />
komponimeve të NOQ-ve dhe <strong>al</strong>ternativave të tyre, duke përfshirë informacionin për<br />
vetitë e tyre të dëmshme dhe për kostot soci<strong>al</strong>e dhe financiare që mund të sjellin ato.<br />
Shtetet P<strong>al</strong>ë të Konventës së Stokholmit mund ta shkëmbejnë këtë informacion<br />
me kontakte të drejtpërdrejta ndërmjet tyre ose nëpërmjet Sekretariatit të Konventës.<br />
Për të arritur këtë qëllim duhet përcaktuar një pikë fok<strong>al</strong>e kombëtare, e cila të veprojë<br />
si ndërlidhës ndërmjet Konventës dhe të gjitha p<strong>al</strong>ëve vendase të interesuara që do të<br />
marrin pjesë në shkëmbimin e informacionit në nivelet ndërkombëtare dhe lok<strong>al</strong>e.<br />
Është e rëndësishme të theksohet që informacioni i shkëmbyer për shëndetin e<br />
njeriut dhe sigurinë dhe për ndikimin në mjedis nuk do të trajtohet si konfidenci<strong>al</strong><br />
për qëllimet e Konventës. Për informacion tjetër shtetet p<strong>al</strong>ë do të bien dakord për<br />
konfidenci<strong>al</strong>itetin e tyre.<br />
Udhëzues për politikën e shkëmbimit të informacionit<br />
Strategjia për shkëmbimin e informacionit do të bazohet për:<br />
- shkëmbimin e informacionit ndërkombëtar, dhe<br />
- shkëmbimin e informacionit kombëtar.<br />
Shkëmbimi i informacionit ndërkombëtar përmbledh informacionin e<br />
shkëmbyer midis shteteve p<strong>al</strong>ë te Konventës, organizatave ndërkombëtare dhe<br />
forumeve. Shkëmbimi i informacionit në nivel kombëtar bëhet në kohën e duhur<br />
midis të gjitha p<strong>al</strong>ëve të interesuara për problemet e NOQ-ve (ministritë, agjencitë,<br />
OJF-të, shoqatat profesion<strong>al</strong>e, etj.).<br />
Organizimi i pikës fok<strong>al</strong>e kombëtare për shkëmbimin e informacionit<br />
Pikë Fok<strong>al</strong>e për Konventën e Stokholmit është Ministria e Mjedisit, e Pyjeve
dhe e Administrimit të Ujërave. Ajo do të luajë rolin e pikës fok<strong>al</strong>e për shkëmbimin e<br />
informacionit, si dhe do të jetë përgjegjëse për zbatimin e këtij programi, për çështjet<br />
administrative dhe problemet teknike. Për këtë qëllim, pranë kësaj ministrie do të<br />
ngrihet Zyra e Regjistrimit të Kimikateve e cila do të mbulojë edhe problematikën e<br />
Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm.<br />
Komunikimi ndërmjet institucioneve të interesuara do të organizohet sipas<br />
skemës më poshtë.<br />
Figura 8. Skema e Komunikimit
Tabela 21: Detyrimet e Raportimit për Konventën e Stokholmit dhe strategjia e<br />
shkëmbimit të informacionit dhe raportimit në Shqipëri<br />
Detyrimet e<br />
Konventës<br />
Neni 5, nënparagrafi<br />
(a)<br />
Masat për të<br />
zvogëluar<br />
ose<br />
eliminuar<br />
shkarkimet<br />
nga<br />
prodhimet e<br />
paqëllimta<br />
Neni 5, nënparagrafi<br />
(a)<br />
(v): Masat<br />
për të<br />
zvogëluar<br />
ose<br />
eliminuar<br />
shkarkimet<br />
nga<br />
prodhimet e<br />
paqëllimta<br />
Neni 7:<br />
Planet e<br />
zbatimit<br />
Neni 15:<br />
Raportimi<br />
Përshkrimi i Kërkesës Periodiciteti Institucioni<br />
Përgjegjës<br />
Kërkon që secila p<strong>al</strong>ë të hartojë një plan Brenda dy MMPAU,<br />
veprimi, ose atje ku është me vend një vjetësh që METE,<br />
plan rajon<strong>al</strong> a nënrajon<strong>al</strong>, kurse më pas nga data e MPPTT<br />
ta zbatojë atë si pjesë e planit të vet hyrjes në<br />
kombëtar të zbatimit të specifikuar në fuqi të<br />
nenin 7, i cili është hartuar për të Konventës<br />
identifikuar, përshkruar dhe trajtuar për atë p<strong>al</strong>ë.<br />
shkarkimin e kimikateve të përfshira në<br />
Aneksin C të Konventës.<br />
Duhet të kryhet rishikimi i atyre<br />
strategjive zbatuese për hartimin e planit<br />
të veprimit në lidhje me përcaktimin,<br />
përshkrimin dhe trajtimin e çështjeve<br />
lidhur me prodhimin e paqëllimtë të<br />
NOQ-ve të përfshira në Aneksin C.<br />
Kërkon nga secila P<strong>al</strong>ë të hartojë e të<br />
përpiqet të zbatojë një plan veprimi dhe<br />
t’ia përcjellë atë Konferencës së P<strong>al</strong>ëve,<br />
si dhe kërkon që secila P<strong>al</strong>ë ta rishikojë e<br />
ta përditësojë planin e vet periodikisht<br />
dhe sipas mënyrës që do të përcaktohet<br />
në një vendim të konferencës së P<strong>al</strong>ëve.<br />
Secila P<strong>al</strong>ë duhet t’i raportojë<br />
Konferencës së P<strong>al</strong>ëve lidhur me masat<br />
që ka marrë për të zbatuar dispozitat e<br />
Konventës, si dhe për efektshmërinë e<br />
këtyre masave në arritjen e objektivave<br />
të Konventës. Secila P<strong>al</strong>ë duhet t’ia<br />
paraqesë Sekretariatit:<br />
(a) Të dhëna statistikore për sasinë e<br />
përgjithshme të prodhimit, importit dhe<br />
eksportit të secilit kimikat të përfshirë në<br />
Çdo pesë<br />
vjet<br />
Përcjellja te<br />
Konferenca<br />
e P<strong>al</strong>ëve<br />
brenda dy<br />
vjetësh nga<br />
data në të<br />
cilën<br />
Konventa<br />
hyn në fuqi<br />
për atë P<strong>al</strong>ë.<br />
Do të<br />
vendoset<br />
nga<br />
Konferenca<br />
e P<strong>al</strong>ëve.<br />
MMPAU,<br />
Ministritë e<br />
linjës<br />
KM,<br />
MMPAU<br />
MMPAU,<br />
MF,<br />
INSTAT<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8421
Detyrimet e<br />
Konventës<br />
Aneksi A,<br />
Pjesa II<br />
nënparagrafi<br />
(g)<br />
Aneksi B,<br />
Pjesa II,<br />
paragrafi 4<br />
Përshkrimi i Kërkesës Periodiciteti Institucioni<br />
Përgjegjës<br />
Aneksin A dhe Aneksin B, ose një<br />
vlerësim të arsyeshëm për këto të dhëna,<br />
si dhe<br />
(b) Në një masë të praktikueshme, një<br />
listë të Shteteve nga të cilat ka importuar<br />
secilën prej këtyre substancave si dhe të<br />
Shteteve te të cilat ka eksportuar secilën<br />
nga këto substanca.<br />
Kërkon nga secila P<strong>al</strong>ë që të paraqesë<br />
çdo pesë vjet një raport për ecurinë<br />
lidhur me eliminimin e bifenileve të<br />
polikloruara dhe t’ia përcjellë atë<br />
Konferencës së P<strong>al</strong>ëve në përputhje me<br />
Nenin 15.<br />
Secila P<strong>al</strong>ë që përdor DDT duhet t’i<br />
paraqesë Sekretariatit informacion për<br />
sasinë e përdorur, kushtet e këtij<br />
përdorimi dhe lidhjen me strategjinë e<br />
asaj P<strong>al</strong>e për trajtimin e sëmundjeve,<br />
sipas një formati që do të përcaktohet<br />
nga Konferenca e P<strong>al</strong>ëve në konsultim<br />
me Organizatën Botërore të<br />
Shëndetësisë.<br />
Çdo 5 vjet<br />
Çdo 3 vjet<br />
MMPAU,<br />
METE,<br />
KESH<br />
MMPAU,<br />
MSH,<br />
MBUMK<br />
Neni 4,<br />
paragrafi 6<br />
Një P<strong>al</strong>ë që kërkon zgjatjen e një<br />
përjashtimi të veçantë duhet t’i paraqesë<br />
Sekretariatit një raport ku të<br />
argumentohet nevoja në vazhdim për<br />
regjistrimin e atij përjashtimi .<br />
Përpara<br />
përfund. të<br />
afatit të<br />
përjashtimit<br />
të veçantë (5<br />
vjet pas<br />
hyrjes në<br />
fuqi të KS<br />
për atë<br />
NOQ).<br />
MMPAU<br />
3.4 Propozime dhe Përparësitë lidhur me ngritjen e Kapaciteteve<br />
Duhen forcuar kapacitetet dhe aftësitë ekzistuese për administrimin e NOQ-ve<br />
në Shqipëri, në mënyrë që të arrihen objektivat e PKV-së. Më poshtë, për çdonjërën<br />
nga fushat përparësore përkatëse, theksohen nevojat përparësore për ngritjen e<br />
kapaciteteve në mbështetje të përmbushjes së kërkesave të Konventës.<br />
1. Krijimi i një Njësie për NOQ-të pranë MMPAU me qëllim që:<br />
Të ndjekë zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe<br />
politikave që lidhen me NOQ-të në përgjithësi.<br />
Të bëjë koordinimin e aktiviteteve që kryhen nga ministritë që trajtojnë<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8422
problemet e NOQ-ve dhe sigurimin e këmbimit të informacionit.<br />
Të ndjekë plotësimin e legjislacionit mjedisor në përshtatje me Direktivat e BE<br />
për NOQ-të.<br />
Të ndjekë zbatimin e praktikave të konsultimit me institucionet dhe ekspertët<br />
përkatës në ndërmarrjen e aktiviteteve që lidhen me heqjen nga përdorimi,<br />
shkatërrimin e NOQ-ve dhe rehabilitimin e zonave të ndotura.<br />
Të bëjë vlerësimin e projekteve që lidhen me problemet e NOQ-ve.<br />
2. Përcaktimi nga Këshilli i Ministrave i institucioneve që do të zbatojnë<br />
programin e monitorimit të NOQ-ve me qëllim re<strong>al</strong>izimin e detyrave që lidhen me<br />
zbatimin e Konventës së Stokholmit.<br />
3. Sigurimin nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe e Energjetikës të<br />
kapaciteteve teknike për administrimin e PCB-ve, zëvendësimin e vajrave me<br />
përmbajtje PCB, pajisjeve që përmbajnë këto vajra dhe eliminimin mjedisor të tyre.<br />
4. Hartimi nga ministrit përkatëse dhe MMPAU të procedurave për ruajtjen e<br />
sigurt të NOQ-ve (kryesisht vajra të ndotura me PCB) dhe pajisjet mbajtëse të NOQve<br />
deri në asgjësimin e tyre përfundimtar.<br />
5. Përgatitja e studimeve dhe projekteve për asgjësimin e NOQ-ve ose<br />
materi<strong>al</strong>eve të ndotura me NOQ.<br />
6. Organizmi nga subjektet e interesuara të trajnimeve dhe seminareve për<br />
grupe të ndryshme të interesit mbi problemet e monitorimit, kontrollit, ruajtjes së<br />
sigurt, asgjësimit të NOQ-ve.<br />
7. Ndërgjegjësimi i publikut lidhur me ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e<br />
njeriut dhe mjedisin.<br />
3.5 Përmbledhje e veprimtarive dhe mjetet e nevojshme financiare për<br />
re<strong>al</strong>izimin e PKV-së<br />
Buxheti tot<strong>al</strong> i nevojshëm për zbatimin e PKV parashikohet të jetë<br />
2.367.005.000 lekë i ndarë si më poshtë:<br />
1.329.095.000 lekë për periudhën afat-shkurtër 2007-2009<br />
918.740.000 lekë për periudhën afat-mesme 2010-2015<br />
119.170.000lekë për periudhën afat-gjatë 2016-2027<br />
Në tabelën e mëposhtme jepet në mënyrë të përmbledhur buxheti i nevojshëm<br />
për veprimtaritë kryesore që parashikon Plani Kombëtar i Veprimit.<br />
Masat për Forcimin e Kuadrit<br />
Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator<br />
1. Përfshirja e monitorimit të<br />
NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-<br />
Buxheti<br />
afatshkurter.<br />
000/Lekë<br />
Buxheti<br />
afatmesem<br />
000/Lekë<br />
Buxheti<br />
afat-gjate<br />
000/Lekë<br />
Buxheti<br />
tot<strong>al</strong><br />
000/Lekë<br />
4.900 --- --- 4.900<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8423
ve si pjesë e Progrmit Kombëtar<br />
të Monitorimit të Mjedisit<br />
2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i<br />
vajrave me përmbajtje te PCB-ve<br />
në sektorin elektrik<br />
3. Perafrimi i legjislacionit me<br />
atë të BE-së<br />
4. Ngritja dhe funksionimi i<br />
strukturës kombëtare për<br />
zbatimin e Konventës së<br />
Stokholmit<br />
2.000 --- --- 2..000<br />
20.100 30.840 --- 50.940<br />
4.150 3.900 7.150 15.200<br />
Tot<strong>al</strong>i I 31.150 34.740 7.150 73.040<br />
Pesticidet NOQ (përfshirë DDTn);<br />
1. Përgatitja e një amendamenti<br />
të VKM për monitorimin për<br />
shtrirjen e këtij të fundit edhe në<br />
pesticidet NOQ<br />
2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelet<br />
e pranishme të mbetjeve të<br />
pesticideve NOQ në ish depot<br />
dhe vendet e ndotura, duke<br />
përfshirë edhe vlerësimin e<br />
rrezikut<br />
3. Forcimi i kapacitetit njerëzor<br />
dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik<br />
ne IMB<br />
4. Përgatitja e planit të veprimit<br />
për reabilitimin e vendeve të<br />
kontaminuara me pesticide<br />
NOQ<br />
---- --- --- Eshte<br />
perfshire<br />
ne I.1<br />
10.250 2.000 --- 12.250<br />
24.200 --- --- 24.200<br />
--- 1.000 --- 1.000<br />
Tot<strong>al</strong>i II 34.450 3.000 --- 37.450<br />
PCB-t dhe Paisjet që Përmbajnë<br />
PCB-t<br />
1. Të hartohet dhe të zbatohet<br />
një rregullore në lidhje me<br />
administrimin, trajtimin,<br />
monitorimin, heqjen nga<br />
përdorimi dhe eliminimin e vajit<br />
e të pajisjeve të ndotura me PCB<br />
2. Të hartohet dhe të zbatohet<br />
një udhëzues i brendshëm i<br />
KESH-it për administrimin,<br />
trajtimin dhe heqjeN nga<br />
përdorimi të transformatorëve të<br />
--- --- --- Eshte<br />
perfshire<br />
ne I.4<br />
2.190 1.100 250 3.540<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8424
ndotur me PCB<br />
3. Të trajnohen punonjësit<br />
përgjegjës për trajtimin dhe<br />
mirëmbajtjen e transformatorëve<br />
4. Krijimi i kapaciteteve<br />
laboratorike për kryerjen e<br />
an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve<br />
në vajrat e transformatorëve<br />
5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i<br />
vendeve të ndotura me PCB<br />
6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të<br />
ndotur me PCB<br />
7. Hartimi dhe zbatimi i një<br />
programi kombëtar për<br />
monitorimin e PCB-ve<br />
Tot<strong>al</strong>i III<br />
Nënproduktet NOQ të<br />
Prodhuara në Mënyrë Jo të<br />
Qëllimshme<br />
1. Kompletimi i legjislacionit<br />
dhe i rregulloreve që lidhen me<br />
kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me<br />
administrimin e mbeturinave<br />
2. Forcimi i kapaciteteve<br />
(njerëzore dhe teknike) për<br />
institucionet përgjegjëse për<br />
administrimin e mbeturinave<br />
(në veçanti administrimi i<br />
venddepozitimeve dhe<br />
parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis<br />
te hapur mbetjeve te ngurta<br />
urbane)<br />
3. Zhvillimi politikave dhe<br />
veprimeve zbatuese për<br />
pakësimin e shkarkimeve të<br />
dioksinave nga administrimin i<br />
mbeturinave<br />
4. Futja e Teknikave Me të Mira<br />
(TMM) & Praktikave më të Mira<br />
Mjedisore (PMM) në sektorin<br />
industri<strong>al</strong><br />
5. Zhvillimi dhe implementimi<br />
në shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë<br />
vëndin, i administrimit mjdisor<br />
1.330 780 --- 2.110<br />
6.970 --- --- 6.970<br />
12.640 73.960 55.180 141.780<br />
7480 46.640 32.910 87.030<br />
1.145 6.710 6.650 14.505<br />
31.755 129.190<br />
94.990 255.935<br />
--- --- --- Eshte<br />
perfshire<br />
ne I.4<br />
33.500 --- --- 33.500<br />
985.000 427.500 --- 1.412.500<br />
38.000 50.000 --- 88.000<br />
67.000 220.000 --- 287.000<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8425
të mbeturinave mjekësore duke<br />
minimizuar kështu shkarkimet e<br />
paqëllimshme të NOQ-ve<br />
6. Përditësimi sistematik i<br />
inventarit të shkarkimeve<br />
600 300 --- 900<br />
Tot<strong>al</strong>i IV 1.124.100 697.800 --- 1.821.900<br />
Mbeturinat dhe Zonat e<br />
Kontaminuara<br />
1. Forcimi e kapaciteteve për<br />
administrimin e NOQ-ve<br />
2. Studimi i terrenit, percaktii i<br />
prioriteteve, hartimi i projekteve<br />
rehabilituese për zonat<br />
potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me<br />
NOQ<br />
31.950 15.930 --- 47.880<br />
67.300 22.000 --- 89.300<br />
Tot<strong>al</strong>i V 99.250 37.930 --- 137.180<br />
Ndërgjegjësimi Publik,<br />
Informimi, Shpërndarja e<br />
Informacionit, Trajnimi dhe<br />
Zhvillimi<br />
1. Rritja e informimit dhe<br />
ndërgjegjësimit në komunitetet<br />
ku janë prezente NOQ-et, duke i<br />
sensibilizuar mbi efektet e tyre<br />
në shëndetin e njeriut dhe në<br />
mjedis<br />
2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve<br />
mjedisore, për ndërgjegjësimin e<br />
publikut dhe shpërndarjen e<br />
informacionit mjedisor<br />
3. Angazhimi i OJF-ve në<br />
shpërndarjen e informacionit,<br />
sensibilizimin dhe fushatat<br />
ndërgjegjësusese<br />
4.100 7.500 2.400 14.000<br />
1.800 3.600 6.600 12.000<br />
2.490 4.980 8.030 15.500<br />
Tot<strong>al</strong>i VI 8.390 16.080 17.030 41.500<br />
TOTALI I PËRGJITHSHËM 1.329.095 918.740 119.170 2.367.005<br />
ANEKS<br />
Portofol me projekt-propozime<br />
Profil Projekti Nr. 1<br />
1. Titulli i Projektit Studim an<strong>al</strong>itik për nivelin ekzistues të ndotjeve në<br />
ish depot e pesticideve NOQ, dhe në hapësirat<br />
përreth tyre.<br />
2. Agjencia Implementuese MBUMK, MSH ,<br />
3. Agjencia bashkëpunuese MMPAU, IMB, ISHP<br />
4. Kohëzgjatja 2007 – 2010<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8426
5. Vendi Në ish-depot e ndryshme në Durrës, Fier, Tiranë,<br />
Fushë-Krujë , Lushnje, Elbasan, Gjirokastër,etj<br />
6. Informacion shpjegues Ish-depot janë në kushte tejet të këqija, mundësia e<br />
ndotjes se tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe<br />
nëntokësore. Këto mjedise janë krejtësisht jashtë<br />
kontrollit.<br />
7. Qëllimi i Projektit Të njohim efektin dhe të ulim rrezikun për njerëzit.<br />
8. Justifikimi i Projektit Është shumë e rëndësishme për vendin tonë që<br />
njerëzit të dinë dhe të menaxhojnë riskun e<br />
pesticideve NOQ<br />
9. Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
10. Përfituesit<br />
11. Aktivitetet<br />
Përcaktimi i niveleve të ndotjes nga NOQ-të në ishdepot<br />
, vlerësimi i riskut<br />
Parand<strong>al</strong>imi i ekspozimit të mëtejshëm të popullsisë<br />
nga pesticidet NOQ<br />
Komuniteti i banorëve që jetojnë pranë këtyre<br />
magazinave dhe mjedisi<br />
Studim mbi nivelin ekzistues të ndotjeve<br />
Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelin e pranishëm të<br />
pesticideve NOQ në depot dhe në tokën përreth<br />
Vlerësimi i riskut dhe rekomandimet përkatëse<br />
12. Kosto 150.000 Euro<br />
13. Donator Qeveria Shqiptare<br />
14. Agjencitë e tjera Qeveria Holandeze, Zvicerane etj.<br />
Kontribuese<br />
15. Vendndodhja e projektit Durrës dhe Tirane<br />
Profil Projekti Nr. 2<br />
1 Titulli i Projektit Studimi i Fizibilitetit për Repartin e Riparimit të<br />
Transformatorëve<br />
2 Agjencitë zbatuese KESH<br />
3 Agjencitë<br />
bashkëpunuese<br />
Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë;<br />
Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të<br />
Ujërave<br />
4 Kohëzgjatja 12 muaj<br />
5. Vendi Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />
6. Prezantimi i Projektit Në Repartin e Riparimit të Transformatorëve vijnë<br />
për riparim transformatorë nga të gjithë Objektet e<br />
KESH-it. Reparti funksionon për një periudhë 30<br />
vjeçare pa aplikuar asnjë kontroll mbi PCB-të. Në<br />
Shqipëri njohuritë mbi rrezikun e PCB-ve janë<br />
relativisht fillestare dhe shumë njerëz përfshirë<br />
këtu edhe zyrtarë nuk i njihnin ato deri kur filloi<br />
Projekti mbi Përgatitjen e PCV-ve në vitin 2005.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8427
Nuk u është kushtuar vëmendja e duhur pikimeve<br />
apo rrjedhjeve të PCB-ve nga transformatorët gjatë<br />
procesit të prerjes ose riparimit të tyre, nuk<br />
përdoren depozita mbledhëse në rast rreziku të<br />
pikimit të vajrave. Të gjitha sipërfaqet e betonta në<br />
këtë Repart janë të ndotura nga vaji i<br />
transformatorëve si dhe në dyshemenë e betontë<br />
k<strong>al</strong>on një kan<strong>al</strong> i kabllove elektrikë. Rreth 50 % e<br />
sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë<br />
prodhuar para vitit 1990 (rreth 6,000 copë) dhe<br />
mosha mesatare e transformatorëve është shumë e<br />
vjetër: 28 vjet. Meqenëse nuk ekzistojnë konceptet<br />
lidhur me rrezikshmërinë e PCB-ve, vaji dielektrik i<br />
përdorur dhe i përzier është përdorur për të<br />
rimbushur transformatorët e riparuar.<br />
Transformatorët e përdorur ruhen në ambient të<br />
hapur jashtë ndërtesës direkt në tokë dhe të<br />
ekspozuar ndaj shiut. Në këto kushte ekziston<br />
rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që Reparti<br />
ndodhet në një zonë urbane shumë afër godinave të<br />
banimit.<br />
7. Arsyeja e Projektit Të përzgjedhë <strong>al</strong>ternativën më të mirë:<br />
Rregullimin e Repartit ekzistues (Dekontaminimin<br />
dhe Rehabilitimin e ndërtesës dhe jashtë saj), ose<br />
Ndërtimin e Repartit të ri.<br />
8. Justifikimi i Projektit Meqenëse Reparti ekzistues është qendra e vetme<br />
në të gjithë vendin ku riparohen transformatorë që<br />
prej 30 vjetësh pa asnjë kontroll për PCB-të, mjedisi<br />
jashtë dhe brenda Repartit është shumë i ndotur<br />
duke ndikuar kështu në shëndetin e njerëzve dhe<br />
në gjithë mjedisin përreth. Projekti do të sigurojë<br />
një Menaxhim të Qëndrueshëm Mjedisor për<br />
cilëndo nga <strong>al</strong>ternativat, qoftë për Repartin<br />
ekzistues të Riparimit të Transformatorëve ose për<br />
ndërtimin e Repartit të ri. Ky Projekt do të përgatisë<br />
një VNM mbi PCB-të në Repartin ekzistues dhe<br />
zonën e populluar afër Repartit, si dhe për<br />
variantin e dytë me qëllim që të sigurojë se ky<br />
projekt do të jetë i besueshëm si nga ana shoqërore<br />
ashtu dhe nga ana ekonomike. Zbatimi i këtij<br />
projekti do të përmirësojë rrënjësisht situatën<br />
mjedisore të këtij Reparti duke rritur nivelin e<br />
ndërgjegjësimit të punonjësve mbi rrezikshmërinë e<br />
PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedis.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8428
9 Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
10 Përfituesit<br />
11 Aktivitetet<br />
Të përgatisë studim të plotë fizibiliteti mbi nivelin e<br />
ndotjes në Repartin ekzistues dhe zonën e<br />
populluar afër tij. Gjithashtu të përcaktojë koston<br />
gjatë proceseve dhe fazave të ndryshme duke<br />
përfshirë dekontaminimin dhe rehabilitimin e<br />
Repartit dhe jashtë tij.<br />
Të përgatisë studim të plotë fisibiliteti për Repartin<br />
e ri të Riparimit të Transformatorëve në një vend<br />
tjetër, duke përfshirë koston e dekontaminimit të<br />
Repartit ekzistues dhe atë të ndërtimit të Repartit të<br />
ri. Ky projekt gjithashtu do të japë mundësinë për<br />
të krahasuar këto dy <strong>al</strong>ternativa për të përzgjedhur<br />
më të mirën ndërmjet tyre, atë me paraqitje më të<br />
mirë mjedisore dhe me kosto më të ulët.<br />
Të përzgjedhë <strong>al</strong>ternativën më të mirë për vendin e<br />
riparimit të transformatorëve pa ndonjë ndikim në<br />
shëndetin e njerëzve dhe në mjedis.<br />
Punonjësit e Repartit të Riparimit të<br />
Transformatorëve, popullsia që jeton afër këtij<br />
Reparti, KESH/OST.<br />
a– Seminar trajnimi për të gjithë sipërmarrësit e<br />
PCB-ve: NjAM, Ministria e Mjedisit, Përgjegjësit e<br />
Objekteve. Qëllimi i seminarit është që të tregojë<br />
dhe të qartësojë më tej cilësitë ndotëse të PCB-ve:<br />
Burimet e ndotjes,<br />
Identifikimin e ndotjes,<br />
Variantet teknikë për rregullimin (Biodegradimin,<br />
Larjen me tretës, Djegien në furra, Desorbimin<br />
termik, Distilimin e PCB-ve në temperaturë të ulët).<br />
Është e rëndësishme t’u jepet punëtoreve një<br />
informacion i drejtë që ata të ndërgjegjësohen për<br />
rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në<br />
mjedis.<br />
b- në Repart<br />
1. Të kryhet marrja e mostrave dhe an<strong>al</strong>iza për të<br />
gjithë transformatorët që ndodhen në Repart.<br />
Gjithashtu të përcaktohet niveli i PCB-ve në betonin<br />
e ndërtesës dhe në tokë jashtë ndërtesës në mënyrë<br />
që të përcaktohet thellësia e ndotjes.<br />
2. Të kryhen an<strong>al</strong>iza me përzgjedhje në mostra<br />
toke gjatë proceseve të ndryshme (të biodegradimit,<br />
procesit të larjes me tretës) në thellësi të ndryshme.<br />
3. Vlerësim i plotë i ndotjes në ndërtesë dhe<br />
jashtë saj.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8429
3. Të kryhet studim i plotë i fisibilitetit për<br />
Repartin ekzistues duke përfshirë rregullimin<br />
(dekontaminimin dhe rehabilitimin) e ndërtesës<br />
dhe rregullimin e mjedisit jashtë (varianti teknik<br />
dhe kosto e rregullimit)<br />
4. Të kryhet studim i plotë i fisibilitetit për<br />
dekontaminimin e Repartit dhe mjediseve të tij dhe<br />
ndërtimin e Repartit të ri.<br />
Masat rregulluese konsistojnë në largimin e gjithë<br />
materi<strong>al</strong>eve të ndotura dhe sistemimin e tyre në<br />
depozita met<strong>al</strong>ike, transportimin e tyre në Objekte<br />
për ruajtjen e përkohshme deri në eliminimin e tyre<br />
përfundimtar.<br />
5. Përcaktimi i kostos për ndërtimin e Repartit<br />
të ri (duhet dekontaminimi i vendit dhe ndërtimi i<br />
Repartit të ri) dhe i kostos për Repartin ekzistues që<br />
do të rehabilitohet (gjatë fazave dhe proceseve të<br />
ndryshme që kërkon dekontaminimin dhe<br />
rehabilitimin i tij brenda dhe jashtë) dhe krahasimi i<br />
këtyre dy kostove për të përzgjedhur atë më të<br />
ultën.<br />
12 Kosto e vlerësuar 350 000 EURO<br />
Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e<br />
13 Donatorët kryesorë<br />
Investimeve, SECO, GEF, BERZH.<br />
14 Agjenci të tjera Qeveria Shqiptare, KESH<br />
kontribuese<br />
15 Vendndodhja e Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />
projektit<br />
Profil Projekti Nr.3:<br />
1. Titulli i Projektit Rehabilitimi i Mjediseve të ndotura me PCB (i<br />
Repartit të Riparimit të Transformatorëve)<br />
2 .Agjencitë zbatuese KESH<br />
3 .Agjencitë<br />
bashkëpunuese<br />
Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë,<br />
Instituti i Shëndetit Publik, Fakulteti e Shkencave të<br />
Natyrës dhe kompani private.<br />
4 .Kohëzgjatja 24 muaj<br />
5 .Vendi Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />
6 .Prezantimi i Projektit Në Repartin e Riparimit të Transformatorëve vijnë<br />
për riparim transformatorë nga të gjithë Objektet e<br />
KESH-it. Reparti funksionon që prej 30 vjetësh e<br />
deri tani pa aplikuar asnjë kontroll mbi PCB-të. Në<br />
Shqipëri njohuritë mbi rrezikun e PCB-ve janë<br />
relativisht fillestare dhe shumë njerëz përfshirë<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8430
këtu edhe zyrtarë nuk i njihnin ato deri kur filloi<br />
Projekti mbi Përgatitjen e PCB-ve në vitin 2005.<br />
Nuk u është kushtuar vëmendja e duhur pikimeve<br />
apo rrjedhjeve të PCB-ve nga transformatorët gjatë<br />
procesit të pritjes ose riparimit të tyre, nuk<br />
përdoren depozita mbledhëse në rast rreziku të<br />
pikimit të vajrave. Të gjitha sipërfaqet e betonta në<br />
këtë Repart janë të ndotura nga vaji i<br />
transformatorëve si dhe në dyshemenë e betontë<br />
k<strong>al</strong>on një kan<strong>al</strong> i kabllove elektrikë. Rreth 50 % e<br />
sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë<br />
prodhuar para vitit 1990 (rreth 6,000 copë) dhe<br />
mosha mesatare e transformatorëve është shumë e<br />
vjetër: 28 vjet. Meqenëse nuk ekzistojnë konceptet<br />
lidhur me rrezikshmërinë e PCB-ve, vaji dielektrik i<br />
