program rolnoÅrodowiskowy 2007â2013 - Baltic Green Belt
program rolnoÅrodowiskowy 2007â2013 - Baltic Green Belt
program rolnoÅrodowiskowy 2007â2013 - Baltic Green Belt
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
PROGRAM<br />
ROLNOŚRODOWISKOWY<br />
2007−2013<br />
1
FEDERACJA ZIELONYCH GAJA<br />
PROGRAM<br />
ROLNOŚRODOWISKOWY<br />
2007−2013<br />
Aneta Kozłowska<br />
Szczecin 2011<br />
Zachodniopomorski<br />
Urząd Wojewódzki<br />
w Szczecinie<br />
3
Tekst: Aneta Kozłowska<br />
Zdjęcia: Aneta Kozłowska<br />
Koordynatorzy projektu: jakub@gajanet.pl anetak@gajanet.pl<br />
Skład i druk: XPRESS Sp. z o.o., xpress@telvinet.pl<br />
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Rozwoju Regional−<br />
nego) oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie.<br />
Za treść publikacji odpowiada Federacja Zielonych GAJA, poglądy w niej wyrażone nie odzwier−<br />
ciedlają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.<br />
4
SPIS TREŚCI<br />
1. Wspólna Polityka Rolna ................................................................ 9<br />
2. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r.......................... 10<br />
3. Źródła finansowania rolnictwa i obszarów wiejskich ................. 11<br />
4. Sytuacja obszarów wiejskich w Polsce ....................................... 11<br />
5. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ..................................... 12<br />
6. Program rolnośrodowiskowy ...................................................... 13<br />
6.1 Kontrole ....................................................................................... 14<br />
7. Pakiety i warianty oraz stawki płatności ..................................... 15<br />
7.1 Rolnictwo zrównoważone ........................................................... 18<br />
7.2 Rolnictwo ekologiczne ................................................................ 19<br />
7.3 Ekstensywne trwałe użytki zielone ............................................. 22<br />
7.4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk<br />
przyrodniczych na i poza obszarami Natura 2000 ...................... 26<br />
7.4.1 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków ............................................ 28<br />
7.4.2 Mechowiska ................................................................................ 30<br />
7.4.3 Szuwary wielkoturzycowe .......................................................... 33<br />
7.4.4 Łąki trzęślicowe i selernicowe .................................................... 35<br />
7.4.5 Murawy ciepłolubne.................................................................... 38<br />
7.4.6 Półnaturalne łąki wilgotne i półnaturalne łąki świeże................. 42<br />
7.4.7 Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe .................................. 47<br />
7.4.8 Słonorośla .................................................................................... 49<br />
7.4.9 Użytki przyrodnicze .................................................................... 52<br />
7.5 Zachowanie zagrożonych zasobów roślin w rolnictwie ............. 54<br />
7.5.1 Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych ......... 55<br />
7.5.2 Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian<br />
roślin uprawnych ......................................................................... 55<br />
7.5.3 Produkcja nasienna na zlecenie banku genów ............................ 57<br />
7.5.4 Sady tradycyjne ........................................................................... 60<br />
7.6 Zachowanie zagrożonych zasobów zwierząt w rolnictwie ......... 60<br />
7.6.1 Zachowanie lokalnych ras bydła ................................................. 61<br />
7.6.2 Zachowanie lokalnych ras koni................................................... 63<br />
7.6.3 Zachowanie lokalnych ras owiec ................................................ 65<br />
7.6.4 Zachowanie lokalnych ras świń .................................................. 69<br />
7.7 Ochrona gleb i wód ..................................................................... 71<br />
5
7.7.1 Wsiewki poplonowe .................................................................... 71<br />
7.7.2 Międzyplon ozimy ...................................................................... 72<br />
7.7.3 Międzyplon ścierniskowy ........................................................... 72<br />
7.8 Strefy buforowe ........................................................................... 73<br />
7.8.1 Utrzymanie stref buforowych...................................................... 73<br />
7.8.2 Utrzymanie miedz śródpolnych .................................................. 74<br />
8. Procedura postępowania podczas wystąpienia sił wyższych<br />
oraz nadzwyczajnych okoliczności ............................................. 74<br />
Literatura ................................................................................................ 135<br />
6
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW<br />
I Niepłatne wymogi obowiązkowe.................................................... 77<br />
II Minimalne normy............................................................................ 85<br />
III Rozporządzenie rolnośrodowiskowe .............................................. 88<br />
IV Nawozy i środki poprawiające właściwości gleby dopuszczone<br />
do stosowania w rolnictwie ekologicznym ................................... 113<br />
V Środki ochrony roślin zakwalifikowane do stosowania w rolnictwie<br />
ekologicznym ................................................................................ 123<br />
VI Jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym ..................... 126<br />
VII Wymogi dla elitarnego i kwalifikowanego<br />
materiału szkółkarskiego............................................................... 128<br />
VIII Minimalna obsada drzew i krzewów dla wariantów<br />
2.9/10 i 2.11/12 ............................................................................. 129<br />
IX Rośliny objęte płatnością w ramach pakietu 6.............................. 130<br />
X Sankcje .......................................................................................... 131<br />
7
1. Wspólna Polityka Rolna<br />
Polska, jako członek Unii Europejskiej, korzysta z instrumentów<br />
Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), która została ustanowiona w dniu 25<br />
marca 1957 r. Traktatem Rzymskim przez ówczesne państwa Europejskiej<br />
Wspólnoty Gospodarczej.<br />
Jest to w zasadzie jedyna wspólna polityka Unii Europejskiej, jaką uda−<br />
ło się do tej pory wypracować, w ramach której przyjęto 3 podstawowe za−<br />
sady:<br />
1. Zasada wspólnego rynku, oznaczającą swobodny przepływ produk−<br />
tów rolnych między państwami członkowskimi.<br />
2. Zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu<br />
na rynku Unii Europejskiej dla produktów rolnych, wytworzonych<br />
na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed importem.<br />
3. Zasada solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje<br />
członkowskie do partycypowania w kosztach polityki rolnej.<br />
Pierwotne cele WPR sformułowane w artykule 39 Traktatu Rzymskiego<br />
były następujące:<br />
»podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie m.in. po−<br />
stępu technologicznego,<br />
»zapewnienie ludności wiejskiej godziwych warunków życia,<br />
»stabilizacja rynków rolnych,<br />
»zapewnienie odpowiedniego poziomu zaopatrzenia w produkty rolne,<br />
»umożliwienie konsumentom zakupu produktów po niewygórowanych<br />
cenach.<br />
Powyższe cele zostały osiągnięte – powstały duże gospodarstwa, spe−<br />
cjalizujące się w określonym kierunku produkcji, wprowadzono genetycz−<br />
nie modyfikowane odmiany roślin i wysokowydajne rasy zwierząt, ulep−<br />
szono maszyny, zintensyfikowano zużycie nawozów i środków ochrony<br />
roślin.<br />
Jednakże w trakcie przemian, oprócz korzyści zauważono także zjawi−<br />
ska negatywne z punktu widzenia ekonomicznego i produkcyjnego, ale<br />
przede wszystkim środowiskowego.<br />
Pierwszą zmianą promującą rolnictwo przyjazne przyrodzie i włączenie<br />
planowania działań na rzecz ochrony środowiska była reforma McShar−<br />
ry’ego z 1992 r.<br />
W ramach tej reformy wprowadzono po raz pierwszy <strong>program</strong> rolnośro−<br />
dowiskowy, będący obowiązkowym działaniem dla wszystkich krajów<br />
członkowskich, jako główne narzędzie ochrony przyrody i środowiska ob−<br />
szarów wiejskich.<br />
Kolejne prośrodowiskowe reformy to Agenda 2000 oraz szczyt luksem−<br />
burski z 2003 r., który określa kształt Wspólnej Polityki Rolnej na lata<br />
2007−2013.<br />
9
2. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r.<br />
Reforma z Luksemburga zobowiązała państwa członkowskie do prze−<br />
prowadzenia oceny funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej, czyli tak<br />
zwanego Health Check.<br />
Przegląd WPR nie zakładał przeprowadzenia istotnych reform, jednak−<br />
że uwidocznił potrzebę dostosowania polityki do nowych, długotermino−<br />
wych wyzwań, do których należą zmiany klimatyczne, energia odnawial−<br />
na, gospodarka wodna, różnorodność biologiczna oraz działania towarzy−<br />
szące w sektorze mleczarskim i innowacyjność w zakresie pierwszych<br />
czterech wyzwań.<br />
Porozumienie osiągnięte w ramach Health Check zawiera także dwie<br />
istotne z punktu widzenia dyskusji o przyszłości WPR kwestie: zobowią−<br />
zanie Komisji Europejskiej i Rady do przeanalizowania problemu dużego<br />
zróżnicowania płatności bezpośrednich oraz przeznaczenie dla nowych<br />
państw członkowskich dodatkowych środków na zasilenie kopert płatności<br />
bezpośrednich w latach 2010−2012.<br />
Heath−Check uwidocznił potrzebę zasadniczych dostosowań WPR do<br />
nowych, długoterminowych wyzwań, otwierając jednocześnie debatę, któ−<br />
ra dotyczy przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r.<br />
Do najważniejszych wyzwań, przed którymi stanie WPR należą:<br />
»zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego w Europie i wkład<br />
w globalne bezpieczeństwo żywnościowe poprzez poprawę konku−<br />
rencyjności,<br />
»wzmocnienie pozytywnego wpływu działalności rolniczej na środowi−<br />
sko naturalne,<br />
»wsparcie dochodów gospodarstw najpełniej realizujących nowe cele<br />
i zadania WPR,<br />
»wzmocnienie rozwoju obszarów wiejskich i zapewnienie spójności te−<br />
rytorialnej w UE.<br />
W dniu 8 lipca 2010 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w spra−<br />
wie przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej, która co prawda nie ma mocy<br />
legislacyjnej, niemniej jednak odzwierciedla stanowisko eurodeputowa−<br />
nych w debacie nad reformą WPR.<br />
Parlament Europejski, mając na uwadze, że WPR powinna być nasta−<br />
wiona na zachowanie i rozwój wielofunkcyjnego, kompleksowego i zrów−<br />
noważonego rolnictwa w Europie, zauważa, że do tej pory rynek nie wyna−<br />
gradza odpowiednio rolników za ochronę środowiska naturalnego i innych<br />
dóbr publicznych, w związku z tym uważa, że Wspólna Polityka Rolna<br />
musi kłaść większy nacisk na zrównoważone rolnictwo, oferując rolnikom<br />
odpowiednie ekonomiczne zachęty do świadczenia optymalnych usług<br />
ekosystemowych i dalszego doskonalenia rzetelnego zarządzania zasobami<br />
środowiskowymi użytków rolnych w UE.<br />
10
Ponadto Parlament Europejski podkreśla, że cele te należy osiągnąć bez<br />
dodatkowych obciążeń finansowych i biurokratycznych.<br />
3. Źródła finansowania rolnictwa i obszarów wiejskich<br />
Finansowanie rolnictwa odbywa się w ramach tzw. dwóch filarów.<br />
I filar (ok. 90% całości budżetu przeznaczonego na rolnictwo) wspiera<br />
produkcję poprzez płatności bezpośrednie i rynkowe, natomiast środki po−<br />
chodzące z filaru II (10% budżetu) przeznaczone są na rozwój obszarów<br />
wiejskich, czyli działania zmierzające do poprawy jakości życia mieszkań−<br />
ców wsi, wpieranie ochrony środowiska i lokalnych zasobów kulturowych,<br />
różnicowanie produkcji w ramach gospodarstw oraz przestrzeganie okre−<br />
ślonych standardów zapewniających wyższą jakość żywności.<br />
Środki przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich pochodzą z Euro−<br />
pejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich<br />
(EFRROW), którego misją jest promocja zrównoważonego rozwoju ob−<br />
szarów wiejskich na terenie wszystkich krajów członkowskich w sposób<br />
komplementarny do instrumentów rynkowych.<br />
4. Sytuacja obszarów wiejskich w Polsce<br />
Do słabych stron polskiej wsi należą: bezrobocie, zła sytuacja dochodo−<br />
wa, ograniczony rynek pracy (w tym brak pozarolniczych miejsc pracy na<br />
obszarach wiejskich), niski stopień mobilności i trudniejszy dostęp do edu−<br />
kacji, niski stopień specjalizacji gospodarstw i rozdrobnienie struktury ob−<br />
szarowej, nieodpowiedni poziom inwestycji służących ochronie środowi−<br />
ska oraz niski poziom rozwoju infrastruktury technicznej (kanalizacja, in−<br />
frastruktura energetyczna, sieć telefoniczna i internet).<br />
Jednakże polskie rolnictwo oraz obszary wiejskie to także mocne strony<br />
i szanse rozwoju. Jedną z mocnych stron jest dość duży zasób ziemi rolnej,<br />
która co prawda nie jest najwyższej jakości, ale przy odpowiednim wspar−<br />
ciu w zakresie inwestycji w gospodarstwach rolnych, przetwórstwa i infra−<br />
struktury, potencjał ten będzie mógł być w pełni wykorzystany.<br />
11
Ogromną szansą i potencjałem jest dobry stan środowiska i zasobów<br />
przyrody. Sprzyja to tworzeniu korzystnych warunków dla rolnictwa eko−<br />
logicznego, rynku produktów tradycyjnych i regionalnych, wielokierunko−<br />
wemu rozwojowi wsi oraz działalności pozarolniczej, np. na rynku usług<br />
turystycznych i agroturystycznych oraz usług leśnych, przy produkcji na<br />
cele energetyczne itp.<br />
Pod względem przyrodniczym polska wieś na tle Unii Europejskiej wy−<br />
pada niezwykle bogato. Tym bogactwem są przede wszystkim tradycyjne<br />
metody gospodarowania, rodzime rasy zwierząt i roślin, ale także urozma−<br />
icony krajobraz, stwarzający korzystne warunki dla dziko żyjących zwie−<br />
rząt i roślin.<br />
Duże możliwości rozwojowe niesie za sobą również przemysł rolno−<br />
spożywczy, zarówno ze strony udziału w PKB 1 , jak i możliwości tworze−<br />
nia nowych miejsc pracy oraz zagospodarowania wielu dziedzin produkcji<br />
rolnej.<br />
5. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich<br />
Każdy z krajów członkowskich zobowiązany jest do opracowania stra−<br />
tegicznego dokumentu, określającego cele, priorytety oraz zasady wspiera−<br />
nia rozwoju obszarów wiejskich.<br />
W Polsce pierwszym takim dokumentem był Plan Rozwoju Obszarów<br />
Wiejskich przygotowany na lata 2004−2006 przez Ministerstwo Rolnictwa<br />
i Rozwoju Wsi i zatwierdzony przez Komisję Europejską. Natomiast poli−<br />
tyka strukturalna realizowana była w ramach Sektorowego Programu Ope−<br />
racyjnego.<br />
Obecnie oba <strong>program</strong>y zostały połączone w jeden − Program Rozwoju<br />
Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007−2013.<br />
Nowa polityka rozwoju obszarów wiejskich, w ramach priorytetowych<br />
kierunków wsparcia obszarów wiejskich, zdefiniowała 4 osie:<br />
»oś gospodarcza, której celem jest poprawa konkurencyjności sektora<br />
leśnego i rolnego,<br />
»oś środowiskowa ma za zadanie poprawę środowiska naturalnego<br />
i obszarów wiejskich,<br />
»oś społeczna, która zakłada dywersyfikację ekonomiczną obszarów<br />
wiejskich i podniesienie jakości życia na tych obszarach,<br />
»LEADER.<br />
1<br />
PKB − jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego.<br />
12
6. Program rolnośrodowiskowy<br />
Program rolnośrodowiskowy jest jednym z działań osi środowiskowej<br />
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.<br />
Podstawowym celem <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego jest ochrona śro−<br />
dowiska przyrodniczego, a szczególności:<br />
»utrzymanie w odpowiednim, niepogorszonym stanie cennych siedlisk<br />
użytkowanych rolniczo lub przywrócenie ich walorów,<br />
»promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania,<br />
»odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód,<br />
»kształtowanie struktury krajobrazu,<br />
»ochrona lokalnych odmian roślin oraz lokalnych ras zwierząt gospodarskich.<br />
Program rolnośrodowiskowy jest zobowiązaniem 5 – letnim, podczas<br />
którego rolnicy otrzymują płatności będące rekompensatą za utracony do−<br />
chód, dodatkowo poniesione koszty oraz koszty transakcyjne.<br />
Beneficjentem tego działania może być osoba fizyczna, prawna lub jed−<br />
nostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, którym został<br />
nadany numer ewidencyjny (numer nadaje Agencja Restrukturyzacji i Mo−<br />
dernizacji Rolnictwa).<br />
Warunkiem przystąpienia do <strong>program</strong>u jest:<br />
»posiadanie co najmniej 1 ha gruntów rolnych,<br />
»opracowanie, przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego planu dzia−<br />
łalności rolnośrodowiskowej (lista doradców rolnośrodowiskowych<br />
i ekspertów przyrodniczych znajduje się stronie www.cdr.gov.pl<br />
w zakładce REJESTRACJA, BAZY DORADCÓW),<br />
»przestrzeganie niepłatnych, minimalnych wymogów dotyczących sto−<br />
sowania nawozów i środków ochrony roślin (ZAŁĄCZNIK I),<br />
»przestrzegania zasad dobrej kultury rolnej (ZALĄCZNIK II),<br />
»przestrzeganie zasad wzajemnej zgodności (cross compliance),<br />
»przestrzeganie wymogów wynikających z realizacji poszczególnych<br />
pakietów i wariantów,<br />
»zachowanie w gospodarstwie wszystkich trwałych użytków zielonych<br />
oraz elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo,<br />
»prowadzenie rejestru działalności rolnośrodowiskowej.<br />
Płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje do działek rolnych położo−<br />
nych na obszarach narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu po−<br />
chodzącymi ze źródeł rolniczych (OSN), jeżeli na działkach tych realizo−<br />
wane są pakiety, których wymogi pokrywają się z wymogami <strong>program</strong>ów<br />
działań, mających na celu ograniczenie odpływu azotu.<br />
Wnioski składa się w terminie od 15 marca do 15 maja każdego roku<br />
w biurze powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,<br />
przez cały okres trwania <strong>program</strong>u (pierwszy wniosek – zgłoszeniowy oraz<br />
kolejne – kontynuacyjne).<br />
13
6.1 Kontrole<br />
Program rolnośrodowiskowy, podobnie jak wszystkie działania finanso−<br />
wane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, podlega kontro−<br />
lom przeprowadzanym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji<br />
Rolnictwa.<br />
Kontrola na miejscu musi zostać poprzedzona powiadomieniem rolnika,<br />
przy czym powiadomienie nie powinno mieć miejsca wcześniej niż 48 go−<br />
dzin przed planowaną kontrolą (jedynie w uzasadnionych przypadkach po−<br />
wiadomienie może odbyć się nie wcześniej niż 14 dni przed planowaną<br />
kontrolą).<br />
Ze względu na to, iż kontrole w ramach PROW przeprowadzane są<br />
w sposób jawny, przy udziale beneficjenta lub osoby przez niego upoważ−<br />
nionej (obowiązkowe jest upoważnienie pisemne), rolnik lub osoba upo−<br />
ważniona ma prawo zaproponować inny termin kontroli. W przypadku<br />
niemożności ustalenia terminu pasującego obu stronom, Agencja może<br />
przeprowadzić kontrolę w terenie bez obecności beneficjenta, niemniej<br />
jednak po tym konieczne jest spotkanie z rolnikiem, w celu skontrolowania<br />
dokumentacji.<br />
Inspektorzy przed przystąpieniem do kontroli powinni okazać imienne<br />
upoważnienie do jej przeprowadzenia.<br />
Podczas kontroli inspektorzy maja prawo do wstępu na teren całego go−<br />
spodarstwa, żądania pisemnych lub ustnych informacji na temat przedmio−<br />
tu kontroli oraz wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kon−<br />
troli i sporządzania z nich odpisów, wyciągów i kopii.<br />
14
Kontrola na miejscu w ramach <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego obej−<br />
muje:<br />
»pomiar co najmniej 50% zadeklarowanej powierzchni,<br />
»sprawdzenie zadeklarowanych upraw,<br />
»sprawdzenie przestrzegania wymogów dobrej kultury rolnej,<br />
»sprawdzenie minimalnych wymogów dotyczących stosowania nawo−<br />
zów i środków ochrony roślin oraz innych odpowiednich wymogów<br />
obowiązkowych,<br />
»sprawdzenie, czy rolnik realizuje wymogi poszczególnych pakietów<br />
i wariantów,<br />
»sprawdzenie, czy rolnik posiada plan działalności rolnośrodowiskowej<br />
