PARTNERSTVO JAVNOG I PRIVATNOG SEKTORA ... - PALGO centar

Čarls Jokaj
Finansijski sektor, kao što primer Vesprema pokazuje, spreman je da tesno sarađuje sa javnim partnerom na „zaobilaženju”
formalnih ograničenja JPP. Stoga bi težište trebalo pomeriti na projekte koji su u svakom smislu održivi, a ne
motivisani traženjem rente (dobijanjem delimične državne subvencije) ili željom da se zaobiđu restrikcije na javni
dug (što je uobičajeno obrazloženje na državnom nivou za davanje prednosti modelu JPP u odnosu na tradicionalne
forme finansiranja).
6. Opšti zaključci
Ova studija daje širok prikaz metoda za uključivanje privatnih pružalaca usluga i kapitala u javne infrastrukturne projekte.
Do pristupanja EU 2004. godine, u Mađarskoj praktično nije postojao zakonski okvir koji bi eksplicitno definisao
JPP. Stoga su mnogi projekti koji su najavljivani kao primeri JPP tokom devedesetih godina 20. veka i u prvoj deceniji
21. veka morali naknadno da se „preimenuju” u kvaziprerušen javni dug ili, jednostavno, kupovinu dugoročnih usluga
u okviru različitih finansijskih shema.
Iako u Mađarskoj ne postoji poseban zakon o JPP, a u zakonima o koncesijama i javnim nabavkama JPP se uopšte i ne
pominje, ova oblast je ipak uređena, i to iz tri perspektive:
• Prvo, sled postupaka koje moraju sprovesti predlagači projekata, kao što su ministarstva i centralni organi
vlasti, definisani su vladinim uredbama i odlukama, ali ne i zakonom.
• Drugo, tim istim uredbama i odlukama zahteva se da projekti JPP koje predlaže centralna vlast budu u skladu
s državnim razvojnim prioritetima koje predlaže Državna agencija za razvoj, a odobrava Kabinet dva puta
godišnje.
86│
• Treće, budući da se svi projekti JPP koji su regulisani ovim uredbama i odlukama finansiraju iz državnog budžeta
(a ne iz opštinskih budžeta), godišnji zakon o budžetu, kao i zakon o budžetskom sistemu utvrđuju postupak
koji se mora poštovati kada država preuzima neku novu obavezu (koja ne predstavlja nužno dug, budući da ove
investicije, ako ispunjavaju standarde Evrostata, podrazumevaju dugoročnu kupovinu usluga a ne zaduživanje).
JPP nije eksplicitno regulisano na lokalnom nivou u Mađarskoj. Prethodna istraživanja DRB očigledno su pokazala da
je većina opštinskih projekata bila loše pripremljena, da se nije ispitala njihova efikasnost i da su opštine, suočene s
deficitom budžeta za kapitalne investicije i želeći da izbegnu opterećivanje svog limita zaduživanja, pribegavale JPP
radi nabavke određene usluge.
Najočigledniji rizik, „rizik klasifikacije”, s kojim se suočavaju predlagači projekata JPP u Mađarskoj, kako državna ministarstva,
tako i opštine, leži u mogućnosti da njihov projekat, po standardima Evrostata može biti klasifikovan kao
državni dug, odnosno da će, u slučaju opština, shema finansiranja projekta nepotrebno opteretiti njihov kapacitet
zaduživanja. Budući da plaćanja u okviru JPP na opštinskom nivou još uvek nisu uređena nacionalnim zakonom,
njihovo uključivanje u limit zaduženja ili u zasebnu kategoriju obaveze koja postoji na državnom nivou već samo po
sebi predstavlja značajan rizik za opštine, ukoliko bi se one upustile u projekte koji ispunjavaju standarde JPP. Opredeljivanje
za aranžman JPP samo da bi se izbegla računovodstvena ili statistička klasifikacija je potencijalno opasna
praksa, koja bi trebalo da se izbegava i to putem transparentnih uputstava o sprovođenju analize „vrednost za novac”
i komparatora troškova javnog sektora.
Ako bi ovaj okvir bio dovoljno jasan da ga opštine mogu primeniti delujući u svom sopstvenom interesu, onda ne bi
bilo potrebno da centralna vlast razmatra i odobrava projekte JPP. (Postoje svakako dokazi da su mađarske opštine
odbacivale projekte JPP zbog troškova i da su sprovodile druge modele finansiranja/poslovanja da bi realizovale
svoje projekte). Drugim rečima, mađarskim opštinama preti veliki rizik od toga da će preuzimanje obaveza u okviru
JPP biti 1,5–2 puta skuplje od standardnog finansiranja putem bankarskih kredita ili emisije obveznica. Zbog toga,
kada opštine porede sveukupne troškove JPP sa jednostavnim zaduživanjem i ponudom za operativnu koncesiju,
ovo poslednje odnosi pobedu. Stoga sofisticiranije opštine po pravilu odbijaju aranžmane JPP.
Na kraju, javnom sektoru u Mađarskoj često nedostaju veštine potrebne za sprovođenje analize odnosa cene i kvaliteta
(value for money). Premda postoje uputstva o diskontnim stopama koje se primenjuju prilikom upoređivanja
neto sadašnje vrednosti, ovaj aspekt analize nije valjano dokumentovan ni potkrepljen metodološkim smernicama ili