përdorur dhe i përzier është përdorur për të<br />
rimbushur transformatorët e riparuar.<br />
Transformatorët e përdorur ruhen në ambient të<br />
hapur jashtë ndërtesës direkt në tokë dhe të<br />
ekspozuar ndaj shiut. Në këto kushte ekziston<br />
rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që Reparti<br />
ndodhet në një zonë urbane shumë afër godinave të<br />
banimit.<br />
7. Arsyeja e Projektit Procesi i rregullimit (i dekontaminimit dhe i<br />
rehabilitimit) të Repartit dhe mjediseve rreth tij do<br />
të kryhet në përputhje me MQM.<br />
Më qëllim për të rritur ndërgjegjësimin e të gjithë<br />
punonjësve dhe punëtorëve të ekspozuar ndaj PCBve<br />
dhe me ndihmën e ekspertëve mjedisorë të<br />
KESH/OST do të merren masat e duhura siç janë<br />
zhvillimi i disa programeve të edukimit dhe<br />
seminareve të trajnimit në lidhje me rrezikshmërinë<br />
e PCB-ve dhe ndikimin e tyre në shëndetin e njeriut<br />
dhe në mjedis.<br />
8. Justifikimi i Projektit Sigurimi i një MQM për rregullimin e këtij mjedisi<br />
të ndotur. Ky Projekt do të përmirësojë rrënjësisht<br />
situatën mjedisorë të këtij Reparti duke rritur<br />
nivelin e ndërgjegjësimit të punonjësve mbi<br />
rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në<br />
mjedis. Zbatimi i këtij projekti do të mbulojë<br />
testimin për PCB të të gjithë transformatorëve në<br />
Repart, përcaktimin e PCB-ve në betone dhe në<br />
tokë gjatë proceseve të ndryshme. Ky Projekt do të<br />
përgatisë një VNM mbi PCB-të në Repartin<br />
ekzistues dhe zonën e populluar afër Repartit, me<br />
qëllim që të sigurojë se ky projekt do të jetë i<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8431
9. Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
10. Përfituesit<br />
11 Aktivitetet<br />
besueshëm si nga ana shoqërore ashtu dhe nga ana<br />
ekonomike.<br />
Përmirësimi i situatës mjedisore.<br />
Të gjithë punonjësit të ndërgjegjësohen për<br />
rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe<br />
mjedis.<br />
Përmirësimi i problemeve lidhur me ndikimin e<br />
PCB-ve në Repart dhe zonën përreth.<br />
Punonjësit e Repartit të Riparimit të<br />
Transformatorëve, popullsia që jeton afër këtij<br />
Reparti, KESH/OST.<br />
a– Seminar trajnimi për të gjithë subjektet e<br />
interesuara:NjAM, MMPAU, KESH, METE,<br />
Përgjegjësit e Objekteve.<br />
Qëllimi i seminarit është që të tregojë dhe të<br />
qartësojë më tej vetitë ndotëse të PCB-ve:<br />
Burimet e ndotjes,<br />
Identifikimin e ndotjes,<br />
Variantet teknike për rregullimin (Biodegradimin,<br />
Larjen me tretës, Djegien në furra, Desorbimin<br />
termik, Distilimin e PCB-ve në temperaturë të ulët).<br />
Përdorimin e Mjeteve Mbrojtëse Person<strong>al</strong>e si masa<br />
mbrojtëse ndaj PCB-ve.<br />
Është e rëndësishme t’u jepet punëtorëve një<br />
informacion i drejtë që ata të ndërgjegjësohen për<br />
rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në<br />
mjedisin përreth.<br />
b- Rregullimi i Repartit dhe mjedisit<br />
1. Masat rregulluese konsistojnë në largimin e të<br />
gjitha materi<strong>al</strong>eve të ndotura në ndërtesë dhe jashtë<br />
saj (duke përfshirë vajin, dheun, betonin,<br />
transformatorët dhe materi<strong>al</strong>et e tjera të ndotura),<br />
sistemimin e tyre në depozita met<strong>al</strong>ike dhe<br />
transportimin e tyre në Objektin e ruajtjes së<br />
përkohshme deri në eliminimin përfundimtar të<br />
tyre. Depozitat met<strong>al</strong>ike do të etiketohen me tabela<br />
ngjyrë të verdhë që tregojnë praninë e mbetjeve të<br />
rrezikshme. Për të vendosur teknologjinë e<br />
dekontaminimit kërkohet të kryhen disa teste<br />
paraprake.<br />
2. Rehabilitimi i ndërtesës dhe i mjediseve përreth<br />
do të përfshijë zonën e pranimit (të peshimit,<br />
marrjes së mostrave), zonën e riparimit, zonën e<br />
tharjes së transformatorëve, dhomat e dusheve,<br />
banjat, dhomat e veshjeve…..<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8432
12. Kosto e vlerësuar 300 000 EURO<br />
13. Donatorët kryesorë<br />
Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e<br />
Investimeve, SECO, GEF, BERZH<br />
14. Agjenci të tjera Qeveria Shqiptare, KESH<br />
kontribuese<br />
15. Vendndodhja e Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />
projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8433
Profil Projekti Nr. 4<br />
1 Titulli i Projektit An<strong>al</strong>izat e PCB-ve<br />
2 Agjencitë zbatuese KESH/OST, MM<br />
3 Agjencitë<br />
METE, MMPAU.<br />
bashkëpunuese<br />
4 Kohëzgjatja 18 muaj<br />
5 Vendi Tirana<br />
6 Prezantimi i Projektit Në Shqipëri funksionojnë disa laboratorë që u<br />
përkasin Institucioneve shtetërore dhe më pak<br />
sektorit privat, në të cilët kryhen an<strong>al</strong>iza specifike<br />
për qëllime të ndryshme.<br />
Sidoqoftë, aktu<strong>al</strong>isht asnjë nga këta laboratorë nuk<br />
është i fokusuar në an<strong>al</strong>izën e PCB-ve qoftë si<br />
përbërës në produkte ose në formën e mbetjeve, pra<br />
në Shqipëri nuk funksionojnë laboratorë që të<br />
kryejnë an<strong>al</strong>izat e PCB-ve. Para pak vitesh në<br />
Shqipëri janë an<strong>al</strong>izuar PCB-të në vaj dhe në tokë<br />
në laboratorë shkencorë por jo të akredituar. Por<br />
aktu<strong>al</strong>isht an<strong>al</strong>izat e PCB-ve nuk mund të kryhen<br />
për shkak të mungesës së reagentëve ose te<br />
metodikave an<strong>al</strong>itike të kohës si dhe për mungesë<br />
të stafit të përgatitur.<br />
7 Arsyeja e Projektit Të zgjerohet dhe propagandohet informacioni dhe<br />
njohuritë mbi rrezikshmërinë e PCB-ve dhe pasojat<br />
e tyre.<br />
Të krijohen dhe forcohen stafe laboratorikë të<br />
përgatitur an<strong>al</strong>izimin e PCB-ve.<br />
Të merret në konsideratë dhe të vlerësohet një<br />
mjedis i sigurt dhe mbrojtja person<strong>al</strong>e nga ndikimi i<br />
PCB-ve.<br />
8 Justifikimi i Projektit Ky projekt synon të përmirësojë nivelin e<br />
përgatitjes së stafit laboratorik që punon me<br />
an<strong>al</strong>izat e PCB-ve. Zbatimi i këtij projekti do të<br />
mbulojë të gjitha proceset për përmirësimin e<br />
nivelit të aftësimit të stafit laboratorik dhe ngritjen<br />
e cilësisë së an<strong>al</strong>izimit të PCB-ve në vaj, tokë dhe<br />
mbetjet e ngurta me qëllim për të marrë të dhëna të<br />
plota mbi përmbajtjen e PCB-ve në pajisjet<br />
elektrike.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8434
9 Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
10 Përfituesit<br />
11 Aktivitetet<br />
Të ngrejë nivelin e punës dhe të akreditojë<br />
laboratorët ekzistues dhe/ose të krijojë laboratorë<br />
të rinj an<strong>al</strong>itikë të speci<strong>al</strong>izuar për an<strong>al</strong>izat e PCBve.<br />
Të arrihet cilësi e lartë në an<strong>al</strong>izimin e PCB-ve.<br />
An<strong>al</strong>izimi kërkon pajisje dhe materi<strong>al</strong>e an<strong>al</strong>izuese<br />
të veçanta dhe duhet të kryhet nga persona të<br />
përgatitur në përdorimin e tyre.<br />
Të arrihet një ndarje e plotë ndërmjet pajisjeve<br />
elektrike dhe materi<strong>al</strong>eve në përdorim me PCB dhe<br />
pa PCB, në mënyrë që mirëmbajtja e tyre dhe<br />
nxjerrja jashtë përdorimit të kryhen në përputhje<br />
me MQM.<br />
Objektet e KESH/OST, Objektet elektrike të<br />
Ushtrisë, Sektori privat.<br />
Aktivitetet më të rëndësishme të këtij projekti janë<br />
identifikimi i kërkesave laboratorike, specifikimi<br />
dhe blerja e pajisjeve, reagentëve dhe standardeve<br />
për konsum dhe trajnimi i stafit.<br />
Akreditimi i laboratorëve të aftë të kryejnë an<strong>al</strong>iza<br />
dhe të japin rezultate të sakta në nivelin e kërkuar.<br />
Kryerja e an<strong>al</strong>izave të PCB-ve në vaj, tokë, pjesët e<br />
ngurta të pajisjeve në të gjithë Objektet e<br />
KESH/OST, Sektorit te Mbrojtjes dhe në sektorin<br />
privat.<br />
12 Kosto e vlerësuar 120 000 EURO<br />
Banka Botërore, Banka Europiane e Investimeve,<br />
13 Donatorët kryesorë<br />
BERZH, GEF<br />
14 Agjenci të tjera Qeveria Shqiptare, KESH, GTZ<br />
kontribuese<br />
15 Vendndodhja e Tirana<br />
projektit<br />
Profil Projekti 5:<br />
1 Titulli i Projektit Mbledhja, transportimi dhe ruajtja e përkohshme e<br />
vajit dhe pajisjeve të ndotura me PCB<br />
2 Agjencitë zbatuese KESH/OST<br />
3 Agjencitë<br />
MMPAU, METE, MM, Kompani private<br />
bashkëpunuese<br />
4 Kohëzgjatja 24 muaj<br />
5 Vendi Në të gjithë vendin<br />
6 Prezantimi i Projektit Deri para pak vitesh në KESH/OST nuk ka pasur<br />
ndonjë strukturë institucion<strong>al</strong>e për të ndjekur<br />
problemet mjedisore, nuk janë mbajtur regjistrime<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8435
mbi prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk<br />
janë përgatitur procedura të brendshme për<br />
menaxhimin e mbetjeve që të ndihmonin në<br />
përgatitjen e udhëzimeve për trajtimin e mbetjeve,<br />
për të vendosur përgjegjësitë për menaxhimin e<br />
mbetjeve dhe për të vendosur detyrat për<br />
regjistrimin e prodhimit të mbetjeve.<br />
Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në Objektet e<br />
KESH-it për njohjen e ndikimit të PCB-ve është<br />
shumë i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet shkarkohen<br />
në tokë ose në lumë pa asnjë lloj trajtimi duke<br />
krijuar ndotje mjedisore në tokë, ujërat<br />
sipërfaqësorë dhe ndofta ujërat nëntokësorë duke<br />
ndikuar në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe në të<br />
gjithë mjedisin përreth.<br />
Në Shqipëri nuk ka ndonjë Objekt që të shërbejë<br />
për ruajtjen e përkohshme të mbetjeve. Për më<br />
tepër, nuk ka ndonjë Objekt ku të trajtohen këto<br />
mbetje. Në Objektet e KESH-it janë në përdorim<br />
shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para<br />
vitit 1970 që kanë krijuar ndotje mjedisore sidomos<br />
në tokë dhe ujëra nëntokësorë për shkak të<br />
rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të<br />
mirëmbajtjes ose vjetërsisë së tyre.<br />
Pjesa më e madhe e transformatorëve është e<br />
vendosur direkt në tokë ose në bazament mbajtës<br />
por nuk ka depozita dytësore poshtë<br />
transformatorëve, lehtësisht mund të shikosh tokën<br />
e ndotur poshtë transformatorëve, kështu që është e<br />
nevojshme të bëhet një menaxhim i sigurt dhe<br />
investigime mbi ndotjen e tokës dhe ujërave<br />
nëntokësorë.<br />
7 Arsyeja e Projektit Trajnimi për menaxhimin e PCB-ve i punonjësve<br />
mjedisorë shtetërorë, i ekspertëve mjedisorë të<br />
KESH/OST dhe i punonjësve të ndërmarrjeve që<br />
ndikohen nga prania e PCB-ve.<br />
Menaxhimi sa më i mirë i mbetjeve kimike dhe të<br />
rrezikshme, brenda kuadrit të konventave<br />
mjedisore përkatëse dhe legjislacionit shqiptar për<br />
mbrojtjen e mjedisit.<br />
8 Justifikimi i Projektit Projekti do të japë koncepte praktike të MQM dhe<br />
teknologji në përputhje me detyrimet që rrjedhin<br />
nga Konventa e Stokholmit lidhur me menaxhimin<br />
e PCB-ve.<br />
9 Qëllimi i Projektit dhe Të merren masa efektive për grumbullimin,<br />
Objektivat<br />
transportimin, ruajtjen e përkohshme të vajit PCB<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8436
dhe të pajisjeve të ndotura në bazë të Konventës së<br />
Stokholmit lidhur me kimikatet e rrezikshme.<br />
Të arrihet një MQM për mbetjet që përmbajnë PCB.<br />
10 Përfituesit<br />
11 Aktivitetet<br />
Objektet e KESH/OST, MM, popullsia që jeton<br />
pranë zonave të ndotura, kafshët, flora dhe fauna.<br />
Aplikimi i një MQM në Objektet energjetike,<br />
repartet, nën-stacionet elektrikë, magazinat,<br />
transformatorët dhe gjithë pajisjet e tjera në<br />
përdorim, të ndotura me PCB.<br />
Nxitja e marrjes së masave për të ulur ekspozimin<br />
dhe rrezikimin prej PCB-ve.<br />
Inspektimi i rregullt i rrjedhjes së pajisjeve.<br />
Identifikimi i vendeve të ndotura për të<br />
përzgjedhur dhe dhënë prioritet atyre që kërkojnë<br />
MQM.<br />
Etikëtimi me ngjyrë të verdhë i të gjithë pajisjeve<br />
dhe depozitave të ndotura që janë në pritje të<br />
procesit të mëtejshëm.<br />
Hartimi i strategjisë për pakësimin gradu<strong>al</strong> të<br />
pajisjeve elektrike dhe materi<strong>al</strong>eve të tjera që<br />
përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB.<br />
Heqja nga përdorimi sipas kërkesave teknike<br />
bazuar në MQM dhe rekomandimet e Konventës së<br />
Stokholmit e pajisjeve dhe mbetjeve me PCB.<br />
Transportimi dhe ruajtja e pajisjeve dhe mbetjeve<br />
me PCB në përputhje me MQM dhe rregulloret në<br />
fuqi.<br />
Ndërmarrja e gjithë masave të duhura për<br />
mbrojtjen nga difektet elektrikë që mund të<br />
përfundojnë me zjarr.<br />
Të bëhen të gjitha përpjekjet për të arritur një MQM<br />
të mbetjeve që përmbajnë PCB.<br />
Dhënie prioriteti maksim<strong>al</strong> menaxhimit të pajisjeve<br />
me nivel të lartë PCB.<br />
Zhvilimi i aktiviteteve ndërgjegjësuëse më të gjithë<br />
punonjësit pjesëmarrës në këtë projekt për<br />
përdorimin e pajisjeve mbrojtëse person<strong>al</strong>e.<br />
12 Kosto e vlerësuar 350 000 EURO<br />
GEF, GTZ, BE, Banka Botërore, BERZH, BEI,<br />
13 Donatorët kryesorë SAEFL (Agjencia Zvicerane për Mjedisin, Pyjet dhe<br />
Tokat)<br />
14 Agjenci të tjera<br />
Qeveria Shqiptare, KESH, MM<br />
kontribuese<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8437
15 Vendndodhja e<br />
Projektit<br />
Në të gjithë objektet energjetike të prekura nga<br />
PCB-të.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8438
Profil Projekti Nr. 6<br />
Sistemi i plotë i kontrollit dhe monitorimit të PCBve<br />
1 Titulli i Projektit<br />
2 Agjencitë zbatuese KESH/OST,<br />
3 Agjencitë<br />
MMPAU, METE, MM, Doganat,<br />
bashkëpunuese<br />
4 Kohëzgjatja 12 muaj<br />
5 Vend Tiranë, Durrës<br />
6 Prezantimi i Projektit Në Shqipëri nuk ka një sistem për monitorimin e<br />
PCB-ve dhe mbetjeve të tyre. Kërkimet shkencore<br />
në fushën e PCB-ve ne Republikën e Shqipërisë janë<br />
në fillimet e tyre për shkak të pamjaftueshmërisë së<br />
pajisjeve në laboratorë dhe mungesës së stafit të<br />
përgatitur.<br />
Megjithatë janë kryer pak studime të shkëputura<br />
mbi praninë e PCB-ve në mjedis dhe në shëndetin e<br />
njeriut.<br />
7 Arsyeja e Projektit Do të ndërmerren an<strong>al</strong>iza të gjithanshme dhe<br />
sistematike për të dhënë një pamje të plotë mbi<br />
mjedisin dhe shëndetin e popullatës në të gjithë<br />
vendin. Krijimi i një rrjeti për bashkëpunim,<br />
shkëmbimi i të dhënave dhe informacionit<br />
ndërmjet institucioneve shkencore të përfshirë në<br />
aktivitete kërkimore mbi PCB-të, hartimi i<br />
programit të monitorimit, identifikimi i<br />
përgjegjësive monitoruese dhe laboratorëve<br />
an<strong>al</strong>itikë, zhvillimi i sistemit të informimit për<br />
procesin e monitorimit dhe dhënies së rezultateve,<br />
blerja e pajisjeve për marrjen e mostrave dhe<br />
an<strong>al</strong>izën e PCB-ve dhe procesi i trajnimit të<br />
personave përgjegjës për monitorimin dhe<br />
an<strong>al</strong>izimin e PCB-ve, sistemi i përparuar i sigurisë<br />
së cilësisë dhe i kontrollit të cilësisë në laboratorët<br />
shqiptarë do të jenë shumë të dobishme për<br />
hartimin dhe zbatimin e programit kombëtar të<br />
monitorimit të PCB-ve.<br />
8 Justifikimi i Projektit Sistemi i kontrollit dhe i monitorimit të PCB-ve do<br />
të sigurojë që në Shqipëri të mos hyjnë më<br />
materi<strong>al</strong>e të pakontrolluara që mund të përmbajnë<br />
PCB si dhe të gjithë materi<strong>al</strong>et dhe pajisjet që<br />
dyshohen të jenë të ndotur me PCB do të nxirren<br />
jashtë përdorimit dhe do të eliminohen sipas<br />
rregullave ndërkombëtare, për të siguruar<br />
shëndetin e popullsisë dhe mjedis të pastër.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8439
9 Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
10 Përfituesit<br />
11 Aktivitetet<br />
Shqipëria e ka të nevojshme ta ketë këtë sistem të<br />
kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve sepse deri tani<br />
askush nuk e di nëse pajisjet tona dhe mjedisi janë<br />
të ndotur me PCB apo jo, duhet të ketë nën kontroll<br />
të gjitha pajisjet elektrike dhe vajrat që hyjnë në<br />
vend, për një kontroll të mirë të të gjitha lëvizjeve të<br />
pajisjeve dhe vajrave ndërmjet Objekteve të<br />
ndryshëm për të shmangur ndotjen e mëtejshme të<br />
tyre.<br />
Qëllimi i këtij projekti është të hartojë dhe zbatojë<br />
sistemin e kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve.<br />
Programi i monitorimit të PCB-ve konsiston në<br />
kontrollin sistematik të PCB-ve në materi<strong>al</strong>et e<br />
lëngëta dhe pajisjet e ngurta për të gjitha pajisjet që<br />
hyjnë e d<strong>al</strong>in në çdo Objekt dhe në pikat doganore<br />
ku kryhet eksporti dhe importi i tyre.<br />
Të zbatohet një sistem i plotë i monitorimit të PCBve<br />
në Shqipëri: i materi<strong>al</strong>eve me PCB që<br />
importohen dhe lëvizin ndërmjet çdo Objekti, pra<br />
në materi<strong>al</strong>et e lëngëta dhe pajisjet e ngurta të<br />
ndotura me PCB me qëllim shmangien e përzierjes<br />
së vajrave të ndotur me vajrat e pandotur.<br />
Magazinat e KESH/OST, Reparti i Riparimit të<br />
Transformatorëve, Reparti i Trajtimit të Vajrave,<br />
Doganat e shtetit, të gjithë nënstacionet elektrikë<br />
dhe Reparti i riciklimit të pjesëve met<strong>al</strong>ike.<br />
- Sistemi i kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve do<br />
të kontrollojë të gjitha materi<strong>al</strong>et e importuara të<br />
cilat mund të përmbajnë PCB:<br />
Vaj miner<strong>al</strong> për transformatorë<br />
Transformatorë<br />
“Vaji i përdorur”<br />
Kondensatorë<br />
- Kontrolli do të ushtrohet në të gjithë pajisjet<br />
elektrike dhe materi<strong>al</strong>et që lëvizin nga njëri Objekt<br />
në tjetrin:<br />
Magazinave të KESH/OST, MM dhe doganave të<br />
shtetit<br />
Magazinave të KESH/OST dhe Repartit të<br />
Riparimit të Transformatorëve<br />
Repartit të Riparimit të Transformatorëve dhe<br />
Repartit të Trajtimit të Vajrave<br />
Gjithë nën-stacioneve elektrikë dhe Repartit të<br />
Riparimit të Transformatorëve.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8440
- Kontrolli i dokumentacionit të transportimit të<br />
mbetjeve të rrezikshme ndërmjet:<br />
KESH/OST dhe Reparteve të Ruajtjes së<br />
Përkohshme<br />
KESH/OST dhe Repartit të Riparimit të<br />
Transformatorëve<br />
KESH/OST dhe Repartit të Trajtimit të Vajit<br />
KESH/OST dhe Repartit të Riciklimit të Pjesëve të<br />
Ngurta<br />
KESH/OST dhe Reparteve të Djegies<br />
Repartit të Riparimit të Transformatorëve dhe<br />
Repartit të Trajtimit të Vajit<br />
Objekteve dhe Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme<br />
Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme dhe Furrave të<br />
djegies<br />
Organizimi i një seminari trajnimi nga ana e një<br />
eksperti të fushës përkatëse për të shpjeguar<br />
mekanizmin e ndotjes me vaj dhe të ndotjes së<br />
materi<strong>al</strong>eve porozë me vaj, mekanizmin e ndotjes<br />
së tërthortë, metodologjinë e përcaktimit të PCB-ve<br />
etj, me pjesëmarrjen e stafit të KESH/OST, NjAM,<br />
punonjësve të doganave, të Ministrisë së Mjedisit<br />
etj.<br />
12 Kosto e vlerësuar 250 000 EURO<br />
GEF, GTZ, Bashkimi Europian, SAEFL, Banka<br />
13 Donatorët kryesorë<br />
Botërore, SECO<br />
14 Agjenci të tjera<br />
Qeveria Shqiptare, KESH,MM<br />
kontribuese<br />
15 Vendndodhja e<br />
Tiranë dhe Durrës<br />
Projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8441
Profil Projekti Nr 7<br />
1- Titulli i Projektit Rregullorja për PCB-të<br />
2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST<br />
3- Agjencitë<br />
MMPAU, METE, MM<br />
Bashkëpunuese<br />
4- Kohëzgjatja 12 muaj<br />
5- Vendi Tiranë<br />
6- Prezantimi i Projektit Shqipëria është në proces hartimi të legjislacionit në lidhje me<br />
mbrojtjen e mjedisit. Legjislacioni mjedisor po plotësohet dhe<br />
përmirësohet në përputhje me direktivat e BE. Në të k<strong>al</strong>uarën,<br />
Shqipëria nuk ka pasur shumë mundësi për evidentimin e<br />
ndotjeve me PCB dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe në njerëz si<br />
dhe nuk ka pasur sistem monitorimi të PCB-ve në vend.<br />
Aktu<strong>al</strong>isht, nuk ka legjislacion specifik në lidhje me aktet dhe<br />
rregulloret drejtuar problemeve të PCB-ve (menaxhimin,<br />
ruajtjen, monitorimin, nxjerrjen jashtë përdorimit dhe<br />
eliminimin) dhe sistemin e monitorimit të tyre në vend. Vendimi<br />
KM Nr. 103, datë 31.3.2002 për ”Monitorimin e mjedisit në<br />
Republikën e Shqipërisë” nuk përcakton detyrat që duhet të ketë<br />
KESH-i apo ndërmarrjet që varen prej tij, për monitorimin e<br />
PCB-ve në vajrat që përmbajnë pajisjet në objekte të ndryshme të<br />
KESH-it. Gjithashtu, nuk janë bërë inspektime në lidhje me këtë<br />
problem sepse legjislacioni përkatës nuk i mbulon aspektet mbi<br />
PCB dhe pajisjet e ndotura me PCB. Vendimi KM Nr. 103, datë<br />
31.3.2002 për ”Monitorimin e mjedisit në Republikën e<br />
Shqipërisë” nuk përcakton detyrat se cili nga institucionet duhet<br />
të monitorojë prezencën e PCB-ve në vajin e pajisjeve në objekte<br />
të ndryshme. Kërkesat mjedisore siç janë, kontrolli i ujit të<br />
ndotur dhe i mbetjeve të ngurta të ndotura me PCB, nuk<br />
ekzistojnë, nuk janë mbajtur regjistrime mbi prodhimin dhe<br />
menaxhimin e ndotjes. Për shkak të mungesës së legjislacionit<br />
dhe procedurave për administrimin mjedisor të PCB-ve, ndikimi<br />
dhe rreziku në shëndetin e njerëzve dhe mjedis do vazhdojë të<br />
jetë prezent. Gjithsesi, ekzistojnë masa të përgjithshme të cilat<br />
shërbejnë për menaxhimin e substancave kimike dhe mbetjeve të<br />
rrezikshme duke përfshirë dhe PCB-të.<br />
Gjenden instrumente ligjore të caktuara në dekretet Qeveritare,<br />
siç është ligji bazë për mjedisin me nr. 8934 “Ligji mbi mbrojtjen<br />
e mjedisit”, Ligji Nr. 9263, datë 29.7.2004 për “Ratifikimin e<br />
Konventës së Stokholmit për Ndotësit Organikë të<br />
Qëndrueshëm”, Ligji Nr. 9108, datë 17.7.2003 për “Substancat<br />
dhe Preparatet Kimike” i cili rregullon administrimin e<br />
substancave dhe preparateve kimikë për të mbrojtur jetën e<br />
njerëzve dhe mjedisin nga rreziqet që mund të shkaktojnë këto<br />
lëndë të rrezikshme, Vendim i KM Nr. 824, datë 11.12.2003 për<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8442
”Klasifikimin, amb<strong>al</strong>azhimin, etiketimin dhe ruajtjen e<br />
substancave dhe preparateve të rrezikshëm” i cili detyron p<strong>al</strong>ët<br />
të raportojnë për burimet e ndotjes dhe substancat kimike që<br />
janë objekt i Konventës. NjAM në KESH, mbështetur në Sistemin<br />
e Menaxhimit të Mjedisit (SMM) ka zhvilluar disa plan-veprime<br />
siç janë “Plan Veprimi për parand<strong>al</strong>imin e rrjedhjes së vajrave,<br />
kontrollin dhe masat zbutëse/eliminuese ndaj tyre në objektet e<br />
KESH-it”, “Plan-Veprimi për menaxhimin e mbetjeve të<br />
rrezikshme”, “Plan-Veprimi mbi përgatitjen për përb<strong>al</strong>limin e<br />
situatave emergjente në objektet e KESH-it”, dhe “Program për<br />
pajisjet mbrojtëse person<strong>al</strong>e” për një menaxhim më të mirë të<br />
problemeve mjedisore në N/stacione, HEC-e dhe TEC, në<br />
përputhje me Politikat Mjedisore, me qëllim kontrollin dhe/ose<br />
zbutjen e ndikimeve në mjedis për shkak të rrjedhjeve të vajit,<br />
për të përmirësuar situatën mjedisore.<br />
7- Arsyeja e Projektit Për shkak të mungesës së legjislacionit në lidhje me menaxhimin<br />
e PCB-ve, si pasojë e nivelit të ulët të informimit dhe<br />
ndërgjegjësimit mbi PCB-të për të gjithë grupet e popullsisë,<br />
veçanërisht punonjësit e ekspozuar potenci<strong>al</strong>isht ndaj PCB-ve në<br />
sektorin shtetëror dhe atë privat, kërkohet menjëherë të hartohet<br />
dhe të zbatohet Rregullore për PCB-të në përputhje me<br />
Konventën e Stokholmit, Bazelit dhe Roterdamit, gjithashtu dhe<br />
me legjislacionin Shqiptar. Ajo do të ketë ndikim pozitiv jo<br />
vetëm në ndërgjegjësimin e publikut për rrezikun e PCB-ve në<br />
shëndetin e tyre dhe në mjedis por gjithashtu në menaxhimin e<br />
PCB-ve dhe mbetjeve me PCB, në bashkëpunim me Objekte të<br />
ndryshme për menaxhimin e ruajtjes së të dhënave dhe<br />
raportimin përfundimtar, shkëmbimin e informacionit ndërmjet<br />
institucioneve të përfshira për an<strong>al</strong>izën e PCB-ve, sistemin e<br />
monitorimit për kontrollin e PCB-ve, etj. Publiku më i ekspozuar<br />
potenci<strong>al</strong>isht siç janë punëtorët dhe punonjësit që punojnë në<br />
Objekte energjetike, impiante dhe magazina që preken nga<br />
ndikimi i PCB-ve në shëndetin e tyre, duhet të mbrohen nga<br />
ligjet dhe instrumentet ligjore përkatëse siç është Rregullorja për<br />
menaxhimin e PCB-ve që çlirohen. Gjithashtu sipas strukturës<br />
së Rregullores do të përpunohen udhëzues përkatës dhe<br />
programe pune si dhe do të organizohen seminare për të rritur<br />
ndërgjegjësimin e punonjësve mbi rreziqet e PCB-ve.<br />
8- Justifikimi i Projektit Hartimi i Rregullores për PCB-të do të siguronte një dokument<br />
shumë të rëndësishëm për MQM për PCB, në përputhje me<br />
kërkesat sipas Konventës së Stokholmit. Kjo Rregullore do të<br />
jetë një mbështetje e mirë për përcaktimin e prioriteteve për<br />
menaxhimin e PCB-ve, në përgatitjen e udhëzuesve<br />
ndërkombëtar, procedurave të menaxhimit të mbetjeve<br />
ndërkombëtare të cilat do të siguronin udhëzime për ruajtjen,<br />
grumbullimin, transportin dhe eliminimin e mbetjeve, programe<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8443
dhe plan-veprime që ndihmojnë në vendosjen e përgjegjësive<br />
për menaxhimin e mbetjeve dhe përcaktimin e detyrave për<br />
regjistrimin e prodhimit të mbetjeve.<br />
Për shkak të mungesës së legjislacionit në lidhje me menaxhimin<br />
e PCB-ve dhe situatës së tanishme mjedisore, kërkohet<br />
menjëherë të hartohet dhe të zbatohet Rregullore për PCB në<br />
përputhje me Konventën e Stokholmit, Bazelit dhe Roterdamit,<br />
gjithashtu dhe me legjislacionin Shqiptar.<br />
9- Qëllimet e Projektit Të hartohet dhe të zbatohet Rregullore në lidhje me<br />
menaxhimin, ruajtjen, nxjerrjen nga përdorimi dhe eliminimin e<br />
vajit dhe mbetjeve të ndotura me PCB.<br />