oraz kontrola zawartości planu po kątem zgodności z wnioskiem rol−<br />
nośrodowiskowym i stanem faktycznym,<br />
»sprawdzenie, czy rolnik posiada i prowadzi rejestr działalności rolno−<br />
środowiskowej oraz weryfikacja zapisów rejestru.<br />
Dowodem potwierdzającym zastany stan upraw oraz posiadanie wyma−<br />
ganej dokumentacji są fotografie wykonane przez zespół przeprowadzają−<br />
cy kontrolę.<br />
Po zakończeniu kontroli inspektor sporządza pisemny raport z czynno−<br />
ści kontrolnych w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach – po jednym<br />
dla kontrolującego i kontrolowanego.<br />
W trakcie sporządzania raportu rolnik ma prawo wnosić do niego pi−<br />
semne uwagi i zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem.<br />
W przypadkach, gdy raport z czynności kontrolnych nie jest przekazy−<br />
wany rolnikowi bezpośrednio po zakończeniu czynności kontrolnych, jest<br />
dostarczany za pośrednictwem poczty w terminie 14 dni od daty zakończe−<br />
nia kontroli. Po otrzymaniu raportu pocztą, rolnik ma 7 dni na wniesienie<br />
uzasadnionych uwag i zastrzeżeń.<br />
7. Pakiety i warianty oraz stawki płatności<br />
Program rolnośrodowiskowy składa się z 9 pakietów, dzielących się na<br />
49 wariantów. W jednym gospodarstwie można realizować dowolną liczbę<br />
pakietów, przy czym należy pamiętać, iż niektóre pakiety wykluczają się<br />
ze względu na pokrywające się wymogi.<br />
Dla części pakietów wprowadzono degresywność, tzn. zmniejszenie<br />
płatności w zależności od wielkości gospodarstwa.<br />
Należy pamiętać, iż <strong>program</strong> rolnośrodowiskowy, jako zobowiązanie<br />
5 – letnie, nie powinien podlegać zmianie, za wyjątkiem kilku, ściśle okre−<br />
ślonych przypadków:<br />
»jednorazowe zwiększenie powierzchni użytków rolnych w drugim lub<br />
trzecim roku trwania zobowiązania, pod warunkiem, że zwiększenie<br />
będzie dotyczyło gruntów, na których będzie realizowany pakiet 4 lub 5<br />
15
16<br />
Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na<br />
lub poza obszarami Natura 2000 lub pakietu 6 Zachowanie zagrożo−<br />
nych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie,<br />
»jednorazowe dodanie w drugim lub trzecim roku realizacji zobowiąza−<br />
nia pakietu 4 lub 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk<br />
przyrodniczych na lub poza obszarami Natura 2000 lub pakietu 6 Za−<br />
chowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie lub<br />
pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt<br />
w rolnictwie,<br />
»zmniejszenie lub zwiększenie powierzchni użytków rolnych, na któ−<br />
rych zobowiązanie rolnośrodowiskowe jest realizowane, na gruntach<br />
będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia realizacji progra−<br />
mu ze względu na:<br />
» zmianę miejsca uprawy roślin w ramach wariantów 6.1 Produkcja<br />
towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych, 6.2 Produkcja na−<br />
sienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych, 6.3 Pro−<br />
dukcja nasienna na zlecenie banku genów oraz wszystkich wa−<br />
riantów pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne,<br />
» przemienne stosowanie wsiewek polonowych lub międzyplonów<br />
na różnych działkach rolnych w ramach pakietu 8 Ochrona gleb<br />
i wód,<br />
»zwiększenie liczby zwierząt w ramach pakietu 7 Zachowanie zagrożo−<br />
nych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie,<br />
»zmiana wariantów pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne i pakietu 8 Och−<br />
rona gleb i wód na gruntach będących w posiadaniu rolnika w dniu<br />
rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego.<br />
W ramach <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego na lata 2007−2013 dostępne<br />
są następujące pakiety i warianty:
Wszystkie zasady dotyczące przystąpienia i realizacji <strong>program</strong>u rolno−<br />
środowiskowego reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju<br />
Wsi z dnia 10 marca 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szcze−<br />
gółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach<br />
działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju<br />
Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 (ZAŁĄCZNIK III).<br />
Łączenie pakietów/wariantów<br />
W jednym gospodarstwie na tej samej powierzchni nie można łączyć<br />
następujących pakietów/wariantów:<br />
»Pakiet 1 Rolnictwo zrównoważone z Pakietem 2 Rolnictwo ekolo−<br />
giczne,<br />
»Pakiet 2 Rolnictwo ekologiczne z Pakietem 1 Rolnictwo zrównowa−<br />
żone oraz Pakietem 8. Ochrona gleb i wód,<br />
»Pakiet 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone z Pakietem 4 i 5 Ochrona<br />
zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na i poza<br />
obszarami Natura 2000.<br />
Od 2011 roku nowi beneficjenci, a więc ci, którzy do <strong>program</strong>u rol−<br />
nośrodowiskowego 2007−2013 przystępują po raz pierwszy, nie będą<br />
mogli łączyć:<br />
»Pakietu 4 i 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przy−<br />
rodniczych na i poza obszarami Natura 2000 z wariantem 2.3/2.4<br />
Trwałe użytki zielone Pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne.<br />
7.1 Rolnictwo zrównoważone<br />
Rolnictwo zrównoważone to połączenie różnych metod produkcji z na−<br />
wożeniem, wielkością uzyskiwanego plonu, efektami ekonomicznymi,<br />
społecznymi i ochroną środowiska. Celem tego pakietu jest zachęcenie rol−<br />
18
ników do zrównoważonego sposobu gospodarowania, który polega na ra−<br />
cjonalnym wykorzystaniu zasobów przyrody i ograniczeniu negatywnego<br />
wpływu rolnictwa na środowisko.<br />
Istotą rolnictwa zrównoważonego jest konieczność stosowania prawi−<br />
dłowego następstwa i doboru roślin oraz planu nawożenia, co pozwala na<br />
ograniczenie rozwoju agrofagów, redukcję zachwaszczenia oraz zmniej−<br />
szenie strat azotu.<br />
W pakiecie rolnictwo zrównoważone obowiązuje degresywność:<br />
»100% płatności przy powierzchni do 100 ha,<br />
»50% płatności przy powierzchni od 100,01 do 200 ha,<br />
»10% płatności przy powierzchni powyżej 200 ha.<br />
Wymogi pakietu:<br />
»konieczność realizacji pakietu na obszarze całego gospodarstwa,<br />
»płatność przysługuje tylko do gruntów ornych, pomimo konieczności<br />
realizacji na obszarze całego gospodarstwa, a więc również na trwa−<br />
łych użytkach zielonych,<br />
»przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin, z zastosowa−<br />
niem co najmniej 3 gatunków roślin w danym roku, przy czym każdy<br />
z gatunków musi być z innej grupy, z wyłączeniem roślin wieloletnich,<br />
»coroczne opracowywanie planu nawozowego opartego na bilansie<br />
azotu oraz aktualnych wynikach chemicznej analizy gleby (wyniki<br />
analiz glebowych są ważne przez 4−6 lat), z określeniem zawartości<br />
fosforu, potasu, magnezu i potrzeb wapnowania gleby oraz realizacja<br />
planu nawozowego,<br />
»koszenie w terminie do 31 lipca lub wypasanie w okresie wegetacyj−<br />
nym na trwałych użytkach zielonych oraz usunięcie lub złożenie<br />
w stogi ściętej biomasy w terminie 2 tygodni po pokosie, a w uzasad−<br />
nionych przypadkach w terminie późniejszym, jednak niezwłocznie<br />
po ustaniu przyczyn, ze względu na które dotrzymanie terminu dwu−<br />
tygodniowego nie było możliwe,<br />
»nieprzekraczanie maksymalnego poziomu nawożenia, który wynosi<br />
120 kg/N/ha dla trwałych użytków zielonych oraz 170 kg/N/ha dla<br />
gruntów ornych,<br />
»niestosowanie osadów ściekowych.<br />
7.2 Rolnictwo ekologiczne<br />
Rolnictwo ekologiczne to specyficzny system gospodarowania, który<br />
zakłada zrównoważenie produkcji roślinnej ze zwierzęcą, przy zastosowa−<br />
niu środków naturalnych. Podstawowe cele rolnictwa ekologicznego to:<br />
»zachowanie wysokiego poziomu próchnicy, która warunkuje żyzność<br />
gleby,<br />
»utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku produkcji rolniczej,<br />
19
»dążenie do zamknięcia obiegu materii w gospodarstwie poprzez zrów−<br />
noważenie produkcji roślinnej ze zwierzęcą.<br />
Najważniejsze zasady rolnictwa ekologicznego to:<br />
»zakaz stosowania nawozów sztucznych oraz chemicznych środków<br />
ochrony roślin,<br />
»można stosować nawozy naturalne i organiczne, pochodzące z wła−<br />
snego gospodarstwa lub innego gospodarstwa ekologicznego oraz na−<br />
wozy i środki poprawiające właściwości gleby dopuszczone do stoso−<br />
wania w rolnictwie ekologicznym (ZAŁĄCZNIK IV),<br />
»można stosować środki ochrony roślin zakwalifikowane do stosowa−<br />
nia w rolnictwie ekologicznym (ZAŁACZNIK V),<br />
»płodozmian powinien być urozmaicony i odpowiednio dobrany,<br />
z uwzględnieniem roślin motylkowatych, wsiewek i międzyplonów,<br />
»materiał siewny i sadzeniowy powinien być reprodukowany w gospo−<br />
darstwie ekologicznym, a w przypadku braku takiego materiału nale−<br />
ży wystąpić o zgodę na zastosowanie materiału konwencjonalnego do<br />
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa,<br />
»zwierzęta muszą mieć stały dostęp do wybiegów, zakazany jest uwię−<br />
ziowy system trzymania zwierząt,<br />
»żywienie zwierząt powinno być oparte na paszach pochodzących<br />
z własnego gospodarstwa,<br />
»stosowanie nieekologicznych materiałów paszowych pochodzenia ro−<br />
ślinnego, zwierzęcego lub mineralnego, dodatków paszowych, nie−<br />
których produktów używanych w żywieniu zwierząt oraz substancji<br />
pomocniczych w przetwórstwie dozwolone jest tylko w określonych<br />
przypadkach,<br />
»zakaz stosowania organizmów genetycznie modyfikowanych.<br />
Szczegółowe zasady rolnictwa ekologicznego reguluje ustawa o rol−<br />
nictwie ekologicznym z dnia 25 czerwca 2009 r., Rozporządzenie Rady<br />
(WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. sprawie produkcji ekolo−<br />
gicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporzą−<br />
dzenie 2092/91 oraz Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia<br />
5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania roz−<br />
porządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicz−<br />
nej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produk−<br />
cji ekologicznej, znakowania i kontroli.<br />
W celu przystąpienia do systemu rolnictwa ekologicznego należy wy−<br />
pełnić formularz „Zgłoszenie podjęcia działalności w zakresie rolnictwa<br />
ekologicznego” i wysłać go wybranej jednostki certyfikującej (ZAŁĄCZ−<br />
NIK VI), a następnie każdego roku poddawać się kontroli przeprowadza−<br />
nej przez jednostkę.<br />
20
W pakiecie rolnictwo ekologiczne każdy z wariantów dziali się na wa−<br />
riant w okresie przestawiania oraz wariant dla którego zakończono okres<br />
przestawiania – jest to spowodowane tym, iż zanim gospodarstwo otrzyma<br />
status gospodarstwa ekologicznego (a tym samym certyfikat), musi przejść<br />
tzw. okres przestawiania (konwersji). Okres przestawiania trwa 2 lata<br />
w przypadku wszystkich upraw polowych oraz trwałych użytków zielo−<br />
nych i 3 lata w przypadku upraw sadowniczych i jagodowych, przy czym<br />
okres ten może ulec skróceniu lub wydłużeniu, o czym decyduje jednostka<br />
certyfikująca. W okresie konwersji płatność rolnośrodowiskowa jest pod−<br />
wyższona ze wzglądu na wyższe nakłady związane z przestawianiem go−<br />
spodarstwa na produkcję metodami ekologicznymi.<br />
Należy jednak pamiętać, iż pomimo skrócenia lub wydłużenia okresu<br />
przestawiania, ARiMR wypłaca podwyższoną stawkę tylko przez 2 (uprawy<br />
polowe i trwałe użytki zielone) lub 3 lata (uprawy sadownicze i jagodowe).<br />
W pakiecie rolnictwo ekologiczne obowiązuje degresywność:<br />
»100% płatności przy powierzchni do 100 ha,<br />
»50% płatności przy powierzchni od 100,01 do 200 ha,<br />
»10% płatności przy powierzchni powyżej 200 ha.<br />
Wymogi pakietu:<br />
»prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z zasadami określonymi<br />
w przepisach o rolnictwie ekologicznym (ustawa o rolnictwie ekolo−<br />
gicznym, Rozporządzenie Rady nr 834/2007 oraz Rozporządzenie<br />
Komisji nr 889/2008),<br />
»prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą<br />
rolną, przy zachowaniu należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin<br />
i ochronę gleby,<br />
21
»dla wariantów 2.9/10 i 2.11/12 uprawy sadownicze i jagodowe –<br />
wszystkie drzewa i krzewy muszą spełniać wymagania dotyczące wy−<br />
sokości, grubości i średnicy elitarnego i kwalifikowanego materiału<br />
szkółkarskiego (ZAŁĄCZNIK VII) określone w przepisach w spra−<br />
wie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania oraz jakości<br />
materiału siewnego (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju<br />
Wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań doty−<br />
czących wytwarzania i jakości materiału siewnego – Dz. U. z 2007 r.<br />
nr 29, poz. 189),<br />
»dla wariantów 2.9/10 i 2.11/12 uprawy sadownicze i jagodowe –<br />
utrzymanie minimalnej obsady drzew i krzewów (ZAŁĄCZNIK<br />
VIII),<br />
»dla wariantów 2.9/10 i 2.11/12 uprawy sadownicze i jagodowe – wy−<br />
konanie na plantacji zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych,<br />
»wariantów 2.9/10 i 2.11/12 nie można realizować na gruntach, na któ−<br />
rych nie powinno się uprawiać drzew lub winorośli ze względu na ist−<br />
niejący na tych gruntach system melioracji wodnych,<br />
»dla wariantu 2.3/4 trwałe użytki zielone – koszenie w terminie do 31<br />
lipca lub wypasanie w okresie wegetacyjnym na trwałych użytkach<br />
zielonych oraz usunięcie lub złożenie w stogi ściętej biomasy w ter−<br />
minie 2 tygodni po pokosie, a w uzasadnionych przypadkach w termi−<br />
nie późniejszym, jednak niezwłocznie po ustaniu przyczyn, ze wzglę−<br />
du na które dotrzymanie terminu dwutygodniowego nie było możli−<br />
we,<br />
»dla wariantów 2.1/2 uprawy rolnicze, 2.3/4 trwałe użytki zielone,<br />
2.5/6 – uprawy warzywne i 2.7/8 uprawy zielarskie – przeznaczenie<br />
plonu na pasze, do bezpośredniego spożycia przez ludzi, do przetwór−<br />
stwa, do kompostowania lub przekazanie do innych gospodarstw.<br />
7.3 Ekstensywne trwałe użytki zielone<br />
Walory przyrodnicze półnaturalnych użytków zielonych oraz ich bogac−<br />
two gatunkowe doceniono dopiero na początku XX wieku, kiedy to łąki<br />
i pastwiska użytkowane były jeszcze w sposób ekstensywny.<br />
Niestety z czasem intensyfikacja rolnictwa spowodowała znaczny spa−<br />
dek poziomu różnorodności biologicznej, ponieważ użytki zielone zaczęto<br />
osuszać, zwiększono poziom nawożenia, przyspieszono terminy wykony−<br />
wania sianokosów oraz zwiększono liczbę pokosów.<br />
Z drugiej jednak strony nadmierna ekstensyfikacja, czyli nieregularne<br />
koszenie lub jego brak oraz zbyt mała obsada zwierząt sprawiają, że na<br />
trwałych użytkach zielonych zaczyna się naturalna sukcesja roślinności<br />
ziołoroślowej oraz drzew i krzewów, co z kolei przyczynia się do spadku<br />
bioróżnorodności.<br />
22
Dlatego też, aby zachować jak największe bogactwo flory i fauny na<br />
użytkach zielonych, niezmiernie ważne jest ich odpowiednie zagospodaro−<br />
wanie.<br />
Celem pakietu jest ekstensyfikacja użytkowania, polegająca na ograni−<br />
czeniu nawożenia, liczby pokosów oraz wypasu do poziomu, który pozwo−<br />
li na poprawę warunków bytowania gatunków zwierząt i roślin typowych<br />
dla użytków zielonych.<br />
W pakiecie ekstensywne trwałe użytki zielone obowiązuje degresywność:<br />
» 100% płatności przy powierzchni do 10 ha,<br />
» 75% płatności przy powierzchni od 10,01 – 50 ha,<br />
» 50% płatności przy powierzchni od 50,01 do 100 ha,<br />
» 10% płatności przy powierzchni powyżej 100 ha.<br />
Dla pakietu ekstensywne trwałe użytki zielone dopuszcza się dowolny<br />
sposób użytkowania: kośny, pastwiskowy, kośno−pastwiskowy.<br />
W 2011 r. dla beneficjentów przystępujących do <strong>program</strong>u po raz<br />
pierwszy, pakiet 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone będzie dostępny<br />
tylko na obszarach Natura 2000.<br />
Przez nowych beneficjentów rozumie się:<br />
»rolników, którzy zakończyli <strong>program</strong> rolnośrodowiskowy realizowany<br />
w ramach PROW 2004−2006 i rozpoczynają realizację <strong>program</strong>u<br />
w ramach PROW 2007−2013,<br />
»rolników, którzy realizują co najmniej 3 lata <strong>program</strong> rolnośrodowi−<br />
skowy w ramach PROW 2004−2006 i, przy zachowaniu wszystkich<br />
zasad, przechodzą na <strong>program</strong> rolnośrodowiskowy realizowany w ra−<br />
mach PROW 2007−2013,<br />
»rolników, którzy po raz pierwszy przystępują do <strong>program</strong>u rolnośro−<br />
dowiskowego realizowanego w ramach PROW 2007−2013.<br />
Szczegółowe zasady dotyczące możliwości przejścia ze „starego” progra−<br />
mu rolnośrodowiskowego na „nowy” zostały określone w rozporządzeniu.<br />
Wymogi pakietu:<br />
Wspólne dla wszystkich rodzajów użytkowania:<br />
»zakaz wapnowania, chyba że wapnowanie nie wpłynie niekorzystnie<br />
na środowisko i realizację celów pakietu (wapnowanie należy uzgod−<br />
nić z doradcą, który musi wpisać do planu działalności rolnośrodowi−<br />
skowej uzasadnienie dla ewentualnego wapnowania),<br />
»ograniczone nawożenie azotem do 60 kg/ha na rok,<br />
»całkowity zakaz nawożenia azotem na obszarach nawożonych przez<br />
namuły rzeczne,<br />
»zakaz wałowania, przeorywania oraz podsiewania,<br />
»włókowanie dopuszczone w okresie od 1 września do 31 marca,<br />
»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych,<br />
23
»zakaz stosowania środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego<br />
i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów, pod warunkiem, że<br />
chwasty będą niszczone za pomocą odpowiedniego sprzętu (np. ma−<br />
zacze herbicydowe),<br />
»zakaz budowy i rozbudowy urządzeń melioracji wodnych szczegóło−<br />
wych tworzących system melioracji wodnych, z wyjątkiem urządzeń<br />
mających na celu utrzymanie lub poprawę wartości przyrodniczej (za−<br />
kaz ten nie dotyczy bieżącej konserwacji rowów).<br />
Wymogi przy kośnym użytkowaniu trwałych użytków zielonych:<br />
»koszenie w terminie od 1 czerwca do 30 września,<br />
»wykonanie nie więcej niż 2 pokosów w ciągu roku,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, przy<br />
czym każdego roku fragment niekoszony powinien znajdować się<br />
w innym miejscu,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni.<br />
24
Wymogi przy użytkowaniu pastwiskowym:<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt od 0,5 do 1 DJP i maksy−<br />
malnym obciążeniu 5 t/ha (10 DJP),<br />
»na obszarach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po<br />
ustąpieniu wód,<br />
»dopuszcza się całoroczny wypas koni huculskich i koników polskich,<br />
natomiast w przypadku innych zwierząt dopuszcza się całoroczny<br />
wypas, o ile nie wpłynie to niekorzystnie na zwierzęta oraz środowi−<br />
sko (całoroczny wypas zwierząt innych niż hucuły i koniki polskie<br />
musi być skonsultowany z doradcą i odnotowany – wraz z uzasadnie−<br />
niem – w planie działalności rolnośrodowiskowej),<br />
»wykaszanie niedojadów możliwe jest tylko w sierpniu i wrześniu.<br />
Wymogi przy użytkowaniu przemiennym, kośno−pastwiskowym:<br />
»koszenie w terminie od 1 czerwca do 30 września,<br />
»wykonanie nie więcej niż 2 pokosów w ciągu roku,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, przy<br />
czym każdego roku fragment niekoszony powinien znajdować się<br />
w innym miejscu,<br />
25
26<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt od 0,3 DJP i maksymal−<br />
nym obciążeniu 5 t/ha(10 DJP),<br />
»na obszarach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po<br />
ustąpieniu wód,<br />
»dopuszcza się całoroczny wypas koni huculskich i koników polskich,<br />
natomiast w przypadku innych zwierząt dopuszcza się całoroczny<br />
wypas, o ile nie wpłynie to niekorzystnie na zwierzęta oraz środowi−<br />
sko (całoroczny wypas zwierząt innych niż hucuły i koniki polskie<br />
musi być skonsultowany z doradcą i odnotowany – wraz z uzasadnie−<br />
niem – w planie działalności rolnośrodowiskowej),<br />
»wykaszanie niedojadów możliwe jest tylko w sierpniu i wrześniu.<br />
7.4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych<br />
na i poza obszarami Natura 2000<br />
Pakiet ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodni−<br />
czych może być realizowany na trwałych użytkach zielonych, charaktery−<br />
zujących się odpowiednimi walorami przyrodniczymi. Wyjątek stanowi tu<br />
wariant 4.10 i 5.10 użytki przyrodnicze, który obejmuje także siedliska<br />
niebędące gruntami rolnymi i niepełniące żadnej funkcji produkcyjnej.