Menaxhim të mirë nga pikëpamja mjedisore i PCB-ve deri në<br />
fund të jetës së transformatorëve.<br />
10- Objektivat Zbatimi i rregullores specifike për PCB-të.<br />
Sistemimi i pajisjeve dhe aksesorëve/pjesëve elektrike në<br />
përdorim dhe jashtë përdorimit që përmbajnë dhe/ose janë të<br />
ndotur me PCB për qëllim të MQM.<br />
11- Përfituesit Punonjësit e KESH/OST, sektori privat dhe shtetëror që kanë<br />
lidhje me PCB-të, popullsia e prekur nga rreziku i PCB-ve.<br />
12- Aktivitetet Krijimi i një grupi pune ligjor dhe teknik duke përfshirë të gjithë<br />
sipërmarrësit e PCB-ve nga Ministria e Mjedisit, Ministria e<br />
Energjisë, Tregtisë dhe Ekonomisë, KESH/OST, Kompanitë<br />
private, Agjencitë Mjedisore & Zhvillim, OJQ.<br />
Studimi i legjislacionit ekzistues Shqiptar dhe Rregulloreve<br />
ndërkombëtare, UNEP-it dhe Konventës së Bazel-it, legjislacionit<br />
të KE në lidhje me menaxhimin e PCB-ve për zhvillimin e<br />
Rregullores.<br />
Organizimi i takimeve në vend më qëllim marrjen në<br />
konsideratë të sugjerimeve që kanë punonjësit në lidhje me<br />
kushtet e tyre të punës.<br />
13- Buxheti i vlerësuar 50 000 USD<br />
14- Donatorët kryesorë Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve,<br />
SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare, KESH<br />
15- Vendndodhja e Nuk aplikohet<br />
projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8444
Profil Projekti Nr. 8<br />
1- Titulli i Projektit<br />
Inventari i hollësishëm i PCB-ve<br />
2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST, MM<br />
3- Agjencitë<br />
MMPAU, METE, shoqëritë private<br />
Bashkëpunuese<br />
4- Kohëzgjatja 24 muaj<br />
5- Vendi Tiranë<br />
6- Prezantimi i<br />
Projektit<br />
Në të k<strong>al</strong>uarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për<br />
evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis<br />
dhe shëndetin e njerëzve. Inventari paraprak i PCB-ve, i cili ka<br />
filluar të hartohet në Qershor 2005, është përgatitur nga Njësia e<br />
Menaxhimit të Mjedisit në KESH (Korporata Elektroenergjitike<br />
Shqiptare - Kompania e vetme furnizuese energjetike në<br />
Shqipëri, e cila u shërben më shumë se 900.000 konsumatorëve të<br />
ndodhur në të gjithë territorin e vendit) dhe është fokusuar<br />
kryesisht në transformatorët dhe kondensatorët e objekteve të<br />
KESH/OST dhe Reparteve Ushtarak. Metoda e inventarit është<br />
mbështetur në udhëzuesit rekomandues ndërkombëtar dhe në<br />
informacionin më të mirë të vlefshëm në Shqipëri. Qëllimi<br />
kryesor i këtij inventari ishte identifikimi i të gjitha pajisjeve<br />
elektrike që mund të përmbajnë vaj me PCB ose vaj miner<strong>al</strong> të<br />
ndotur me PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB, me qëllim<br />
plotësimin e kërkesave të Konventës së Stokholmit për<br />
përcaktimin e udhëzuesve ekzistues në vend dhe për vendosjen<br />
e përparësive për proceset e tjera. Për shkak të mungesës së<br />
informacionit dhe evidencave të vlefshme në vend, NjAM ka<br />
përgatitur dhe shpërndarë në të gjithë objektet e KESH/OST një<br />
pyetësor i cili kërkon të gjithë informacionin e nevojshëm rreth<br />
transformatorëve/pajisjeve që duhet të inventarizohen, siç janë<br />
viti dhe vendi i prodhimit, përmasat, pesha dhe kapaciteti,<br />
statusi, mirëmbajtja, gjendja mjedisore gjatë përdorimit, ndikimi<br />
në mjedis, të dhëna për vajin e pajisjes (pesha e vajit, emri në treg<br />
i vajit) etj. Inventari paraprak ka identifikuar kryesisht problemet<br />
që lidhen me PCB-të: PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në<br />
Shqipëri. Vaji i transformatorëve është importuar gjithmonë nga<br />
shtete të tjera të Europës ose Azisë. Transformatori më i vjetër në<br />
KESH/OST është rus, prodhuar në vitin 1950. Në të k<strong>al</strong>uarën<br />
furnizuesit kryesorë të Shqipërisë me transformatorë kanë qenë<br />
BRSS dhe Kina. Transformatorët e prodhuar në BS janë të<br />
moshës rreth 50 vjet. Pjesa më e madhe e transformatorëve në<br />
Shqipëri janë kinezë, rusë, bullgarë, maqedonas dhe rumunë.<br />
Gjatë viteve të fundit janë importuar shumë transformatorë nga<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8445
It<strong>al</strong>ia, Kroacia, Zvicra dhe Belgjika.<br />
Deri tani, në dogana dhe në magazinën qendrore në Shkozet -<br />
Durrës nuk ka pasur kontroll në lidhje me sasinë e vajit dhe<br />
praninë e PCB-ve në të. Për arsye ekonomike, Shqipëria<br />
gjithashtu ka importuar transformatorë të përdorur (të dorës së<br />
dytë) që mund të kenë qenë të rimbushur ose janë rimbushur<br />
herë pas herë me vaj në Repartin e Riparimit, por për shkak të<br />
mungesës së informacionit, an<strong>al</strong>izat dhe evidencat e mbajtura<br />
nuk janë të vlefshme. Në Objektet Energjetike janë në përdorim<br />
shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit 1970, të<br />
cilët kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë dhe ujëra<br />
nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë<br />
procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së tyre të vjetër.<br />
Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të vendosur direkt në<br />
tokë ose në mbështetëse statike, por jo në depozita dytësore<br />
poshtë transformatorëve. Mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë<br />
vizu<strong>al</strong>e, toka e ndotur poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të<br />
zbatohen investigime për ndotjen si në tokë ashtu edhe në ujërat<br />
nëntokësorë. Mbështetur në të dhënat e siguruara nga pyetësori i<br />
inventarit paraprak i PCB-ve, numri i transformatorëve të<br />
vendosur në objektet energjetike është rreth 12 000 copë për të<br />
gjithë kapacitetet në përdorim dhe përmban një sasi të vajit<br />
miner<strong>al</strong>, rreth 8200 ton. Sasia e vajit në transformatorë shkon nga<br />
70 kg deri në 102 ton. Pjesa më e madhe e tyre (rreth 98%) janë<br />
transformatorë të shpërndarjes, me kapacitet të ulët, të vendosur<br />
në kabina të vogla elektrike dhe janë përdorur për furnizimin e<br />
konsumatorëve familjarë. Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të<br />
transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6.000 copë)<br />
dhe gjatë inspektimeve është vënë re se vjetërsia mesatare e<br />
transformatorëve me vitin e prodhimit është shumë e vjetër 28<br />
vjet. Përqindja e transformatorëve mbi moshë (>30 vjet) është<br />
rreth 45 %. Një pjesë e transformatorëve e kanë WR >30% dhe<br />
nga testimi i tyre nuk kanë rezultuar me densitet pozitiv: këta<br />
transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe të<br />
dyshuar me PCB.<br />
Inventari paraprak i PCB-ve nxori në pah mos ekzistencën e<br />
standardeve (limiteve) dhe metodave për an<strong>al</strong>izat e PCB-ve,<br />
nivel të ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit mbi PCB-të në<br />
të gjithë grupet e popullsisë, mungesë të informimit dhe<br />
ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi mbi rrezikun<br />
potenci<strong>al</strong> të PCB-ve (e vajit të transformatorëve), nivel të<br />
kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve në menaxhimin e<br />
përgjegjësive si në sektorin publik dhe atë privat,<br />
ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të ekspozuar potenci<strong>al</strong>isht<br />
ndaj PCB-ve, mungesën e monitorimit të ndotjeve me PCB në<br />
variante të ndryshme si dhe në ajër, tokë dhe ujëra tokësorë e<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8446
nëntokësorë të ndotur me vaj me PCB.<br />
Për shkak të mungesës se reagentëve, procedurave an<strong>al</strong>izuese të<br />
përmirësuara në vend dhe mungesës së stafit të duhur të<br />
trajnuar, an<strong>al</strong>izat e PCB-ve në Shqipëri nuk janë të vlefshme, ato<br />
bëhen duke përdorur Test-Kite të prodhuar nga Kompania<br />
Deksil për testimin e vajit të transformatorëve. Për shkak të<br />
numrit të kufizuar të mostrave për testimin e vajit, rezultatet nuk<br />
mund të përgjithësohen në nivel kombëtar. Gjithsesi, Inventari<br />
paraprak i PCB-ve paraqet :<br />
Sasi të vogël të transformatorëve me vaj PCB,<br />
Pjesa më e madhe e tyre janë transformatorë me vaj miner<strong>al</strong>,<br />
Rreth 5,3 % e të gjithë transformatorëve të testuar dhe 8 % e<br />
transformatorëve të shpërndarjes janë të ndotur me PCB (PCB ><br />
50 ppm),<br />
Numri i transformatorëve të ndotur mund të jetë rreth 320,<br />
Të dhënat statistikore janë mbështetur në testimin e<br />
transformatorëve (janë inspektuar rreth 57 objekte energjetike<br />
dhe janë testuar rreth 169<br />
mostra vaji).<br />
7- Arsyeja e Projektit Procedura e inventarit të PCB-ve re<strong>al</strong>izohet në përputhje me<br />
metodikën e inventarit paraprak. Inventari i PCB-ve është një<br />
metodë e domosdoshme për të rritur kujdesin mbi shëndetin dhe<br />
cilësinë e mjedisit në zonat ku administrohen në veçanti<br />
transformatorë dhe kondensatorë në të gjithë territorin e vendit.<br />
Inventari i PCB-ve është një metodë që nxit dhe pranon<br />
përpjekjet e sipërmarrësit për të ulur dhe eliminuar përdorimin e<br />
transformatorëve me PCB nga inventarët dhe burimet e tjera, si<br />
dhe si mjet për ndjekjen e zhvillimeve të shëndetshme dhe<br />
mjedisore, zhvillon bazën për vendim-marrjet e mëtejshme dhe<br />
bashkëpunimet ndërmjet Ministrisë, organizatave përkatëse,<br />
punonjësve dhe sipërmarrësve.<br />
8- Justifikimi I Projektit Përputhje me detyrimet e Konventës së Stokholmit në lidhje me<br />
inventarin. Sigurim të MQM mbi PCB-të nëpërmjet plotësimit të<br />
projektit duke siguruar shtrirje të gjerë kombëtare mjedisore dhe<br />
teknike. PCB-të janë subjekt i tri konventave ndërkombëtare që<br />
lidhen me trajtimin e mbetjeve të rrezikshme dhe konkretisht:<br />
Konventën e Bazelit, Roterdamit dhe të Stokholmit. Këto<br />
konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar<br />
prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit,<br />
ruajtjes, transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe<br />
eliminimit të tyre.<br />
Projekti do të përqendrohet në disa aspekte të Inventarit<br />
Përfundimtar të PVB-ve. Ky projekt do të saktësojë gjithashtu të<br />
dhënat dhe do të plotësojë informacionin mbi gjendjen e situatës<br />
së PCB-ve në Shqipëri, duke siguruar informacion të saktë për<br />
një periudhë kohe të gjatë të menaxhimit të MQM për pajisjet<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8447
dhe mbetjet me PCB.<br />
9- Qëllimet e Projektit Plotësimi i informacionit mbi gjendjen e situatës së PCB-ve në<br />
Shqipëri<br />
Sigurimi i një baze të fortë për MQM e PCB-ve dhe mbetjeve me<br />
PCB.<br />
10- Objektivat Vlerësimi i sasisë së PCB-ve në Shqipëri<br />
Identifikimi i përdoruesve të PCB-ve<br />
Identifikimi i të gjithë transformatorëve me PCB të cilët janë në<br />
përdorim dhe/ose jashtë përdorimit, për të zbatuar metodat<br />
paraprake të inst<strong>al</strong>imit të PCB-ve që përdoren (ruajtja gjatë<br />
përdorimit, nxjerrja nga përdorimi dhe eliminimi), për të<br />
siguruar monitorim në përputhje me teknikën e inst<strong>al</strong>imeve të<br />
PCB-ve që përdoren dhe për të siguruar ecurinë e të gjithë<br />
inst<strong>al</strong>imeve të PCB-ve deri në fund të jetës së tyre.<br />
Të dhëna teknike në lidhje me pajisjet dhe materi<strong>al</strong>et me PCB<br />
Probleme të MQM në lidhje me PCB-të.<br />
11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, industria private dhe shtetërore si dhe<br />
sektorët e shërbimit.<br />
12- Aktivitetet Studim i raportit të inventarit paraprak dhe krijimi i grupit për<br />
përgatitjen e inventarit. Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />
Hedhjen e të dhënave ekzistuese në bazën të dhënave<br />
Zgjedhjen e sasisë së mostrave<br />
Trajnimin e njerëzve që kërkohen për të përgatitur inventarin.<br />
Identifikimi i mjeteve dhe pajisjeve ndihmëse për inventarin dhe<br />
zhvillimi i një plan inventari. Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />
Formulimin e Inventarit<br />
Të dhënat në bazën e të dhënave<br />
Përgatitjen e pajisjeve për inventar (GPS, pajisjet për marrje<br />
mostre, pajisjet mbrojtëse)<br />
Përgatitja dhe zhvillimi i bazës kombëtare të të dhënave dhe<br />
informacioni për pajisjet dhe mjetet elektrike në përdorim që<br />
përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB.<br />
Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />
Hedhjen e të dhënave në bazën e të dhënave<br />
Evidentimin e problemeve në raportin teknik dhe dërgimin e<br />
raportit tek autoritetet, mos-dëmtimin e etiketave për ndotjet me<br />
PCB<br />
Organizimin e seminareve me sipërmarrësit e energjisë.<br />
Re<strong>al</strong>izimi i Inventarit përfundimtar (duke përfshirë re<strong>al</strong>izimin e<br />
inventarit, inspektimin në vend, marrjen e mostrës, testimin,<br />
klasifikimin, etiketimin, regjistrimin, dërgimin në laborator për<br />
an<strong>al</strong>iza, bazën e të dhënave dhe raportin teknik, etj.) i vajit,<br />
pajisjeve elektrike dhe mbetjeve që përmbajnë dhe/ose janë të<br />
ndotura me PCB.<br />
Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8448
Re<strong>al</strong>izimin e inspektimit në terren<br />
Mbledhjen e të dhënave<br />
Plotësimin e formës së inventarit<br />
Marrjen e mostrës<br />
Testimin në vend ( testi i densitetit, test-kite)<br />
Etiketimin dhe regjistrimin<br />
An<strong>al</strong>izën me GC<br />
Raportin teknik<br />
13- Buxheti i vlerësuar 250,000 EURO<br />
14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />
Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />
Shqiptare.<br />
15- Vendndodhja e Tirane. KESH/Njësia e Administrimit<br />
projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8449
Profil Projekti Nr 9<br />
1- Titulli i Projektit Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />
2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST, MM<br />
3- Agjencitë<br />
MMPAU, METE, shoqëritë Private<br />
Bashkëpunuese<br />
4- Kohëzgjatja 18 muaj<br />
5- Vendi Tiranë<br />
6- Prezantimi i Në të k<strong>al</strong>uarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për<br />
Projektit<br />
evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis<br />
dhe shëndetin e njerëzve. Deri tani nuk ka legjislacion specifik në<br />
lidhje me menaxhimin e PCB-ve, nuk janë mbajtur evidenca mbi<br />
prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk ka plan për<br />
menaxhimin e mbetjeve me PCB, nuk ka procedura kombëtare<br />
për menaxhimin e mbetjeve që mund të jepnin udhëzime për<br />
ruajtjen e tyre, përcaktimin e përgjegjësive për menaxhimin e<br />
ndotjeve dhe vendosjen e detyrave për regjistrimin e prodhimit<br />
të ndotjeve të krijuara. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në<br />
objektet energjetikë mbi njohuritë për ndikimin e PCB-ve është<br />
mjaft i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet janë shkarkuar në tokë ose<br />
në lumë pa asnjë trajtim, duke krijuar ndotje në mjedis<br />
veçanërisht në tokë, ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore duke<br />
ndikuar në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe mjedisin përreth.<br />
Në Shqipëri, nuk ka akoma një vend të vlefshëm për<br />
grumbullimin e përkohshëm të mbetjeve. Gjithashtu nuk<br />
ekziston një Impiant për trajtimin e mbetjeve. Në Objektet<br />
Energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të<br />
prodhuar përpara 1970 që kanë krijuar ndotje në mjedis<br />
veçanërisht në tokë dhe ujëra nëntokësore për shkak të<br />
rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose<br />
për shkak të moshës së tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e<br />
transformatorëve janë të vendosur direkt në tokë ose në<br />
mbështetëse statike, por jo në depozita sekondare poshtë<br />
transformatorëve, mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë vizu<strong>al</strong>e<br />
toka e ndotur poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të<br />
zbatohen investigime për ndotjen si në tokë ashtu edhe në ujërat<br />
nëntokësorë dhe për një menaxhim të sigurt. Shqipëria ka një<br />
repart grumbullimi për vajin e transformatorëve. Në përgjithësi,<br />
si praktikë pune, vaji lubrifikant i përdorur nuk hidhet por shitet<br />
për qëllime të tjera përfshirë përdorimin si lëndë djegëse<br />
dytësore ose rafinim për përdorime lok<strong>al</strong>e. Në Shqipëri nuk<br />
është projektuar akoma një impiant për eliminimin e ndotjeve<br />
me PCB. Si përfundim themi se nuk ekziston një vend i<br />
përshtatshëm për grumbullimin dhe eliminimin e lëngjeve<br />
dielektikë dhe mbetjeve me PCB.<br />
7- Arsyeja e Projektit Informacion i përshtatshëm dhe të dhëna për vajin miner<strong>al</strong> të<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8450
ndotur me PCB dhe për mbetjet me PCB.<br />
MQM i procesit të eliminimit të mbeturinave me PCB.<br />
Strategji për trajtimin dhe eliminimin e mbetjeve me PCB.<br />
8- Justifikimi i Projektit Projekti do të ndërmarrë vlerësimin në lidhje me të dhënat e<br />
mbledhura dhe këshillimet me p<strong>al</strong>ët e tjera përkatëse mbi<br />
përmirësimin e administrimit të vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB,<br />
të mbeturinave me PCB dhe te impianteve të eliminimit.<br />
Mundësi kontrolli për përmirësimin e vendeve të grumbullimit<br />
dhe inst<strong>al</strong>imit te impianteve për MQM.<br />
Produkti përfundimtar është strategjia e hollësishme për<br />
eliminimin e vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe te mbetjeve me<br />
PCB. Konceptet e MQM do të aplikohen gjatë kohës së zbatimit<br />
të këtij projekti.<br />
9- Qëllimet e Projektit Menaxhim i mirë nga pikëpamja mjedisore për procesin e<br />
eliminimit të vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe të mbetjeve me<br />
PCB.<br />
Aspekti ekonomik i menaxhimit të PCB-ve.<br />
10- Objektivat Zhvillimi i strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e vajit miner<strong>al</strong><br />
të ndotur me PCB dhe mbetjeve me PCB.<br />
Zhvillimi i MQM për procesin e eliminimit të PCB-ve.<br />
11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, sektori privat dhe ai publik, popullsia<br />
e prekur nga prania e PCB-ve.<br />
12- Aktivitetet Zhvillimi i strategjisë për eliminimin e vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me<br />
PCB dhe mbetjeve me PCB në përputhje me kërkesat e MQM<br />
Kryerja e vlerësimit (tani dhe në të ardhmen) për mundësitë e:<br />
Ndërtimit të impiantit të eliminimit në vend ose<br />
Transportin e mbetjeve me PCB në impiant të eliminimit jashtë<br />
vendit.<br />
Për këtë:<br />
Duhen krijuar grupe pune për hartimin e strategjisë për trajtimin<br />
dhe eliminimin e mbetjeve me PCB.<br />
Duhen trajnuar speci<strong>al</strong>istët dhe punëtorët për MQM e vajit<br />
miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe mbetjet me PCB veçanërisht në<br />
procesin e eliminimit sipas MQM.<br />
Duhen marrë masa për të siguruar informacionin dhe të dhënat e<br />
nevojshme mbi vajin miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe mbetjet me<br />
PCB.<br />
Duhen identifikuar vendet për grumbullimin e përkohshëm dhe<br />
repartet për ruajtjen e vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe<br />
mbetjeve me PCB sipas MQM.<br />
Duhen organizuar mekanizma financiarë për të vlerësuar koston<br />
e projektit, etj.<br />
13- Buxheti i vlerësuar 150 000 EURO<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8451
14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />
Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />
Shqiptare, KFW.<br />
15- Vendndodhja e Tiranë<br />
projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8452
Profil Projekti Nr. 10<br />
1- Titulli i Projektit Ndërgjegjësimi për problemet lidhur me PCB-të<br />
2- Agjencitë Zbatuese MMPAU<br />
3- Agjencitë<br />
KESH/OST, MM, Mas-Media, OJF-Ekolëvizja<br />
Bashkëpunuese<br />
4- Kohëzgjatja 18 muaj<br />
5- Vendi Shqipëria<br />
6- Prezantimi i<br />
Projektit<br />
Publiku i prekur nuk ka njohuri/ndërgjegjësim mbi problemet<br />
që lidhen me ndikimin e PCB-ve në shëndetin e njerëzve dhe<br />
mjedis. Kjo për arsye se Shqipëria nuk ka ekspertizë mbi PCB-të<br />
dhe rrezikshmërinë që lidhet me to. Në të njëjtën kohë, Shqipëria<br />
ka gjithashtu mungesë të ligjeve dhe udhëzuesve për<br />
menaxhimin e PCB-ve. Punonjësit dhe punëtorët e ekspozuar të<br />
cilët punojnë në reparte, magazinën e transformatorëve dhe<br />
objektet energjetike janë të pandërgjegjshëm mbi rrezikun e PCBve.<br />
Mungesa e ndërgjegjësimit për publikun e prekur në lidhje me<br />
rrezikun e PCB-ve është tepër e rrezikshme. Autoriteti<br />
kompetent shqiptar ka gjithashtu mungesë të mundësive për<br />
mirëmbajtjen dhe menaxhimin e transformatorëve në përdorim<br />
(në rast pikimesh, rrjedhjesh). Stafi teknik si dhe punëtorët<br />
punojnë në kushte të vështira për shkak të mungesës së pajisjeve<br />
mbrojtëse person<strong>al</strong>e dhe nuk janë të ndërgjegjësuar për rrezikun<br />
që shkaktohet nga PCB-të. Në përgjithësi, publiku i ekspozuar<br />
nuk ka pasur njohuri mbi këto çështje. Nuk është përhapur as<br />
edhe një informacion i kufizuar për ndërgjegjësimin e publikut.<br />
Mungesa e përmirësimit të komunikimit me shoqërinë nëpërmjet<br />
krijimit të një strukture komunikimi lidhet me mungesën mbi<br />
njohuritë dhe metodat e komunikimit në stafin qendror dhe<br />
publikut lok<strong>al</strong>, autoritetet, agjencitë mjedisore dhe të mbrojtjes së<br />
mjedisit, OJQ, shoqëritë publike, institutet kërkimore,<br />
universitetet.<br />
7- Arsyeja e Projektit Do të përgatitet manu<strong>al</strong>i mbi problemet e rrezikut të PCB-ve dhe<br />
sigurinë e personelit.<br />
Do të sigurohet dhe forcohet kapaciteti i punonjësve elektrik<br />
puna e të cilëve mund të shoqërohet me problemet e PCB-ve.<br />
Sigurohen dhe përhapen gjerësisht njohuritë mbi informacionin<br />
ndaj rrezikut të PCB-ve.<br />
Janë marrë në konsideratë mbrojtja person<strong>al</strong>e dhe siguria e<br />
mjedisit nga ndikimi i PCB-ve.<br />
Është siguruar dhe forcuar kapaciteti i laboratorit për an<strong>al</strong>izën e<br />
PCB-ve.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8453
Do të rritet në nivel më të lartë menaxhimi në lidhje me<br />
përgatitjen e rregullores për PCB-të, rregullores për mbrojtjen e<br />
shëndetit, programe trajnimi për rrezikun e PCB-ve dhe rritjen e<br />
ndërgjegjësimit sipas udhëzuesve për përdorimin e sigurt të<br />
PCB-ve si nga sektorët shtetëror dhe ata privat.<br />
8- Justifikimi i Projektit Ky projekt synon të jetë në përputhje me detyrimin e konventës<br />
së Stokholmit me qëllim mbrojtjen e shëndetit të publikut dhe<br />
mjedisit nga ndikimi i PCB-ve. Një qëllim tjetër i këtij projekti<br />
është rritja e ndërgjegjësimit për PCB-të dhe paraqitja e veprimit<br />
për nd<strong>al</strong>imin e rritjes së ndikimit të tyre nëpërmjet hartuesve të<br />
politikave në qeveri. Vendimet janë në fund të fundit një<br />
përgjegjësi politike, por mundësia e re<strong>al</strong>izimit të zgjedhjes më të<br />
mirë të gjetur është kur përhapen gjerësisht njohuritë mbi<br />
problemet e PCB-ve. Kjo është kërkesa e përgjithshme për<br />
ndërgjegjësimin ndaj tyre të sipërmarrësve. Duhet të sigurohet<br />
edukimi mbi ndërgjegjësimin e problemit të PCB-ve për<br />
publikun, punëtorët dhe menaxherët profesionist. Zgjerimi i<br />
mjeteve të komunikimit mund të përfshijë të gjithë teknikat e<br />
komunikimit duke filluar me prezantimin dhe mesazhet në<br />
mjetet masive të komunikimit, takimet e përgjithshme me<br />
komunitetet, di<strong>al</strong>ogët bashkëveprues, mikro-seminaret ndërmjet<br />
kolegëve të të njëjtit profesion dhe atyre të ndryshëm dhe duke<br />
përfunduar me përgatitjen dhe prezantimin e informacionit në<br />
kan<strong>al</strong>et ekzistuese të komunikimit për secilin komunitet siç janë<br />
takimet profesion<strong>al</strong>e, objektet kulturore, radio lok<strong>al</strong>e, mbledhje<br />
me grupet e interesuara dhe të tjera aktivitete dhe media të<br />
miratuara. Ndërgjegjësimi për të gjithë organizatat (OJQ),<br />
Dhomën e Tregtisë dhe Industrisë, sindikatat, TV, radio,<br />
universitetet, gazetat, kompanitë private mjedisore do të<br />
ndihmojnë për ndërgjegjësimin e të gjithë publikut të prekur në<br />
lidhje me rrezikshmërinë e substancave PCB që ndikojnë në<br />
shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe në mjedis.<br />
9- Qëllimet e Projektit Të rrisë ndërgjegjësimin e publikut veçanërisht të punonjësve që<br />
preken direkt nga rreziku i PCB-ve nëpërmjet zbatimit të<br />
veprimtarive në përputhje me Konventën e Stokholmit.<br />
10- Objektivat Përmirësimin e problemeve të PCB-ve që ndikojnë në njerëz dhe<br />
mjedis për të gjithë sipërmarrësit energjetikë.<br />
11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, sektori publik dhe privat.<br />
12- Aktivitetet 1. Identifikimi i fushave të informimit dhe ndërgjegjësimit<br />
për të siguruar sipërmarrësit përfshin:<br />
Burimet kryesore të PCB-ve<br />
Rregullore në lidhje me eliminimin e përdorimit të PCB-ve<br />
Metodologjia e vlerësimit të rrezikut<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8454
13- Buxheti i vlerësuar 150,000 EURO<br />
Shëndeti dhe siguria<br />
Masat paraprake që kërkohen kur pajisjet që përmbajnë PCB<br />
priten<br />
Masat paraprake që nevojiten për larjen e pajisjeve për të larguar<br />
PCB-të<br />
Ruajtja e lëngjeve dhe e pajisjeve të ndotura me PCB<br />
Vaji i ndotur me PCB<br />
Identifikimi i llojit të ftohjes<br />
Densiteti i lëngut në transformatorë<br />
Masat paraprake për shëndetin<br />
Mirëmbajtja e transformatorëve me PCB<br />
Përcaktimi i mënyrës se ekzekutimit<br />
Testet elektrike<br />
Testet kimike<br />
Riklasifikimi i transformatorëve<br />
Rimbushja e transformatorëve<br />
Lista kontrolluese për vendimin e rimbushjes<br />
Karakteristikat e kërkuara për zëvendësimin e vajrave me PCB<br />
Masat kontrolluese për rimbushje<br />
Veprimi që duhet të merret në rast aksidenti të shkaktuar nga<br />
defekti elektrik ose zjarri<br />
Raste toksikologjike nga PCB-të<br />
Boshatisja e transformatorëve me PCB<br />
Pajisjet mbrojtëse person<strong>al</strong>e<br />
Pikimet nga transformatorët<br />
Masat parand<strong>al</strong>uese që duhet të merren në rast rrezik ndotje<br />
Masat që duhet të merren në rast aksidenti «të papritur»<br />
Masat që duhet të merren në rast evitimi të aksidentit «të<br />
pritshëm»<br />
Ventilimi<br />
Pajisjet mbrojtëse frymëmarrëse<br />
Monitorimi i mjedisit<br />
Emergjencat nga pikimet e rrjedhjet dhe pajisjet mbrojtëse (në<br />
depozitat e ruajtjes)<br />
Trajtim teknik për ruajtjen dhe çmontimin e pajisjeve që<br />
përmbajnë PCB<br />
2. Zhvillimi i materi<strong>al</strong>eve mbi problemet dhe reklamimin e<br />
PCB-ve<br />
3. Organizimi i seminareve për të gjithë sipërmarrësit.<br />
4. Organizimi i trajnimeve mbi menaxhimin e PCB-ve në<br />
lidhje me problemet në nivel kombëtar dhe lok<strong>al</strong>.<br />
5. Media vepruese për informim & ndërgjegjësim.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8455
14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />
Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />
Shqiptare, KESH, MMPAU, METE<br />
15- Vendndodhja e Tirane<br />
projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8456
Profil Projekti Nr. 11<br />
1- Titulli i Projektit An<strong>al</strong>iza soci<strong>al</strong>-ekonomike mbi PCB-të<br />
2- Agjencitë Zbatuese MMPAU<br />
3- Agjencitë<br />
KESH/OST, METE, MM.<br />
Bashkëpunuese<br />
4- Kohëzgjatja 24 muaj<br />
5- Vendi Tiranë<br />
6- Prezantimi i Shqipëria përb<strong>al</strong>let me shumë probleme në lidhje me<br />
Projektit<br />
menaxhimin dhe detyrimet ekonomike për ruajtjen e<br />
transformatorëve mbi moshë që janë akoma në përdorim pa<br />
mirëmbajtjen e duhur dhe me rrezik të madh për mjedisin.<br />
Projekti kërkon të zhvillojë vlerësime afatgjate bashkëvepruese<br />
mbi aspektin soci<strong>al</strong>-ekonomik në Shqipëri nëpërmjet paraqitjes<br />
së të dhënave të duhura të mbledhura dhe të shkëmbyera,<br />
zhvillimin dhe zbatimin e teknikave të duhura vlerësuese. Në të<br />
k<strong>al</strong>uarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për evidentimin e<br />
ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe shëndetin<br />
e njerëzve. Nuk janë mbajtur evidenca mbi prodhimin dhe<br />
menaxhimin e mbetjeve, nuk ka pasur procedura për<br />
menaxhimin e mbetjeve që të paraqisnin udhëzime për ruajtjen e<br />
tyre, përcaktimin e përgjegjësive për menaxhimin e ndotjeve dhe<br />
vendosjen e detyrave për regjistrimin e prodhimit të ndotjeve të<br />
krijuara. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në objektet<br />
energjetike mbi njohuritë për ndikimin e PCB-ve është mjaft i<br />
ulët. Deri tani të gjitha mbetjet janë shkarkuar në tokë ose në<br />
lumë pa ndonjë trajtim, duke krijuar ndotje mjedisore në tokë,<br />
ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore që ndikojnë në shëndetin e<br />
njerëzve, kafshë dhe mjedisin përreth. Në Shqipëri nuk ka<br />
ndonjë vend grumbullimi të përkohshëm për mbetjet apo<br />
impiant për eliminimin e tyre. Në Objektet Energjetike janë në<br />
përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit<br />
1970, të cilët kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë<br />
dhe ujëra nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të<br />
vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së<br />
tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të<br />
vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse statike, por jo në<br />
depozita sekondare poshtë transformatorëve. Rreth 50% e sasisë<br />
së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit<br />
1990 (rreth 6.000 copë) dhe gjatë inspektimeve është vënë re se<br />
mosha mesatare e transformatorëve është shumë e vjetër 28 vjet.<br />
Ky projekt-vlerësimi do të zbatohet kryesisht duke u mbështetur<br />
në eksperiencën e viteve të fundit të marrë gjatë MQM për<br />
pajisjet në përdorim, në veçanti gjatë përgatitjes së raportinventarit<br />
për PCB-të dhe nxjerrjes se përfundimeve kryesore.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8457
Do të zgjidhet metoda e vlerësimit socio-ekonomik të PCB-ve për<br />
të harmonizuar mënyrat më të efektshme me informacionin dhe<br />
njohuritë relativisht të pamjaftueshme të vlefshme për<br />
sipërmarrësit e veçantë në Shqipëri.<br />
7- Arsyeja e Projektit Identifikimi i rregullt i elementëve kryesorë për rrezikun e PCBve,<br />
duke u dhënë rëndësi problemeve potenci<strong>al</strong>e në lidhje me<br />
kategoritë që ka Shqipëria, rëndësinë e përdorimit të PCB-ve,<br />
menaxhimin soci<strong>al</strong>-ekonomik si një të tërë dhe sigurimin e<br />
informacionit bazë për MQM e PCB-ve deri në fund të jetës së<br />
transformatorëve.<br />
8- Justifikimi i Projektit Vlerësimi soci<strong>al</strong>-ekonomik për PCB-te është një element i<br />
rëndësishëm për hartuesit e vendimeve. Ai i ndihmon ata për të<br />
vlerësuar koston soci<strong>al</strong>e dhe ekonomike dhe përfitimin nga<br />
ruajtja e transformatorëve mbi moshë që janë në përdorim dhe<br />
jashtë pune në Shqipëri. Ky projekt vlerësimi mund të<br />
përmirësojë situatën e pajisjeve me PCB për përfitimet soci<strong>al</strong> dhe<br />
ekonomike të MQM. Projekti do të vlerësojë mundësitë e<br />
menaxhimit të PCB-ve sipas an<strong>al</strong>izës së kostos/përfitimit soci<strong>al</strong>ekonomik<br />
më qëllim për të siguruar që zbatimi i Konventës së<br />
Stokholm-it në Shqipëri të re<strong>al</strong>izohet në mënyrë soci<strong>al</strong>e dhe<br />
ekonomike.<br />
9- Qëllimet e Projektit Menaxhimi i mirë nga pikëpamja mjedisore e PCB-ve deri në<br />
fund të jetës së transformatorëve<br />
Aspekti ekonomik për menaxhimin e PCB-ve<br />
10- Objektivat Krijimi i mjeteve vendim-marrëse për vlerësimin soci<strong>al</strong>ekonomik<br />
të përdorimit të pajisjeve me PCB në lidhje me ciklin e<br />
jetës.<br />
11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetik<br />
Sektori industri<strong>al</strong>, sektori privat dhe ai shtetëror.<br />
12- Aktivitetet Faza 1: Faza pilot e vlerësimit<br />
Formimi i një grupi pune nga sipërmarrësit<br />
Plani i projektit pilot për vlerësimin e rrezikut<br />
Vlerësimi i vendit<br />
Problemet e vlerësimit të rrezikut<br />
Konkluzioni i seminarit me sipërmarrësit (problemet ligjore,<br />
problemet teknike, problemet financiare: mekanizmat financiar)<br />
Faza 2: Vlerësimi i plotë<br />
Formimi i një grupi pune të sipërmarrësve<br />
Zhvillimi i planit për vlerësimin e plotë të rrezikut<br />
Përcaktimi për vlerësimin e plotë të vendit<br />
Identifikimi i problemeve për vlerësimin e plotë të rrezikut<br />
Organizimi i seminareve kombëtarë përfundimtarë me<br />
sipërmarrësit (problemet ligjore, problemet teknike, problemet<br />
financiare)<br />
13- Buxheti i vlerësuar 200,000 EURO<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8458
14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />
Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />
Shqiptare, KESH, MMPAU,METE.<br />
15- Vendndodhja e Instituti i Mjedisit,Tirane<br />
projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8459
Profili projekti Nr. 12<br />
Ndarja dhe minimizimi i mbetjeve në Qendrën<br />
Spit<strong>al</strong>ore Universitare (QSU) “Nënë Tereza” dhe<br />
1. Titulli i Projektit<br />
optimizimi i operacioneve në inceneratorin e vetëm<br />
ekzistues në funksionim.<br />
2. Agjencia Implementuese Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”<br />
3. Agjenci bashkëvepruese Ministria e Shëndetësisë – Ministria e Mjedisit, Pyjeve<br />
dhe Administrimit të Ujërave<br />
4. Periudha e zbatimit 2008-2009<br />
5. Vendndodhja Tiranë<br />
6. Përshkrim i shkurtër Për pjekjet për menaxhimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore<br />
tashmë kanë filluar në Shqipëri. Udhëzimet e para për<br />
këtë kanë d<strong>al</strong>ë dhe ndarja e mbetjeve ka filluar të<br />
aplikohet në disa spit<strong>al</strong>e pilot.<br />
Këto eksperienca do të zhvillohen më tepër dhe do të<br />
bëhen re<strong>al</strong>itet në QSU “Nënë Tereza”, qendra spit<strong>al</strong>ore<br />
më e madhe e të gjithë vendit. Në ketë qendër spit<strong>al</strong>ore<br />
universitare është në funksionim i vetmi incenerator<br />
për mbetjet spit<strong>al</strong>ore. Kushtet e shfrytëzimit dhe sasia e<br />
mbetjeve nuk janë optim<strong>al</strong>e për minimizimin e<br />
shkarkimeve të dioksinave.<br />
7. Qëllimi i Projektit Projekti synon minimizimin e shkarkimeve të<br />
dioksinave nga mbetjet spit<strong>al</strong>ore duke reduktuar tipin<br />
dhe sasinë mbetjeve të djegura.<br />
Veç kësaj inceneratori ekzistues do të përmirësohet<br />
teknikisht dhe do të optimizoje funksionimin e tij.<br />
Kushtet optim<strong>al</strong>e të shfrytëzimit do të arrihen<br />
nëpërmjet futjes së një procedure sistematike për<br />
vënien në punë, ngarkimin, shfrytëzimin dhe<br />
mirëmbajtjen. Kjo ka të bëjë me futjen në përdorim të<br />
Praktikave më të Mira Mjedisore (PMM) ashtu siç<br />
kërkohet nga Konventa e Stokholmit për menaxhimin<br />
e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Personeli i QSU “Nënë Tereza” është i ku<strong>al</strong>ifikuar mirë<br />
për punën që kryen. Pra, spit<strong>al</strong>i është ide<strong>al</strong> për<br />
zbatimin e skemës së përmirësuar të menaxhimit të<br />
mbetjeve përpara se të shtrihet në të gjithë vendin. Veç<br />
kësaj rajoni i Tiranës ka një sistem të grumbullimit të<br />
mbetjeve urbane që funksionon mirë (ndonëse<br />
depozitimi përfundimtar duhet përmirësuar) duke na<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8460
dhënë një tjetër rrugë të mundshme për depozitim për<br />
mbetjet duke mos aplikuar djegien.<br />
8. Justifikimi i Projektit Minimumi i pranueshëm shëndetësor i shkarkimeve të<br />
dioksinës nga depozitimi i mbetjeve është 14 g I-TEQ/a<br />
ose afërsisht 24% e tot<strong>al</strong>it të emisioneve me origjinë nga<br />
djegiet në incenerator.<br />
90 % e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore janë pjesë e zakonshme e<br />
mbetjeve urbane të ngurta, të cilat nuk duhet të digjen<br />
dukë bërë kështu të mundur që të kemi shkarkime të<br />
NOQ n ë mjedis. Ndarja dhe minimizimi i mbetjeve do<br />
të ulë më tej sasinë e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore që shkojnë për<br />
depozitim përfundimtar. Për më tepër disa nga<br />
mbetjet mund të ripërdoren ose riciklohen.<br />
9. Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
Të ulë shkarkimet e dioksinave dhe të furaneve nga<br />
mbetjet.<br />
Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”,<br />
10. Përfituesit<br />
Ministria e Shëndetësisë<br />
Studimi i Skemës aktu<strong>al</strong>e të menaxhimit të mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore dhe funksionimi i inceneratorit.<br />
Hartimi i një skeme të përshtatshme të ndarjes dhe<br />
minimizimit<br />
të mbetjeve për çdo pavijon dhe godinë spit<strong>al</strong>ore.<br />
Optimizimi i shfrytëzimit të inceneratorit dhe hartimi i<br />
11. Aktivitetet e<br />
një manu<strong>al</strong>i për shfrytëzimin e tij.<br />
parashikuara<br />
Zbatimi i skemës së ndarjes dhe minimizimit të<br />
mbetjeve në Qendrën Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë<br />
Tereza”.<br />
Trajnimi i operatoreve dhe teknikëve të inceneratorit<br />
dhe vendosja në praktikë e procedurave të reja të<br />
përdorimit dhe shfrytëzimit të inceneratorit.<br />
12. Kostoja e vlerësuar 55 000 US$<br />
Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nene Tereza”,<br />
13. Donatorë t e mundshëm<br />
Ministria e Shëndetësisë,<br />
14. Agjenci të tjera<br />
MMPAU, Donatore te huaj<br />
kontribuese<br />
15 Harta e vendosjes së Tiranë<br />
projektit<br />
Profili projekti Nr. 13<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8461
1. Titulli i projektit Përmirësimi i inceneratorit të Qendrës Spit<strong>al</strong>ore<br />
Universitare “Nënë Tereza”<br />
2. Agjencia Implementuese Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”<br />
3. Agjenci bashkëvepruese Ministria e Shëndetësisë – Ministria e Mjedisit,<br />
Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave.<br />
4. Periudha e zbatimit 2008-2009<br />
5. Vendndodhja Tiranë<br />
6. Përshkrimi i shkurtër Në Qendrën Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”<br />
operon i vetmi incenerator për djegien e mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore. Megjithatë kushtet e shfrytëzimit të<br />
inceneratorit nuk janë të përshtatshme për<br />
minimizimin e shkarkimit të dioksinave në mjedis.<br />
Inceneratori nuk ka të inst<strong>al</strong>uar sistem të kontrollit<br />
të ndotjes së ajrit (SKNA) në oxhakun e shkarkimit<br />
të gazrave në atmosferë. Kështu që inceneratori nuk<br />
mund të quhet se operon me TMM siç parashikohet<br />
në Konventën e Stokholmit dhe shkarkimet në<br />
atmosferë të diokisnave janë relativisht më të larta<br />
në krahasim me inceneratorët modern të djegies së<br />
mbeturinave spit<strong>al</strong>ore.<br />
7. Qëllimi i projektit Projekti synon të minimizojë shkarkimet në<br />
atmosferë të dioksinave nga djegia e mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore në QSU “Nënë Tereza”, nëpërmjet<br />
përmirësimit të mënyrës së shfrytëzimit të<br />
inceneratorit të kësaj qendre spit<strong>al</strong>ore, gjë e cila<br />
përputhet edhe me përcaktimet e bëra në<br />
Konventën e Stokholmit për Teknikat më të Mira të<br />
Mundshme (TMM).<br />
Nëpërmjet përmirësimit që do t’i bëhet<br />
shfrytëzimit të inceneratorit, faktori i shkarkimeve<br />
në ajër mund të ulet nga 40,000 µg TEQ/t në 5,25<br />
µg TEQ/t duke bërë një ulje gati 90%.<br />
8. Justifikimi i projektit Shumë nga të dhënat zyrtare (në letra) për sasitë e<br />
shkarkimeve në atmosferë të dioksinave nga<br />
mbetjet spit<strong>al</strong>ore vijnë vetëm nga djegiet në të<br />
vetmin incenerator ekzistues. Nëpërmjet<br />
përmirësimit të shfrytëzimit që do t’i bëhet këtij<br />
inceneratori, mund të arrihet një ulje e<br />
konsiderueshme e shkarkimeve në atmosferë të<br />
dioksinave.<br />
9. Qëllimi i Projektit dhe<br />
Objektivat<br />
Të ulë shkarkimet në atmosferë të dikoksinave dhe<br />
furaneve nga djegia e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8462
Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”,<br />
10. Përfituesit<br />
Ministria e Shëndetësisë<br />
Kryerja e një studimi fizibilitetit për përmirësimin e<br />
shfrytëzimit të inceneratorit ekzistues në Qendrën<br />
Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”.<br />
Vendosja e pajisjeve dhe programeve kompjuterike<br />
të kërkuara shtesë për të arritur kushtet e<br />
shfrytëzimit të përcaktuara në Konventë ne<br />
11. Aktivitetet e<br />
Stokholmit për Teknikat më të Mira të Mundshme<br />
parashikuara<br />
(TMM).<br />
Prokurimi dhe inst<strong>al</strong>imi i Sistemit të Kontrollit të<br />
Ndotjes së Ajrit (SKNA)<br />
Optimizimi i shfrytëzimit të inceneratorit dhe<br />
trajnimi i stafit teknik për përdorimin e sistemit të<br />
ri të përmirësuar.<br />
12. Kosto e vlerësuar 1,500,000 US$<br />
Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”,<br />
13. Donatorët e mundshëm<br />
Ministria e Shëndetësisë<br />
14. Agjenci të tjera<br />
Donator ndërkombëtar, Donator dyp<strong>al</strong>ësh<br />
kontribuese<br />
15. Vendndodhja e projektit Tiranë<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8463
Profil Projekti Nr. 14<br />
1. Titulli i Projektit Projektimi dhe ndërtimi i një vend-depozitimi<br />
përfundimtar për Mbetjet Spit<strong>al</strong>ore në Shqipëri.<br />
2. Agjencia Implementuese Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Mjedisit, Pyjeve<br />
dhe Administrimit të Ujërave.<br />
3. Agjenci bashkëvepruese Shoqëri private të kujdesit shëndetësor dhe të<br />
administrimit të mbetjeve.<br />
4. Periudha e zbatimit 2009-2010<br />
5. Vendndodhja Tiranë<br />
6. Përshkrim i shkurtër Ka vetëm një njësi të depozitimit përfundimtar të<br />
mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në Shqipëri. Spit<strong>al</strong>et dhe klinikat e<br />
tjera në të gjithë vendin i hedhin mbetjet e tyre së<br />
bashku me mbetjet urbane ose i djegin në mënyrë të<br />
paautorizuar (djegie në mjedis të hapur). Janë në<br />
përdorim disa autoklave të vogla për sterilizimin e<br />
mbetjeve.<br />
Hedhja apo djegia është e nd<strong>al</strong>uar në legjislacionin<br />
shqiptar por spit<strong>al</strong>et dhe klinikat nuk kanë <strong>al</strong>ternativa<br />
të tjera për menaxhimin e mbetjeve të tyre spit<strong>al</strong>ore<br />
kryesisht për shkak të situatës së vështirë financiare të<br />
tyre.<br />
7. Qëllimi i Projektit Situata e administrimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në<br />
Shqipëri është e papërshtatshme dhe ka një mundësi të<br />
madhe të përhapjes së sëmundjeve infektive duke<br />
shtuar kështu edhe shkarkimet në atmosferë të<br />
niveleve të larta të dioksinave nga djegia e<br />
pakontrolluar e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Duhet të ngrihet një skeme për mbledhjen, transportin<br />
dhe depozitimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore. Të gjitha<br />
autoritetet dhe njësitë e kujdesit shëndetësor në vend<br />
duhet të ftohen të bëhen pjesë e skemës e cila me disa<br />
njësi qendrore të depozitimit të mbetjeve, mund të<br />
plotësohet me njësi të vogla të cilat do të kujdesen për<br />
mospërhapjen e mbetjeve infektuese në spit<strong>al</strong>et<br />
kryesore.<br />
8. Justifikimi i projektit Minimumi i përcaktuar i emisionit të dioksinave nga<br />
depozitimi i mbetjeve, për shëndetin e njeriut është 14<br />
g I-TEQ/a ose afërsisht 24% e tot<strong>al</strong>it të shkarkimeve.<br />
Aktu<strong>al</strong>isht është e vështirë te bëhet një vlerësim i<br />
detajuar rreth djegies së pakontrolluar dhe të<br />
paautorizuar në klinikat dhe spit<strong>al</strong>et në të gjithë<br />
vendin.<br />
Nëpërmjet sistemimit të mbledhjes, transportit dhe<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8464
9. Qëllimi i projektit dhe<br />
Objektivat<br />
depozitimit të mbeturinave mund të bëhet një pakësim<br />
në rreth 1 g I-TEQ/a të shkarkimeve. Pakësimi i<br />
risqeve në shëndetin e publikut nga sëmundjet<br />
infektive do të jetë një prej arritjeve në efektet anësore<br />
të menaxhimit të pastër të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Ulja e shkarkimeve në atmosferë të diokisnave dhe<br />
furaneve përmes përmirësimit të operacioneve të<br />
mbledhjes, transportit dhe depozitimit përfundimtar të<br />
tyre.<br />
10. Përfituesit Ministria e Shëndetësisë, spit<strong>al</strong>et dhe klinikat private.<br />
Studimi i operacioneve që kryhen me mbetjet spit<strong>al</strong>ore<br />
në klinikat dhe spit<strong>al</strong>et në të gjithë vendin.<br />
Përgatitja e një plani për sistem efikas për mbledhjen<br />
dhe depozitimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Marrja e miratimit nga aktorët kryesorë në këtë fushë<br />
për planin e grumbullimit dhe të depozitimit të<br />
11. Aktivitetet<br />
mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Blerja dhe inst<strong>al</strong>imi i njësive shtesë të trajtimit të<br />
mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Vënia në zbatim e sistemit të grumbullimit dhe<br />
transportit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
K<strong>al</strong>imi i operacioneve të shfrytëzimit tek njësitë e<br />
zgjedhura.<br />
12. Kosto e vlerësuar 1,300,000 US $<br />
Ministria e Shëndetësisë, shoqëritë private të kujdesit<br />
13. Donatorët e mundshëm<br />
shëndetësor<br />
14. Agjenci të tjera<br />
GEF (Fondi Botëror për Mjedisin), BE, SIDA, Qeveria<br />
kontribuese<br />
Holandeze,<br />
15. Vendndodhja e zbatimit Tiranë dhe në të gjithë rrethet e vendit.<br />
të projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8465
Profili Projekti Nr. 15<br />
1. Titulli i Projektit Projekt pilot për ndarjen, riciklimin dhe ripërdorimin e<br />
materi<strong>al</strong>eve pa djegien e mbeturinave.<br />
2. Agjencia zbatuese Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të<br />
Ujërave –Ministria e Brendshme)<br />
3. Agjenci bashkëvepruese Bashkia e Sarandës dhe Bashki të tjera.<br />
4. Periudha e zbatimit 2009-2011<br />
5. Vendndodhja Sarandë dhe 2 qytete të tjera në Shqipëri<br />
6. Përshkrim i shkurtër Aktiviteti më i madh që kontribuon në shkarkimin në<br />
mjedis të NOQ, dioksinave, është djegia e pakontrolluar<br />
e mbetjeve. Shumë nga këto djegie ndodhin (qëllimisht<br />
ose jo) në pikat e grumbullimit me qëllim ndarjen e<br />
mbetjeve të vlefshme nga grumbulli i madh i tyre, siç<br />
janë met<strong>al</strong>et. Djegia e qëllimshme e mbetjeve ndodh për<br />
disa arsye edhe në vend-depozitimet e bashkive.<br />
Qëllimi i projektit është të aplikojë ndarjen në burim të<br />
mbetjeve dhe në pikën e grumbullimit dhe në venddepozitime,<br />
kështu që djegia dhe çlirimi në atmosferë i<br />
diokisnave mund të reduktohet<br />
Projekti do të zbatohet në qytete të vogla të zgjedhura<br />
të Shqipërisë. Një nga këto, është qyteti i Sarandës, me<br />
një potenci<strong>al</strong> të lartë për zhvillimin e turizmit.<br />
Menaxhimi i mbetjeve të ngurta urbane dhe djegia e<br />
tyre është një nga problemet kryesore të bashkive.<br />
7. Qëllimi i Projektit Djegia e pakontrolluar e mbetjeve të ngurta urbane<br />
është përgjegjëse përafërsisht për 75% të shkarkimeve të<br />
dioksinave në Shqipëri. Djegia e mbeturinave bëhet si<br />
qëllimisht ashtu dhe aksident<strong>al</strong>isht. Djegia aksident<strong>al</strong>e<br />
ndodh kryesisht për shkak të gjendjes dhe shfrytëzimit<br />
shumë të keq të vend-depozitimeve të mbetjeve urbane.<br />
Projekti do të fokusohet tek djegia e qëllimshme e<br />
mbetjeve të ngurta urbane që behet për të marrë<br />
materi<strong>al</strong>e që më pas shiten, kryesisht met<strong>al</strong>e. Kjo do të<br />
arrihet nëpërmjet ndarjes në burim dhe në pikën e<br />
depozitimit si dhe krijimit të mundësisë për ndarje dhe<br />
në pikën fundore të depozitimit të mbetjeve.<br />
8. Justifikimi i Projektit Projekti do të reduktojë ndjeshëm shkarkimet në<br />
atmosferë nga djegia e mbetjeve të ngurta urbane në<br />
bashkinë ku do të zbatohet. Kjo do të ulë ndjeshëm<br />
çlirimin e dioksinave si dhe probleme të tjera që vijnë<br />
nga djegia e pakontrolluar e mbetjeve urbane.<br />
Gjithashtu, do të arrihet përmirësimi i higjienës dhe<br />
pamjes vizu<strong>al</strong>e të mjedisit në bashkitë pilot ku do të<br />
zbatohet projekti. Veç kësaj, do të përmirësohet edhe<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8466
9. Qëllimi i projektit dhe<br />
objektivat<br />
10. Përfituesit<br />
11. Aktivitetet<br />
heqja e plehrave në komunitet dhe do të zvogëlohet<br />
dëmtimi i mjedisit.<br />
Është parashikuar që futja e kësaj skeme mund të<br />
riaplikohet lehtë edhe në shumë bashki të tjera në të<br />
gjithë Shqipërinë.<br />
Të ulë shkarkimet e dioksinave dhe të furaneve nga<br />
menaxhimi i keq i mbetjeve urbane nëpërmjet futjes së<br />
skemave të ndarjes dhe riciklimit.<br />
Të ulë rrezikun e shëndetit të njeriut nga ndarja e<br />
mbetjeve dhe aktivitetet e heqjes së plehrave.<br />
Të krijojë mundësi për zhvillimin ekonomik nëpërmjet<br />
përmirësimit të kushteve lok<strong>al</strong>e mjedisore.<br />
Komuniteti i banorëve të Sarandës dhe bashkitë e tjera.<br />
Njerëzit e varfër që punojnë për heqjen e plehrave.<br />
Studimi i situatës aktu<strong>al</strong>e me ndarjen e mbeturinave<br />
dhe riciklimin, në shtëpi, në pikën e grumbullimit dhe<br />
në vend-depozitimin përfundimtar.<br />
Hartimi i një skeme të seleksionimit dhe mbledhjes së<br />
mbetjeve të ndara.<br />
Organizimi dhe planifikimi i përzgjedhjes së<br />
mbeturinave dhe ndarja e mbeturinave me vlerë për t’u<br />
përdorur nga grumbulli i madh i mbeturinave në venddepozitimin<br />
përfundimtar.<br />
Zbatimi i grumbullimit në pikën e grumbullimit të<br />
përcaktuar të Bashkisë.<br />
12. Kosto e vlerësuar 500,000 US$<br />
13. Donatorë të<br />
QSH, Bashkitë, Ministria e Brendshme<br />
mundshëm<br />
14. Agjenci të tjera<br />
GEF- Fondi për Mjedisin Glob<strong>al</strong>, Donatore dyp<strong>al</strong>ësh<br />
kontribuuese<br />
15. Vendi i zbatimit të Saranda dhe bashki të tjera.<br />
Projektit<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8467
1. Titulli i<br />
projektit<br />
2 Agjencia<br />
zbatuese<br />
3 Agjencia<br />
Projekti Nr. 16<br />
bashkëpunuese<br />
Ngritja e kapaciteteve për menaxhimin e NOQ-ve në institucionet<br />
dhe subjektet e interesuara<br />
MMPAU<br />
4 Kohëzgjatja 5 vjet<br />
5 Ku do të<br />
zbatohet<br />
6 Formimi<br />
profesion<strong>al</strong><br />
7 Arsyetimi për<br />
projektin<br />
8 Argumentimi<br />
i projektit<br />
9 Synimi dhe<br />
objektivat e<br />
projektit<br />
METE, MBUMK, KESH, MM<br />
bashkitë, komunat,<br />
nëpunës, staf teknik dhe supervisorë nga MMPAU, SM, PV, ARM,<br />
Nevoja për përgatitjen e speci<strong>al</strong>istëve në subjektet përgjegjës për<br />
njohjen e situatës ne zonat e konsideruara si vende potenci<strong>al</strong>isht te<br />
dyshuara si te ndotura nga NOQ-të.<br />
1. njohuri të pakta tek pjesa më e madhe e popullatës për rreziqet<br />
që mbart çlirimi i NOQ-ve<br />
2. mungesa e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për identifikimin dhe<br />
monitorimin e NOQ-ve<br />
3. mungesa e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për trajtimin e mbetjeve<br />
industri<strong>al</strong>e<br />
4. mungesa e njohurive lidhur me vlerësimin e tokës dhe të<br />
terrenit për ndotje<br />
5. mungesa e kapaciteteve teknike për identifikimin, kontrollin<br />
dhe monitorimin e ajrit, tokës dhe ujërave nëntokësore në zonat e<br />
ndotura<br />
6. zbatimi i pamjaftueshëm i legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e<br />
ndotjes<br />
7. mungesa e përfshirjes së pushtetit vendor në çështjet që lidhen<br />
me ndotjen nga NOQ-të dhe veçanërisht me menaxhimin e<br />
mbetjeve.<br />
1. vlerësimi i mangësive në kapacitetet institucion<strong>al</strong>e dhe teknike<br />
të PV, IM dhe ARM<br />
2. trajnimi i IM&ICW dhe i IWT&M<br />
3. njohja me teknikat për vlerësimin e tokës dhe të terrenit<br />
4. sigurimi i një laboratori të pajisur mirë për monitorimin e<br />
cilësisë së ujit, ajrit dhe tokës<br />