Warunkiem przystąpienia do pakietu jest posiadanie dokumentacji przy−<br />
rodniczej, wykonanej przez eksperta ornitologa (wariant ochrona siedlisk lę−<br />
gowych ptaków) lub botanika (pozostałe warianty) w roku składania wnio−<br />
sku lub na rok przed przystąpieniem do pakietu. Lista ekspertów posiadają−<br />
cych uprawnienia do wykonywania takich ekspertyz znajduje się na stronie<br />
www.cdr.gov.pl w zakładce REJESTRACJA, BAZY DORADCÓW.<br />
Koszty sporządzenia ekspertyzy zwracane są beneficjentom wraz<br />
z pierwszą płatnością rolnośrodowiskową w następującej wysokości:<br />
» do 1 ha – 500 zł,<br />
» od 1,01 do 5 ha – 1000 zł,<br />
» od 5,01 do 20 ha – 2000 zł,<br />
» od 20,01 do 50 ha – 3000 zł,<br />
» powyżej 50,01 ha – 4000 zł.<br />
W tym pakiecie degresywność nie występuje.<br />
Wymogi ogólne dla całego pakietu:<br />
»zakaz przeorywania, wałowania, podsiewania,<br />
»włókowanie dopuszczone w okresie od 1 września do 31 marca,<br />
»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych,<br />
»zakaz stosowania środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego<br />
i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów, pod warunkiem, że<br />
chwasty będą niszczone za pomocą odpowiedniego sprzętu (np. ma−<br />
zacze herbicydowe),<br />
»zakaz budowy i rozbudowy urządzeń melioracji wodnych szczegóło−<br />
wych tworzących system melioracji wodnych, z wyjątkiem urządzeń<br />
mających na celu utrzymanie lub poprawę wartości przyrodniczej (za−<br />
kaz ten nie dotyczy bieżącej konserwacji rowów).<br />
Uwaga: ekspert przyrodniczy może uszczegółowić zadania związane<br />
z wdrażaniem poszczególnych wariantów oraz zalecić dodatkowe zadania do−<br />
tyczące zachowania stwierdzonego siedliska, przy czym zalecenia i uszczegó−<br />
łowienia nie mogą wykraczać poza wymogi określone w <strong>program</strong>ie rolnośro−<br />
dowiskowym. Przy formułowaniu zaleceń i uszczegółowień ekspert powinien<br />
kierować się wymogami ekologicznymi stwierdzonych gatunków ptaków oraz<br />
koniecznością ograniczenia rozwoju niepożądanych ekspansywnych gatun−<br />
ków roślin. Natomiast w przypadku gospodarstw położonych na obszarach<br />
chronionych ekspert może zaostrzyć wymogi, nawet jeżeli wykraczają one<br />
poza wymogi <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego, przy czym zaostrzenia te<br />
muszą mieć odzwierciedlenie w planie ochrony danego obszaru chronionego.<br />
Wymogi planów ochrony, planów zadań ochronnych oraz celów ochrony są<br />
nadrzędne nad wymogami <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego.<br />
W związku z powyższym należy dokładnie zapoznać się z dokumen−<br />
tacją przyrodniczą, aby uniknąć ewentualnych sankcji za nieprze−<br />
strzeganie wymogów zaleconych przez eksperta.<br />
27
7.4.1 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków<br />
Celem tego wariantu jest ochrona ptaków związanych z trwałymi<br />
użytkami zielonymi oraz ich siedlisk. O zakwalifikowaniu do wariantu<br />
decydują tylko te gatunki kluczowe, wobec których można stwierdzić<br />
gniazdowanie pewne, prawdopodobne lub możliwe: błotniak łąkowy,<br />
derkacz, kszyk, dubelt, biegus zmienny, rycyk, kulik wielki, czajka,<br />
krwawodziób, wodniczka. Za terytorium lęgowe 1 pary ptaków przyj−<br />
muje się maksymalną powierzchnię 10 ha, w związku z czym przy<br />
większych powierzchniach potrzebne jest stwierdzenie większej liczby<br />
ptaków.<br />
W wariancie ochrona siedlisk lęgowych ptaków trwałe użytki zielone<br />
można użytkować jako łąki, pastwiska lub w sposób kośno−pastwiskowy,<br />
przy czym należy brać pod uwagę zalecenia eksperta, ponieważ niektóre<br />
ptaki preferują wypas (czajka, krwawodziób, rycyk, kulik wielki, biegus<br />
zmienny), niektóre zaś zdecydowanie częściej wybierają łąki koszone<br />
(derkacz, błotniak łąkowy).<br />
Wymogi ogólne wariantu:<br />
»zakaz wapnowania, chyba że wapnowanie nie wpłynie niekorzystnie<br />
na środowisko i realizację celów pakietu (wapnowanie należy uzgod−<br />
nić z doradcą, który musi wpisać do planu działalności rolnośrodowi−<br />
skowej uzasadnienie dla ewentualnego wapnowania),<br />
»ograniczone nawożenie azotem do 60 kg/ha na rok,<br />
»całkowity zakaz nawożenia azotem na obszarach nawożonych przez<br />
namuły rzeczne,<br />
»zakaz stosowania jakichkolwiek zabiegów agrotechnicznych i pielę−<br />
gnacyjnych w okresie od 1 kwietnia do 1 sierpnia.<br />
Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośnym:<br />
»koszenie w terminie od 1 sierpnia do 30 września,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej,<br />
a w przypadku występowania wodniczki 30−50%, przy czym każdego<br />
roku fragment niekoszony powinien znajdować się w innym miejscu,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni.<br />
28
Wymogi wariantu przy użytkowaniu pastwiskowym:<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt 0,5 DJP w okresie do 20<br />
lipca, a po 20 lipca przy obsadzie 0,5 − 1 DJP i maksymalnym obcią−<br />
żeniu 5 t/ha (10 DJP),<br />
»na obszarach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po<br />
ustąpieniu wód,<br />
»dopuszcza się całoroczny wypas koni huculskich i koników polskich,<br />
natomiast w przypadku innych zwierząt dopuszcza się całoroczny<br />
wypas, o ile nie wpłynie to niekorzystnie na zwierzęta oraz środowi−<br />
sko (całoroczny wypas zwierząt innych niż hucuły i koniki polskie<br />
musi być skonsultowany z doradcą i/lub ekspertem i odnotowany –<br />
wraz z uzasadnieniem – w planie działalności rolnośrodowiskowej),<br />
»wykaszanie niedojadów możliwe jest tylko w sierpniu i wrześniu.<br />
Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośno−pastwiskowym:<br />
»koszenie w terminie od 1 sierpnia do 30 września,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej,<br />
a w przypadku występowania wodniczki 30−50%, przy czym każdego<br />
roku fragment niekoszony powinien znajdować się w innym miejscu,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
Czajka – jeden<br />
z gatunków<br />
kluczowych<br />
29
Pokląskwa – jeden z gatunków towarzyszących<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt 0,2 DJP i maksymalnym<br />
obciążeniu 5 t/ha (10 DJP),<br />
»na obszarach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po<br />
ustąpieniu wód,<br />
»dopuszcza się całoroczny wypas koni huculskich i koników polskich,<br />
natomiast w przypadku innych zwierząt dopuszcza się całoroczny<br />
wypas, o ile nie wpłynie to niekorzystnie na zwierzęta oraz środowi−<br />
sko (całoroczny wypas zwierząt innych niż hucuły i koniki polskie<br />
musi być skonsultowany z doradcą i/lub ekspertem i odnotowany –<br />
wraz z uzasadnieniem – w planie działalności rolnośrodowiskowej),<br />
»wykaszanie niedojadów możliwe jest tylko w sierpniu i wrześniu.<br />
7.4.2 Mechowiska<br />
Mechowiska to zbiorowiska łąk bagiennych, porośnięte niskimi turzy−<br />
cami i mszakami, które występują na torfowiskach zasilanych wodą grun−<br />
tową. Według typologii łąkarskiej określane są jako bielawy właściwe<br />
i bielawy podtopione. Łąki te skupiają wiele rzadkich gatunków roślin oraz<br />
są miejscem bytowania specyficznej ornitofauny.<br />
Za niezwykle cenne i rzadkie uznawane są mechowiska wapieniolubne,<br />
natomiast częściej spotykane mechowiska kwaśne, na skutek osuszania<br />
i zaniechania koszenia także stają się coraz rzadsze.<br />
30
Tradycyjne użytkowanie mechowisk polegało na koszeniu ich raz w ro−<br />
ku lub co 2 lata, w zależności od warunków wodnych. Zaniechanie takiego<br />
użytkowania prowadzi do sukcesji roślinności niepożądanej, w kierunku<br />
szuwarów lub zbiorowisk leśnych.<br />
Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu to: szeroko ujęte<br />
związki Caricion davallianae, Caricion nigrae, część Caricion lasiocar−<br />
pae oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zostanie udokumen−<br />
towana obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na typach sie−<br />
dlisk określonych według klasyfikacji Natura 2000:<br />
a) torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140) (oprócz zbiorowisk ze<br />
związku Rhynchosporion),<br />
b) górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzyco−<br />
wisk i mechowisk (7230),<br />
c) torfowiska nakredowe (7210) należące do Caricion davallianae − sie−<br />
dlisko priorytetowe.<br />
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej<br />
3 lub co najmniej 2 chronione):<br />
31
Wymogi dla wariantu:<br />
»koszenie w terminie od 15 lipca do 30 września w sposób nieniszczą−<br />
cy runi roślinnej i pokrywy glebowej,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 50% powierzchni działki niekoszonej, przy czym każ−<br />
dego roku fragment niekoszony powinien być pozostawiony w innym<br />
miejscu,<br />
»raz na 2 lata dopuszcza się skoszenie całej powierzchni,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
»całkowity zakaz wypasania,<br />
»zakaz nawożenia.<br />
Wełnianka szerokolistna<br />
32
Kukułka – jeden z gatunków chronionych<br />
7.4.3 Szuwary wielkoturzycowe<br />
Szuwary wielkoturzycowe to obszary w dużym stopniu naturalne, zaj−<br />
mujące różne siedliska bagienne i mokre, co ma odzwierciedlenie w du−<br />
żym zróżnicowaniu zbiorowisk roślinnych. Zbiorowiska szuwarów najczę−<br />
ściej występują na obszarach zasilanych żyznymi wodami rzecznymi, za−<br />
równo na łęgach rozlewiskowych (gleby mineralne) jak i bielawach zalew−<br />
nych (gleby organiczne). Mogą się także wykształcać na płytkich wodach<br />
stojących – łęgach zastoiskowych lub płynących.<br />
Skład gatunkowy nie jest zbyt bogaty, ponieważ szuwary porośnięte są<br />
przede wszystkim turzycami, jednakże pełnią bardzo ważna rolę w wystę−<br />
powaniu ptaków wodno−błotnych, ssaków roślinożernych, stwarzają do−<br />
godne warunki dla tarła ryb oraz pełnią funkcje fizjocenotyczne, takie jak<br />
retencjonowanie wód zalewowych oraz naturalną filtrację i oczyszczanie<br />
wody powierzchniowej.<br />
Tradycyjne użytkowanie polegało na koszeniu szuwarów wielkoturzy−<br />
cowych raz na kilka lat. Zaniechanie użytkowania prowadzi do sukcesji ro−<br />
ślinności niepożądanej – szuwary zarastają trzciną pospolitą oraz zaroślami<br />
wierzbowymi.<br />
Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu: związek Magno−<br />
caricion z wyjątkiem Phalaridetum arundinaceae, Caricetum paniculatae,<br />
Cicuto−Caricetum pseudocyperi, Caricetum ripariae, Thelypteridi−Phrag−<br />
mitetum, Iridetum pseudacori, znajdujące się na siedliskach prioryteto−<br />
wych Magnocaricion, określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako<br />
torfowiska nakredowe (7210) oraz szuwary wielkoturzycowe, które nie zo−<br />
stały wpisane na listę siedlisk Natura 2000.<br />
33
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej<br />
1 dominujący):<br />
Wymogi wariantu:<br />
»koszenie w terminie od 15 lipca do 30 września w sposób nieniszczą−<br />
cy runi roślinnej i pokrywy glebowej,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 20% powierzchni działki niekoszonej, przy czym każ−<br />
dego roku fragment niekoszony powinien być pozostawiony w innym<br />
miejscu,<br />
34<br />
Kłoć wiechowata<br />
(fot. J. Kaliciuk)
Szuwar<br />
wielkoturzycowy<br />
»raz na 5 lat dopuszcza się skoszenie całej powierzchni,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
»dopuszcza się wypas przy maksymalnej obsadzie 0,2 DJP i obciążeniu<br />
2,5 t (5 DJP) w terminie do 15 października, przy czym na terenach<br />
zalewowych wypas można wprowadzić nie wcześniej niż 2 tygodnie<br />
po ustąpieniu wód,<br />
»całkowity zakaz nawożenia.<br />
7.4.4 Łąki trzęślicowe i selernicowe<br />
Łąki trzęślicowe charakteryzują się niezwykle bogatym składem gatun−<br />
kowym późno kwitnących roślin kwiatowych. Występują najczęściej na<br />
siedliskach zasilanych wodami gruntowymi – na grądach podmokłych<br />
(podłoże gliniaste) lub na nieznacznie odwodnionych torfowiskach (biela−<br />
wy podtopione, łąki pobagienne właściwe). Oprócz dużego zróżnicowania<br />
gatunków roślin, stanowią także siedlisko chronionych gatunków motyli.<br />
Łąki selernicowe składem gatunkowym zbliżone są do łąk trzęślico−<br />
wych, występują jednak przede wszystkim na glebach madowych w doli−<br />
nach dużych rzek.<br />
Tradycyjne użytkowanie polegało na systematycznym jesiennym koszeniu.<br />
Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu: zbiorowiska<br />
związków Molinion caeruleae (łąki trzęślicowe) i Cnidion dubii (łąki se−<br />
lernicowe) oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których udokumento−<br />
wana zostanie obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na ty−<br />
pach siedlisk określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako zmienno−<br />
wilgotne łąki trzęślicowe (6410) oraz łąki selernicowe (6440).<br />
35
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej<br />
3 lub co najmniej 2 chronione):<br />
Wymogi wariantu:<br />
»koszenie w terminie od 15 września do 30 października w sposób nie−<br />
niszczący runi roślinnej i pokrywy glebowej,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 50% powierzchni działki niekoszonej, przy czym każ−<br />
dego roku fragment niekoszony powinien być pozostawiony w innym<br />
miejscu,<br />
36
»raz na 2 lata dopuszcza się skoszenie całej powierzchni,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
»całkowity zakaz wypasania,<br />
»zakaz nawożenia.<br />
Czarcikęs łąkowy<br />
Czosnek kątowaty<br />
37
Bogata gatunkowo łąka trzęślicowa (na pierwszym planie bukwica zwyczajna)<br />
7.4.5 Murawy ciepłolubne<br />
Murawy ciepłolubne, to obok łąk trzęślicowych i selernicowych, najbo−<br />
gatsze w gatunki zbiorowiska roślinne w Polsce. Występują najczęściej na<br />
nasłonecznionych stokach dolin rzecznych oraz na otwartych, piaszczy−<br />
stych wyniesieniach, na różnego rodzaju typach gleb – od piaszczystych<br />
i żwirowych do gleb z dużą zawartością wapnia. W łąkarstwie klasyfiko−<br />
wane są jako grądy zubożałe. Murawy ciepłolubne to zazwyczaj niewiel−<br />
kie płaty roślinności, dość mocno rozproszone.<br />
Tradycyjne użytkowanie polegało przede wszystkim na wypasaniu, za−<br />
przestanie użytkowania prowadzi bardzo szybko do sukcesji roślinności<br />
krzewistej.<br />
Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu to: zbiorowiska<br />
klasy Festuco−Brometea oraz związku Koelerion glaucae, a także zespół<br />
Anthyllidi−Trifolietum montanii i nawiązujące do nich zbiorowiska, na któ−<br />
rych udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących,<br />
znajdujące się na typach siedlisk określonych według klasyfikacji Natura<br />
2000 jako:<br />
a) ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (6120) − siedlisko<br />
o znaczeniu priorytetowym,<br />
b) murawy kserotermiczne (6210), w których za priorytetowe uważa się<br />
płaty z istotnymi stanowiskami storczykowatych,<br />
38
c) ciepłolubne łąki pienińskie (6510−4),<br />
d) murawy stepowe, w tym murawy ostnicowe.<br />
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej<br />
3 lub co najmniej 2 chronione):<br />
39
Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośnym:<br />
»koszenie w terminie od 15 lipca do 30 września w sposób nieniszczą−<br />
cy runi roślinnej i pokrywy glebowej,<br />
»koszenie na wysokości do 10 cm cm,<br />
»pozostawienie 15−20% powierzchni działki niekoszonej, przy czym<br />
każdego roku fragment niekoszony powinien być pozostawiony w in−<br />
nym miejscu,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
»zakaz nawożenia.<br />
Wymogi przy użytkowaniu pastwiskowym:<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy obsadzie zwierząt 0,4 – 0,6 DJP i maksymalnym obciąże−<br />
niu 2,5 t/ha (5 DJP).<br />
40
Kocanki piaskowe<br />
Fragment murawy ciepłolubnej (fot. J. Kaliciuk)<br />
41
7.4.6 Półnaturalne łąki wilgotne oraz półnaturalne łąki świeże<br />
Półnaturalne łąki wilgotne to siedliska o dość bogatym składzie gatun−<br />
kowym, zarówno roślin jak i zwierząt, jednakże liczba gatunków chronio−<br />
nych w przypadku tych siedlisk jest raczej niewielka. Łąki wilgotne szcze−<br />
gólnie ważne są dla ptaków wodno−błotnych, ponieważ stanowią miejsce<br />
ich rozrodu, odpoczynku oraz żerowania podczas wędrówek. Łąki te wy−<br />
stępują na terenie całego kraju, w różnego typu siedliskach podmokłych –<br />
na tarasach zalewowych rzek (łęgi rozlewiskowe), podmokliskach (grądy<br />
podmokłe), bądź na nieco odwodnionych torfowiskach (łąki pobagienne)<br />
i są dość powszechne, szczególnie w dolinach rzek.<br />
Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu to: zbiorowiska<br />
związku Calthion oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zosta−<br />
nie udokumentowana obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się<br />
na typach siedlisk podmokłych, które nie zostały wpisane na listę siedlisk<br />
Natura 2000 jako:<br />
a) łęgi rozlewiskowe na tarasach zalewowych rzek,<br />
b) grądy podmokłe na podmokliskach,<br />
c) łąki pobagienne na nieco odwodnionych torfowiskach.<br />
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące TUZ jako łąkę wilgotną (co naj−<br />
mniej 4 z listy gatunków wskaźnikowych dla łąk wilgotnych i świeżych<br />
lub co najmniej 2 chronione z obu list):<br />
42
Półnaturalne łąki świeże występują w sąsiedztwie rzek na lekkich gle−<br />
bach madowych oraz na mineralnych wyniesieniach i stokach dolin rzecz−<br />