5. sigurimi në ARM i ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për zbatimin e<br />
legjislacionit lidhur me parand<strong>al</strong>imin e ndotjes<br />
6. krijimi pranë bashkive dhe komunave i sektorëve të ku<strong>al</strong>ifikuar<br />
për menaxhimin e mbetjeve<br />
10 Përfituesit Bashkitë, Komunat, SP, ARM<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8468
11 Aktivitetet që<br />
parashikon<br />
projekti<br />
12 Vlerësimi i<br />
përafërt i<br />
kostos<br />
13 Donatorët<br />
potenci<strong>al</strong>ë<br />
14 Kontribues të<br />
tjerë<br />
15 Vend-zbatimi<br />
i projektit<br />
1. takim dyditor për evidentimin e nevojave për udhëzues,<br />
trajnime dhe mjete (2 ekspertë nga BE + përfaqësues nga subjektet<br />
e interesuara) dhe dy seminare pune (2 ekspertë nga BE +<br />
pjesëmarrës nga të gjitha subjektet dhe institucionet e interesuara)<br />
2.1. tri seanca trajnimi për grupin IM&ICW (3 ekspertë nga BE +<br />
pjesëmarrës nga LG, LA, REA, IE dhe PE)<br />
2.2. tri seanca trajnimi për grupin IWT&M (3 ekspertë nga BE +<br />
pjesëmarrës nga LG, LA, REA, IE dhe PE)<br />
3. tetë seanca trajnimi për stafin teknik të RC dhe të strukturave të<br />
REA (8 ekspertë nga BE + pjesëmarrës të interesuar nga RC dhe<br />
strukturat e REA)<br />
4. sigurimi i laboratorit të monitorimit të cilësisë së ajrit, tokës dhe<br />
ujit , inst<strong>al</strong>imi, k<strong>al</strong>ibrimi dhe trajnimi i personelit përkatës (1 muaj,<br />
2 speci<strong>al</strong>istë për trajnim jashtë shtetit)<br />
5. katër seanca trajnimi për strukturat e REA lidhur me zbatimin e<br />
legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes (2 ekspertë të BE +<br />
përfaqësues nga të gjitha REA)<br />
6. katër seanca trajnimi për forcimin e kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e<br />
dhe teknike të bashkive dhe komunave për ESWM (2 ekspertë të<br />
BE + përfaqësues nga bashkitë dhe komunat prioritare)<br />
478,800 $<br />
BE, GEF, BB ( 250,000 $)<br />
MMPAU, RC, SM ( 150,000 $ )<br />
Donatorë privatë dhe pjesëmarrës nga OJF-të ( 78,800 $ )<br />
Tiranë, Durrës, Vlorë<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8469
Profil Projekti Nr. 17<br />
1. Titulli i projektit<br />
Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, zhvillimi i<br />
planit rehabilitues për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me<br />
NOQ<br />
2 Agjencia zbatuese MMPAU<br />
3 Agjencia<br />
bashkëpunuese<br />
METE, MBUMK, SP<br />
4 Afati 2 vjet<br />
5 Ku do të zbatohet Në zonat që gjykohen potenci<strong>al</strong>isht të kontaminuara<br />
6 Formimi profesion<strong>al</strong><br />
7 Arsyetimi për projektin<br />
8 Argumentimi i<br />
projektit<br />
9 Synimi dhe objektivat<br />
e projektit<br />
10 Përfituesit<br />
kimistë, inxhinierë, gjeologë, petrokimistë, staf teknik,<br />
speci<strong>al</strong>istë të universitetit dhe të RC-ve<br />
Njohja e sakte e kufijve te ndotjes nga NOQ-t, ne vendet e<br />
kontaminuara; ne toke, ujërat sipërfaqësore dhe<br />
nëntokësore dhe hartimi i projekteve për rehabilitimin e<br />
tyre<br />
Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e ujërave<br />
nëntokësore në uzinën e plastikes ne Lushnje dhe depot e<br />
stacionit te trenit ne Bajze-Shkodër;<br />
Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e urave<br />
nëntokësore në territorin pranë dhe përreth uzinës<br />
kokso-kimike të ish-kombinatit met<strong>al</strong>urgjik në Elbasan;<br />
Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e urave<br />
nëntokësore në territorin e repartit të imprenjimit të<br />
lëndës drusore në ish-kombinatin e përpunimit të drurit<br />
në Elbasan;<br />
Ndotja e tokës dhe urave nëntokësore për shkak të<br />
djegies së mbetjeve në vend-depozitimet urbane.<br />
1. njohja me nivelin e ndotjes dhe identifikimi i çështjeve<br />
që duhen zgjidhur;<br />
2. mbështetur në përfundimet që do të arrihen në<br />
aktivitetin e parë bëhet vlerësimi i detajuar i zonave, për<br />
zonat më të ndotura (prioritare);<br />
3. njohja me metodat e ndryshme që përdoren për<br />
rehabilitimin e zonave të ndotura;<br />
4. zhvillimi i planeve të rehabilitimit për zonat më të<br />
ndotura (prioritare)<br />
komuniteti që jeton pranë zonave të ndotura dhe<br />
zhvillimi i atyre rajoneve, LG, PE dhe turizmi<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8470
11 Aktivitetet që<br />
parashikon projekti<br />
12 Vlerësimi i përafërt i<br />
kostos<br />
13 Donatorët potenci<strong>al</strong>ë<br />
14 Kontribues të tjerë<br />
15 Vend-zbatimi i<br />
projektit<br />
1. studimi i përqendrimit të NOQ-ve në zonat që<br />
mendohet se janë të ndotura me NOQ (8 zona, 4 (1+3)<br />
mostrime dhe an<strong>al</strong>iza për secilën zonë)<br />
2.1. ngritja dhe funksionimi i PIU<br />
2.2. kryerja e an<strong>al</strong>izave të nevojshme për përcaktimin e<br />
konturit të zonës së ndotur dhe thellësinë e penetrimit të<br />
ndotjes<br />
3 organizimi i katër seminareve për trajnimin e<br />
pjesëmarrësve lidhur me metodat dhe praktikat e<br />
rehabilitimit (4 ekspertë të BE për teknikat që përdoren<br />
në rehabilitimin e territoreve dhe objekteve të ndotura<br />
me NOQ dhe për ESWM + pjesëmarrës nga subjektet e<br />
interesuara drejtpërdrejtë)<br />
4. përpunimi i të dhënave, vlerësimi i përafërt i kostos<br />
dhe i afateve për projektet e rehabilitimit<br />
893,000 $<br />
GEF, WB, JICA ( 600,000<br />
$ )<br />
MEFWA, RC, SM ( 200,000<br />
$ )<br />
Donatorë privatë (<br />
93,000 $ )<br />
Elbasan, Tiranë, Lushnje, Bajze<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8471
Profil Projekti 18<br />
1. Titulli i Projektit Ndërgjegjësimi i publikut për rrezikun që shkaktojnë<br />
në shëndetin e njeriut kimikatet NOQ që d<strong>al</strong>in nga<br />
djegia e plehrave urbane.<br />
2. Agjencia zbatuese Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të<br />
ujërave, Ministria e Qeverisjes vendore, Qendra e<br />
Grupimit të Shoqatave Mjedisore “Ekolëvizja”<br />
3. Agjenci bashkëvepruese Bashkitë e pesë qyteteve më të mëdha te Shqipërisë<br />
,Shoqatat mjedisore lok<strong>al</strong>e<br />
4. Kohëzgjatja 2008-2011<br />
5. Zona e zbatimit Në pesë qytetet kryesorë të Shqipërisë<br />
6. Situata Aktivitetit më i madh që ndikon në krijimin e<br />
paqëllimshëm të NOQ-ve, është djegia e mbeturinave<br />
urbane në qytetet e mëdha urbane dhe përreth tyre.<br />
Nga djegia e pakontrolluar e këtyre mbeturinave<br />
krijohet dioksinat, furanet dhe NOQ-e të tjerë. Shumica<br />
e këtyre gjegjeve ndodh që në pikat e grumbullimit në<br />
qytet nga persona që duan të ndajnë nga grumbulli<br />
hedhurinat met<strong>al</strong>ike, ose nga që plehrat rrinë për një<br />
kohë të gjatë pa u tërhequr nga ndërmarrja e pastrimit.<br />
Por djegie të vazhdueshme të plehrave ka dhe në venddepozitimet<br />
e grumbullimit kryesor jashtë qytetit.<br />
Projekti synon të informojë dhe ndërgjegjësojë<br />
publikun dhe drejtuesit lok<strong>al</strong> të pesë qyteteve kryesore<br />
të Shqipërisë rreth rrezikut dhe pasojave për shëndetin<br />
që vijnë nga gazet NOQ që çlirohen nga djegia e<br />
plehrave urbane.<br />
Projekti do të zbatohet në pesë qytetet më të mëdhenj<br />
të vendit ku administrimi i mbeturinave urbane nuk<br />
është në kushtet e kërkuara dhe është identifikuar<br />
djegia e pakontrolluar e plehrave urbane .<br />
7. Shpjegimi i Projektit Djegia e pakontrolluar e mbeturinave urbane të<br />
bashkive çliron rreth 75% të të gjithë çlirimeve të<br />
dioksinës në Shqipëri . Djegia e plehrave ndodh<br />
qëllimisht dhe në mënyrë të paqëllimtë. Djegia<br />
vetvetiu ndodh dhe në vendet e grumbullimit të<br />
mbeturinave në periferi të qyteteve si rezultat e çlirimit<br />
të biogazit në brendësi të tyre kur ato ndodhen në ajër,<br />
të pambuluara me dhe.<br />
Projekti do t’i drejtohet kryesisht publikut të gjerë por<br />
do të punohet dhe me grupe të veçantë të prekur dhe<br />
me drejtuesit lok<strong>al</strong>. Në bashkëpunim me bashkitë e<br />
qyteteve, mediat lok<strong>al</strong>e dhe shoqatat mjedisore,<br />
Projekti do te informojë dhe ndërgjegjësojë në mënyrë<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8472
të vazhdueshme për rreziqet që lindin për njeriun nga<br />
çlirimi i NOQ-ve gjatë djegies së mbeturinave urbane.<br />
8. Justifikimi i Projektit Informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut në tërësi dhe i<br />
grupeve të veçanta që janë direkt të rrezikuar nga<br />
NOQ-të që d<strong>al</strong>in nga djegia e plehrave, ka një rëndësi<br />
të madhe për mbrojtjen e shëndetit të popullsisë së<br />
gjerë. Publiku i përgjithshëm në përgjithësi është pak<br />
i ndërgjegjësuar mbi rrezikun e NOQ-ve. Plani<br />
i veprimit në informim/ndërgjegjësimin e tyre duhet të<br />
jetë i drejtuar tek ata qartë, direkt, me një gjuhë të<br />
thjeshtë, me shembuj dhe raste të dokumentuara, me<br />
mjete audiovizive, (filma, foto, animacione) .Disa nga<br />
NOQ-të si furanet, dhe dioksinat pothuajse nuk njihen<br />
dhe nuk ndjehen nga publiku i gjerë si kimikatet më të<br />
rrezikshme për shëndetin e tyre, ata nuk janë të bindur<br />
se ato shkaktojnë sëmundje dhe pasoja vdekjeprurëse<br />
për njeriun. Projekti do të krijojë këtë ndjeshmëri te<br />
publiku i gjere.<br />
9. Qëllimi Kryesor dhe<br />
Objektivi i Projektit<br />
Të ulë dhe eliminojë çlirimin në ajër të dioksinave dhe<br />
furaneve nga keqadministrimi dhe djegia e<br />
mbeturinave urbane në 5 qytetet më të mëdha të<br />
Shqipërisë.<br />
Të mbrojë shëndetin e popullsisë të këtyre zonave në<br />
tërësi<br />
Komunitetet e 5 zonave urbane më të mëdha të<br />
10. Përfituesit<br />
Shqipërisë si dhe grupet e njerëzve që jetojnë direkt në<br />
afërsi të pikave të grumbullimit të plehrave.<br />
-Informim dhe ndërgjegjësim i vazhdueshëm i<br />
publikut të gjerë të këtyre zonave të përzgjedhura<br />
nëpërmjet mediave lok<strong>al</strong>e , elektronike dhe të shkruara<br />
mbi rrezikun që sjellin djegiet e plehrave të qytetit dhe<br />
ato të grumbulluara rreth tij.<br />
-Fushata ndërgjegjësuese direkt në zonat e banuara<br />
përreth pikave të grumbullit të mbetjeve urbane të 5<br />
11. Aktivitetet<br />
qyteteve të përzgjedhur.<br />
-Përgatitja dhe shpërndarja e posterave, broshurave,<br />
fletëp<strong>al</strong>osjeve dhe materi<strong>al</strong>eve të tjera ndërgjegjësuese<br />
mbi NOQ-të<br />
-Përgatitja e dokumentarëve dhe animacione shpjegues<br />
mbi dukuritë e djegies se plehrave dhe çlirimin e<br />
NOQ-ve, rrezikun që shkaktojnë ato në trupin e njeriut<br />
-Informim dhe ndërgjegjësim me fëmijët në shkolla<br />
12. Kostoja 100.000 USD<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8473
13. Donatoret potenci<strong>al</strong><br />
Bashkitë e Qyteteve, Ministria e Mjedisit, Ministria e<br />
qeverisjes Lok<strong>al</strong>e, Biznesi lok<strong>al</strong>.<br />
14. Agjenci të tjera<br />
Shoqatat mjedisore lok<strong>al</strong>e, donatorë të huaj<br />
kontribuese<br />
15. Harta e projektit Tirana, Durrës,Shkodra,Vlora, Saranda<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8474
UDHËZIM<br />
Nr.6, datë 27.11.2007<br />
PËR MIRATIMIN E RREGULLAVE, PËRMBAJTJES DHE AFATEVE<br />
PËR PËRGATITJEN E PLANEVE TË ADMINISTRIMIT TË MBETJEVE TË<br />
NGURTA<br />
Në bazë të nenit 102/4 të Kushtetutës dhe të nenit 66/ç të ligjit nr. 8934, datë 5.9.2002<br />
“Për mbrojtjen e mjedisit”,<br />
UDHËZOJ:<br />
1. Përgatitja e planeve të administrimit të mbetjeve të ngurta në nivel kombëtar,<br />
rajon<strong>al</strong> dhe lok<strong>al</strong> re<strong>al</strong>izohet sipas rregullave, procedurave dhe afateve të përcaktuara<br />
në këtë udhëzim dhe në anekset 1, 2 dhe 3 bashkëlidhur.<br />
Plani Kombëtar i Administrimit të Mbetjeve të Ngurta:<br />
2. Plani kombëtar hartohet në përputhje me kërkesat e legjislacionit mjedisor dhe të<br />
strategjisë kombëtare të mjedisit.<br />
3. Plani kombëtar synon të zbatojë hierarkinë e mëposhtme të administrimit të<br />
mbetjeve:<br />
a) parand<strong>al</strong>imi/minimizimi i mbetjeve që në burim;<br />
b) minimizimi (sa më shumë që të jetë e mundur) i karakteristikave të<br />
rrezikshme të tyre;<br />
c) riciklimi i tyre;<br />
d) rikuperimi i materi<strong>al</strong>eve dhe i energjisë prej mbetjeve;<br />
e) asgjësimi i sigurtë i mbetjeve.<br />
4. Plani kombëtar përmban të paktën elementet në vazhdim:<br />
a) kërkesat ligjore dhe teknike që duhen plotësuar për administrimin e<br />
mbetjeve në territorin e Republikës së Shqipërisë, në të gjitha fazat (përfshirë<br />
grumbullimin, transportimin, trajtimin dhe asgjësimin e mbetjeve të veçanta) sipas<br />
legjislacionit vendas, atij të BE-së dhe sipas teknikave më të mira të disponueshme<br />
(BAT);<br />
b) llojin, sasinë dhe origjinën e mbetjeve të ngurta, prej nga rrjedhin, nga<br />
importohen dhe në rastet e transitimit përmes territorit të Republikës së Shqipërisë,<br />
ndërmjet cilave vendeve këmbehen;<br />
c) rritjen e parashikuar të volumit të mbetjeve që do të grumbullohen,<br />
trajtohen dhe asgjësohen në periudhën afatshkurtër (5-vjeçare), afatmesme (10-<br />
vjeçare) dhe afatgjatë (20-vjeçare);<br />
d) rrjetin e integruar të impianteve të asgjësimit të mbetjeve në vend;<br />
e) objektivat specifike (afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata), masat që duhen<br />
marrë për përmbushjen e objektivave në afatet e caktuara dhe për monitorimin e<br />
mbetjeve;<br />
f) vlerësimin e kostove dhe investimeve të nevojshme për zbatimin e planit, si<br />
dhe burimet e mundshme të financimit;<br />
g) masat e nevojshme për informimin, ndërgjegjësimin e vazhdueshëm të<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8475
publikut dhe pjesëmarrjen e tij në vendimmarrje;<br />
h) informacione dhe masa të tjera.<br />
5. Plani kombëtar fillestar hartohet për një periudhë të paktën dhjetëvjeçare. Planet e<br />
tjera të mëvonshme do të hartohen për periudha pesëvjeçare.<br />
6. Plani kombëtar miratohet brenda dy viteve nga hyrja në fuqi e këtij udhëzimi.<br />
7. Nën drejtimin e Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave,<br />
ministritë e linjës dhe institucionet e tjera të qeverisjes qendrore apo vendore<br />
bashkëpunojnë për hartimin e planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta<br />
sipas kërkesave të këtij udhëzimi. Në rastin kur plani kombëtar hartohet me<br />
konsulencë të huaj, ato mbështesin me të dhëna dhe ndihmojnë aktivisht në<br />
koordinimin dhe lehtësimin e procesit të hartimit të tij.<br />
Planet rajon<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />
8. Plani rajon<strong>al</strong> hartohet brenda një viti nga miratimi i planit kombëtar të<br />
administrimit të mbetjeve të ngurta, në përputhje me parimet, objektivat dhe synimet<br />
e caktuara prej tij.<br />
9. Plani rajon<strong>al</strong> hartohet për një periudhë kohore jo më pak se 10 vjet. Plani rajon<strong>al</strong><br />
rishikohet dhe përmirësohet çdo 5 vjet.<br />
10. Plani rajon<strong>al</strong> specifikon masat që duhen marrë nga organet e qeverisjes vendore<br />
në zbatim të objektivave të planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta.<br />
11. Plani rajon<strong>al</strong> përmban objektiva specifike si më poshtë:<br />
a) Të re<strong>al</strong>izojë objektivat e planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të<br />
ngurta brenda territorit të rajonit;<br />
b) të parand<strong>al</strong>ojë ose minimizojë prodhimin apo rrezikshmërinë e mbetjeve;<br />
c) të nxisë dhe mbështesë përdorimin, përpunimin dhe riciklimin e mbetjeve;<br />
d) të sigurojë që këto mbetje (në rastet kur nuk mund të parand<strong>al</strong>ohen apo<br />
riciklohen) të asgjësohen pa rrezikuar shëndetin e njerëzve dhe mjedisin;<br />
e) të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet qeverisë lok<strong>al</strong>e dhe rajoneve në të<br />
gjithë territorin e vendit;<br />
f) të sigurojë financimin e qëndrueshëm të masave të planit, përmes zbatimit<br />
të parimit, ndotësi paguan dhe parimit të rimbursimit të plotë të kostos;<br />
g) të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet sektorëve publikë dhe privatë në<br />
administrimin e mbetjeve.<br />
12. Plani rajon<strong>al</strong> rregullon mënyrën e monitorimit të masave që merren në zbatim të<br />
tij.<br />
13. Në procesin e hartimit të planit rajon<strong>al</strong>, këshilli i qarkut re<strong>al</strong>izon informimin dhe<br />
konsultohet me publikun sipas kërkesave të ligjit nr.8990, datë 23.1.2003 “Për<br />
vlerësimin e ndikimit në mjedis”.<br />
14. Në rast se është e domosdoshme, brenda një viti nga miratimi i planit kombëtar,<br />
këshilli i qarkut përmirëson planin rajon<strong>al</strong> që të jetë në përputhje me planin<br />
kombëtar.<br />
15. Për rishikimin dhe përmirësimin e planit rajon<strong>al</strong>, këshilli i qarkut siguron që ky<br />
plan të jetë në përputhje me:<br />
a) të gjitha planet e veta për mjedisin, për tokën apo për zhvillimin;<br />
b) planet kombëtare për mjedisin, tokën apo zhvillimin;<br />
c) planet e ngjashme të qarqeve kufizuese të territorit të tij ose vendimet e<br />
marra në organet e qeverisjes vendore të tyre.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8476
Planet bashkiake/komun<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />
16. Plani i bashkisë/komunës hartohet brenda një viti nga miratimi i planit rajon<strong>al</strong>,<br />
në zbatim të planit rajon<strong>al</strong> dhe planit kombëtar dhe në përputhje me to.<br />
17. Plani i bashkisë/komunës hartohet për mbetjet e gjeneruara brenda territorit në<br />
juridiksionin e vet.<br />
18. Plani i bashkisë/komunës rregullon një periudhë kohore jo më pak se 10 vjet dhe<br />
rishikohet pas pesë vitesh.<br />
19. Plani i bashkisë/komunës rregullon mënyrën e monitorimit të masave që merren<br />
në zbatim të tij.<br />
20. Plani i bashkisë/komunës përmban objektiva specifikë që bashkia/komuna i<br />
konsideron të domosdoshëm, si:<br />
a) parand<strong>al</strong>imi/minimizimi i gjenerimit të mbetjeve që në burim;<br />
b) reduktimi i rrezikut të tyre;<br />
c) nxitja dhe mbështetja e aktiviteteve të përpunimit të mbetjeve;<br />
d) sigurimi i grumbullimit, trajtimit dhe asgjësimit të mbetjeve në përputhje<br />
me legjislacionin në fuqi sipas ligjit nr.8094, datë 21.3.1996 “Për largimin publik të<br />
mbeturinave”;<br />
e) këmbimi i informacionit në rrjet dhe sigurimi i të dhënave të nevojshme për<br />
këshillin e qarkut;<br />
f) identifikimi i metodave ekonomikisht të përb<strong>al</strong>lueshme dhe ekologjikisht të<br />
pranueshme për përpunimin/riciklimin/rekuperimin e mbetjeve të ngurta dhe kur<br />
kjo nuk është e mundur, asgjësimi i sigurt i tyre pa dëmtuar shëndetin e njerëzve<br />
dhe mjedisin;<br />
g) thellimi i bashkëpunimit midis sektorit publik dhe privat për administrimin<br />
e mbetjeve;<br />
h) forcimi i bashkëpunimit ndërmjet organeve të qeverisjes vendore në të<br />
gjithë territorin e vendit;<br />
i) sigurimi i financimeve të qendrueshme për masat e planit, përmes zbatimit<br />
të parimit ndotësi paguan dhe parimit të rimbursimit të plotë të kostos;<br />
ii) ngritja e një sistemi për informimin dhe pjesëmarrjen e publikut në<br />
vendimmarrje.<br />
21. Për zbatimin e këtij udhëzimi ngarkohet Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe<br />
Administrimit të Ujërave dhe organet e qeverisjes vendore.<br />
Ky udhëzim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />
MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE<br />
DHE ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE<br />
Lufter Xhuveli<br />
ANEKS 1<br />
PLANI KOMBËTAR<br />
Plani kombëtar i administrimit të mbetjeve të ngurta përfshin një vlerësim bazë të<br />
situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve të ngurta në Republikën e Shqipërisë.<br />
1. Vlerësimi bazë bëhet mbi informacionin dhe an<strong>al</strong>izat e mëposhtme:<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8477
a) paraqitjen e politikave përkatëse kombëtare, rajon<strong>al</strong>e dhe lok<strong>al</strong>e;<br />
b) paraqitjen e legjislacionit, të programeve dhe praktikave që kanë lidhje me<br />
administrimin e mbetjeve të ngurta;<br />
c) paraqitjen e politikave të Bashkimit Europian, Acquis përkatës dhe<br />
programet që ai mbështet;<br />
d) paraqitjen e marrëveshjeve ndërkombëtare të vendit në fushën e<br />
administrimit të mbetjeve;<br />
e) përshkrimin e popullsisë dhe territorit sipas pozitës gjeografike, gjeologjisë,<br />
hidrologjisë, natyrës, zonave të mbrojtura, kushteve klimaterike, infrastrukturës,<br />
zhvillimit industri<strong>al</strong>;<br />
f) situata soci<strong>al</strong>-ekonomike dhe degët e ekonomisë së vendit;<br />
g) institucionet dhe organizatat që merren me administrimin e mbetjeve në<br />
qeverisjen kombëtare dhe lok<strong>al</strong>e.<br />
2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />
a) volumi në m 3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në periudhën<br />
2000-2007, sipas:<br />
b) kodit të mbetjeve∗;<br />
c) emrit përkatës∗;<br />
d) kategorisë së mbetjeve∗;<br />
e) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me<br />
ndotës/substanca të rrezikshme;<br />
f) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të tjera;<br />
g) tot<strong>al</strong>i në m 3 dhe ton i mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin;<br />
h) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ricikluara;<br />
i) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të përdorura për rekuperim të<br />
materi<strong>al</strong>eve dhe energjisë;<br />
j) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara;<br />
k) volumi në m 3 , ton dhe % të asgjësuara përmes djegies/incinerimit;<br />
l) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të depozituara në<br />
venddepozitim/landfill;<br />
m) të tjera.<br />
3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve (përveç depozitimit):<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8478
a) lloji i impiantit;<br />
b) emri dhe vendi i përdoruesit;<br />
c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
d) personi i kontaktit;<br />
e) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja e impiantit;<br />
f) viti i fillimit të veprimtarisë;<br />
g) lloji i mbetjeve të përpunuara;<br />
h) lloji i mbetjeve të asgjësuara;<br />
i) kapaciteti i impiantit;<br />
j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />
k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m 3 /vit.<br />
4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër,<br />
do të jepen të dhënat e mëposhtme:<br />
a) qarku;<br />
b) rrethi;<br />
c) emri i vendit të depozitimit;<br />
d) përdoruesi i vendit të depozitimit;<br />
e) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
f) personi i kontaktit;<br />
g) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja;<br />
h) përshkrimi i vendit të depozitimit;<br />
i) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />
j) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />
k) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ;<br />
l) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m 2 ;<br />
m) kapaciteti tot<strong>al</strong> i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />
n) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m 3 ;<br />
o) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />
p) llojet e mbetjeve (sipas klasifikimeve në dokumentet e përmendura në<br />
pikën 3/b).<br />
q) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve;<br />
r) të dhëna për lejen e mjedisit të venddepozitimit/landfillit.<br />
5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve që veprojnë në territor, rajon ose rreth:<br />
a) emri i transportuesit;<br />
b) lloji i autorizimit që disponon;<br />
c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues;<br />
d) selia;<br />
e) adresa;<br />
f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
g) lloji i mbetjeve që transporton;<br />
h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit<br />
k<strong>al</strong>endarik në ton dhe m 3 .<br />
6. Pjesa e planit kombëtar për periudhat e ardhshme do të paraqesë detajet e<br />
mëposhtme.<br />
Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit<br />
dhe landfillimit në vite. Të dhënat jepen sipas:<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8479
a) kodit, emrit dhe kategorisë së mbetjeve si më lart;<br />
b) volumit në m 3 dhe ton i tot<strong>al</strong>it të mbetjeve që parashikohen të gjenerohen<br />
në territorin e vendit për çdo vit të periudhës së mbuluar nga plani;<br />
c) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të riciklohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
d) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të rekuperohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
e) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
f) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve që parashikohen të asgjësohen, përmes<br />
djegies/incinerimit në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
g) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve që parashikohen të depozitohen në<br />
vend-depozitim/landfill në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
h) të tjera;<br />
i) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar parashikimet;<br />
veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e<br />
shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e<br />
administrimit të mbetjeve në vend;<br />
j) masat afatshkurtra (1-5vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).<br />
7. Objektivat, qëllimet, masat dhe afatet përmblidhen në formatin e mëposhtëm:<br />
Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit<br />
a) Afatet dhe aktivitetet për masat afatgjata dhe afatmesme përmblidhen në<br />
formatin e mëposhtme:<br />
Nr. Masat<br />
Objektivat<br />
Institucionet/ personat<br />
përgjegjës<br />
Afati Vitet<br />
Buxheti i<br />
nevojshëm<br />
8. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve, të<br />
legjislacionit, institucioneve, procedurave, të cilat do të përmblidhen në tabelën e<br />
mëposhtme:<br />
Aspektet Pikat e forta dhe të<br />
dobëta<br />
Arsyet për pikat e forta dhe të<br />
dobta<br />
Pasojat<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8480
9. Seksioni financiar mbulon minim<strong>al</strong>isht sa më poshtë:<br />
a) pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar;<br />
b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />
c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />
d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të<br />
ardhurat prej tyre, subvencione të mundshme etj.<br />
10. Rezultatet e monitorimit të zbatimit të planit përmblidhen në formatin e<br />
mëposhtëm:<br />
Treguesit Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit<br />
11. Të tjera:<br />
a) vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku dhe grupet e interesit;<br />
b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.<br />
ANEKS 2<br />
PLANI RAJONAL<br />
Plani rajon<strong>al</strong> përmban të dhëna si më poshtë:<br />
1. informacion bazë për administrimin e mbetjeve të ngurta në nivel rajon<strong>al</strong>:<br />
a) emri i autoritet/eve që miratojnë planin;<br />
b) selia/selitë e autoritet/eve që miratojnë planin;<br />
c) numri i banorëve në territorin që rregullon plani;<br />
d) përcaktimi i territorit;<br />
e) karakteristikat ekologjike të territorit (p.sh. park kombëtar, zonë e mbrojtur<br />
ujore/tokësore etj.);<br />
f) struktura ekonomike e territorit të rregulluar nga plani dhe në veçanti<br />
prodhimi i mbetjeve.<br />
2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />
a) Volumi në m 3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në territorin e atij<br />
qarku në periudhën 2000-2007, sipas:<br />
b) kodit të mbetjeve∗ ;<br />
c) emrit përkatës∗;<br />
d) kategorisë së mbetjeve∗;<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8481
e) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me<br />
ndotës/substanca të rrezikshme;<br />
f) volumi në m 3 dhe ton i mbetjeve të tjera;<br />
g) tot<strong>al</strong>i në m 3 dhe ton i mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin;<br />
h) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ricikluara;<br />
i) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të përdorura për rekuperim të<br />
materi<strong>al</strong>eve dhe energjisë;<br />
j) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara;<br />
k) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara përmes<br />
djegies/incinerimit;<br />
l) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të depozituara në<br />
venddepozitim/landfill;<br />
m) të tjera.<br />
3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve (përveç depozitimit):<br />
a) lloji i impiantit;<br />
b) emri dhe vendi i përdoruesit;<br />
c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
d) personi i kontaktit;<br />
e) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja e impiantit;<br />
f) viti i fillimit të veprimtarisë;<br />
g) lloji i mbetjeve të përpunuara;<br />
h) lloji i mbetjeve të asgjësuara;<br />
i) kapaciteti i impiantit;<br />
j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />
k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />
l) të dhëna për lejen e mjedisit të impiantit.<br />
4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër,<br />
jepen të dhënat e mëposhtme:<br />
a) qarku;<br />
b) rrethi;<br />
c) emri i vendit të depozitimit;<br />
d) përdoruesi i vendit të depozitimit;<br />
e) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
f) personi i kontaktit;<br />
g) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja;<br />
h) përshkrimi i vendit të depozitimit;<br />
i) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />
j) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />
k) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ;<br />
l) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m 2 ;<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8482
m) kapaciteti tot<strong>al</strong> i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />
n) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m 3 ;<br />
o) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />
p) llojet e mbetjeve (sipas klasifikimeve në dokumentet e përmendura në<br />
pikën 3/b);<br />
q) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve;<br />
r) të dhëna për lejen e mjedisit të vend-depozitimit/landfillit.<br />
5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve që veprojnë në qarkun ose rrethin përkatës:<br />
a) emri i transportuesit;<br />
b) lloji i autorizimit që disponon;<br />
c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues;<br />
d) selia;<br />
e) adresa;<br />
f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
g) lloji i mbetjeve që transporton;<br />
h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit<br />
k<strong>al</strong>endarik në ton dhe m 3 .<br />
6. Administrimi i mbetjeve të ngurta në të ardhmen.<br />
Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit<br />
dhe landfillimit në vitet e ardhshme jepen sipas:<br />
a) kodit të mbetjeve (sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave<br />
nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të<br />
mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime<br />
përdorimi, riciklimi dhe përpunimi;<br />
b) emrit përkatës (sipas dokumenteve të përmendura në pikën 6/a të këtij<br />
aneksi);<br />
c) kategorisë së mbetjeve (sipas dokumenteve të përmendura në pikën 6/a të<br />
këtij aneksi) ;<br />
d) volumi në m 3 dhe ton i tot<strong>al</strong>it të mbetjeve që parashikohen të gjenerohen në<br />
territorin e qarkut;<br />
e) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të riciklohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
f) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të rekuperohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
g) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
h) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen,<br />
përmes djegies/incinerimit në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
i) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të depozitohen në<br />
venddepozitim/landfill në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
j) të tjera;<br />
k) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar parashikimet<br />
veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e<br />
shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e<br />
administrimit të mbetjeve në territorin e rajonit apo të zonës;<br />
l) masat afatshkurtra (1-5 vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8483
7. Masat organizative, teknike e teknologjike/ operacion<strong>al</strong>e për reduktimin e<br />
prodhimit të mbetjeve.<br />
a) masat për reduktimin e mbetjeve që nuk degradohen biologjikisht, që<br />
destinohen për t’u depozituar në vendet e depozitimit;<br />
b) elemente të procedurave për reduktimin e mbetjeve që nuk shpërbëhen<br />
biologjikisht destinohen për në vendet e depozitimit;<br />
c) të dhëna duhet të jepen për vitin e parë dhe për vitet e tjera të përcaktuara<br />
dhe që parashikohen në këtë pikë;<br />
d) të dhënat për vitin e parë të planit jepen në njësinë matëse në m 3 , ton dhe<br />
%.<br />
e) të dhënat për vitet e tjera të përcaktuara në plan jepen në %;<br />
8. Objektivat<br />
Objektivat hartohen për një qark të caktuar dhe përmbajnë të dhëna për:<br />
a) emrin e impiantit ku kryhet riciklimi/asgjësimi etj.;<br />
b) emrin e investitorit;<br />
c) kapacitetin e impiantit;<br />
d) zonën kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhjen e saj;<br />
e) llojin e mbetjeve që trajtohen;<br />
f) datën e pritshme të re<strong>al</strong>izimit;<br />
g) buxheti dhe burime të tjera financiare dhe ekonomike;<br />
h) vlerësimi strategjik mjedisor;<br />
i) vlerësimi i komenteve nga publiku dhe grupet e interesit.<br />
Objektivat, qëllimet, masat që do të merren dhe treguesit e suksesit paraqiten<br />
në tabelën e mëposhtme:<br />
Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit<br />
Masat, përgjegjësitë, afatet dhe buxhetet paraqiten në formatin e mëposhtëm:<br />
Nr.<br />
Masat<br />
Objektivat<br />
Institucionet/ personat<br />
përgjegjës<br />
Afati<br />
Vitet Buxheti i<br />
nevojshëm<br />
9. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve,<br />
legjislacioni, institucionet, procedurat, ekonomia, të cilat do të përmblidhen në<br />
tabelën e mëposhtme:<br />
Aspektet Pikat e forta dhe të<br />
dobëta<br />
Arsyet për pikat e forta dhe të<br />
dobëta<br />
Pasojat<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8484
10. Seksioni financiar mbulon minim<strong>al</strong>isht sa më poshtë:<br />
a) pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar;<br />
b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />
c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />
d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të<br />
ardhurat prej tyre.<br />
11. Rezultatet e monitorimit përmblidhen në formatin e mëposhtëm:<br />
Treguesit mjedisorë Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit<br />
12. Të tjera.<br />
a) vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku;<br />
b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.<br />
ANEKS 3<br />
PLANI I BASHKISË/KOMUNËS<br />
Plani i bashkisë/komunës përmban të dhënat si më poshtë:<br />
1. Informacion bazë për administrimin e mbetjeve të ngurta në nivel<br />
bashkie/komune:<br />
a) emri i autoritet/eve që miratojnë planin;<br />
b) selia/selitë e autoritet/eve që që miratojnë planin;<br />
c) numri i banorëve në territorin që rregullon plani;<br />
d) përcaktimi i territorit;<br />
e) karakteristikat ekologjike të territorit (p.sh. park kombëtar, zonë e mbrojtur<br />
ujore/tokësore etj.);<br />
f) struktura ekonomike e territorit të rregulluar nga plani dhe në veçanti<br />
prodhimi i mbetjeve.<br />
2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />
a) volumi në m 3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në territorin e asaj<br />
bashkie/komune në periudhën 2000-2007, sipas:<br />
b) kodit të mbetjeve∗;<br />
c) emrit përkatës∗;<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />
importohen në Republikën e Shqipërise për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
∗ sipas emertimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8485
d) kategorisë së mbetjeve∗;<br />
e) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me<br />
ndotës/substanca të rrezikshme;<br />
f) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të tjera;<br />
g) tot<strong>al</strong>i në m 3 dhe ton të mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin;<br />
h) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të ricikluara;<br />
i) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të përdorura për rekuperim të<br />
materi<strong>al</strong>eve dhe energjisë;<br />
j) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të asgjësuara;<br />
k) volumi m 3 , ton dhe % të mbetjeve të asgjësuara, përmes djegies/incinerimit;<br />
l) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të depozituara në<br />
venddepozitim/landfill;<br />
m) të tjera.<br />
3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve, (përveç depozitimit):<br />
a) lloji i impiantit;<br />
b) emri dhe vendi i përdoruesit;<br />
c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
d) personi i kontaktit;<br />
e) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja e impiantit;<br />
f) viti i fillimit të veprimtarisë;<br />
g) lloji i mbetjeve të përpunuara;<br />
h) lloji i mbetjeve të asgjësuara;<br />
i) kapaciteti i impiantit;<br />
j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />
k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />
l) të dhëna për lejen e mjedisit të impiantit.<br />
4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër,<br />
jepen të dhëna e mëposhtme:<br />
a) Bashkia/komuna;<br />
b) emri i vendit të depozitimit;<br />
c) përdoruesi i vendit të depozitimit;<br />
d) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
e) personi i kontaktit;<br />
f) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja;<br />
g) përshkrimi i vendit të depozitimit;<br />
h) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />
i) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />
j) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ;<br />
k) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m 2 ;<br />
l) kapaciteti tot<strong>al</strong> i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />
∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />
importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />
përpunimi.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8486
m) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m 3 ;<br />
n) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />
o) llojet e mbetjeve;<br />
p) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve;<br />
q) të dhëna për lejen e mjedisit të venddepozitimit/landfillit.<br />
5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve, që veprojnë në bashkinë/komunën<br />
përkatëse:<br />
a) Emri i transportuesit;<br />
b) lloji i autorizimit që disponon;<br />
c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues;<br />
d) selia;<br />
e) adresa;<br />
f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />
g) lloji i mbetjeve që transporton;<br />
h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit<br />
k<strong>al</strong>endarik në ton dhe m 3 .<br />
6. Administrimi i mbetjeve të ngurta në të ardhmen<br />
Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit,<br />
incinerimit dhe landfillimit jepen sipas:<br />
a) Kodit të mbetjeve;<br />
b) emrit përkatës ;<br />
c) kategorisë së mbetjeve;<br />
d) volumi në m 3 dhe ton i tot<strong>al</strong>it të mbetjeve, që parashikohen të gjenerohen<br />
në territorin e qarkut;<br />
e) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të riciklohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
f) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të rekuperohen në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
g) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të asgjësohen, në<br />
raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
h) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të asgjësohen<br />
përmes djegies/incinerimit në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
i) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të depozitohen në<br />
venddepozitim/landfill në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />
j) të tjera;<br />
k) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar<br />
parashikimet, veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit<br />
për periudhat e shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit<br />
në fushën e administrimit të mbetjeve në territorin e rajonit apo të zonës.<br />
l) Masat afatshkurtra (1-5vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).<br />
7. Masat organizative, teknike e teknologjike/ operacion<strong>al</strong>e për reduktimin e<br />
prodhimit të mbetjeve:<br />
a) Masat për reduktimin e mbetjeve që nuk degradohen biologjikisht, që<br />
destinohen për t’u depozituar në vendet e depozitimit;<br />
b) elemente të procedurave për reduktimin e mbetjeve që nuk shpërbehen<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8487
iologjikisht destinohen për në vendet e depozitimit;<br />
c) të dhëna duhet të jepen për vitin e parë dhe për vitet e tjera të përcaktuara<br />
dhe që parashikohen në këtë pikë;<br />
d) të dhënat për vitin e parë të planit jepen në njësinë matëse në m 3 , ton dhe<br />
%;<br />
e) të dhënat për vitet e tjera të përcaktuara në plan jepen në %.<br />
8. Objektivat<br />
Objektivat hartohen për një qark të caktuar dhe përmbajnë të dhëna për:<br />
a) Emrin e impiantit, ku kryhet riciklimi/asgjësimi etj.;<br />
b) emrin e investitorit;<br />
c) kapacitetin e impiantit;<br />
d) zonën kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhjen e saj;<br />
e) llojin e mbetjeve që trajtohen;<br />
f) datën e pritshme të re<strong>al</strong>izimit;<br />
g) buxhetin dhe burime të tjera financiare dhe ekonomike;<br />
h) vlerësimin strategjik mjedisor;<br />
i) vlerësimi i komenteve nga publiku dhe grupet e interesit.<br />
Objektivat, qëllimet, masat që do të merren dhe treguesit e suksesit paraqiten<br />
në tabelën e mëposhtme:<br />
Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit<br />
Masat, përgjegjësitë, afatet dhe buxhetet paraqiten në formatin e mëposhtëm:<br />
Nr. Masat<br />
Objektivat<br />
Institucionet/ personat<br />
përgjegjës<br />
Afati Vitet<br />
Buxheti i<br />
nevojshem<br />
9. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve,<br />
legjislacioni, institucionet, procedurat, ekonomia, të cilat do të përmblidhen në<br />
tabelën e mëposhtme:<br />
Aspektet Pikat e forta dhe të<br />
dobëta<br />
Arsyet për pikat e forta dhe të<br />
dobëta<br />
Pasojat<br />
10. Seksioni financiar mbulon minim<strong>al</strong>isht sa më poshtë:<br />
a) Pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar;<br />
b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />
c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8488
d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të<br />
ardhurat prej tyre, subvencione të mundshme etj.<br />
11. Rezultatet e monitorimit të zbatimit të planit përmblidhen në formatin e<br />
mëposhtëm:<br />
Treguesit Rëndësia Burimet e<br />
informacionit Frekuenca e monitorimit<br />
12. Të tjera:<br />
a) Vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku;<br />
b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8489
RREGULLORE<br />
Nr.1, datë 30.3.2007<br />
PËR TRAJTIMIN E MBETJEVE TË NDËRTIMIT NGA KRIJIMI,<br />
TRANSPORTIMI E DERI TEK ASGJËSIMI I TYRE<br />
Në mbështetje të pikës 4 të nenit 102 të Kushtetutës dhe të pikës 2 të nenit 12 të ligjit<br />
nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, Ministri i<br />
Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministri i Punëve Publike,<br />
Transportit dhe Telekomunikacionit, miratojnë rregulloren si më poshtë:<br />
KREU I<br />
DISPOZITA TË PËRGJITHSHME<br />
Neni 1<br />
Qëllimi<br />
Kjo rregullore synon të disiplinojë procesin e administrimit të mbetjeve të fushës së<br />
ndërtimit, duke vendosur rregulla e kërkesa konkrete për të gjitha subjektet që<br />
operojnë në sferën e ndërtimit e të trajtimit të mbetjeve që gjenerohen prej tij.<br />
Neni 2<br />
Fusha e zbatimit<br />
Kjo rregullore zbatohet në:<br />
a) miratimin dhe zbatimin e punimeve të ndërtimit, rikonstruksionit apo të<br />
prishjes së ndërtesave;<br />
b) miratimin dhe ngritjen e impianteve dhe zonave për depozitim të<br />
përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit;<br />
c) trajtimin dhe transportin e mbetjeve të ndërtimit;<br />
d) funksionimin e impianteve dhe zonave për asgjësimin e mbetjeve të<br />
ndërtimit.<br />
Neni 3<br />
Përkufizime<br />
Termat e mëposhtëm kanë këto kuptime:<br />
“mbetje ndërtimi” përfshin mbetjet e renditura në kapitullin 17 të vendimit të<br />
Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të<br />
klasifikimit të mbetjeve”.<br />
“prodhues mbetjesh”, “zotërues mbetjesh”, “leje” dhe “administrim i mbetjeve” kanë<br />
kuptimin e përcaktuar në ligjin <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor<br />
të mbetjeve të ngurta”, në ligjin nr. 8934, datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit” dhe<br />
në ligjin nr. 8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8490
Neni 4<br />
Mbetjet e lejuara<br />
Personi fizik apo juridik, aktiviteti i të cilit prodhon, zotëron, transporton dhe<br />
administron mbetje ndërtimi apo kryen përpunimin paraprak, përzierje apo procese<br />
të tjera që ndryshojnë natyrën ose përbërjen e këtyre mbetjeve, është i detyruar t’i<br />
ruajë, depozitojë, transportojë dhe dorëzojë ato në mënyrë të veçuar për rikuperim,<br />
në rastet kur llojet e mbetjeve të mëposhtme prodhohen veçmas gjatë aktivitetit të<br />
tyre:<br />
a) Qelqe (kat<strong>al</strong>ogu për klasifikimin e mbetjeve: 17 02 02 Qelqe)<br />
b) Plastikë (kat<strong>al</strong>ogu për klasifikimin e mbetjeve: 17 02 03 Plastike)<br />
c) Met<strong>al</strong>e, duke përfshirë edhe <strong>al</strong>iazhet e tyre (kat<strong>al</strong>ogu për klasifikimin e<br />
mbetjeve nr. 17 04 01 deri te 17 04 07 dhe 17 04 11):<br />
17 04 01 bakër,bronx, tunxh<br />
17 04 02 <strong>al</strong>umin<br />
17 04 03 plumb<br />
17 04 04 zink<br />
17 04 05 hekur dhe çelik<br />
17 04 06 k<strong>al</strong>laj<br />
17 04 07 met<strong>al</strong>e të përziera<br />
17 04 11 kabllo, të tjera nga ato të përmendura në 17 04 10<br />
d) Beton, tulla dhe përzierje të tjegullave dhe qeramikës, duke përjashtuar ato<br />
që përmbajnë substanca të rrezikshme:<br />
17 01 01 beton<br />
17 01 02 tulla<br />
17 01 03 tjegulla dhe qeramika<br />
17 01 07 përzierje te betonit, tullave, tjegullave dhe qeramikës, të tjera nga<br />
ato të përmendura në 17 01 06<br />
e) materi<strong>al</strong>e për punimet në rrugë<br />
f) materi<strong>al</strong>e të strukturave ndërtimore<br />
g) pjesë ndërtimore të riaftësuara dhe<br />
h) mbetje të tjera nga pastrimi i kantiereve<br />
17 09 04 mbetje të përziera nga ndërtimi dhe të prishjeve, të tjera nga ato<br />
të përmendura në 17 09 01, 17 09 02 dhe 17 09 03.<br />
Neni 5<br />
Mbetjet e nd<strong>al</strong>uara<br />
1. Mbetjet e ndërtimit si më poshtë nuk pranohen për asgjësim përfundimtar në një<br />
impiant, i cili funksionon në përputhje me këtë rregullore:<br />
17 01 06* përzierje ose fraksione të ndara betoni, tullash, tjegullash dhe<br />
qeramikës që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
17 02 04* dru, qelq dhe plastika që përmbajnë apo janë të ndotura me<br />
substanca<br />
të rrezikshme<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8491
17 03 përzierje bituminoze, bitumi dhe produkte të tjera të ziftit;<br />
17 03 01* përzierje bituminoze që përmbajnë zift qymyri<br />
17 03 03* zift qymyri dhe katran;<br />
17 04 09* mbetje met<strong>al</strong>ore të kontaminuara me substanca të rrezikshme;<br />
17 04 10* kabllo që përmbajnë naftë, bitum apo substanca të tjera të<br />
rrezikshme<br />
17 05 03* dhera dhe gurë që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />
17 05 05* b<strong>al</strong>ta që përmbajnë lëndë të rrezikshme’<br />
17 05 07* çakëll që përmban substanca të rrezikshme<br />
17 06 materi<strong>al</strong>e izoluese dhe materi<strong>al</strong>e ndërtimi me azbest<br />
17 06 01* materi<strong>al</strong> izolimi që përmban azbest<br />
17 06 03* materi<strong>al</strong>e izolimi që konsistojnë ose përmbajnë substanca të<br />
rrezikshme<br />
17 06 05* materi<strong>al</strong>e ndërtimi që përmbajnë azbest<br />
17 08* materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips<br />
17 08 01* materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips që janë të kontaminuara me<br />
substanca të<br />
rrezikshme<br />
17 09 mbetje të tjera ndërtimi dhe të prishjeve<br />
17 09 01* mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë mërkur<br />
17 09 02* mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë PCB (p.sh. izolues<br />
që përmbajnë PCB, parkete me bazë rrëshire që përmbajnë PCB,<br />
pjesë glazure të izoluara që përmbajnë PCB, kondensatorë që<br />
përmbajnë PCB)<br />
17 09 03* mbetje nga ndërtimi /prishjet (duke përfshirë mbetjet e përziera)<br />
që<br />
përmbajnë substanca të rrezikshme.<br />
2. Personat fizikë dhe juridikë, para shembjes ose shkatërrimit të strukturave<br />
ndërtimore, largojnë materi<strong>al</strong>et e mbetjet e rrezikshme, në përputhje me procedurat e<br />
përcaktuara në ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të<br />
rrezikshme”.<br />
KREU II<br />
VEÇIMI I MBETJEVE<br />
Neni 6<br />
Detyrimet e zotëruesit të mbetjeve<br />
1. Operatorët lejohen t’i grumbullojnë të pandara mbetjet e renditura në nenin 4,<br />
vetëm nëse më pas dorëzohen në një impiant ku ato ndahen dhe rikuperohen në të<br />
njëjtën sasi si të ishin ndarë dhe rikuperuar në vendin e prodhimit të tyre.<br />
2. Mbetjet e pandara dorëzohen në një impiant që është i pajisur me një leje të<br />
vlefshme për t’i marrë këto mbetje.<br />
3. Për pasqyrimin e prodhimit, transportimit dhe asgjësimit të mbetjeve të ndërtimit<br />
mbahen regjistra.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8492
Neni 7<br />
Miratimi paraprak<br />
1. Brenda 30 ditëve nga përfundimi i projektit/aktivitetit të shembjes dhe brenda 30<br />
ditëve nga përfundimi i projektit të ndërtimit, personi fizik ose juridik, të cilit i është<br />
lëshuar leja për projektin, paraqet pranë pushtetit vendor dokumentet e nevojshme<br />
që provojnë përmbushjen e kërkesave të kësaj rregulloreje, para kontrollit<br />
përfundimtar.<br />
2. Në rast se një projekt përfshin edhe shembjen edhe ndërtimin, raporti dhe<br />
dokumentacioni për projektin e shembjes, paraqitet dhe miratohet nga pushteti<br />
vendor përpara lëshimit të lejes së ndërtimit për projektin.<br />
Neni 8<br />
Venddepozitimi i përkohshëm<br />
1. Në planin vendor të administrimit të mbetjeve të ngurta, çdo komunë apo bashki<br />
përcakton një vend për përpunimin dhe depozitimin e përkohshëm të mbetjeve të<br />
ndërtimit.<br />
2. Vendi për përpunimin dhe depozitimin e përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit<br />
caktohet që të pranojë jo më tepër se 30 tonë në ditë ose 2 000 tonë në vit mbetje.<br />
3. Mbetjet e ndërtimit nuk mund të depozitohen në një impiant të përkohshëm për<br />
më shumë se tre vjet.<br />
Neni 9<br />
Impiantet<br />
Impiantet për përpunimin, depozitimin ose riciklimin e mbetjeve të ndërtimit,<br />
plotësojnë kushtet e mëposhtme:<br />
a) të jenë me sipërfaqe të rrafshët;<br />
b) të jenë të pajisur me një sistem sipërfaqësor të përshtatshëm për<br />
grumbullimin e kullimin e ujit, për të parand<strong>al</strong>uar ndotjen e ujërave sipërfaqësore e<br />
nëntokësore;<br />
c) të kenë të përcaktuar një zonë ku depozitohen mbetjet e paseleksionuara.<br />
Impianti duhet të ketë:<br />
a) peshore për regjistrimin e hyrjeve dhe d<strong>al</strong>jeve të sasive të mbetjeve;<br />
b) kontenierë për depozitim të përkohshëm të mbetjeve që janë ndarë;<br />
c) sistem të përshtatshëm për parand<strong>al</strong>imin dhe reagimin ndaj zjarrit;<br />
d) pajisje higjieno-sanitare të përshtatshme për personat që ndodhen në terren;<br />
e) rrethim të zonës së punës me lartësi minimumi 2.0 m;<br />
f) tabelë informimi pranë hyrjes, e cila të përmbajë orarin e punës, emërtimin,<br />
adresën dhe numrin e telefonit të pronarit dhe të administratorit të impiantit;<br />
g) veshje pune të përshtatshme dhe të mjaftueshme për të gjithë stafin, duke<br />
përfshirë veshje mbrojtëse, çizme me majë çeliku, mbrojtëse për sytë dhe veshët;<br />
h) kabinë për pajisjet e personelit, si p.sh. veshjet e punës, çizmet mbrojtëse,<br />
mbrojtëset për veshët dhe sytë;<br />
i) depozitë të përkohshme të identifikuar për mbetjet urbane;<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8493
j) personel gjatë orëve të punës;<br />
k) pajisje të përshtatshme për dhënien e ndihmës së shpejtë;<br />
l) pajisje për ndërhyrje emergjence;<br />
m) materi<strong>al</strong>e që kufizojnë përhapjen e vajrave (t<strong>al</strong>lash etj.);<br />
n) fikës zjarri dore të cilët kanë numër kontrolli të vlefshëm.<br />
Neni 10<br />
Garancia financiare<br />
1. Përpara lëshimit të lejes së ndërtimit ose të shembjes për një strukturë që prodhon<br />
mbetje ndërtimi, të cilat duhet të depozitohen në një venddepozitim kërkuesi duhet<br />
të depozitojë një shumë në para pranë pushtetit vendor në sasinë që do të<br />
përcaktohet nga këshilli i qeverisjes vendore për çdo ton mbetje të parashikuar nga<br />
ndërtimi dhe/ose shembja/prishja, e cila nuk do të jetë më e vogël se 5% e vlerës së<br />
strukturës.<br />
2. Pasi të provohet se mbetjet e ndërtimit ose ato të shembjes janë dorëzuar sipas<br />
rregullit në një impiant venddepozitimi të mbetjeve, i cili është i pajisur me leje të<br />
vlefshme për t’i pritur ato, depozita monetare i kthehet kërkuesit pa interes. Depozita<br />
konfiskohet në rast se nuk përmbushen kërkesat e mësipërme.<br />
Neni 11<br />
Transportimi<br />
1.Transportimi i mbetjeve të ndërtimit, materi<strong>al</strong>eve dhe pajisjeve për në dhe nga<br />
impianti kryhet në mënyrën më të sigurtë dhe me shqetësim sa më të vogël për<br />
personat që ndodhen në impiant dhe përgjatë rrugëve të cilat të çojnë atje.<br />
2. Mjetet që përdoren për transportim mbetjesh ose materi<strong>al</strong>esh për në ose nga<br />
impianti pastrohen përpara largimit nga impianti.<br />
3. Mbetjet dhe materi<strong>al</strong>et në mjetet e transportit që hyjnë apo d<strong>al</strong>in nga një impiant,<br />
mbulohen dhe mblidhen në mënyrë të tillë që të mos derdhen ose ndotin gjatë<br />
transportimit.<br />
Neni 12<br />
Mirëmbajtja e impiantit<br />
1. Impianti mirëmbahet në përputhje me kërkesat e mëposhtme:<br />
a) Impianti dhe rrugët hyrëse pastrohen rregullisht dhe mbahen pastër nga<br />
mbetjet, pluhuri, dheu dhe bora;<br />
b) materi<strong>al</strong>i i përdorur për përpunimin e mbetjeve, mirëmbahet në përputhje<br />
me udhëzimet e furnizuesit dhe zëvendësohet menjëherë në rast se nuk kryen më<br />
funksionet përkatëse;<br />
c) të gjitha pjesët e impiantit duke përfshirë kufijtë, kan<strong>al</strong>et, puset mbledhëse,<br />
rezervuarët, ndarëset e vajit, gardhet, bimësinë dhe rrugët e brendshme, mirëmbahen<br />
rregullisht.<br />
2. Punëmarrësit trajnohen mbi procedurat e reagimit në raste emergjence, në veçanti<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8494
për rastet e rënies së zjarrit, rrjedhjeve të tretësirës së mbetjeve në tokë ose në ujërat<br />
siperfaqësore.<br />
3. Pronari i impiantit ku mbërrijnë mbetje ndërtimi në një sasi më të madhe se 30 tonë<br />
në ditë ose 2 000 tonë në vit, vendos dhe mirëmban një sistem informacioni,<br />
standarde dhe kerkesa në punë, për të siguruar që impianti plotëson kushtet e<br />
renditura në lejen mjedisore.<br />
4. Manu<strong>al</strong>i i proceseve të punës përmban informacionet e mëposhtme:<br />
a) emrin dhe adresën e pronarit dhe operatorit;<br />
b) adresa dhe numra telefonash të rëndësishëm për sigurinë dhe<br />
mirëfunksionimin e impiantit;<br />
c) përshkrimin e masave për depozitimin dhe përpunimin e mbetjeve dhe për<br />
sistemet, për mbrojtjen e shëndetit dhe mjedisit;<br />
d) makineritë e përhershme dhe të përkohshme në impiant;<br />
e) kriteret për pranimin e mbetjeve;<br />
f) procedurat për mospranimin e mbetjeve, të cilat impianti nuk është i<br />
autorizuar t’i pranojë;<br />
g) përshkrimi i proceseve të punës së aktiviteteve të lejuara në impiant.<br />
Ky përshkrim duhet të përmbajë të paktën informacionet e mëposhtme:<br />
i) aktivitetet e depozitimit;<br />
ii) aktivitetet e përpunimit, duke përfshirë metodat dhe materi<strong>al</strong>et e<br />
përdorura;<br />
iii) procedurat e reagimit, kur ka emergjenca për shkak të zjarrit, ndotjes prej<br />
rrjedhjes së tretësirës së mbetjeve, aksidentet në punë dhe nga nd<strong>al</strong>imi i punës;<br />
iv) procedurat për kontrollin e faktorëve dëmtues, duke përfshirë pluhurin,<br />
aromat dhe insektet e dëmshme;<br />
v) procedurat e inspektimit dhe monitorimit në përputhje me kushtet e<br />
renditura në leje;<br />
vi) standardet për përzgjedhjen e kampioneve gjatë procedurave të<br />
monitorimit;<br />
vii) standardet dhe kërkesat për raportimin e rezultateve të procedurës së<br />
monitorimit.<br />
KREU III<br />
LEJA<br />
Neni 13<br />
Lëshimi i lejes mjedisore<br />
1. Miratimi i lejes së sheshit dhe lejes së ndërtimit te venddepozitimit apo impiantit të<br />
trajtimit te mbetjeve te ndertimit bëhet sipas dispozitave të ligjit nr.8405, datë<br />
17.9.1998 “Për urbanistikën”, i ndryshuar.<br />
2. Leja mjedisore per venddepozitimin apo impiantin e trajtimit të mbetjeve të<br />
ndërtimit bëhet sipas dispozitave të ligjit nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e<br />
ndikimit në mjedis” dhe akteve nënligjore në zbatim të tij.<br />
3.Leja për ngritjen e një impianti depozitimi, trajtimi apo asgjesimi për mbetjet e<br />
ndërtimit, nuk do të lëshohet derisa kërkuesi të ketë ofruar një garanci të<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8495
përshtatshme financiare dhe të provojë:<br />
a) ekspertizë dhe eksperiencë të përshtatshme, ose mundësi për të përdorur<br />
këtë ekspertizë dhe eksperiencë, gjatë funksionimit te një venddepozitimi;<br />
b) disponueshmerinë e burimeve financiare të përshtatshme për të<br />
administruar venddepozitimin në përputhje me lejen;<br />
c) të drejtën ligjore për të përdorur ose për të zënë token në të cilen ndodhet<br />
venddepozitimi i mbetjeve të ndërtimit; dhe<br />
d) përmbushjen e kërkesave të legjislacionit shqiptar.<br />
4. Kërkesa për leje venddepozitimi apo impiant trajtimi do të refuzohet në rast se:<br />
a) është vendosur në një zonë te mbrojtur, arkeologjike, turistike apo në çdo<br />
zonë që mbrohet me një akt normativ;<br />
b) është vendosur brenda 300 metrave nga një pus furnizues me ujë;<br />
c) është vendosur brenda 70 metrave nga një përrua, liqen ose kompleks<br />
ligatinor;<br />
e) është vendosur brenda 300 metrave nga një zonë e mbrojtur në përputhje<br />
me pikën (a) më sipër;<br />
f) zona e impiantit të ri ku do të vendosen mbetjet e ndërtimit nuk do të ketë<br />
një shtresë të përbërë nga më pak se 50 cm argjilë të ngjeshur dhe impianti i ri nuk<br />
do të inst<strong>al</strong>ojë dhe mbajë në funksionim një sistem monitorimi të ujërave nëntokësore<br />
dhe sistem rregullues të tretësirës së mbetjeve;<br />
g) në vendin e ndërtimit nuk mund të depozitohen më shumë se 2 000 tonë<br />
materi<strong>al</strong>.<br />
Neni 14<br />
Përmbajtja e lejes<br />
1. Operatori depoziton apo trajton mbetjet e ndërtimit në përputhje me kushtet dhe<br />
kërkesat e vendosura në lejen mjedisore.<br />
2. Leja mjedisore për impiantin apo venddepozitimin e mbetjeve të ndërtimit<br />
përmban kushte për:<br />
a) fazën e ndërtimit;<br />
b) fazën operacion<strong>al</strong>e;<br />
c) monitorimin periodik të indikatoreve të mjedisit, raportimin dhe<br />
publikimin e tyre;<br />
d) regjistrimin e mbetjeve dhe raportimin e tyre;<br />
e) kohëzgjatjen e lejes mjedisore.<br />
f) monitorimin dhe rehabilitimin e vendit pas mbylljes së impiantit apo<br />
venddepozitimit;<br />
KREU IV<br />
MONITORIMI DHE KONTROLLI<br />
Neni 15<br />
Vetëmonitorimi<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8496
1. Operatori i impiantit kontrollon dhe mirëmban periodikisht:<br />
a) ndërtimin, funksionimin dhe mirëmbajtjen e pajisjeve për mbrojtjen e<br />
shëndetit dhe të mjedisit;<br />
b) sistemet e kullimit, drenazhimit, trajtimit dhe shkarkimit të ujërave<br />
teknologjike dhe sipërfaqësore;<br />
c) sistemin dhe masat për të kufizuar ndikimin e pluhurit dhe zhurmës.<br />
2. Operatori i impiantit kryen periodikisht monitorimet e mëposhtme:<br />
d) shkarkimet ne ajër, në ujë dhe tokë;<br />
e) gjendjen e ujërave nëntokësore dhe sipërfaqësore,<br />
f) zhurmat, erëra, insekte të dëmshme dhe parametra të tjerë.<br />
3. Operatori i impiantit siguron zbatimin e procedurave për pranimin dhe refuzimin<br />
e mbetjeve për depozitim, përpunim ose asgjësim.<br />
Neni 16<br />
Regjistrat<br />
1. Operatori siguron që të gjitha materi<strong>al</strong>et që hyjnë dhe d<strong>al</strong>in nga impianti të<br />
kontrollohen e regjistrohen, dhe mban regjistra me informacionin e mëposhtëm:<br />
b) specifikime për volumin dhe përbërjen e materi<strong>al</strong>eve që hynë në impiant<br />
nga çdo makinë;<br />
c) emërtimin e personit, aktiviteti i të cilit ka prodhuar mbetjet;<br />
d) furnizuesi;<br />
e) data e dorëzimit/ nisjes së materi<strong>al</strong>eve;<br />
f) targa e mjetit;<br />
g) emri i personit që ka inspektuar mbetjet.<br />
2. Mbetjet që nuk pranohen nga punonjësi i impiantit, regjistrohen me të njëjtat<br />
detaje si në paragrafin 1. Regjistrimi përmban emrin dhe adresën e venddepozitimit<br />
tjetër, ku dërgohen këto mbetje.<br />
3. Regjistri i mbetjeve dhe materi<strong>al</strong>eve, të cilat d<strong>al</strong>in nga impianti për qëllim<br />
përdorimi, përfshin informacionin e mëposhtëm:<br />
a) emrin dhe adresën e subjektit ku do të përdoren materi<strong>al</strong>et, si dhe lloji i<br />
materi<strong>al</strong>it;<br />
b) çdo lloj pagese apo tarife e kryer për materi<strong>al</strong>in.<br />
Neni 17<br />
Raportimi dhe informimi<br />
1. Pronari i impiantit i dorëzon inspektoratit të mjedisit dhe pushtetit vendor një<br />
raport vjetor, i cili përmban rezultatet e monitorimit të:<br />
a) sasive dhe përmbajtjeve të mbetjeve të pranuara në impiant dhe të testuara<br />
në bazë të kritereve të pranimit;<br />
b) cilësisë dhe sasisë së tretësirës së mbetjeve dhe/ose ujërave sipërfaqësore<br />
nga impianti dhe vendi i asgjësimit përfundimtar të tretësirës së mbetjeve;<br />
c) monitorimit të ujërave nëntokësore, nëse ka të tilla,<br />
d) monitorimit të ujërave sipërfaqësore pritëse, nëse ka të tilla;<br />
e) matje apo llogaritje të zhurmës;<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8497
f) monitorimit të pluhurave, nëse ka të tillë;<br />
g) emergjencave gjatë së cilës janë ndjekur procedurat e emergjencës.<br />
2. Organi i kontrollit informohet menjëherë, nëse gjatë funksionimit ose monitorimit<br />
të impiantit është vënë re ndonjë parregullsi që mund të ketë pasoja negative në<br />
shëndet e në mjedis.<br />
3. Nëse operatorit të venddepozitimit i është kërkuar të inst<strong>al</strong>ojë puse monitorimi të<br />
ujërave nëntokësore dhe të monitorojë cilësinë e ujërave nëntokësore nën vendin e<br />
depozitimit, operatori mirëmban puset vëzhguese të ujërave nëntokësore dhe<br />
monitoron cilësinë e ujërave tokësore për dhjetë vjet pas mbylljes së venddepozitimit.<br />
4. Operatori siguron, gjithashtu, garanci financiare për mirëmbajtjen e vazhdueshme<br />
të puseve monitoruese të ujërave nëntokësore dhe për të monitoruar cilësinë e<br />
ujërave nëntokësore për dhjetë vjet pas mbylljes së venddepozitimit.<br />
5. Pronari i impiantit përgatit dhe përditëson për furnizuesit e mbetjeve një udhëzues<br />
me shkrim, i cili shpjegon kriteret dhe procedurat për pranimin apo refuzimin e<br />
mbetjeve në impiant.<br />
Neni 18<br />
Kontrolli<br />
Organet e qeverisjes vendore, inspektorati i mjedisit dhe policia e ndërtimit ushtrojnë<br />
kontroll të vazhdueshëm mbi gjeneruesit e mbetjeve të ndërtimit, venddepozitimet<br />
dhe impiantet e trajtimit të tyre.<br />
Neni 19<br />
Sanksionet<br />
Shkelësit e kërkesave të kësaj rregulloreje, ndëshkohen me sanksione sipas<br />
specifikimeve të bëra në legjislacionin mjedisor dhe konkretisht në zbatim të neneve<br />
32-33 të ligjit nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të<br />
ngurta”.<br />
Neni 20<br />
Zbatimi<br />
1. Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Ministria e<br />
Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe organet e qeverisjes vendore,<br />
ngarkohen për zbatimin e kësaj rregulloreje.<br />
2. Zbatimi i kësaj rregulloreje është i detyrueshëm për të gjithë personat fizikë dhe<br />
juridikë që prodhojnë, zotërojnë, depozitojnë, trajtojnë apo asgjësojnë mbetje<br />
ndërtimi.<br />
Neni 21<br />
Hyrja në fuqi<br />
1. Kjo rregullore hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8498
2. Neni 4, do të zbatohet pas hyrjes në fuqi të rregullores së përpunimit dhe<br />
asgjësimit të mbetjeve urbane.<br />
MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE<br />
DHE ADMINISTRIMIT TË<br />
UJËRAVE<br />
Lufter Xhuveli<br />
MINISTRI I PUNËVE PUBLIKE,<br />
TRANSPORTIT DHE<br />
TELEKOMUNIKACIONIT<br />
Lulzim Basha<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8499
RREGULLORE<br />
Nr.6, datë 30.11. 2007<br />
PËR ADMINISTRIMIN E MBETJEVE SPITALORE<br />
Në mbështetje të nenit 102 të Kushtetutës, të pikës 2 të nenit 18 të ligjit nr. 9010, datë<br />
13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta” dhe pikës 1 të nenit 27<br />
të ligjit nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”<br />
Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministri i Shëndetësisë<br />
miratojnë rregulloren si më poshtë:<br />
KREU I<br />
DISPOZITA TË PËRGJITHSHME<br />
1. Qëllimi i rregullores<br />
Kjo rregullore ka për qëllim përcaktimin e rregullave për kontrollin e prodhimit,<br />
grumbullimit, transportimit, magazinimit dhe asgjësimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore për të<br />
siguruar mbrojtjen e shëndetit publik dhe të mjedisit.<br />
2. Përkufizime të termave<br />
Në kuptimin e kësaj rregulloreje, termat e mëposhtëm kanë këtë kuptim:<br />
a) “mbetje spit<strong>al</strong>ore” janë mbetjet e përcaktuara sipas kuptimit të pikës 6 të<br />
nenit 2 të ligjit 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të<br />
ngurta”, ku përfshihen mbetjet e rrezikshme dhe jo të rrezikshme, të cilat renditen në<br />
paragrafin 18 të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.99, datë 19.2.2005 “Për<br />
miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar për klasifikimin e mbetjeve”;<br />
b) "prodhues i mbetjes” është personi fizik dhe juridik, sipas kuptimit të pikës<br />
11 të nenit 2 të ligjit <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për Administrimin mjedisor të mbetjeve<br />
të ngurta”, i cili zotëron ose administron një njësi, e cila krijon mbetje spit<strong>al</strong>ore, duke<br />
përfshirë dhe duke mos u kufizuar vetëm në: spit<strong>al</strong>et e përgjithshme, infermieritë ose<br />
spit<strong>al</strong>et e riaftësimit, qendrat mjekësore para spit<strong>al</strong>ore, klinikat e di<strong>al</strong>izës kronike,<br />
klinikat e hapura, subjektet e mirëmbajtjes shëndetësore, klinikat kirurgjik<strong>al</strong>e, spit<strong>al</strong>et<br />
e psikiatrisë akute, laboratorët, ndërtesat spit<strong>al</strong>ore, klinikat mjekësore humane dhe<br />
veterinare, depot farmaceutike, farmacitë, si dhe klinikat dentare. Në rast se më<br />
shumë se një prodhues është vendosur në të njëjtën ndërtesë, secili prej tyre do të<br />
konsiderohet si një prodhues i veçantë;<br />
c) “prodhues të vegjël” janë qendrat shëndetësore që prodhojnë mbetje<br />
spit<strong>al</strong>ore jo më shumë se mbetjet spit<strong>al</strong>ore të dhjetë shtretërve spit<strong>al</strong>orë, duke<br />
përfshirë por duke mos u kufizuar në: klinikat mjekësore, klinikat dentare, kiropraktikuesit,<br />
laboratorët e vegjël spit<strong>al</strong>orë, qendrat e vaksinimit; qendrat e<br />
speci<strong>al</strong>izuara shëndetësore, të cilat krijojnë sasi të vogla mbetjesh (infermieritë,<br />
spit<strong>al</strong>et psikiatrike, qendrat për personat me aftësi të kufizuar); aktivitetet<br />
joshëndetësore ku përfshihen ndërhyrjet ndërvenoze dhe nënlëkurë (subkutane),<br />
(qendrat kozmetike, të tatuazhit dhe ato për rehabilitimin nga droga), shërbimet<br />
funer<strong>al</strong>e, shërbimet ambulatore dhe të infermierisë, të cilat vizitojnë pacientë në<br />
banesat e tyre;<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8500
d) “zotërues i mbetjes spit<strong>al</strong>ore” është personi fizik e juridik, sipas kuptimit të<br />
pikës 13 të nenit 2 të ligjit <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të<br />
mbetjeve të ngurta”, i cili: krijon mbetje spit<strong>al</strong>ore; grumbullon, ruan përkohësisht,<br />
transporton dhe largon për në vendin e caktuar mbetjet spit<strong>al</strong>ore të prodhuara prej<br />
tij, si dhe i përpunon dhe i asgjëson ato;<br />
e) “transport” është aktiviteti që lidhet me transportin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore,<br />
duke përfshirë ngarkimin, transportimin e shkarkimin, sikurse dhe përgatitja,<br />
shërbimi e mirëmbajta e pajisjeve të përdorura për transportin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore;<br />
f) “qendër shëndetësore” është çdo vend ku mbetjet spit<strong>al</strong>ore prodhohen,<br />
duke përfshirë, por duke mos u kufizuar te: spit<strong>al</strong>et, qendrat kirurgjik<strong>al</strong>e ambulatore,<br />
qendrat e urgjencës shëndetësore, klinikat dhe njësitë ambulatore të kujdesit<br />
shëndetësor, duke përfshirë klinikat e mjekëve dhe dentistëve, laboratorët e<br />
diagnostikimit shëndetësor, bankat e gjakut, depot farmaceutike, laboratorët<br />
kërkimorë, agjencitë shëndetësor, klinikat dietologjike ose të kujdesit shëndetësorë,<br />
veterinaritë dhe spit<strong>al</strong>et, dyqanet e kafshëve shtëpiake, qendrat që ushtrojnë<br />
shërbimet e pastrimit të mbetjeve njerëzore në vendet e aksidenteve dhe morgët;<br />
g) “instrumente të mprehta” janë të gjitha sendet e infektuara apo të<br />
painfektuara, që mund të shkaktojnë shpime apo prerje, duke përfshirë dhe mos u<br />
kufizuar vetëm tek aget, shiringat, bisturitë, tubat kapilarë dhe instrumentet e tjera të<br />
mprehta;<br />
h) “mbetje infektuese” janë të gjitha mbeturinat e ndotura nga çdo lloj<br />
patogjeni si bakteriet, viruset, parazitët ose kërpudhat dhe përfshijnë kulturat nga<br />
puna në laboratorë, mbeturinat nga ndërhyrjet kirurgjik<strong>al</strong>e dhe autopsitë, mbeturinat<br />
nga pacientët e infektuar, si dhe materi<strong>al</strong>et apo pajisjet (që janë për t’u hedhur) në<br />
kontakt me këta pacientë, me kafshë të infektuara, si dhe materi<strong>al</strong>et dhe pajisjet e<br />
mjekëve dhe të personelit tjetër, që kanë qenë në kontakt me pacientë të infektuar;<br />
i) “mbetje patologjike” përfshijnë indet, organet, pjesë të trupit, placentat,<br />
gjakun dhe lëngjet e tjera të organizmit të njeriut;<br />
j) “mbetje farmaceutike” përfshijnë produktet farmaceutike të skaduara ose të<br />
papërdorshme, produktet farmaceutike të kontaminuara nga rënia/ rrëzimi përtokë,<br />
barnat e tepërta, vaksinat ose serumet dhe sendet e hedhura të përdorura gjatë<br />
trajtimit të barnave të tilla si shishe, kuti, doreza, maska, tuba ose shishe;<br />
k) “mbetje radioaktive” përfshijnë mbeturinat e lëngëta, të ngurta dhe të<br />
gazta, të ndotura me lëndë radioaktive, të prodhuara nga an<strong>al</strong>izat “in vitro” të indeve<br />
dhe lëngjeve të trupit, si dhe nga imazheria “in vivo” e organeve të ndryshme për<br />
qëllime diagnostike dhe terapeutike;<br />
l) “mbetje e rrezikshme” përfshijnë mbeturinat e infektuara, patologjike,<br />
shpuese, farmaceutike, toksike, kimike dhe radioaktive, ujin dhe tretës të infektuar;<br />
m) “mbetje të parrezikshme” përfshijnë letrat, sendet prej qelqi, plastike,<br />
kartonët, amb<strong>al</strong>azhet, mbeturinat ushqimore, mbeturina druri dhe ndërtimi;<br />
n) “administrimi i mbetjeve” përfshin minimizimin, ndarjen, grumbullimin,<br />
transportimin, depozitimin, asgjësimin, pakësimin dhe ripërdorimin e mbetjeve;<br />
o) “magazinim” është grumbullimi i përkohshëm në një vend të caktuar të<br />
mbetjeve spit<strong>al</strong>ore për një kohë jo më shumë se një vit, sipas kërkesave të paragrafit<br />
7.5 të kësaj rregulloreje.<br />
3.Zbatimi<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8501
Kjo rregullore zbatohet nga çdo prodhues, zotërues, magazinues, trajtues ose<br />
asgjësues i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
Përjashtohen nga zbatimi i kësaj rregulloreje:<br />
a) Individët prodhues të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, kur këto prodhohen gjatë<br />
vetëmjekimit ose gjatë shërbimit mjekësor në banesë, përveçse kur individi detyrohet<br />
t’i vendosë mjetet e mprehta në kontenierë rezistentë ndaj shpimeve dhe t’i largojë<br />
ato në përputhje me rregullat e miratuara nga Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe<br />
Administrimit të Ujërave (MPAU) dhe Ministri i Shëndetësisë;<br />
b) Prodhuesit e vegjël, të cilët prodhojnë sasi të vogël mbetjesh spit<strong>al</strong>ore që<br />
nuk i k<strong>al</strong>on mbetjet spit<strong>al</strong>ore të prodhuara nga dhjetë shtretër spit<strong>al</strong>orë;<br />
c) Shërbimet ambulatore ose të urgjencës.<br />
KREU II<br />
DETYRIMET E PRODHUESVE TË MBETJEVE SPITALORE<br />
4. Prodhuesit e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore janë përgjegjës për:<br />
a) grumbullimin me kujdes dhe të kontrolluar të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore pranë<br />
qendrës shëndetësore;<br />
b) ndarjen e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të parrezikshme (të llojit urban) nga mbetjet<br />
spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme;<br />
c) amb<strong>al</strong>azhimin, etiketimin, magazinimin, grumbullimin, administrimin,<br />
trajtimin, transportimin dhe asgjësimin në mënyrë të përshtatshme të mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore të gjeneruara prej tyre;<br />
d) shpenzimet e transportit, asgjësimit ose riciklimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të<br />
gjeneruara prej tyre. Kjo përgjegjësi është e pashmangshme dhe e pavarur nga<br />
përgjegjësia e ndonjë personi të tretë të ngarkuar nga prodhuesi për të ndërmarrë<br />
këto aktivitete;<br />
e) të gjitha dëmet e shkaktuara në mënyrë direkte ose indirekte në mjedis dhe<br />
shëndetin publik nga procesi i grumbullimit, magazinimit, transportimit dhe<br />
asgjësimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të krijuara prej tyre.<br />
5. Regjistrimi<br />
5.1 Çdo prodhues i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore duhet të regjistrohet në Ministrinë e Mjedisit,<br />
Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave brenda tre muajve nga hyrja në fuqi e kësaj<br />
rregulloreje, ndërsa prodhuesit që fillojnë aktivitetin e tyre pas botimit të saj në<br />
Fletoren Zyrtare jo më vonë se 30 ditë para fillimit të aktivitetit që krijon mbetje<br />
spit<strong>al</strong>ore.<br />
5.2 Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave vendos një numër<br />
regjistrimi për çdo prodhues të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, i cili i njoftohet prodhuesit.<br />
5.3 Çdo prodhues duhet të vendosë numrin e regjistrimit mbi të gjitha fletët<br />
shoqëruese, etiketat e vendosura në amb<strong>al</strong>azhimet që mbajnë mbetje spit<strong>al</strong>ore dhe<br />
skedat bashkëngjitur ngarkesave që përmbajnë mbetje spit<strong>al</strong>ore.<br />
5.4 Numri i regjistrimit është individu<strong>al</strong> dhe nuk mund të transferohet.<br />
5.5 Çdo prodhues duhet ta njoftojë me shkrim Ministrinë, brenda 30 ditëve, mbi<br />
ndryshimet në strukturën e pronësisë, emërtimin, vendndodhjen, mënyrën e<br />
veprimtarisë ose mbi ndonjë ndryshim në aktivitetin e tij, që mund të ketë ndikim në<br />
llojin dhe sasinë e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të krijuara.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8502
6. Masat konkrete për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore<br />
Brenda gjashtë muajve nga hyrja në fuqi e kësaj rregulloreje, çdo prodhues mbetjesh<br />
spit<strong>al</strong>ore, përveç prodhuesve të vegjël, përgatit:<br />
6.1 Një rregullore të brendshme për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore brenda<br />
njësisë funksionuese.<br />
6.2 Një plan për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, që duhet të përmbajë<br />
minim<strong>al</strong>isht informacionin e mëposhtëm:<br />
a) një përshkrim të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të prodhuara nga njësia përkatëse, duke<br />
përfshirë llojin, peshën dhe vëllimin;<br />
b) një përshkrim të procedurave të kërkuara për administrimin e mbetjeve në<br />
njësinë përkatëse;<br />
c) një përshkrim të zonës brenda dhe jashtë saj ku prodhohet, depozitohet apo<br />
trajtohet mbetja spit<strong>al</strong>ore;<br />
d) destinacionin, metodat e trajtimit dhe asgjësimit për çdo lloj mbetje<br />
spit<strong>al</strong>ore;<br />
e) procedurat dhe veprimtaritë për ku<strong>al</strong>ifikime në administrimin e mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore;<br />
f) veprimtaritë informative që lidhen me shëndetin, sigurinë dhe asgjësimin e<br />
rregullt të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore për të gjithë personat, që mund të bien në kontakt me to<br />
;<br />
g) procedurat dhe pajisjet e kontrollit të ndotjes dhe pastrimit;<br />
h) emrin, adresën dhe numrin e telefonit të personit (personave) përgjegjës për<br />
administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />
6.3 Çdo prodhues rishikon planin për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në<br />
përputhje me planin kombëtar për administrimin e mbetjeve të ngurta dhe planin<br />
kombëtar për administrimin e mbetjeve të rrezikshme, brenda një viti pas miratimit<br />
të tyre.<br />
6.4 Plani per administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore duhet të përditësohet çdo tre vjet.<br />
KREU III<br />
TRAJTIMI I MBETJEVE SPITALORE<br />