nych. W typologii łąkarskiej określane są jako grądy właściwe i popławne<br />
oraz łęgi zgrądowiałe. Siedliska te są najlepsze do wykorzystania rolnicze−<br />
go. Należące do tego typu zbiorowiska to łąki rajgrasowe i bogate łąki<br />
wiechlinowe, które występują na terenach nizinnych całej Polski, nato−<br />
miast w paśmie regla dolnego Karpat Zachodnich, a zwłaszcza Tatr cha−<br />
rakterystyczne są łąki mieczykowo−mietlicowe oraz konietlicowe.<br />
Zbiorowiska klasyfikujące łąkę do wariantu to: zbiorowiska związków<br />
Arrhenatherion (oprócz ubogich postaci Poo−Festucetum i suchych łąk<br />
pienińskich Anthyllidi−Trifolietum montanii) i Polygono−Trisetion oraz na−<br />
wiązujące do nich zbiorowiska, na których zostanie udokumentowana<br />
obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na typach siedlisk<br />
określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako:<br />
a) część niżowych i górskich świeżych łąk użytkowanych ekstensywnie<br />
(6510, bez 6510−4 czyli ciepłolubnych łąk pienińskich),<br />
b) górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (6520).<br />
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące TUZ jako łąkę świeżą (co naj−<br />
mniej 4 z listy gatunków wskaźnikowych dla łąk wilgotnych i świeżych<br />
lub co najmniej 2 chronione z obu list):<br />
43
Wymogi wariantów (jednakowe dla łąk wilgotnych i świeżych):<br />
»koszenie w terminie od 15 czerwca do 30 września w sposób nienisz−<br />
czący runi roślinnej i pokrywy glebowej,<br />
»wykonanie nie więcej niż 2 pokosów w ciągu roku,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, przy<br />
czym każdego roku fragment niekoszony powinien znajdować się w<br />
innym miejscu,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni,<br />
»dozwolony wypas wolny lub kwaterowy przy obsadzie maksymalnej<br />
1 DJP/ha oraz obciążeniu 5 t/ha (10 DJP) w terminie od 21 lipca do<br />
15 października,<br />
»na terenach zalewowych wypas można wprowadzić nie wcześniej niż<br />
2 tygodnie po ustąpieniu wód.<br />
Knieć błotna (łąki wilgotne)<br />
44
Firletka poszarpana (łąki wilgotne)<br />
Kuklik zwisły (łąki wilgotne) Rdest wężownik (łąki wilgotne)<br />
45
Dzwonek rozpierzchły (łąki świeże)<br />
Krokus (łąki świeże)<br />
Pierwiosnka lekarska (łąki świeże)<br />
46
Świerzbnica polna (łąki świeże)<br />
7.4.7 Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe<br />
Cenne przyrodniczo murawy bliźniczkowe to murawy, które charakte−<br />
ryzują się dużą liczbą gatunków rzadkich, w tym storczyków i związane są<br />
przede wszystkim z ekstensywnym wypasem. Murawy bliźniczkowe są<br />
przede wszystkim zbiorowiskami górskimi i wyżynnymi, mogą jednak tak−<br />
że występować na stokach dolin rzecznych (siedlisk grądów zubożałych),<br />
zwłaszcza w Polsce północnej. Murawy bliźniczkowe rozwijają się na gle−<br />
bach umiarkowanie wilgotnych, kwaśnych, dystroficznych oraz na glebach<br />
mineralnych i torfowych.<br />
Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu to: zbiorowiska<br />
rzędu Nardetalia oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zosta−<br />
nie udokumentowana obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się<br />
na typach siedlisk określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako bo−<br />
gate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (6230), w któ−<br />
rych za priorytetowe uważa się tylko płaty bogate florystycznie.<br />
47
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej<br />
3 lub co najmniej 2 chronione):<br />
Wymogi wariantu:<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
48
»wypas przy obsadzie zwierząt 0,4 – 0,6 DJP i maksymalnym obciąże−<br />
niu 2,5 t/ha (5 DJP),<br />
»na terenach zalewowych wypas dopuszczony 2 tygodnie po ustąpie−<br />
niu wód.<br />
Goryczka<br />
wąskolistna<br />
7.4.8 Słonorośla<br />
Słonorośla to zbiorowiska występujące w zasięgu działania słonych<br />
i słonawych wód powierzchniowych lub podziemnych, na których wystę−<br />
pują charakterystyczne dla siedlisk zasolonych, rzadkie gatunki roślin.<br />
Tego typu siedliska występują głównie na wybrzeżu, rzadziej w rozprosze−<br />
niu w dolinach dużych rzek.<br />
Tradycyjne użytkowanie polegało na ekstensywnym wypasie.<br />
Zbiorowiska kwalifikujące łąkę do wariantu: zbiorowiska klas Astere−<br />
tea tripolium i Thero−Salicornietea, zespół Potentillo−Festucetum (klasa<br />
Molinio− Arrhenatheretea) i Scripetum maritimi (klasa Phragmitetea) oraz<br />
nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zostanie udokumentowana<br />
49
obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na typach siedlisk<br />
określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako:<br />
a) śródlądowe błotniste solniska z solirodem (1310),<br />
b) solniska nadmorskie (1330),<br />
c) śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (1340) jako siedlisko<br />
o znaczeniu priorytetowym.<br />
Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej 1 z ga−<br />
tunków):<br />
Wymogi wariantu przy użytkowaniu pastwiskowym:<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy obsadzie 0,5 – 1 DJP,<br />
»na terenach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po ustą−<br />
pieniu wód,<br />
»w przypadku licznego występowania trzciny na słonoroślach wypas<br />
powinien odbywać się kwaterowo, zaczynając od kwater o z najwięk−<br />
szym udziałem trzciny, stopniowo przechodząc na typowe słonawy,<br />
»całkowity zakaz nawożenia.<br />
Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośnym:<br />
»koszenie w terminie od 1 lipca do 31 października w sposób nie nisz−<br />
czący runi roślinnej oraz okrywy glebowej,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»nie więcej niż 1 pokos w ciągu roku,<br />
»dopuszcza się pozostawienie łąki bez koszenia raz na 5 lat,<br />
50
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej powierzchni.<br />
Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośno−pastwiskowym:<br />
»koszenie w terminie od 1 lipca do 31 października w sposób nie nisz−<br />
czący runi roślinnej oraz okrywy glebowej,<br />
»koszenie na wysokości 5−15 cm,<br />
»nie więcej niż 1 pokos w ciągu roku,<br />
»dopuszcza się pozostawienie łąki bez koszenia raz na 5 lat,<br />
»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od<br />
pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu−<br />
gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu−<br />
żeniu,<br />
»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po−<br />
wierzchni.<br />
»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin−<br />
nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach<br />
górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października,<br />
»wypas przy obsadzie 0,5 – 1 DJP,<br />
»na terenach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po ustą−<br />
pieniu wód,<br />
»w przypadku licznego występowania trzciny na słonoroślach wypas<br />
powinien odbywać się kwaterowo, zaczynając od kwater o z najwięk−<br />
szym udziałem trzciny, stopniowo przechodząc na typowe słonawy,<br />
»całkowity zakaz nawożenia.<br />
Babka<br />
nadmorska<br />
51
7.4.9 Użytki przyrodnicze<br />
Użytki przyrodnicze to najczęściej niewielkie enklawy występujące<br />
w krajobrazie rolniczym i przyczyniające się do wzrostu bioróżnorodności.<br />
Nie są użytkowane rolniczo, ale stanowią ostoje dla wielu chronionych,<br />
rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Użytki zaliczające się<br />
do tego wariantu to siedliska przyrodnicze określone według klasyfikacji<br />
Natura 2000 jako:<br />
a) torfowiska wysokie (7110, 7120), część torfowisk przejściowych<br />
i trzęsawiska (7140) oraz część torfowisk zasadowych (7230),<br />
b) obniżenia na podłożu torfowym (7150),<br />
c) luźne murawy napiaskowe (2330),<br />
d) wrzosowiska (4030, 4010),<br />
e) szuwary (w tym 7210).<br />
Wymogi wariantu:<br />
»zachowanie użytków przyrodniczych w stanie niepogorszonym,<br />
»usuwanie śmieci i innych odpadów,<br />
»dokonywanie zabiegów pielęgnacyjnych mających na celu ochronę<br />
użytków przyrodniczych – zgodnie z zaleceniami zawartymi w planie<br />
działalności rolnośrodowiskowej,<br />
»jeżeli zalecono wykaszanie – należy wykonać je do 31 października,<br />
»zakaz nawożenia,<br />
»w przypadku torfowisk – zakaz odwadniania i wydobywania torfu,<br />
»w przypadku muraw napiaskowych – zakaz wydobywania piasku i za−<br />
lesiania,<br />
»w przypadku szuwarów kępowych – zakaz odwadniania i usuwania kęp.<br />
Fragment luźnej murawy napiaskowej ze szczotlichą siwą<br />
52
Wrzosowisko<br />
Torfowisko z czermienią błotną<br />
53
7.5 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie<br />
Intensywne rolnictwo to przede wszystkim monokulturowe uprawy ro−<br />
ślin, które dają wysokie plony, ale także wymagają stosowania większej<br />
ilości nawozów i środków ochrony roślin, co powoduje degradację gleby<br />
i wód, ale także zdecydowany spadek różnorodności biologicznej. Z od−<br />
mian roślin uprawianych na początku XX wieku prawdopodobnie już 75%<br />
nie istnieje, w Stanach Zjednoczonych zniknęło ze sprzedaży 86% odmian<br />
ziemniaka uprawianych w latach 1804−1094, w bankach genów nie ma też<br />
95% odmian kapusty, 91% odmian kukurydzy, 94% zielonego groszku<br />
i 81% pomidorów.<br />
Dlatego też w 1992 r. w Rio de Janeiro sporządzono Konwencję o róż−<br />
norodności biologicznej, którą Polska ratyfikowała w 1996 r. Celem kon−<br />
wencji jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowa−<br />
nie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikają−<br />
cych z wykorzystywania zasobów genetycznych, w tym przez odpowiedni<br />
dostęp do zasobów genetycznych i odpowiedni transfer właściwych tech−<br />
nologii, z uwzględnieniem wszystkich praw do tych zasobów i technologii,<br />
a także odpowiednie finansowanie.<br />
W ślad za ustaleniami Konwencji opracowany został Ogólnoświatowy<br />
Plan Działania na rzecz Zachowania i Zrównoważonego Wykorzystywania<br />
Zasobów Genetycznych Roślin, który przewiduje inwentaryzację zasobów<br />
genetycznych roślin, monitoring oraz stworzenie systemu wczesnego<br />
ostrzegania o zagrożeniu utraty zasobów.<br />
W Polsce jednym ze sposobów zapobiegania utracie różnorodności bio−<br />
logicznej w rolnictwie jest realizacja <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego.<br />
Celem pakietu jest ochrona lokalnych odmian roślin uprawnych, które<br />
są mniej wymagające, bardziej odporne na choroby, suszę i niskie tempe−<br />
ratury, a także, w przypadku drzew owocowych, wcześniej wydają owoce,<br />
które lepiej się przechowują.<br />
Ponadto pakiet ma na celu umożliwienie rolnikom wyboru najlepszych<br />
genotypów poprzez bezpośredni przepływ zgromadzonych zasobów w ban−<br />
kach genów.<br />
W pakiecie ochrona zagrożonych zasobów roślin w rolnictwie obowią−<br />
zują następujące ograniczenia w powierzchni:<br />
»wariant 6.1 − minimalna łączna powierzchnia dla upraw warzywnych<br />
– 0,15 ha oraz dla pozostałych upraw rolniczych – 0,3 ha;<br />
»wariant 6.2 – wielkość powierzchni plantacji nasiennych roślin rolni−<br />
czych określona dla wytwarzania materiału siewnego kategorii kwali−<br />
fikowany znajduje się w przepisach o nasiennictwie:<br />
»w przypadku materiału siewnego roślin zbożowych – nie mniej niż 2 ha,<br />
»w przypadku materiału siewnego ziemniaka – nie mniej niż 1 ha,<br />
54
»w przypadku pozostałych gatunków roślin rolniczych – nie mniej niż<br />
0,5 ha;<br />
»wariant 6.3 – maksymalna łączna powierzchnia, do której można<br />
otrzymać dopłatę – 0,3 ha;<br />
»wariant 6.4 – maksymalna łączna powierzchnia, do której można<br />
otrzymać dopłatę – 0,4 ha.<br />
7.5.1 Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych<br />
Przewidywanym efektem realizacji tego wariantu jest utrzymanie sta−<br />
rych odmian roślin uprawnych, co zwiększy różnorodność gatunkową oraz<br />
odmianową w uprawach.<br />
W tym wariancie płatność przysługuje do gruntów ornych, na których<br />
są uprawiane rośliny odmian miejscowych roślin warzywnych wpisane do<br />
rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie,<br />
zwanego dalej „krajowym rejestrem”, lub rośliny odmian dla bioróżnorod−<br />
ności roślin rolniczych wpisane do krajowego rejestru, lub rośliny gatun−<br />
ków wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia (ZAŁĄCZNIK IX).<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»w pierwszym i czwartym roku realizacji zobowiązania uprawa roślin<br />
warzywnych z kwalifikowanego materiału siewnego odmian miejsco−<br />
wych zarejestrowanych w krajowym rejestrze lub uprawa roślin od−<br />
mian dla zachowania bioróżnorodności roślin rolniczych zarejestro−<br />
wanych w krajowym rejestrze (dokument potwierdzający zakup kwa−<br />
lifikowanego materiału siewnego odmian miejscowych wpisanych do<br />
krajowego rejestru jest załącznikiem do wniosku w pierwszym<br />
i czwartym roku zobowiązania),<br />
»w drugim, trzecim i piątym roku uprawa roślin warzywnych lub rolni−<br />
czych z materiału siewnego uzyskanego ze zbioru z poprzedniego roku,<br />
»uprawa gatunków roślin wymienionych w załączniku.<br />
7.5.2 Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin<br />
uprawnych<br />
Planowanym efektem realizacji tego wariantu jest upowszechnienie<br />
i rozszerzenie dostępności materiału siewnego lokalnych odmian roślin<br />
uprawnych.<br />
W tym wariancie płatność przysługuje do gruntów ornych, na których<br />
są uprawiane rośliny odmian miejscowych roślin warzywnych wpisane do<br />
rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie,<br />
zwanego dalej „krajowym rejestrem”, lub rośliny odmian dla bioróżnorod−<br />
ności roślin rolniczych wpisane do krajowego rejestru, lub rośliny gatun−<br />
ków wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia.<br />
55
Wymogi dla wariantu:<br />
»utrzymanie tożsamości i czystości odmianowej,<br />
»dołączenie do wniosku świadectwa oceny polowej i laboratoryjnej<br />
materiału siewnego odmian miejscowych wpisanych do krajowego<br />
rejestru, a w przypadku roślin z gatunków wymienionych w załączni−<br />
ku nr 4 do rozporządzenia − informacji o wynikach badania, wyda−<br />
nych na podstawie przepisów o nasiennictwie lub oświadczenie o po−<br />
siadaniu plantacji nasiennej rośliny dwuletniej − w drugim roku upra−<br />
wy tej rośliny, z informacją, że plantacja ta została założona w roku<br />
poprzednim,<br />
»wytwarzanie materiału siewnego roślin warzywnych odmian miejsco−<br />
wych zarejestrowanych w krajowym rejestrze lub roślin odmian dla<br />
zachowania bioróżnorodności roślin rolniczych zarejestrowanych<br />
w krajowym rejestrze zgodnie z przepisami o nasiennictwie lub<br />
»wytwarzanie materiału siewnego gatunków roślin wymienionych<br />
w załączniku nr 4 do rozporządzenia, spełniającego następujące wy−<br />
magania jakościowe w zakresie minimalnej czystości analitycznej,<br />
maksymalnej zawartości nasion innych gatunków oraz minimalnej<br />
zdolności kiełkowania:<br />
56
7.5.3 Produkcja nasienna na zlecenie banku genów<br />
Realizacja tego wariantu dotyczy rozmnażania i utrzymywania lokal−<br />
nych odmian roślin uprawnych, zagrożonych wyginięciem gatunków ro−<br />
ślin uprawnych, zagrożonych wyginięciem gatunków roślin towarzyszą−<br />
cych im w miejscach ich naturalnego występowania, w celu zachowania<br />
ich pierwotnych właściwości.<br />
W tym wariancie płatność przyznaje się do gruntów ornych, na których<br />
są uprawiane rośliny przeznaczone na rozmnażanie materiału siewnego<br />
oraz do sadów, w których są uprawiane drzewa owocowe na podstawie<br />
nieodpłatnej umowy z jednostką badawczo−rozwojową, koordynującą lub<br />
realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów genetycznych, oraz grun−<br />
ty orne wchodzące w skład otuliny.<br />
Ten wariant składa się z 3 opcji:<br />
»rozmnażanie roślin uprawnych (rolniczych i warzywnych) − jednostka<br />
kontraktująca − Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowe−<br />
57
go Instytutu Badawczego w Radzikowie oraz Instytut Sadownictwa<br />
i Kwiaciarstwa w Skierniewicach,<br />
»rozmnażanie roślin segetalnych – jednostka kontraktująca − Instytut<br />
Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowego Instytutu Badawczego<br />
w Radzikowie,<br />
»utrzymanie drzew owocowych – jednostka kontraktująca − Instytut<br />
Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.<br />
Kąkol polny – roślina segetalna<br />
Zasady postępowania przed przystąpieniem do realizacji wariantu:<br />
»zgłoszenie jednostce badawczo−rozwojowej zamiaru realizacji warian−<br />
tu w następujących terminach:<br />
» od 1 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym rolnik<br />
zamierza złożyć wniosek rolnośrodowiskowy do 31 stycznia<br />
dla gatunków jarych,<br />
» od 1 stycznia do 28 lutego dla gatunków ozimych,<br />
» od 1 maja do 31 lipca roku poprzedzającego rok, w którym<br />
rolnik zamierza złożyć wniosek rolnośrodowiskowy dla<br />
roślin segetalnych,<br />
» od 1 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym rolnik<br />
zamierza złożyć wniosek rolnośrodowiskowy do 15 kwietnia<br />
dla drzew owocowych.<br />
Jednostka badawczo−rozwojowa w ciągu 2 miesięcy od złożenia wnio−<br />
sku przeprowadza ocenę wykonalności wariantu oraz przygotowuje plan<br />
jego realizacji.<br />
58
Należy pamiętać, iż beneficjent może zostać niezakwalifikowany do<br />