7. Çdo prodhues i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore është përgjegjës për trajtimin e mbetjeve që nga<br />
prodhimi, grumbullimi, ndarja, transporti, magazinimi, përpunimi dhe deri te<br />
asgjësimi i tyre.<br />
7.1 Çdo prodhues ndan (seleksionon) që në burim elementët e rrezikshëm nga ata të<br />
parrezikshëm të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, sipas rregullores së brendshme për<br />
administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore dhe i magazinon ato të ndara.<br />
7.2 Në rast se në vendin e prodhimit apo gjatë transportit, mbetjet spit<strong>al</strong>ore të<br />
rrezikshme, në mënyrë të vullnetshme apo të pavullnetshme përzihen me mbetje<br />
spit<strong>al</strong>ore të parrezikshme, këto mbetje spit<strong>al</strong>ore do të trajtohen si mbetje të<br />
rrezikshme.<br />
7.3 Pas procesit të ndarjes, për mbetjet spit<strong>al</strong>ore të parrezikshme që cilësohen si<br />
“mbetje urbane” nga paragrafi 9 i nenit 2 të ligjit <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për<br />
administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, zbatohet ligji nr.8094, datë 21.3.1996<br />
“Për largimin publik të mbeturinave”.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8503
7.4 Mbetjet spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme amb<strong>al</strong>azhohen dhe etiketohen në përputhje me<br />
shtojcën 2.A dhe magazinohen të ndara nga mbetjet e tjera.<br />
7.5 Kur mbetjet spit<strong>al</strong>ore duhet të transportohen për t’u trajtuar në vend tjetër,<br />
magazinimi në terren i tyre bëhet në një zonë të caktuar në brendësi apo në afërsi të<br />
vendeve të trajtimit apo të pikave të nisjes duke përmbushur kërkesat e mëposhtme:<br />
a) të lejohet hyrja vetëm e personave që kanë ku<strong>al</strong>ifikim për të administruar<br />
mbetje spit<strong>al</strong>ore;<br />
b) të tregohet kujdes për sigurinë e kontenierëve, të parand<strong>al</strong>ohen rrjedhjet, të<br />
sigurohet mbrojtja nga uji, shiu dhe era, si dhe të shmangen kushtet e inkubimit<br />
mikrobik dhe/ose të dekompozimit të tyre. Mbetjet njerëzore, shtazore apo të ndonjë<br />
gj<strong>al</strong>lese tjetër të magazinuara për më shumë se 24 orë, por gjithsesi më pak se 48 orë<br />
nga amb<strong>al</strong>azhimi, duhet të ruhen në frigorifer ose hapësirë frigoriferike që përdoret<br />
vetëm për mbetjet spit<strong>al</strong>ore në një temperaturë jo më të lartë se 10° C;<br />
c) të jenë ndërtuar me materi<strong>al</strong>e të qëndrueshme që pastrohen lehtësisht, që<br />
nuk lejojnë depërtimin e lëngjeve dhe të jenë rezistentë ndaj parazitëve;<br />
d) të mbahen pastër, në kushte të mira sanitare, dhe në gjendje të mirë<br />
funksion<strong>al</strong>e;<br />
e) mbetjet të jenë të etiketuara në mënyrë të dukshme me simbolin<br />
ndërkombëtar të bio-rrezikshmërisë të paraqitur në shtojcën 2.A dhe me njoftime të<br />
rrezikut në dyer, porta ose mbulesa, frigoriferë dhe konteinerë të tjerë që tregojnë<br />
përdorimin e magazinës për mbetje spit<strong>al</strong>ore dhe se hyrja e personave të<br />
paautorizuar është e nd<strong>al</strong>uar;<br />
f) sistemet e kullimit të dyshemesë së magazinës duhet t’i mundësojnë<br />
shkarkimet direkt në një sistem kan<strong>al</strong>izimesh sanitare për asgjësimin e ujërave të<br />
ndotura, në përputhje me ligjin nr. 9115, datë 24.7.2003 “Për trajtimin mjedisor të<br />
ujrave të ndotura” ose në një impiant grumbullimi që parand<strong>al</strong>on derdhjen e<br />
lëngjeve dhe rënien në kontakt me mjedisin.<br />
7.6 Konteinerët e mbetjeve të rrezikshme spit<strong>al</strong>ore duhet të përmbushin kërkesat e<br />
përcaktuara nga Organizata e Kombeve të Bashkuara, të etiketohen në përputhje me<br />
shtojcën 2.B dhe të magazinohen në mënyrë të tillë që të lejojnë hyrjen për qëllime<br />
inspektimi.<br />
7.7 Mbetjet spit<strong>al</strong>ore nuk duhet të presohen apo t’i nënshtrohen veprimeve të<br />
sforcuara mekanike, përveç rasteve kur këto janë pjesë e një procesi të posaçëm<br />
trajtimi të miratuar nga Ministri në Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit<br />
të Ujërave, bazuar në ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të<br />
rrezikshme”.<br />
7.8 Çdo prodhues i vogël, transporton mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore të prodhuara<br />
në një impiant për administrimin e tyre ose siguron transportin nga një punëmarrës i<br />
tij, vetëm kur plotëson kushtet e mëposhtme:<br />
a) punëmarrësi që transporton mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore duhet të jetë<br />
trajnuar për administrimin e këtyre mbetjeve;<br />
b) mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore transportohen brenda 45 ditëve nga<br />
grumbullimi i tyre.<br />
7.9 Transportimi në terren i mbetjeve të rrezikshme spit<strong>al</strong>ore kryhet në përputhje me<br />
planin për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore;<br />
a) mbetjet spit<strong>al</strong>ore që krijohen jashtë zonës së prodhimit fillestar të tyre, nuk<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8504
pranohen për transport në terren;<br />
b) asnjë person nuk duhet të pranojë për transport mbetjet spit<strong>al</strong>ore që nuk<br />
janë amb<strong>al</strong>azhuar dhe etiketuar në përputhje me shtojcën 2;<br />
c) me përjashtim të prodhuesve të vegjël dhe përdoruesve të automjeteve të<br />
urgjencës siç janë autoambulancat, asnjë person nuk duhet të transportojë mbetje<br />
spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme pa lejen përkatëse, në përputhje me ligjin nr.9537, datë<br />
18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”;<br />
d) prodhuesit e vegjël që transportojnë mbetjet spit<strong>al</strong>ore të krijuara prej tyre<br />
nuk janë të detyruar të japin fletëdorëzimi në përputhje me paragrafin 7.14 të kësaj<br />
rregulloreje;<br />
e) një automjet që transporton mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese duhet të përmbushë<br />
kërkesat e shtojcës 4 të kësaj rregulloreje.<br />
7.10 Impiantet për djegien e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore respektojnë kushtet e djegies dhe<br />
normat e shkarkimeve në ajër të përcaktuara në pikën 5.1.2 “Linja për djegien e<br />
mbetjeve të rrezikshme dhe spit<strong>al</strong>ore” të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.435,<br />
datë 12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër në Republikën e<br />
Shqipërisë”.<br />
7.11 Inceneratorët që përdoren për trajtimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, duhet të jenë të<br />
pajisur me siguresa ose pajisje të tjera kontrolli, për të parand<strong>al</strong>uar funksionimin e<br />
impiantit djegës, nëse nuk janë plotësuar kushtet e përcaktuara në paragrafin e<br />
mësipërm 7.10. Në rast se arrihet një temperaturë më e ulët, impianti duhet të jetë i<br />
pajisur me djegësa ndihmës, të cilët duke mos llogaritur sasinë e nxehtësisë së<br />
mbetjeve, janë në gjendje të mbajnë në mënyrë të pavarur një temperaturë minim<strong>al</strong>e<br />
prej 700° Celcius.<br />
Përgjegjësi i inceneratorit :<br />
a) kryen monitorime dhe regjistrime të vazhdueshme të dhomave primare dhe<br />
sekondare të djegies;<br />
b) ruan të dhënat e monitorimeve të kryera për një periudhë shtatëvjeçare.<br />
7.12 Të gjitha mbetjet spit<strong>al</strong>ore që mund të digjen, duhet të shndërrohen nga<br />
inceneratori në hi, që nuk përkon me formën e mbetjeve para djegies. Ky hi që<br />
rezulton nga djegia, të paktën një herë çdo tre muaj, an<strong>al</strong>izohet duke përdorur<br />
përzierje kampionaturash të rastit për përmbajtjen e karbonit organik tot<strong>al</strong>, dhe çdo<br />
vit an<strong>al</strong>izohet për përmbajtjen e plumbit, mërkurit, k<strong>al</strong>iumit dhe met<strong>al</strong>eve të rënda.<br />
Hiri që rezulton nga djegia nuk duhet të ketë më shumë se 5% karbon (minim<strong>al</strong>isht<br />
95% djegie).<br />
7.13 Mbetja nga djegia ose hiri që përftohet nga procesi i trajtimit të mbetjeve<br />
spit<strong>al</strong>ore është mbetje e ngurtë dhe asgjësohet në përputhje me nenin 21 të ligjit<br />
<strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”.<br />
7.14 Impianti për trajtimin ose asgjësimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore nuk duhet të pranojë<br />
nga prodhuesit më shume se 88 kilogramë/muaj mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese ose<br />
çfarëdo sasie mbetjesh spit<strong>al</strong>ore, në rast se nuk janë shoqëruar me fletëdorëzimi në<br />
përputhje me ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të<br />
rrezikshme”.<br />
7.15 Në rast se një impiant trajton më pak se 20 kilogramë mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese<br />
nga prodhuesi i vogël, impianti duhet të mbajë regjistrime të këtyre pranimeve që<br />
minim<strong>al</strong>isht përfshin informacionin e mëposhtëm:<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8505
a) emrin dhe adresën e prodhuesit;<br />
b) peshën e mbetjeve të pranuara;<br />
c) datën dhe orën e pranimit të mbetjeve; dhe<br />
d) nënshkrimin e personit që pranon mbetjet.<br />
7.16 Të gjitha regjistrimet që bëhen sipas kësaj rregulloreje ruhen për një periudhë<br />
deri në shtatë vjet. Kjo periudhe shtyhet automatikisht në rast të mos zbatimit të aktit<br />
administrativ në lidhje me veprimtarinë e rregulluar, ose me kërkesën e Ministrit të<br />
Mjedisit.<br />
7.17 Kërkesat e paragrafit 7.16 nuk zbatohen ndaj prodhuesve të vegjël dhe atyre<br />
prodhuesve të renditur në germat “a”, “b”, “c” të paragrafit 3 të kësaj rregulloreje.<br />
KREU IV<br />
KONTROLLI DHE SANKSIONET<br />
8. Kontrolli<br />
a) Ndaj veprimtarisë së zotëruesve të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore ushtrojnë kontrolle<br />
Inspektorati i Mjedisit, organi që ka licencuar veprimtarinë, Inspektorati Sanitar<br />
Shtetëror dhe inspektorati bashkiak.<br />
b) Inspektorati Sanitar Shtetëror inspekton çdo spit<strong>al</strong>, incinerator ose<br />
vendgrumbullimi të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të krijuara nën juridiksionin e tij.<br />
9. Sanksionet<br />
Shkelësit e kërkesave të kësaj rregulloreje, ndëshkohen me sanksione sipas<br />
specifikimeve të bëra në aktet përkatëse, në zbatim të të cilëve del kjo rregullore dhe<br />
konkretisht në germën “e” të nenit 32 dhe germën “b” të pikës 1 të nenit 33 të ligjit<br />
<strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”;<br />
10. Zbatimi<br />
Ngarkohet Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Ministri i<br />
Shëndetësisë dhe organet e qeverisjes vendore për ndjekjen dhe zbatimin e kësaj<br />
rregulloreje.<br />
Kjo rregullore hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />
MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE DHE<br />
ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE<br />
Lufter Xhuveli<br />
MINISTRI I SHËNDETËSISË<br />
Nard Ndoka<br />
SHTOJCA 1<br />
LLOJET E MBETJEVE SPITALORE TË RREZIKSHME<br />
Kategoria<br />
e mbetjeve<br />
Përshkrimi dhe shembuj<br />
Zonat kryesore<br />
prodhuese<br />
18 01 01 Instrumente të mprehta (përveç 18 01 03)<br />
Instrumente të mprehta të përdorura, si për<br />
shembull age, shiringa, bisturi, brisqe, pajisje<br />
të përziera, qelqe të thyera dhe të ndotura,<br />
Zona ku ushtrohet<br />
kujdesi<br />
shëndetësor, s<strong>al</strong>la<br />
operacioni,<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8506
tuba reanimacioni dhe materi<strong>al</strong>e të tjera të<br />
ngjashme.<br />
18 01 02 Pjesë të trupit dhe organe, përfshirë qeset dhe<br />
konservuesit e gjakut dhe rezervat e gjakut<br />
(përveç 18 01 03), produktet e gjakut; sende të<br />
ndotura me gjak serume dhe plazëm; kultura<br />
dhe grumbullime të agjentëve infektues që<br />
krijohen nga laboratore kërkimore dhe<br />
diagnostikimi dhe materi<strong>al</strong>e të ndotura me<br />
agjentë të tillë; mbetje izolimi nga pacientë me<br />
koeficient infektimi të lartë; mbetje të<br />
mjekimeve dhe të vaksinave; mbetje, shtresa<br />
dhe materi<strong>al</strong>e të tjera të infektuara me<br />
patogjenë trupore.<br />
18 01 08 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave<br />
kërkon trajtim të veçantë për të përb<strong>al</strong>luar<br />
infeksionet;<br />
Mbetje që përmbajnë substanca kimike:<br />
Për shembull, kimikate të ngurta, të lëngshme<br />
ose në gjendje të gaztë sikurse solventët,<br />
reagentët, dizinfektuesit që kanë skaduar ose<br />
që nuk nevojiten më, zhvilluesit e filmave,<br />
oksid etileni dhe produkte të tjera kimike që<br />
mund të jenë toksikë, gërryes, që digjen<br />
lehtësisht, shpërthyes ose kancerogjenë.<br />
Ilaçe të skaduara të të gjitha llojeve, sikurse<br />
dhe mbetjet e tyre që mund të jenë<br />
gjenotoksike, mutogjene, teratogjene ose<br />
kancerogjene; sende të ndotura ose që mbajnë<br />
produkte farmaceutike (shishe, kuti).<br />
18 01 10 Ilaçe citotoksike dhe citostatike;<br />
Mbetje am<strong>al</strong>game të kujdesit dentar;<br />
Kontenierë në presion;<br />
Cilindra që mbajnë gazra ose aerosole që kur<br />
shpohen ose digjen aksident<strong>al</strong>isht mund të<br />
shpërthejnë. Cilindrat mund të përmbajnë<br />
gazra të përdorura për qëllime shëndetësore,<br />
dhoma të nxehta ose për përgatitjen e<br />
mjekimeve.<br />
laboratore dhe<br />
qendra kërkimore,<br />
banka gjaku,<br />
qendra për<br />
mbledhjen dhe<br />
transfuzionin e<br />
gjakut, qendra<br />
di<strong>al</strong>ize.<br />
S<strong>al</strong>la operacioni<br />
dhe zona<br />
kirurgjik<strong>al</strong>e,<br />
morgje dhe qendra<br />
për re<strong>al</strong>izimin e<br />
autopsive,<br />
materniteteve dhe<br />
klinikave<br />
obstetrik<strong>al</strong>e.<br />
Zona ku ushtrohet<br />
kujdesi<br />
shëndetësor, s<strong>al</strong>la<br />
operacioni,<br />
laboratore dhe<br />
qendra kërkimore,<br />
banka gjaku,<br />
qendra kirurgjik<strong>al</strong>e<br />
për mbedhjen dhe<br />
transfuzionin e<br />
gjakut, qendra<br />
di<strong>al</strong>ize,<br />
qendra<br />
laboratorike dhe<br />
kërkimore, qendra<br />
shëndetësore,<br />
dentistë.<br />
Zona ku ushtrohet<br />
kujdesi<br />
shëndetësor, depo<br />
farmaceutike dhe<br />
kimike, dentistë,<br />
laboratore,<br />
zona ku ushtrohet<br />
kujdesi<br />
shëndetësor, depo<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8507
farmaceutike dhe<br />
kimike, qendra<br />
laboratorike dhe<br />
kërkimore.<br />
SHTOJCA 2<br />
Modeli Ndërkombëtar i Sinj<strong>al</strong>istikës që njofton rrezikun e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore dhe<br />
standardi i etiketimit<br />
Shtojca 2.A Etiketa e kontenitorëve:<br />
Etiketa përfshin shenjën ndërkombëtare d<strong>al</strong>luese të rrezikut të mbetjes mjekësore,<br />
njoftimin e rrezikut mjekësor në shqip dhe në anglisht dhe numrin e parë të<br />
klasifikimit ndërkombëtar (6). Madhësia minim<strong>al</strong>e e etiketës duhet të jetë 14cm x<br />
14cm dhe të ketë formën e një rombi.<br />
Shtojca 2.B Etiketa e koshave<br />
Të gjitha etiketat duhet të prodhohen me materi<strong>al</strong>e që u rezistojnë rrezeve UV, ujit<br />
dhe të jenë ngjitëse.<br />
Etiketa që duhet të vendoset në pjesën e prapme të koshit:<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8508
Etiketa përfshin shenjën d<strong>al</strong>luese të rrezikut të mbetjes mjekësore ndërkombëtare,<br />
njoftimin e rrezikut të mbetjes mjekësore në shqip dhe anglisht dhe numrin e parë të<br />
klasifikimit ndërkombëtar (6). Madhësia minim<strong>al</strong>e e etiketës duhet të jetë 14cm x<br />
14cm dhe të ketë formën e një rombi.<br />
Etiketa që duhet të vendoset në pjesën e përparme të koshit:<br />
Etiketa d<strong>al</strong>luese duhet të përcaktojë me germa të mëdha llojin e mbetjes së<br />
rrezikshme, përshkrimin shtesë me germa të vogla dhe duhet të mbajë shenjën<br />
d<strong>al</strong>luese të rrezikut. Madhësia minim<strong>al</strong>e e etiketës duhet të jetë (Gjerësi x Lartësi)<br />
14cm x 5cm. Etiketa duhet të jetë shkruar në gjuhët shqip dhe anglisht.<br />
Etiketa përshkruese përfshin:<br />
- Përshkrimin dhe identifikimin (me germa të bardha në një sfond të zi),<br />
“Mbetje spit<strong>al</strong>ore” N.O.S.<br />
- Përcaktimin “I infektuese”;<br />
- Fj<strong>al</strong>ën sinj<strong>al</strong>izuese “RREZIK”;<br />
- Njoftimin e rrezikshmërisë “Mund të shkaktojë infeksion”;<br />
- Numri i OKB “3291” 8[1] ;<br />
- Klasën e rrezikut “6.2”;<br />
- Numrin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve “18.01.03*”;<br />
- Numrat EINECS 9[2] ;<br />
- Shprehja e rrezikut “R21”;<br />
- Shprehja e sigurisë “S1/4/24/35/36/37/431 /60;<br />
- Deklaratë par<strong>al</strong>ajmëruese;<br />
8[1] përfaqëson numra katërshifrorë që identifikojnë m<strong>al</strong>lrat e rrezikshme, substancat dhe<br />
artikujt e rrezikshëm etj., që përcaktohen nga Komiteti i Eksperteve të OKB-së për transportin e<br />
m<strong>al</strong>lrave të rrezikshme<br />
9[2] EINECS kuptohet një numër regjistri i dhënë për çdo substancë kimike të tregtueshme,<br />
marrë nga Inventari Europian për Substancat Kimike Ekzistuese<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8509
- Identifikimi i furnizuesit;<br />
- Personi i kontaktit;<br />
- Adresa;<br />
- Numri i telefonit dhe celularit;<br />
- Madhësia minim<strong>al</strong>e duhet të jetë (Gjerësia x Lartësia) 21 cm x 14 cm (A5).<br />
Etiketa duhet të jetë shkruar në gjuhët shqip dhe anglisht.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8510
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8511
Etiketa e “Destinacionit dhe e deklarimeve”<br />
Çdo kosh i amb<strong>al</strong>azhuar, i mbyllur dhe vulosur duhe të identifikohet me një etiketë<br />
që duhet të vendoset në unazën e vulës dhe që tregon:<br />
- Vendndodhjen;<br />
- Gjendjen e ngurtë ose të lëngët;<br />
- Llojin e mbetjes së rrezikshme;<br />
- Datën e grumbullimit;<br />
- Numrin e koshit ose amb<strong>al</strong>azhimit;<br />
- Sasinë në kg ose litra;<br />
- Nënshkrimin e punonjësit të grumbullimit.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8512
SHTOJCA 3<br />
Metoda <strong>al</strong>ternative për trajtimin dhe asgjësimin<br />
Trajtimi fizik, si:<br />
1. Autoklava;<br />
a) Presion;<br />
b) Presion – avull;<br />
2. Sterilizimi me mikrov<strong>al</strong>ë;<br />
3. Sterilizimi – UV;<br />
4. Trajtimi kimik/dizinfektimi;<br />
a) me shkumës të kloruar;<br />
b) me klor aktiv (klor të lirë);<br />
c) me peroksid hidrogjeni (H 2O 2);<br />
d) me glutinimin e proteinave nëpërmjet përdorimit të acideve;<br />
e. me ozon (O 3);<br />
5. Metoda asgjësimi, si:<br />
a) asgjësimi<br />
Të gjitha mbetjet spit<strong>al</strong>ore infektuese, që asgjësohen bashkërisht në vendet ekzistuese<br />
të asgjësimit ose në venddepozitimet e ardhshme të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, duhet të<br />
vendosen në vendin e caktuar dhe të mbulohen me materi<strong>al</strong> izolues. Nd<strong>al</strong>ohet<br />
manipulimi i materi<strong>al</strong>it dhe kontakti fizik.<br />
b) Izolimi në kontenierë dhe sisteme teknike të provuar ndërkombëtarisht;<br />
c) Çimentimi dhe imobilizimi i tyre.<br />
SHTOJCA 4<br />
KUSHTET QË DUHET TË RESPEKTOJË TRANSPORTIMI I MBETJEVE<br />
SPITALORE INFEKTUESE<br />
Përveç automjeteve të urgjencës që kthehen nga vende aksidentesh, çdo automjet që<br />
transporton mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese duhet të jetë lehtësisht i identifikueshëm<br />
gjatë transportimit të mbetjeve me shenjën d<strong>al</strong>luese ndërkombëtare të rrezikut të<br />
mbetjes mjekësore dhe fj<strong>al</strong>ët e përshkruara në shtojcën 2.<br />
Automjetet e përdorura për transportin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore infektuese:<br />
- Duhet të përfshijnë një pjesë ngarkues – transportues që rri i mbyllur dhe i<br />
siguruar, përveçse kur ngarkon ose shkarkon mbetje spit<strong>al</strong>ore për të parand<strong>al</strong>uar<br />
hyrjen dhe ekspozimin e paautorizuar ndaj erës dhe rreshjeve;<br />
- Duhet të jenë projektuar dhe ndërtuar në mënyrë të tillë që të mos lejojë<br />
derdhjet;<br />
- Duhet të jenë pastruar dhe dizinfektuar pas rrjedhjeve ose derdhjeve<br />
aksident<strong>al</strong>e;<br />
- Duhet të jenë pastruar dhe dizinfektuar para përdorimit për ndonjë qëllim<br />
tjetër; dhe<br />
- Nuk duhen përdorur për të transportuar ushqime, produkte ushqimore,<br />
kontenierë ushqimorë ose ndonjë substancë, e cila do të gëlltitet nga njerëzit ose<br />
kafshët ose do t’i shtohet ushqimeve të njerëzve ose kafshëve.<br />
Gjatë transportimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore infektuese, automjetet duhet të mbajnë me<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8513
vete një kit për nd<strong>al</strong>imin e derdhjeve dhe për pastrimin e automjetit.<br />
Çdo derdhje prej njëzet (20) ose më shumë kilogramësh, duhet të raportohet sa më<br />
shpejt që të jetë e mundur te punëdhënësi, Inspektorati Sanitar Shtetëror, inspektorati<br />
mjedisor, sikurse dhe tek organi kompetent i qeverisjes vendore. Çdo kontakt direkt i<br />
mjetit ose pajisjes me mbetjen spit<strong>al</strong>ore duhet të konsiderohet dhe trajtohet si<br />
derdhje.<br />
SHTOJCA 5<br />
STANDARDE TEKNIKE PËR DJEGIEN E MBETJEVE SPITALORE INFEKTUESE<br />
Standardet teknike për djegien e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme janë ato standarde<br />
të përcaktuara në tabelën 6.1 “Krematori” të vendimit të Këshillit të Ministrave<br />
nr.435, datë 12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër në<br />
Republikën e Shqipërisë”.<br />
a) Mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore do të digjen në impiante me një fuqi k<strong>al</strong>orike<br />
jo më të vogël se 11 000 kj/kg DS;<br />
b) Nd<strong>al</strong>ohet djegia e mbetjeve të rrezikshme në impiante me fuqi më të vogël<br />
k<strong>al</strong>orifike se 350 kë.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8514
REPUBLIKA E SHQIPËRISË<br />
KËSHILLI BASHKIAK TIRANË<br />
V E N D I M<br />
Nr.1, datë 05.02.2007<br />
PËR<br />
RREGULLIMIN E ADMINISTRIMIN E MBETJEVE URBANE<br />
DHE PASTRIMIT TË QYTETIT<br />
Në mbështetje të ligjit Nr.8652, datë 31.07.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e<br />
qeverisjes vendore”, neni 10 dhe neni 32/k, ligjit Nr.8934, datë 05.09.2002 “Për<br />
mbrojtjen e mjedisit”, neni 73, ligjit Nr.8094, datë 21.03.1996 “Për largimin publik të<br />
mbeturinave”, ligjit Nr.9010, datë <strong>13.02.2003</strong> “Për administrimin mjedisor të mbetjeve<br />
të ngurta”, ligjit Nr.7697, datë 07.04.1993 “Për kundravajtjet administrative” (me<br />
ndryshimet përkatëse), Vendimit të Këshillit të Ministrave Nr.99, datë 18.02.2005<br />
“Për miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve”, Rregullores Higjeno-<br />
Sanitare Nr.376, datë 17.11.1997 “Për pastrimin në zonat urbane dhe rur<strong>al</strong>e, për<br />
administrimin dhe trajtimin e mbeturinave”, me propozim të Kryetarit të Bashkisë,<br />
Këshilli Bashkiak,<br />
V E N D O S I:<br />
1. Të miratojë “Rregulloren e administrimit të mbetjeve urbane dhe pastrimit të<br />
qytetit”.<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8515
2. Për zbatimin e këtij Vendimi ngarkohet Drejtoria e Pastrimit, Drejtoria e<br />
Kontrollit mbi Territorin, Policia Bashkiake dhe Drejtoria e Përgjithshme e<br />
Taksave dhe Tarifave Vendore.<br />
3. Ky Vendim hyn në fuqi 10 ditë pas shp<strong>al</strong>ljes.<br />
K R Y E T A R I<br />
LUAN SHAHOLLARI<br />
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8516
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8517
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8518
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8519
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8520
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8521
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8522
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8523
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8524
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8525
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8526
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8527
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8528
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8529
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8530
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8531
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8532
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8533
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8534
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8535
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8536
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8537
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8538
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8539
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8540
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8541
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8542
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8543
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8544
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8545
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8546
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8547
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8548
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8549
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8550
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8551
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8552
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8553
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8554
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8555
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8556
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8557
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8558
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8559
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8560
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8561
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8562
Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />
8563