realizacji tego wariantu.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»rozmnażanie materiału siewnego roślin lub utrzymanie drzew owoco−<br />
wych zgodnie z umową zawartą z jednostką badawczo−rozwojową,<br />
koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów<br />
genetycznych, w tym prowadzenie dokumentacji uprawy i udostęp−<br />
nianie jej jednostce badawczo−rozwojowej oraz przekazywanie tej<br />
jednostce wytworzonego materiału siewnego o wymaganej jakości,<br />
»zachowanie szczególnych zasad izolacji – co najmniej 50% po−<br />
wierzchni objętej płatnością stanowią uprawy będące przedmiotem<br />
rozmnożeń, pozostałą powierzchnię stanowi otulina, będąca uprawą<br />
innych gatunków roślin lub czarnym ugorem lub koszoną murawą,<br />
w zależności od rozmnażanych gatunków, w przypadku pierwszej<br />
i trzeciej opcji,<br />
»dołączenie do pierwszego wniosku rolnośrodowiskowego kopii umo−<br />
wy zawartej z jednostką badawczo−rozwojową, a do kolejnych wnio−<br />
sków potwierdzenia prowadzenia produkcji, wystawionego przez jed−<br />
nostkę badawczo−rozwojową.<br />
Wymogi dodatkowe w przypadku uprawy roślin segetalnych:<br />
»zakaz stosowania herbicydów do zwalczania chwastów,<br />
»zakaz mechanicznego usuwania gatunków chwastów rzadkich,<br />
»obowiązek stosowania odpowiedniego płodozmianu roślin uprawnych<br />
na działkach objętych płatnością w ramach pakietu,<br />
»zakaz oczyszczania materiału siewnego, co oznacza, że nasiona z plo−<br />
nu zebranego w danym roku muszą być wysiewane ponownie na polu<br />
(w innymi miejscu – zgodnie z płodozmianem) bez dodatkowego<br />
oczyszczania,<br />
»w pierwszych 3 latach nakaz ręcznego lub ewentualnie mechaniczne−<br />
go usuwania powszechnych, uciążliwych gatunków chwastów w celu<br />
rozwinięcia mniej wrażliwych gatunków chwastów występujących<br />
w postaci banku nasion w glebie, co pozwoli na ograniczenie rozprze−<br />
strzeniania się ekspansywnych gatunków chwastów, a tym samym<br />
uzyskanie pożądanego efektu,<br />
»w kolejnych latach obowiązek reintrodukowania rzadkich gatunków<br />
chwastów typowych dla danego regionu,<br />
»zakaz gęstego siewu rośliny uprawnej,<br />
»zakaz wysiewania mieszanek jako rośliny uprawnej.<br />
59
7.5.4 Sady tradycyjne<br />
Za sad tradycyjny, do którego można otrzymać płatność w ramach tego<br />
wariantu, uznaje się sad, w którym znajduje się co najmniej 12 drzew co<br />
najmniej 4 gatunków lub odmian, mających nie mniej niż 15 lat, przy<br />
czym korony tych drzew znajdują się na wysokości co najmniej 120 cm,<br />
a obwód ich pni na wysokości ok. 1 m jest nie mniejszy niż 47 cm.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»wykonywanie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak<br />
cięcie sanitarne drzew i prześwietlające nadmiernie zagęszczone ko−<br />
rony, usuwanie odrostów i samosiewów, bielenie pni starych i zabezpie−<br />
czanie pni nowych młodych drzew przed ogryzaniem przez gryzonie,<br />
»koszenie i usuwanie biomasy lub prowadzenie wypasu,<br />
»utrzymanie ogólnego ładu i porządku w sadzie,<br />
»możliwość uzupełnienia do 40% obsady wszystkich drzew, co naj−<br />
mniej o 3 gatunki lub odmiany drzew wymienione w załączniku nr 4<br />
do rozporządzenia lub odmiany drzew tradycyjnie uprawianych na te−<br />
rytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. (powiększenie wy−<br />
maga zwiększenia liczby odmian lub gatunków),<br />
»obowiązkowe rozmnażanie drzew na silnie rosnących podkładkach<br />
oraz prowadzenie ich jako wysokopienne drzewa o minimalnej wyso−<br />
kości pnia 120 cm, w rozstawie nie mniejszej niż 4 x 6 m i nie więk−<br />
szej niż 10 x 10 m.<br />
7.6 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie<br />
Lokalne rasy zwierząt kształtowały się przez dziesięciolecia, przez co są<br />
bardzo dobrze przystosowane do trudnych warunków środowiskowych −<br />
mają niższe wymagania pokarmowe i lepiej wykorzystują paszę, są odpor−<br />
ne na choroby, stres, są bardziej płodne i lepiej opiekują się potomstwem,<br />
przez co mogą być utrzymywane w warunkach ekstensywnej produkcji,<br />
dając często produkty o unikalnej jakości.<br />
60
Postęp hodowlany oraz wielkoprzemysłowa produkcja sprawiły, że<br />
miejscowe rasy zostały zastąpione nowymi, wysoko wyspecjalizowanymi<br />
w jednym kierunku użyteczności. Obecnie tucz brojlerów trwa 6 tygodni,<br />
podczas których osiągają taką masę ciała, jaką jeszcze 30 lat temu osiągały<br />
w ciągu 5−6 miesięcy, krowy dają 2 razy więcej mleka niż 40 lat temu,<br />
a prosięta masę ubojową osiągają w momencie, gdy mają jeszcze zęby<br />
mleczne, a ich szkielet jest w fazie wzrostu. Niestety wzrost wydajności<br />
powoduje także wzrost zapadalności na choroby oraz znacznie skraca dłu−<br />
gość życia zwierząt.<br />
Zachowanie rodzimych ras zwierząt to nie tylko utrzymywanie ich ze<br />
względu na dobre przystosowanie do lokalnych warunków, ale także<br />
ochrona tradycji i swoistego dziedzictwa kulturowego.<br />
Celem pakietu jest ochrona szczególnie cennych ras zwierząt gospo−<br />
darskich, w przypadku których niska liczebność stwarza zagrożenie ich<br />
wyginięcia.<br />
Działania na rzecz ochrony ras lokalnych w Polsce prowadzone są na<br />
podstawie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozro−<br />
dzie zwierząt gospodarskich.<br />
Od 2002 roku zadania w zakresie realizacji i koordynacji działań podej−<br />
mowanych w kierunku ochrony zasobów genetycznych prowadzi Instytut<br />
Zootechniki w Krakowie.<br />
7.6.1 Zachowanie lokalnych ras bydła<br />
Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy bydła objęte <strong>program</strong>em<br />
ochrony zasobów genetycznych:<br />
» polska czerwona,<br />
» białogrzbieta,<br />
» polska czerwono−biała,<br />
» polska czarno−biała.<br />
Bydło polskie czerwone i białogrzbiete to stare, rodzime polskie rasy,<br />
odznaczające się właściwościami cechującymi populacje autochtoniczne,<br />
takimi jak doskonałe przystosowanie do trudnych warunków środowiska,<br />
niewybredność w doborze pasz, zdolność do ograniczania wydajności<br />
umożliwiająca przetrwanie sezonowych niedoborów paszowych, jak też<br />
dość szybkie regenerowanie utraconej kondycji.<br />
Rasa polska czerwona jest hodowana w rejonach o niższym pozio−<br />
mie produkcji rolniczej − dawniej w Galicji, a obecnie w południowych<br />
i północno−wschodnich rejonach Polski, natomiast białogrzbieta, jeszcze<br />
do niedawna uznana za wymarłą, jest obecnie bardzo nieliczna i spotyka<br />
się ją w rejonie Bugu oraz w dorzeczu Biebrzy.<br />
61
Bydło polskie czerwono−białe charakteryzuje się wyraźnie dwukierun−<br />
kową użytkowością, jest dobrze przystosowane do utrzymania w gospo−<br />
darstwach dysponujących trwałymi użytkami zielonymi, odznacza się dużą<br />
odpornością i zdrowotnością, długowiecznością, dobrą płodnością, lekkimi<br />
porodami i dobrym odchowem cieląt.<br />
Rejonem występowania bydła czerwono−białego jest Polska południo−<br />
wo−zachodnia oraz województwo małopolskie i śląskie.<br />
Bydło polskie czarno−białe to najbardziej rozpowszechniona rasa by−<br />
dła na świecie, charakteryzująca się dwukierunkowym typem użytkowa−<br />
nia. Najważniejsze cechy, typowe dla populacji lokalnych to duża odpor−<br />
ność i zdrowotność, długowieczność oraz doskonałe przystosowanie do<br />
trudnych warunków środowiskowych i niewybredność w doborze pasz.<br />
Niestety cechy te zatracane są poprzez dolew krwi holsztyńsko−fryzyjskiej.<br />
Rasa polska czarno−biała jest hodowana na terenach nizinnych, na ca−<br />
łym obszarze Polski , z wyjątkiem podgórskich rejonów południowo−za−<br />
chodniej, południowo−wschodniej i północno−wschodniej Polski.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»realizacja <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych danej rasy,<br />
»posiadanie co najmniej 4 krów tej samej rasy, zakwalifikowanych do<br />
<strong>program</strong>u,<br />
»wpis krów do księgi hodowlanej była danej rasy,<br />
»prowadzenie kontroli użytkowności mlecznej i dokumentacji hodow−<br />
lanej w stadzie.<br />
Krowa polska czerwona<br />
62
7.6.2 Zachowanie lokalnych ras koni<br />
Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy koni objęte <strong>program</strong>em<br />
ochrony zasobów genetycznych:<br />
»konik polski,<br />
»koń huculski,<br />
»koń małopolski,<br />
»koń śląski,<br />
»koń wielkopolski,<br />
»koń sztumski,<br />
»koń sokólski.<br />
Konik polski to jedyna rodzima, prymitywna rasa koni wywodząca się<br />
bezpośrednio od tarpanów, które w stanie dzikim przetrwały mniej więcej<br />
do 1780 r. w Puszczy Białowieskiej.<br />
Cechą charakterystyczną konika polskiego jest przede wszystkim<br />
ogromna wytrzymałość, odporność na trudne warunki bytowania, dosko−<br />
nałe dostosowanie do miejscowych warunków środowiskowych, małe wy−<br />
magania paszowe, zdrowotność, płodność oraz duża, w stosunku do masy<br />
ciała, siła pociągowa.<br />
Obok funkcji użytkowych takich jak jeździectwo, hipoterapia i agrotu−<br />
rystyka, koniki polskie doskonale sprawdzają się w praktycznej ochronie<br />
przyrody – często utrzymuje się je na otwartych przestrzeniach w celu za−<br />
pobiegania nadmiernej sukcesji drzew i krzewów.<br />
Koń huculski to jedna z najstarszych opisanych ras koni. Cechą cha−<br />
rakterystyczną dla tej rasy jest doskonała zdolność do przystosowywania<br />
się do trudnych warunków środowiskowych, dobre wykorzystanie paszy<br />
o niskiej wartości, wysoka płodność i dobre cechy mateczne oraz długo−<br />
wieczność.<br />
Konie huculskie doskonale sprawdzają się w różnych formach użytko−<br />
wania – dawniej użytkowane były jako konie juczne i wierzchowe, później<br />
jako zaprzęgowe, a obecnie wykorzystywane są wszechstronnie, zarówno<br />
w zaprzęgach jak i w jeździectwie.<br />
Ze względu na wzrost zapotrzebowania na całym świecie na konie<br />
małe, hucuły ze swoim spokojnym charakterem i niskim wzrostem dosko−<br />
nale nadają się do hodowli jako tzw. konie rodzinne – do rekreacji, tury−<br />
styki górskiej oraz hipoterapii.<br />
Koń małopolski prezentuje typ konia anglo−arabskiego, który w XVII<br />
i XVIII wieku został uszlachetniony dolewem krwi ogierów wschodnich:<br />
perskich, turkmeńskich, kabardyńskich, arabskich itp., natomiast liniami<br />
żeńskimi koń małopolski wywodzi się od koników polskich.<br />
63
Konie tej rasy powinny odznaczać się dobrą płodnością, długowieczno−<br />
ścią, bardzo dobrym wykorzystaniem paszy, odpornością na choroby i złe<br />
warunki bytowe oraz wytrzymałością w użytkowaniu (przede wszystkim<br />
wierzchowym) i predyspozycją do długotrwałej jazdy w terenie i trudnych<br />
warunkach. Alternatywnym sposobem użytkowania konia małopolskiego<br />
może być wykorzystanie zaprzęgowe.<br />
Koń wielkopolski to rasa półkrwi angielskiej, wyhodowana w Polsce<br />
z krzyżówek miejscowych koni z końmi rasy trakeńskiej, wschodniopru−<br />
skiej, berberyjskiej, pełnej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej. Za rasę<br />
wielkopolską został uznany w 1962 r. po połączeniu konia poznańskiego<br />
i mazurskiego.<br />
Konie wielkopolskie powinny charakteryzować się wszechstronnym ty−<br />
pem użytkowania, o szczególnych predyspozycjach do użytkowania za−<br />
przęgowego i wierzchowego.<br />
Koń śląski to stosunkowo stara rasa, hodowana głównie na terenie Dol−<br />
nego i Górnego Śląska. Ta rasa pochodzi w liniach żeńskich od miejsco−<br />
wych szlachetnych klaczy i ogierów oldenburskich i wschodniofryzyj−<br />
skich.<br />
Obecnie konie śląskie dzielą się na dwie grupy – koń polski w starym<br />
typie (objęty <strong>program</strong>em ochrony zasobów genetycznych) oraz koń śląski<br />
w nowym typie – z domieszką krwi koni pełnej krwi angielskiej.<br />
Koń śląski jest typem wszechstronnie użytkowym.<br />
Koń sztumski to najcięższy regionalny koń zimnokrwisty hodowany<br />
w Polsce, który został ukształtowany na bazie rdzennego materiału przy<br />
udziale zachodnioeuropejskich reproduktorów zimnokrwistych w rejonie<br />
Powiśla oraz Warmii i Mazur. Rejony te charakteryzują się ciężkimi, trud−<br />
nymi do uprawy glebami, stąd potrzeba posiadania dużych i silnych koni,<br />
które powinny być nadal wykorzystywane do prac polowych, szczególnie<br />
na obszarach o podobnych warunkach środowiskowych, tj. na obszarze<br />
województw: pomorskiego, kujawsko−pomorskiego, warmińsko−mazur−<br />
skiego i zachodniopomorskiego.<br />
Koń sokólski wywodzi się z rejonów Polski północno−wschodniej od<br />
prymitywnej rasy koni włościańskich, zwanych mierzynami. Konie te były<br />
wytrzymałe na zimno i głód oraz stosunkowo silne, jednakże ze względu<br />
na małą masę ciała oraz niewielki wzrost nie mogły być wykorzystywane<br />
do transportu ani ciężkich prac polowych. W związku z tym zaczęto szu−<br />
kać koni silniejszych i większych − w XIX wieku sprowadzono ogiery rasy<br />
norfolk−bretońskiej, ardeńskiej i belgijskiej, a częściowo także suffolk,<br />
dzięki czemu wytworzone w ten sposób konie zyskały uznanie wśród oko−<br />
licznych rolników.<br />
Surowy klimat Podlasia oraz systematyczne prace hodowlane pozwoliły<br />
na stworzenie miejscowej populacji niezbyt ciężkich koni pogrubionych,<br />
64
które charakteryzują się łagodnym temperamentem, dobrym, łagodnym<br />
charakterem, wytrzymałością oraz przydatnością do wykonywania rożnych<br />
prac zaprzęgowych, a czasem nawet wierzchowych.<br />
Konik polski<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»realizowanie <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych danej rasy,<br />
»posiadanie co najmniej 2 klaczy danej rasy,<br />
»wpis klaczy do księgi hodowlanej danej rasy i prowadzenie dokumen−<br />
tacji hodowlanej stada.<br />
7.6.3 Zachowanie lokalnych ras owiec<br />
Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy owiec objęte progra−<br />
mem ochrony zasobów genetycznych:<br />
» wrzosówka,<br />
» świniarka,<br />
» olkuska,<br />
» polskie owce górskie odmiany barwnej,<br />
» merynos odmiany barwnej,<br />
» uhruska,<br />
» wielkopolska,<br />
» żelaźnieńska,<br />
» korideil,<br />
» kamieniecka,<br />
» pomorska,<br />
65
» cakiel podhalański,<br />
» merynos polski w starym typie.<br />
Wrzosówka wywodzi się od owiec krótkoogoniastych. Po II wojnie<br />
światowej wrzosówki były dość popularne, jednakże z czasem ich popula−<br />
cja zaczęła spadać, głównie na skutek wzrostu zainteresowania wełną<br />
białą. W związku z możliwością całkowitego wyginięcia rasy, Instytut<br />
Zootechniki objął tę rasę <strong>program</strong>em hodowli zachowawczej.<br />
Do niewątpliwych zalet wrzosówki należy zaliczyć najlepsze jakościo−<br />
wo, lekkie i mocne skóry, asezonalność, czyli możliwość rodzenia jagniąt<br />
dwa razy z w roku, stosunkowo wysoką plenność oraz, pomimo słabej<br />
użytkowości mięsnej, wyjątkowo smaczne mięso.<br />
Świniarka jest rodzimą prymitywną rasą owiec, pierwotnie występują−<br />
ca na terenie Europy środkowej i zachodniej, skąd zaczęła być wypierana<br />
przez krzyżowanie z bardziej kulturalnymi rasami i odmianami, przez co<br />
najdłużej zachowała się we wschodniej części Europy środkowej.<br />
Świniarka posiada ogólnie niską wartość użytkową, jednakże jest do−<br />
skonale przystosowana do lokalnych warunków środowiskowych, ma mi−<br />
nimalne wymagania paszowe oraz jest bardzo odporna na choroby i nieko−<br />
rzystne warunki bytowania.<br />
Owca olkuska jest rodzimą odmianą owcy długowełnistej, wytworzoną<br />
w rejonie dawnego powiatu olkuskiego, której pogłowie powstało na bazie<br />
materiału hodowlanego przywiezionego z Kaszub. Początkowo sprowa−<br />
dzone owce pomorskie oraz ich mieszańce ze świniarkami uszlachetniano<br />
trykami fryzyjskimi i w mniejszym stopniu holsztyńskimi, a następnie<br />
w ramach uszlachetniania pogłowia owcy długowełnistej wprowadzono do<br />
krzyżowania tryki rasy Kent. W ten sposób pogłowie owiec olkuskich zo−<br />
stało podzielone na dwa typy: tzw. plenna owca olkuska dawnego typu,<br />
dla której w 1988 r. otwarto księgi zwierząt zarodowych oraz owca z du−<br />
żym udziałem krwi rasy Kent, użytkowana w typie wełnisto−mięsnym.<br />
Zalety owcy olkuskiej to bardzo duża plenność (nawet do 7 jagniąt<br />
w jednym miocie), wysoka mleczność oraz bardzo dobre wykorzystanie<br />
pasz objętościowych.<br />
Polska owca górska odmiany barwnej to odmiana starej, prymitywnej<br />
i licznej grupy rasowej cakiel, która od dawna występowała na terenie Kar−<br />
pat Południowych i części Bałkanow.<br />
Ta barwna owca górska, wraz z owcą białą, stała się nieodłącznym ele−<br />
mentem gospodarki i kultury tworzonej przez ludzi zamieszkujących ob−<br />
szary górskie, ponieważ nieodłącznie towarzyszyła człowiekowi podczas<br />
zasiedlania dawniej dzikich rejonów Karpat, a jej wełna i skóry były wyso−<br />
ko cenione ze względu na naturalną ciemnobrunatną barwę.<br />
66
Merynos odmiany barwnej powstał w latach 80−tych XX wieku.<br />
Owca ta dostarcza nietypowej, kolorowej cienkiej wełny oraz skór dla pro−<br />
dukcji naturalnych, ekologicznych wyrobów użytkowych i ozdobnych, ale<br />
także dobrych jagniąt rzeźnych.<br />
Umaszczenie runa jest najczęściej czarne, przy czym u prawie wszyst−<br />
kich osobników występują różnej wielkości białe plamy na głowie, na koń−<br />
cu ogona lub w postaci tzw. skarpetek na kończynach i rzadziej na tuło−<br />
wiu, szyi i podgardlu.<br />
Ze względu na sposób rozmieszczenia barwnych plam, wyodrębnia się<br />
następujące typy umaszczenia: muflon, jednolicie barwny, borsuczy wy−<br />
gląd, muflon−borsuczy wygląd.<br />
Owca uhruska to rodzima odmiana wytworzona w rejonie środkowo−<br />
wschodniej Polski, poprzez skrzyżowanie maciorek rasy merynos, pocho−<br />
dzących z rejonu poznańskiegi i krzyżówkowych z Borowiny i powiatu<br />
łomżyńskiego z trykiem rasy Leine oraz trykami rasy Kent. Powstałe owce<br />
nizinne odmiany uhruskiej charakteryzują się znakomitym przystosowa−<br />
niem do warunków środkowo−wschodniej Polski, dobrym wykorzystaniem<br />
pasz gospodarskich i pastwisk, a ponadto dobrze znoszą chów alkierzowy.<br />
Wełna pochodząca od owiec uhruskich jest średnio gruba i dobrej jakości,<br />
natomiast jagnięta rzeźne posiadają stosunkowo dobre cechy mięsne i mają<br />
dobre przyrosty w młodym wieku.<br />
Owca wielkopolska powstała poprzez skrzyżowanie pierwotnej białej<br />
świniarki i świniarki uszlachetnionej z owcą wschodniofryzyjską, meryno−<br />
sem typu mięsnego i beriszonem (tzw. owca leszczyńska). W krzyżowaniu<br />
twórczym wykorzystano także merynosa polskiego i rasy Kent, a celem<br />
krzyżowania było wyhodowanie owcy o dwukierunkowym, mięsno−wełni−<br />
stym użytkowaniu. Oprócz wysokiej jakości wełny krzyżówkowej, owcę<br />
wielkopolską charakteryzuje także dobre tempo wzrostu i zdolność wyko−<br />
rzystania paszy w tuczu, mniejsze, w porównaniu z merynosem, wymaga−<br />
nia środowiskowe dotyczące żywienia i warunków utrzymania, odporność<br />
na motylicę i przydatność do chowu w małych stadach.<br />
Owca żelaźnieńska wywodzi się od prymitywnych owiec łowickich,<br />
wśród których wyodrębniono dwie grupy. Jedna z grup została najpierw<br />
skrzyżowana z merynosem polskim, a następnie powstałe mieszańce<br />
skrzyżowano z owcą długowełnistą rasy Leicester, natomiast druga grupa,<br />
charakteryzująca się wyraźnym dolewem krwi merynosa, od razu została<br />
skrzyżowana z rasą Leicester. Mieszańce obu grup zostały połączone ze<br />
sobą, w wyniku czego powstała owca o jednolitej, średnio grubej wełnie,<br />
przystosowana do warunków gleb kompleksu żytnio−ziemniaczanego.<br />
Owca korideil (corriedale) powstała poprzez skrzyżowanie maciorek<br />
merynosa polskiego, wywodzących się z bardziej wełnistych stad, z tryka−<br />
mi rasy Lincoln i odwrotnie – maciorek rasy Lincoln z trykami merynosa.<br />
67
Owce korideil są dobrze przystosowane do warunków pszenno−bura−<br />
czanego kompleksu glebowego na terenach bogatych w trwałe użytki zie−<br />
lone, jak również do terenów nieużytkowanych rolniczo, posiadają dobre<br />
cechy pastwiskowe, dobrą mleczność i zdrowotność.<br />
Owca kamieniecka wywodzi się ze skrzyżowania mieszańców prymi−<br />
tywnej ówczesnej owcy pomorskiej z trykami rasy Texel lub Leine oraz<br />
Kent.<br />
Powstała rasa kamieniecka to duże owce użytkowane w typie wełnisto−<br />
mięsnym, przystosowane do surowych warunków klimatu Polski północ−<br />
no−wschodniej, dające w chowie masowym bardzo dobre jagnięta rzeźne<br />
i produkujące wełnę grubą, jednolitą i dobrej jakości.<br />
Owca pomorska jest rodzimą odmianą polskich owiec długowełni−<br />
stych, którą można podzielić na 2 typy: typ kaszubski oraz koszaliński.<br />
Typ kaszubski powstał na terenie byłych województw gdańskiego i elblą−<br />
skiego, natomiast koszaliński w byłym województwie słupskim i koszaliń−<br />
skim.<br />
Owca pomorska jest doskonale przystosowana do lokalnych warunków<br />
środowiskowych, bardzo dobrze znosi złą pogodę i niskie temperatury, po−<br />
siada małe wymagania w stosunku do warunków utrzymania, przy niskich<br />
wymaganiach paszowych bardzo dobrze wykorzystuje różnego rodzaju pa−<br />
stwiska, jest odporna na choroby, szczególnie schorzenia racic, jest mało<br />
płochliwa, łagodna, opiekuńcza i troskliwa w stosunku do potomstwa.<br />
Cakiel podhalański jest rasą od dawna utrzymywaną na terenie Podha−<br />
la, Podkarpacia i w Beskidach. Jest to owca o wszechstronnym typie użyt−<br />
kowania – wełna i skóry były wykorzystywane do wytwarzania ubrań co−<br />
dziennych strojów ludowych lub regionalnych oraz elementów dekoracyj−<br />
nych, zaś mleko i mięso zaspokajało zapotrzebowanie na produkty białko−<br />
we. Do zalet cakla należy odporność na trudne warunki środowiskowe,<br />
charakterystyczna okrywa wełnista znakomicie chroniąca przed nieko−<br />
rzystnym wpływem opadów, silny instynkt macierzyński, wysoka zdro−<br />
wotność i długowieczność, silny instynkt stadny, pozwalający na trzyma−<br />
nie cakli w dużych stadach oraz dostarczanie mleka do regionalnych pro−<br />
duktów.<br />
Merynos polski w starym typie był hodowany od wieków, najpierw<br />
na terenie imperium rzymskiego, a następnie rasę udoskonalono w Hiszpa−<br />
nii. Do Polski merynosy zaczęto sprowadzać na przełomie XVIII i XIX<br />
wieku, a w połowie XIX wieku wytworzono „merynosa polskiego”.<br />
Merynos polski starego typu charakteryzuje się długim okresem ak−<br />
tywności płciowej, dobrym przystosowaniem do zrównoważonego cho−<br />
wu w warunkach pastwiskowo−alkierzowych, niezbyt dużymi wymaga−<br />
niami paszowymi, dobrym instynktem stadnym oraz daje jagnięcinę wy−<br />
sokiej jakości.<br />
68
Wrzosówki<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»realizowanie <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych danej rasy,<br />
»posiadanie co najmniej 5 matek owiec rasy olkuskiej, 15 matek owiec<br />
rasy cakiel podhalański, 30 matek owiec rasy merynos polski w sta−<br />
rym typie albo 10 matek owiec pozostałych ras,<br />
»liczba maciorek przypadających na 1 tryka nie może być większa niż<br />
30,<br />
»wpis owiec do księgi hodowlanej danej rasy i prowadzenie dokumen−<br />
tacji hodowlanej.<br />
7.6.4 Zachowanie lokalnych ras świń<br />
Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy świń objęte <strong>program</strong>em<br />
ochrony zasobów genetycznych:<br />
»puławska,<br />
»złotnicka biała,<br />
»złotnicka pstra.<br />
Świnia rasy puławskiej, pierwotnie nazywana świnia gołębską, wywo−<br />
dzi się od prymitywnych świń: polskiej świni kłapouchej i małej polskiej<br />
ostrouchej skrzyżowanych z rasą Berkshire (tzw. łaciaki), a następnie<br />
uszlachetnionych dolewem krwi świń rasy wielkiej białej angielskiej.<br />
Pierwotnie świnie puławskie reprezentowały preferowany wówczas typ<br />
tłuszczowo−mięsny, dopiero w 1951 r. zdecydowano przekształcić świnie<br />
69
puławskie na typ bardziej mięsny, poprzez ostrą selekcje i staranny dobór<br />
do kojarzeń oraz dolew krwi rasy wielkiej białej angielskiej w typie beko−<br />
nowym oraz Berkshire.<br />
Obecnie świnia puławska charakteryzuje się wczesnym dojrzewaniem<br />
rozpłodowym, dobrym przystosowaniem do trudnych warunków utrzyma−<br />
nia, długowiecznością oraz dużą odpornością na specyficzne czynniki cho−<br />
robotwórcze.<br />
Świnia złotnicka biała i złotnicka pstra wywodzą się od mieszańców<br />
prymitywnych świń długouchych i krótkouchych (z przewagą długo−<br />
uchych) i prawdopodobnie z domieszką świń rasy wielkiej białej angiel−<br />
skiej. W trakcie prac hodowlanych wyodrębniono dwie odmiany świń złot−<br />
nickich – złotnicką białą w typie mięsnym oraz złotnicką pstrą w typie<br />
mięsno−tłuszczowym. W przypadku odmiany złotnickiej białej, w celu<br />
przyspieszenia zmiany typu w kierunku użytkowości bekonowej, zastoso−<br />
wano jednorazowy dolew krwi świni szwedzkiej landrace. Natomiast<br />
w przypadku odmiany złotnickiej pstrej, metodą pracy hodowlanej był od−<br />
powiedni dobór i selekcja oraz szałasowo−okólnikowy system utrzymania,<br />
z wykorzystaniem pastwisk.<br />
W 1962 r. odmiany świni złotnickiej zostały uznane za dwie odrębne<br />
rasy.<br />
Zarówno lochy rasy złotnickiej białej jak i złotnickiej pstrej wykazują<br />
dobre wyniki użytkowości rozpłodowej, charakteryzują się dobrą troskli−<br />
wością macierzyńską, a w wyniku wielu lat prowadzenia hodowli zwięk−<br />
szyły przyrosty dzienne, a otłuszczeniu uległo znacznemu zmniejszeniu.<br />
Dodatkowo u świń złotnickich pstrych ostatnie badania wykazały gene−<br />
tyczną odporność na niektóre choroby nękające świnie.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»realizowanie <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych danej rasy,<br />
»posiadanie co najmniej 10 loch rasy puławskiej,<br />
»posiadanie co najmniej 8 loch rasy złotnickiej białej lub rasy złotnic−<br />
kiej pstrej, przy czym dla loch objętych <strong>program</strong>em ochrony zasobów<br />
genetycznych przed dniem 1 stycznia 2006 r. wystarczy posiadać<br />
6 loch rasy złotnickiej białej i 3 lochy złotnickiej pstrej,<br />
»maksymalna liczba loch, do której można otrzymać płatność wynosi<br />
70 loch rasy puławskiej oraz 100 loch rasy złotnickiej białej lub złot−<br />
nickiej pstrej,<br />
»wpis loch do księgi hodowlanej danej rasy,<br />
»prowadzenie oceny wartości użytkowej i dokumentacji hodowlanej<br />
w stadzie.<br />
70
7.7 Ochrona gleb i wód<br />
Intensywne rolnictwo przyczynia się nie tylko do spadku różnorodności<br />
biologicznej, ale także do degradacji gleb i wód, spowodowanych che−<br />
micznymi, biologicznymi i fizycznymi procesami.<br />
Szczególnie niebezpiecznym, chociaż naturalnym zjawiskiem jest ero−<br />
zja wodna, polegająca na mechanicznym niszczeniu zarówno wierzchniej,<br />
jak i głębszych warstw ziemi poprzez przemieszczanie się cząsteczek gle−<br />
bowych i składników mineralnych zawartych w glebie do wód powierzch−<br />
niowych, co z kolei powoduje zanieczyszczenie wód. Najczęściej spotyka−<br />
ne związki dostające się do wód to składniki pokarmowe pochodzące z na−<br />
wozów, pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz substancje<br />
toksyczne i metale ciężkie.<br />
Najbardziej podatne na erozję wodną są gleby pyłowe, szczególnie les−<br />
sy, natomiast najbardziej odporne gliny ciężkie, iły i gleby szkieletowe.<br />
Stopień zagrożenia erozją zależy od szeregu czynników, takich jak m. in.:<br />
intensywności opadów atmosferycznych, rzeźba terenu, sposób uprawiania<br />
gleby oraz rodzaj okrywy roślinnej.<br />
Jednym z najlepszych sposobów zapobiegania erozji oraz zapobiegania<br />
zanieczyszczeniu gleb jest utrzymywanie gruntów ornych pod okrywą ro−<br />
ślinną w okresie zimowym. Ponadto wsiewki poplonowe oraz międzyplo−<br />
ny mają także stosunkowo duży wpływ na zróżnicowanie gatunków flory<br />
i fauny w krajobrazie rolniczym oraz stanowią dodatkowe źródło paszy dla<br />
zwierząt.<br />
W przypadku realizacji tego pakietu na gruntach rolnych położonych na<br />
obszarach zagrożonych erozją wodną, których wykaz znajduje się w za−<br />
łączniku do rozporządzenia w sprawie minimalnych norm (dobra kultura<br />
rolna), płatność rolnośrodowiskowa w części przysługującej za realizację<br />
tego pakietu na tych gruntach jest przyznawana do 60% powierzchni tych<br />
gruntów, co wynika z obowiązku utrzymywania 40% gruntów ornych pod<br />
okrywą roślinną w okresie zimy na obszarach zagrożonych erozją wodną.<br />
W pakiecie ochrona gleb i wód obowiązuje degresywność:<br />
» 100% płatności przy powierzchni do 100 ha,<br />
» 50% płatności przy powierzchni od 100,01 do 200 ha,<br />
» 10% płatności przy powierzchni powyżej 200 ha.<br />
7.7.1 Wsiewki poplonowe<br />
Wsiewki poplonowe to najczęściej trawy wsiewane wiosną w już rosną−<br />
ce rośliny (najczęściej zboża) ozime lub wysiewane razem z siewem roślin<br />
jarych.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»wsiewanie roślin jako wsiewki poplonowe w rosnące rośliny ozime<br />
lub razem z siewem roślin jarych i utrzymanie ich przez okres zimy,<br />
71
72<br />
»sprzątnięcie słomy po żniwach,<br />
»niewznawianie zabiegów agrotechnicznych przed dniem 1 marca,<br />
»przyoranie masy wsiewki poplonowej , z wyłączeniem uprawy gleby<br />
w systemie bezorkowym,<br />
»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych.<br />
7.7.2 Międzyplon ozimy<br />
Międzyplon ozimy wysiewany jest po zbiorze późno dojrzewających<br />
zbóż (pszenżyto, pszenica, owies) i ze względu na warunki siedliskowe<br />
uprawa międzyplonu ozimego daje największe korzyści w regionach,<br />
gdzie wegetacja roślin zaczyna się wcześniej. Zapewnia to zarówno uzyska−<br />
nie większego plonu biomasy, jak i następującego po nim plonu wtórnego.<br />
Międzyplon ozimy można uprawiać w międzyrzędziach chmielnika, przy<br />
czym zakładając, iż na 1 ha powierzchnia zajęta pod międzyplon wynosi<br />
67% − w takiej wysokości wypłacana jest płatność rolnośrodowiskowa.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»wykonanie po zbiorze plonu głównego siewu roślin ozimych jako<br />
międzyplonu ozimego najpóźniej do dnia 30 września,<br />
»zakaz stosowania nawozów sztucznych, dopuszcza się stosowanie na−<br />
wozów naturalnych,<br />
»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych,<br />
»przyoranie biomasy międzyplonu ozimego, za wyjątkiem uprawy<br />
w systemie bezorkowym,<br />
»wypas dopuszczany tylko w okresie wiosennym,<br />
»zakaz wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed 1 marca,<br />
»zakaz uprawy w plonie głównym rośliny, która była uprawiana<br />
w międzyplonie oraz jej formy jarej.<br />
7.7.3 Międzyplon ścierniskowy<br />
Międzyplon ścierniskowy wysiewany jest w zależności od warunków<br />
pogodowych, przy czym następuje w okolicach sierpnia, po zbiorze roślin<br />
dość wcześnie schodzących z pola. Jako międzyplon ścierniskowy może<br />
być wysiewany jeden lub kilka gatunków roślin.<br />
Międzyplon ścerniskowy można uprawiać w międzyrzędziach chmiel−<br />
nika, przy czym zakładając, iż na 1 ha powierzchnia zajęta pod między−<br />
plon wynosi 67% − w takiej wysokości wypłacana jest płatność rolnośro−<br />
dowiskowa.<br />
Wymogi dla wariantu:<br />
»wykonanie po zbiorze plonu głównego siewu roślin jarych jako mię−<br />
dzyplonu ścierniskowego najpóźniej do dnia 30 września,
»zakaz stosowania nawozów sztucznych, dopuszcza się stosowania na−<br />
wozów naturalnych,<br />
»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych,<br />
»przyoranie biomasy międzyplonu ścierniskowego, za wyjątkiem upra−<br />
wy w systemie bezorkowym,<br />
»wypas dopuszczany tylko w okresie jesiennym,<br />
»zakaz wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed 1 marca,<br />
»zakaz uprawiania w plonie głównym tej samej rośliny, która była<br />
uprawiana w międzyplonie ścierniskowym.<br />
7.8 Strefy buforowe<br />
To działanie polega na utrzymaniu już istniejących stref buforowych<br />
i miedz śródpolnych, które znakomicie przeciwdziałają erozji, ograniczają<br />
zanieczyszczenie wód oraz wzbogacają krajobraz, a jednocześnie zwięk−<br />
szają różnorodność biologiczną dużych, otwartych przestrzeni rolnych.<br />
7.8.1 Utrzymanie stref buforowych<br />
Za strefy buforowe uznawane są pasy roślinności występujące wzdłuż<br />
cieków, małych zbiorników wodnych, strumieni i źródełek.<br />
Wymogi dla wariantów:<br />
»utrzymanie 2 lub 5 metrowej strefy buforowej,<br />
»wykaszanie raz do roku lub co 2 lata, w terminie nie późniejszym niż<br />
do 30 września, przy zachowaniu istniejących drzew i krzewów,<br />
»usunięcie skoszonej biomasy w terminie 2 tygodni po pokosie, a w uza−<br />
sadnionych przypadkach w terminie późniejszym,<br />
»zakaz stosowania nawozów i środków ochrony roślin.<br />
73
7.8.2 Utrzymanie miedz śródpolnych<br />
Za miedze śródpolne uznawane są pasy roślinności, w tym żywopłoty,<br />
rosnące w obrębie dużych pól, wzdłuż linii lasu oraz na obrzeżach wąwo−<br />
zów i skarp.<br />
Wymogi dla wariantów:<br />
»utrzymanie 2 lub 5 metrowej miedzy śródpolnej,<br />
»wykaszanie raz do roku lub co 2 lata, w terminie nie późniejszym niż do<br />
30 września, przy zachowaniu istniejących drzew i krzewów, a w przy−<br />
padku żywopłotów pielęgnacja,<br />
»zakaz stosowania nawozów i środków ochrony roślin.<br />
Sankcje, za nieprzestrzeganie wymogów pakietów i wariantów –<br />
ZAŁĄCZNIK X.<br />
8. Procedura postępowania podczas wystąpienia sił wyższych oraz<br />
nadzwyczajnych okoliczności<br />
Wszystkie pakiety <strong>program</strong>u rolnośrodowiskowego wymagają pewnych<br />
działań, które w wyjątkowo niesprzyjających okolicznościach mogą być<br />
trudne do wykonania.<br />
Za nadzwyczajne okoliczności uznawane są: śmierć rolnika, długookre−<br />
sowa niezdolność do pracy, poważna klęska żywiołowa w znacznym stop−<br />
niu dotykająca grunty rolne gospodarstwa (susza, grad, deszcz nawalny,<br />
ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan,<br />
piorun, obsunięcie się ziemi oraz lawina w rozumieniu przepisów o ubez−<br />
pieczeniu upraw rolnych i zwierząt gospodarskich), zniszczenie budynków<br />
inwentarskich w drodze wypadku, epidemia dotykająca część lub cały in−<br />
wentarz żywy gospodarstwa.<br />
Aby zachować prawo do pomocy finansowej (płatności rolnośrodowi−<br />
skowe, ONW oraz obszarowe) przy niewykonaniu obowiązkowych dzia−<br />
łań agrotechnicznych (np. koszenie trwałych użytków zielonych, wysiew<br />
międzyplonów, likwidacja stada objętego <strong>program</strong>em ochrony zasobów<br />
genetycznych zwierząt) należy złożyć w biurze powiatowym Agencji Re−<br />
strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w terminie 10 dni od daty ustania<br />
nadzwyczajnych okoliczności, stosowne dokumenty, będące dowodem po−<br />
twierdzającym niemożność wykonania działania.<br />
Dowodami potwierdzającymi działanie siły wyższej lub wystąpienie<br />
nadzwyczajnych okoliczności są 1 :<br />
»odpis skrócony aktu zgonu rolnika,<br />
1<br />
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w spra−<br />
wie rodzajów dowodów potwierdzających działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności<br />
(Dz. U. 129 poz. 866)<br />
74
»zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rol−<br />
nym wydane na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym<br />
rolników,<br />
»protokół oszacowania szkód w uprawach rolnych, spowodowanych<br />
przez ryzyka takie jak: susza, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki<br />
przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, ob−<br />
sunięcie się ziemi lub lawina w rozumieniu przepisów o ubezpiecze−<br />
niu upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, sporządzony przez komi−<br />
sję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wy−<br />
stąpienia szkody,<br />
»dokument potwierdzający wystąpienie szkody w uprawach rolnych,<br />
z którego wynika powierzchnia upraw na których wystąpiła szkoda,<br />
sporządzony przez zakład ubezpieczeń, z którym rolnik zawarł umo−<br />
wę ubezpieczenia upraw co najmniej od jednego z ww. ryzyk,<br />
»pisemne oświadczenie potwierdzające wystąpienie szkody w upra−<br />
wach rolnych, sporządzone zgodnie ze wzorem udostępnionym przez<br />
Prezesa ARiMR w Biuletynie Informacji Publicznej ARiMR przez<br />
dwóch świadków nie będących domownikami rolnika w rozumieniu<br />
przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników – w przypadku gdy<br />
nie powołano komisji lub uprawy nie zostały ubezpieczone,<br />
»zaświadczenie o wystąpieniu pożaru wydane przez komendanta po−<br />
wiatowego lub miejskiego Państwowej Straży Pożarnej,<br />
»protokół oględzin lub ostatecznego oszacowania szkody w uprawach<br />
i płodach rolnych wyrządzonych przez dziki, jelenie, łosie, daniele<br />
i sarny, sporządzony przez upoważnionego przedstawiciela dzierżaw−<br />
cy lub zarządcy obwodu łowieckiego lub inne podmioty uprawnione<br />
do szacowania szkód łowieckich na podstawie przepisów prawa<br />
łowieckiego,<br />
»pisemne oświadczenie rolnika o położeniu gospodarstwa rolnego na<br />
obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej na<br />
podstawie przepisów o stanie klęski żywiołowej,<br />
»decyzja właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i na−<br />
siennictwa, wydana na podstawie przepisów o ochronie roślin, naka−<br />
zująca zniszczenie roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów<br />
w przypadku wystąpienia lub podejrzenia wystąpienia organizmów<br />
kwarantannowych,<br />
»decyzja właściwego organu nadzoru budowlanego, wydana na pod−<br />
stawie przepisów prawa budowlanego, określająca zakres i termin<br />
wykonania niezbędnych robot w celu uporządkowania terenu kata−<br />
strofy budowlanej i zabezpieczenia budynku służącego gospodarce<br />
rolnej do czasu wykonania robot doprowadzających budynek do sta−<br />
nu właściwego,<br />
75
76<br />
»decyzja właściwego powiatowego lekarza weterynarii, wydana na<br />
podstawie przepisów o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu<br />
chorób zakaźnych zwierząt, nakazująca zabicie lub ubój zwierząt cho−<br />
rych lub zakażonych, podejrzanych o zakażenie lub o chorobę albo<br />
zwierząt z gatunków wrażliwych na daną chorobę zakaźną zwierząt,<br />
»odpis postanowienia sądu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymcza−<br />
sowego aresztowania,<br />
»wezwanie sądu do odbycia kary pozbawienia wolności albo aresztu,<br />
»pisemne oświadczenie rolnika o padnięciu zwierzęcia oraz o zgłosze−<br />
niu tego faktu zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestra−<br />
cji zwierząt.
ZAŁĄCZNIK I<br />
MINIMALNE WYMOGI DOTYCZĄCE STOSOWANIA NAWOZÓW I ŚROD−<br />
KÓW OCHRONY ROŚLIN, WRAZ Z LICZBĄ PUNKTÓW, JAKĄ PRZYPISUJE<br />
SIĘ KAŻDEJ STWIERDZONEJ NIEZGODNOŚCI ORAZ WYSOKOŚCIĄ<br />
ZMNIEJSZEŃ, A TAKŻE INNE ODPOWIEDNIE WYMOGI OBOWIĄZKOWE<br />
Na podstawie Załącznika 2 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi<br />
z dnia 10 marca 2011 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych wa−<br />
runków i trybu<br />
77
ZAŁĄCZNIK II<br />
ROZPORZĄDZENIE<br />
MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI<br />
z dnia 11 marca 2010 r.<br />
w sprawie minimalnych norm<br />
(Dz. U. Dz.U.10.39.211)<br />
Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt. 2 lit. b ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach<br />
do gruntów rolnych i płatności cukrowej (Dz. U. z 2008 r. Nr 170, poz. 1051 i Nr 214,<br />
poz. 1349, z 2009 r. Nr 20, poz. 105 oraz z 2010 r. Nr 36, poz. 197)) zarządza się, co na−<br />
stępuje:<br />
§ 1. 1. Grunty rolne są utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli:<br />
1) w przypadku gruntów ornych − jest prowadzona na nich uprawa roślin lub ugoro−<br />
wanie, przy czym dla pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa ten sam gatunek rośliny<br />
może być uprawiany na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyjnej<br />
nie dłużej niż 3 lata,<br />
2) w przypadku łąk i pastwisk zadeklarowanych we wniosku o przyznanie pomocy<br />
finansowej w ramach działania:<br />
a) płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramo−<br />
wej Dyrektywy Wodnej,<br />
b) <strong>program</strong> rolnośrodowiskowy<br />
− okrywa roślinna jest koszona i usuwana w zakresie i terminie określonym w przepisach<br />
o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu<br />
Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich lub są na nich wypasane zwierzęta w se−<br />
zonie pastwiskowym określonym w tych przepisach;<br />
3) w przypadku łąk zadeklarowanych we wniosku o przyznanie płatności z tytułu<br />
realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt –<br />
okrywa roślinna jest na nich koszona i usuwana co najmniej raz w roku w terminie<br />
określonym w przepisach w sprawie szczegółowych warunków i tryby przyznawania<br />
pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy<br />
dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich, jednak nie później<br />
niż do dnia 31 października;<br />
4) w przypadku łąk i pastwisk innych niż wymienione w pkt. 2 i 3 – okrywa roślin−<br />
na jest na nich koszona i usuwana co najmniej raz w roku, w terminie do dnia<br />
31 lipca lub są na nich wypasane zwierzęta w okresie wegetacyjnym traw.<br />
2. W przypadku gruntów ornych, o których mowa w ust. 1 pkt. 1, dopuszcza się uprawę<br />
pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyj−<br />
nej przez:<br />
1) 4 lata, pod warunkiem, że:<br />
a) najpóźniej przed rozpoczęciem uprawy tej rośliny w czwartym roku zostanie<br />
wykonany zabieg:<br />
» przyoranie słomy lub międzyplonów w ilości co najmniej 10 ton na<br />
hektar albo<br />
» wymieszanie słomy z glebą lub wymieszanie międzyplonów z glebą,<br />
lub prowadzone uprawy międzyplonów,<br />
b) rolnik złoży oświadczenie o zamiarze wykonania zabiegu określonego w lit.<br />
a do właściwego w sprawach dotyczących płatności bezpośredniej, płatno−<br />
85
ści uzupełniającej, płatności cukrowej, płatności do pomidorów i wsparcia<br />
specjalnego kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji<br />
i Modernizacji Rolnictwa, na formularzu opracowanym i udostępnionym<br />
przez tę Agencję, w terminie do dnia 9 czerwca roku:<br />
» poprzedzającego rok, w którym zamierza wykonać taki zabieg wiosną,<br />
» w którym zamierza wykonać taki zabieg jesienią;<br />
2) 5 lat, pod warunkiem że:<br />
a) zostaną spełnione warunki , o których mowa w pkt. 1,<br />
b) po zakończeniu zbiorów w czwartym roku, lecz przed rozpoczęciem uprawy<br />
tej rośliny w piątym roku zostaną wykonane czynności, o których mowa<br />
w pkt. 1 lit. a,<br />
c) rolnik złoży oświadczenie o zamiarze wykonania zabiegu określonego<br />
w pkt. 1 lit. a do właściwego w sprawach dotyczących płatności bezpo−<br />
średniej, płatności uzupełniającej, płatności cukrowej, płatności do pomi−<br />
dorów i wsparcia specjalnego kierownika biura powiatowego Agencji Re−<br />
strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, na formularzu opracowanym<br />
i udostępnionym przez tę Agencję, w terminie do dnia 9 czerwca roku:<br />
» poprzedzającego rok, w którym zamierza wykonać taki zabieg wiosną,<br />
» w którym zamierza wykonać taki zabieg jesienią;<br />
3. W przypadku gruntów ornych położonych na stokach o nachyleniu powyżej 20° grun−<br />
tów tych:<br />
1) nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymania redlin wzdłuż<br />
stoku,<br />
2) nie utrzymuje się jako ugór czarny;<br />
4. Na gruntach ornych, o których mowa w ust. 3, wykorzystywanych pod uprawę roślin<br />
wieloletnich:<br />
1) utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach albo<br />
2) uprawę prowadzi się metodą tarasową.<br />
5. Powierzchnię stanowiącą co najmniej 40% gruntów ornych, położonych na obszarach<br />
zagrożonych erozja wodną, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, pozostawia się<br />
pod okrywą roślinną co najmniej od dnia 1 grudnia do dnia 15 lutego.<br />
6. Wykaz obszarów zagrożonych erozją wodną jest określony w załączniku do rozporzą−<br />
dzenia.<br />
§ 2. Uznaje się, że grunt orny był ugorowany, jeżeli grunt ten podlegał co najmniej raz<br />
w roku, w terminie do dnia 31 lipca:<br />
1) koszeniu lub<br />
2) innym zabiegom uprawowym zapobiegającym występowaniu i rozprzestrzenia−<br />
niu się chwastów.<br />
§ 3. 1. Zabrania się wypalania gruntów rolnych.<br />
2. Zabrania się wykonywania zabiegów uprawowych ciężkim sprzętem rolniczym<br />
w okresie wysycenia profilu glebowego wodą.<br />
3. Zabrania się niszczenia:<br />
1) drzew będących pomnikami przyrody, objętych ochroną na podstawie przepisów<br />
ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. O ochronie przyrody (Dz. U. Z 2009 r.<br />
Nr 151, poz. 1220, Nr 157, poz. 1241 i Nr 215, poz. 1664);<br />
2) rowów, których szerokość nie przekracza 2 metrów;<br />
3) oczek wodnych w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych,<br />
o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m 2 − znajdujących się w obrębie działki rolnej.<br />
86
4. Zabrania się niszczenia:<br />
1) siedlisk roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową w rozumieniu przepisów<br />
ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody;<br />
2) siedlisk przyrodniczych w rozumieniu przepisów ustawy s dnia 16 kwietnia 2004<br />
r. o ochronie przyrody − położonych na obszarach objętych formami ochrony<br />
przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 1−9 tej ustawy.<br />
§ 4. Grunty rolne, o których mowa w § 1, nie powinny być porośnięte drzewami i krzewa−<br />
mi, z wyjątkiem:<br />
1) drzew i krzewów:<br />
a) niepodlegających wycięciu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia<br />
2004 r. o ochronie przyrody,<br />
b) mających znaczenie dla ochrony wód i gleb,<br />
c) niewpływających na prowadzoną na tych gruntach produkcję roślinną;<br />
2) gruntów, o których mowa w § 1 ust. 1 pkt. 2−4 oraz ust. 3, które mogą być poro−<br />
śnięte pojedynczymi drzewami i krzewami, jeżeli te drzewa i krzewy nie wpły−<br />
wają na prowadzoną na tych gruntach produkcje rolna, a ich liczba nie przekra−<br />
cza 50 sztuk na hektar.<br />
§ 5. Powierzchnie gruntów rolnych, na których znajdują się:<br />
1) oczka wodne, w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych,<br />
o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m 2 w obrębie działki rolnej;<br />
2) rowy, nieutwardzone drogi dojazdowe wydzielone w obrębie działek rolnych,<br />
pasy zadrzewień, żywopłoty, ściany tarasów, których szerokość w obrębie dział−<br />
ki rolnej nie przekracza 2 m i które nie stanowią odrębnej działki ewidencyjnej −<br />
uznaje się za utrzymywana zgodnie z normami.<br />
§ 6. 1. Plantacje zagajników o krótkiej rotacji uznaje się za utrzymywane zgodnie z nor−<br />
mami, jeżeli:<br />
1) są utrzymywane w stanie niezachwaszczonym;<br />
2) są położone:<br />
a) 1,5 m od granicy sąsiedniej działki gruntu, na której została założona taka<br />
plantacja lub użytkowanej jako grunt leśny,<br />
b) 3 m od granicy sąsiedniej działki gruntu użytkowanej w inny sposób niż<br />
określony w lit. a.<br />
2. Wieloletnie plantacje trwałe uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli są<br />
utrzymywane w stanie niezachwaszczonym.<br />
3. Powierzchnię wyznaczoną przez granicę sąsiedniej działki gruntu oraz granicę planta−<br />
cji, o której mowa w ust. 1, wlicza się do powierzchni działki rolnej pod tą plantacją<br />
i uznaje za utrzymywaną zgodnie z normami.<br />
§ 7. Nawadnianie gruntów rolnych wodą podziemną za pomocą deszczowni lub pobór<br />
wody powierzchniowej lub podziemnej w ilości większej niż 5 m 3 na dobę w celu nawad−<br />
niania są możliwe po uzyskaniu pozwolenia wodnoprawnego w trybie określonym<br />
w przepisach prawa wodnego.<br />
§ 8. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 15 marca 2010 r., z wyjątkiem § 3 ust.<br />
3 pkt. 3, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2011 r.<br />
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi: M. Sawicki<br />
87
ZAŁĄCZNIK III<br />
ROZPORZĄDZENIE<br />
MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI<br />
z dnia 10 marca 2011 r.<br />
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawa−<br />
nia pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego<br />
Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 (Dz. U. 55, poz. 289)<br />
Na podstawie art. 29 ust. 1 pkt. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu roz−<br />
woju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz<br />
Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427, z późn. zm.) zarządza się, co na−<br />
stępuje:<br />
§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowe warunki i tryb przyznawania, wypłaty oraz<br />
zwracania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy”, zwa−<br />
nej dalej „płatnością rolnośrodowiskową”, objętego Programem Rozwoju Obszarów<br />
Wiejskich na lata 2007−2013, zwanym dalej „Programem”, w tym:<br />
1) tryb składania wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej;<br />
2) szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać wnioski o przyznanie<br />
płatności rolnośrodowiskowej;<br />
3) przypadki, w których następca prawny wnioskodawcy albo przejmujący posiada−<br />
nie gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewiden−<br />
cji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przy−<br />
znanie płatności, zwanego dalej „gospodarstwem rolnym”, lub jego części, lub<br />
wszystkich zwierząt ras lokalnych objętych zobowiązaniem rolnośrodowiskowym,<br />
zwanych dalej „stadem zwierząt ras lokalnych”, może, na swój wniosek, wstąpić<br />
do toczącego się postępowania na miejsce wnioskodawcy, oraz warunki i tryb<br />
wstąpienia do tego postępowania;<br />
4) przypadki, w których następcy prawnemu beneficjenta albo przejmującemu posia−<br />
danie gospodarstwa rolnego lub jego części, lub stada zwierząt ras lokalnych może<br />
być przyznana płatność rolnośrodowiskowa, oraz warunki i tryb przyznania tej<br />
płatności;<br />
5) sposób dokonywania oceny wagi stwierdzonej niezgodności, o której mowa w art.<br />
54 ust. 1 lit. c rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada<br />
2009 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady<br />
(WE) nr 73/2009 odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz zinte−<br />
growanego systemu zarządzania i kontroli w ramach systemów wsparcia bezpo−<br />
średniego przewidzianych w wymienionym rozporządzeniu oraz wdrażania rozpo−<br />
rządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności<br />
w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla sektora wina (Dz. Urz. UE L 316<br />
z 02.12.2009, str. 65, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1122/2009”, w przypad−<br />
ku niezgodności w zakresie minimalnych wymogów dotyczących stosowania na−<br />
wozów i środków ochrony roślin.<br />
6) wyrażoną w procentach wielkość zmniejszenia płatności rolnośrodowiskowej<br />
w zależności od dokonanej oceny wagi stwierdzonej niezgodności, a także przy−<br />
padki uznawane za drobną niezgodność, o której mowa w art. 24 ust. 2 rozporzą−<br />
dzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiającego wspólne<br />
zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej<br />
88
polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, zmie−<br />
niającego rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/<br />
2007 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz. Urz. UE L 30 z<br />
31.01.2009, str. 16), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 73/2009”;<br />
7) szczegółowe warunki i tryb podejmowania działań, o których mowa w art. 23 ust.<br />
2 i art. 24 ust. 2 rozporządzenia nr 73/2009, w przypadku niestosowania zmniej−<br />
szeń lub wykluczeń określonych w tych przepisach;<br />
8) kategorie siły wyższej i wyjątkowe okoliczności, inne niż wymienione w przepi−<br />
sach rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustana−<br />
wiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/<br />
2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz<br />
Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 368 z<br />
23.12.2006, str. 15, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1974/2006”,<br />
w przypadku wystąpienia, których nie jest wymagany zwrot pomocy.<br />
§ 2. 1. Płatność rolnośrodowiskową przyznaje się rolnikowi w rozumieniu art. 2 lit.<br />
a rozporządzenia nr 73/2009, zwanemu dalej „rolnikiem”, jeżeli:<br />
1) został mu nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym syste−<br />
mie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wnio−<br />
sków o przyznanie płatności, zwany dalej „numerem identyfikacyjnym”;<br />
2) łączna powierzchnia posiadanych przez niego działek rolnych w rozumieniu<br />
przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw<br />
rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, na których jest prowa−<br />
dzona działalność rolnicza w rozumieniu art. 2 lit. c rozporządzenia nr 73/2009,<br />
zwanych dalej „działkami rolnymi”, wynosi co najmniej 1 ha;<br />
3) realizuje 5−letnie zobowiązanie rolnośrodowiskowe, o którym mowa w art. 39<br />
rozporządzenia rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie<br />
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz<br />
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277 z 21.10.2005, str.<br />
1, z późn. zm.), zwane dalej „zobowiązaniem rolnośrodowiskowym”, obejmujące<br />
wymogi wykraczające ponad podstawowe wymagania, w ramach określonych pa−<br />
kietów i ich wariantów, zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej, na<br />
gruntach, na których rolnik zadeklarował realizację tego zobowiązania we wnio−<br />
sku o przyznanie pierwszej i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych.<br />
4) spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach określo−<br />
nych pakietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu.<br />
2. Plan działalności rolnośrodowiskowej sporządza się przed upływem 25 dni od dnia,<br />
w którym upływa termin, w jakim składa się wnioski o przyznanie płatności bez−<br />
pośredniej w rozumieniu przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia<br />
bezpośredniego, przy udziale podmiotu prowadzącego działalność w zakresie do−<br />
radzania odnośnie do sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatno−<br />
ści rolnośrodowiskowej, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 35 ust.<br />
3 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udzia−<br />
łem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiej−<br />
skich, zwanej dalej „ustawą”, na formularzu udostępnionym przez Agencję Re−<br />
strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zwaną dalej „Agencją”. Jeżeli plan dzia−<br />
łalności rolnośrodowiskowej został sporządzony w tym terminie, uznaje się, że zo−<br />
bowiązanie rolno środowiskowe jest realizowane od dnia 15 marca danego roku.<br />
3. Zawartość planu działalności rolnośrodowiskowej jest określona w załączniku nr 1<br />
do rozporządzenia.<br />
89
§ 3. Podstawowymi wymaganiami, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt. 3, są:<br />
1) wymogi i normy określone w przepisach o płatnościach w ramach systemów<br />
wsparcia bezpośredniego;<br />
2) minimalne wymogi dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin,<br />
o których mowa w art. 39 ust. 3 akapit pierwszy rozporządzenia wymienionego<br />
w § 2 ust. 1 pkt. 3, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1698/2005”, wymienione<br />
w załączniku nr 2 do rozporządzenia;<br />
3) inne odpowiednie wymogi obowiązkowe, o których mowa w art. 39 ust. 3 akapit<br />
pierwszy rozporządzenia nr 1698/2005, wymienione w załączniku nr 2 do rozpo−<br />
rządzenia.<br />
§ 4. 1. Zobowiązanie rolnośrodowiskowe jest realizowane w ramach co najmniej jednego<br />
z następujących pakietów:<br />
1) Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone;<br />
2) Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne;<br />
3) Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone;<br />
4) Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych<br />
poza obszarami Natura 2000;<br />
5) Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na<br />
obszarach Natura 2000;<br />
6) Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie;<br />
7) Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie;<br />
8) Pakiet 8. Ochrona gleb i wód.<br />
9) Pakiet 9. Strefy buforowe.<br />
2. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe:<br />
1) zachowuje występujące w gospodarstwie rolnym i określone w planie działal−<br />
ności rolnośrodowiskowej trwałe użytki zielone w rozumieniu art. 2 lit. c Rozpo−<br />
rządzenia Komisji (WE) nr 1120/2009 z dnia 29 października 2009 r. ustanawia−<br />
jącego szczegółowe zasady wdrażania systemu płatności jednolitej przewidzia−<br />
nego w tytule III rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 ustanawiającego wspól−<br />
ne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki<br />
rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników (Dz. Urz. UE<br />
L 316 z 02.12.2009, str.1), zwane dalej trwałymi użytkami zielonymi, oraz ele−<br />
menty krajobrazu rolniczego nieużytkowane rolniczo, tworzące ostoje dzikiej<br />
przyrody,<br />
2) prowadzi na formularzu udostępnionym przez Agencję rejestr działalności rol−<br />
nośrodowiskowej zawierający wykaz wypasów zwierząt oraz działań agrotech−<br />
nicznych, w tym zastosowania nawozów i wykonania zabiegów przy użyciu<br />
środków ochrony roślin, przy czym rejestr ten w zakresie zastosowania nawozów<br />
prowadzi się dla całego gospodarstwa rolnego;<br />
3) przestrzega innych wymogów określonych dla danego pakietu lub wariantu.<br />
3. Wymogi dla poszczególnych pakietów i ich wariantów są określone w załączniku nr 3<br />
do rozporządzenia.<br />
§ 5. 1. Zobowiązanie rolnośrodowiskowe nie podlega zmianie w trakcie jego realizacji,<br />
chyba, że zmiana ta polega na:<br />
1) jednorazowym zwiększeniu w drugim albo trzecim roku realizacji tego zobo−<br />
wiązania powierzchni użytków rolnych, na których to zobowiązanie jest realizo−<br />
wane, w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 lub 6;<br />
90
2) jednorazowym dodaniu w drugim albo trzecim roku realizacji tego zobowiązania<br />
poszczególnych wariantów pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5, 6 lub 7;<br />
3) zmniejszeniu albo zwiększeniu powierzchni użytków rolnych, na której to zobowiąza−<br />
nie jest realizowane, na gruntach będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia<br />
realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego, ze względu na:<br />
a) zmianę miejsca uprawy roślin w ramach:<br />
– wariantu pierwszego, drugiego lub trzeciego pakietu wymienionego w § 4 ust.<br />
1 pkt. 6,<br />
– pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2,<br />
b) przemienne stosowanie wsiewek poplonowych lub międzyplonów na różnych<br />
działkach rolnych w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 8;<br />
4) zwiększeniu liczby zwierząt danej rasy objętych tym zobowiązaniem w ramach pakietu<br />
wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7;<br />
5) zmianie wariantów pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 lub 8 na gruntach<br />
będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowi−<br />
skowego.<br />
2. W przypadku zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego zmianę wprowadza się<br />
w planie działalności rolnośrodowiskowej. Do zmiany planu działalności rolnośrodowi−<br />
skowej przepis<br />
§ 2 ust. 2 stosuje się odpowiednio.<br />
3. Zmianę zobowiązania rolnośrodowiskowego zgłasza się kierownikowi biura powiato−<br />
wego Agencji we wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej na rok, w którym<br />
rolnik realizuje zmienione zobowiązanie rolnośrodowiskowe.<br />
§ 5a. 1 Jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego w zakresie warian−<br />
tu drugiego, czwartego, szóstego, ósmego, dziesiątego lub dwunastego pakietu wymienio−<br />
nego w § 4 ust. 1 pkt. 2 rolnik zakończy okres przestawiania, płatność rolnośrodowisko−<br />
wa w danym roku jest przyznawana odpowiednio za realizację wariantu pierwszego, trze−<br />
ciego, piątego, siódmego, dziewiątego lub jedenastego tego pakietu.<br />
2. Jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego grunty rolne, na których<br />
jest realizowane to zobowiązanie, zostaną objęte obszarem Natura 2000, realizowany na<br />
tych gruntach ornych wariant pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 staje się od na−<br />
stępnego roku realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego odpowiednim wariantem<br />
pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt.5.<br />
§ 5b. 1W przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7zwierząta objęte<br />
zobowiązaniem rolnośrodowiskowym mogą być w trakcie jego realizacji zastąpione<br />
zwierzętami tej samej rasy, jeżeli zwierzęta te spełniają warunki przyznania płatności rol−<br />
nośrodowiskowej.<br />
2. Zastąpienia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się w terminie, o którym mowa w art.<br />
64 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia 1122/2009.<br />
3. O zastąpieniu, o którym mowa w ust. 1, rolnik informuje kierownika biura powiatowe−<br />
go Agencji w terminie 30 dnie od dnia jego dokonania, składając, na formularzu udostęp−<br />
nionym przez Agencję, kopię dokumentu obejmującego oświadczenia:<br />
1) rolnika,<br />
2) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy, loch<br />
i owiec matek,<br />
3) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie<br />
ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, klaczy i owiec matek<br />
91
− zawierające wskazania, jakie zwierzęta zostały zastąpione i jakimi je zastąpiono.<br />
§ 6. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ramach dowolnej liczby pakietów,<br />
z tym że:<br />
1) pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 2 nie może być realizowany równocześnie z pakie−<br />
tem wymienionym w § 4 ust. 1 pkt. 1 lub 8;<br />
2) warianty pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 pkt. 3−5 nie mogą być realizowane rów−<br />
nocześnie na tych samych użytkach rolnych.;<br />
3) wariant trzeci lub czwarty pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 nie mogą być re−<br />
alizowane równocześnie na tych samych użytkach rolnych z wariantami pakietów wymie−<br />
nionych w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5.<br />
§ 7. Płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1:<br />
1) pkt. 1 − jest przyznawana, jeżeli pakiet ten jest realizowany na obszarze całego gospo−<br />
darstwa rolnego;<br />
2) pkt. 2 − jest przyznawana, jeżeli rolnik prowadzi produkcję rolną zgodnie z przepisami<br />
o rolnictwie ekologicznym, przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28<br />
czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicz−<br />
nych i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z 20.07.2007,<br />
str. 1, z późn. zm.) oraz przepisami wydanymi w trybie przepisów tego rozporządzenia,<br />
w szczególności w zakresie uprawy roślin;<br />
3) pkt. 4 i 5 − jest przyznawana, jeżeli rolnik posiada dokumentację przyrodniczą stano−<br />
wiącą szczegółową charakterystykę danego siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgo−<br />
wego ptaków, sporządzoną przez podmiot, o którym mowa w § 2 ust. 2, w roku poprze−<br />
dzającym rok rozpoczęcia lub w roku rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowi−<br />
skowego w ramach określonych wariantów tych pakietów, na formularzu udostępnionym<br />
przez Agencję,;<br />
4) pkt. 6:<br />
a) w ramach wariantu trzeciego − jest przyznawana, jeżeli rolnik rozmnaża materiał<br />
siewny roślin lub utrzymuje drzewa owocowe na podstawie nieodpłatnej umowy z<br />
jednostką badawczo−rozwojową, koordynującą lub realizującą zadania w zakresie<br />
ochrony zasobów genetycznych, określającej powierzchnię, na której są uprawiane<br />
rośliny przeznaczone na rozmnażanie materiału siewnego roślin lub utrzymywane<br />
drzewa owocowe, oraz powierzchnię gruntów rolnych stanowiących strefę<br />
ochronną tych roślin (otuliny), przy czym powierzchnia otuliny nie może być<br />
większa od powierzchni, na której są uprawiane rośliny przeznaczone na rozmna−<br />
żanie materiału siewnego roślin lub utrzymywane drzewa owocowe,<br />
b) w ramach wariantu czwartego − jest przyznawana, jeżeli rolnik posiada sad, w któ−<br />
rym znajduje się co najmniej 12 drzew, mających nie mniej niż 15 lat, co najmniej<br />
z 4 gatunków lub odmian, przy czym korony tych drzew znajdują się na wysokości<br />
co najmniej 120 cm, a obwód ich pni na wysokości około 1 m jest nie mniejszy niż<br />
47 cm;<br />
5) pkt. 7 − jest przyznawana, jeżeli rolnik utrzymuje wpisane do księgi hodowlanej<br />
krowy, klacze, lochy lub owce matki ras wymienionych w załączniku nr 4 do roz−<br />
porządzenia, objęte <strong>program</strong>em ochrony zasobów genetycznych.<br />
§ 8. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do:<br />
1) działek rolnych − w przypadku pakietów wymienionych w § 4 ust. 1<br />
pkt. 1−6 i 8;<br />
2) krów, klaczy, loch lub owiec matek ras wymienionych w załączniku nr 4 do<br />
92
ozporządzenia − w przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7;<br />
3) stref buforowych – w przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 9.<br />
§ 9. 1. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1 płatność rolnośrodowisko−<br />
wa jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne, na których wy−<br />
stępują truskawki, poziomki, tytoń lub inne uprawy wymienione w załączniku nr 4 do<br />
rozporządzenia w ramach wariantu pierwszego, drugiego, piątego, szóstego, siódmego i<br />
ósmego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2.<br />
2. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 płatność rolnośrodowiskowa<br />
jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako:<br />
1) grunty orne, na których występują uprawy wymienione w załączniku nr 4 do<br />
rozporządzenia − w przypadku wariantu pierwszego, drugiego, piątego, szóstego,<br />
siódmego, ósmego, dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego;<br />
2) trwałe użytki zielone − w przypadku wariantu trzeciego i czwartego;<br />
3) sady, w których są uprawiane drzewa lub krzewy z gatunków wymienionych<br />
w załączniku nr 4 do rozporządzenia, jeżeli:<br />
a) wszystkie uprawiane drzewa są ukorzenione i spełniają wymagania<br />
dotyczące wysokości i grubości elitarnego i kwalifikowanego materiału<br />
szkółkarskiego, określone dla drzewek owocowych w przepisach w<br />
sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania oraz jako−<br />
ści materiału siewnego,<br />
b) wszystkie uprawiane krzewy są ukorzenione i spełniają wymagania<br />
dotyczące średnicy elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkar−<br />
skiego, określone dla krzewów jagodowych w przepisach w sprawie<br />
szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania oraz jakości mate−<br />
riału siewnego<br />
− w przypadku wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego.<br />
2a. W przypadku realizacji wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego<br />
pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje do<br />
gruntów, które zostały zmeliorowane przy zastosowaniu systemu melioracji niedostoso−<br />
wanego do upraw drzew i winorośli.<br />
3. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 płatność rolnośrodowiskowa<br />
jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako trwałe użytki zielone.<br />
4. W przypadku pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 pkt. 4 i 5 płatność rolnośrodowi−<br />
skowa jest przyznawana do działek rolnych:<br />
1) użytkowanych jako trwałe użytki zielone, na których występują:<br />
a) siedliska lęgowe ptaków z gatunków wymienionych w załączniku nr<br />
4 do rozporządzenia − w przypadku wariantu pierwszego tych pakietów,<br />
b) zbiorowiska roślinne wykazujące cechy jednostek fitosocjologicz−<br />
nych i siedlisk przyrodniczych wymienione w załączniku nr 4 do rozpo−<br />
rządzenia − w przypadku wariantu drugiego, trzeciego, czwartego, piąte−<br />
go, szóstego, siódmego, ósmego i dziewiątego tych pakietów;<br />
2) na których występują typy siedlisk przyrodniczych wymienione w załączniku<br />
nr 4 do rozporządzenia − w przypadku wariantu dziesiątego tych pakietów;<br />
3) położonych:<br />
a) poza obszarem Natura 2000 w rozumieniu przepisów o ochronie<br />
przyrody − w przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4,<br />
b) na obszarze Natura 2000 − w przypadku pakietu, o którym mowa<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 5.<br />
93
5. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6 płatność rolnośrodowiskowa<br />
jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako:<br />
1) grunty orne, na których są uprawiane rośliny odmian miejscowych roślin warzywnych<br />
wpisane do rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie, zwa−<br />
nego dalej „krajowym rejestrem”, lub rośliny odmian dla bioróżnorodności roślin rolni−<br />
czych wpisane do krajowego rejestru, lub rośliny gatunków wymienionych w załączniku<br />
nr 4 do rozporządzenia – w przypadku wariantu pierwszego i drugiego;<br />
2) grunty orne, na których są uprawiane rośliny przeznaczone na rozmnażanie materiału<br />
siewnego na podstawie nieodpłatnej umowy z jednostką badawczo−rozwojową, koordy−<br />
nującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów genetycznych, oraz grunty<br />
orne wchodzące w skład otuliny − w przypadku wariantu trzeciego;<br />
3) sady, w których są uprawiane drzewa:<br />
a) owocowe, na podstawie nieodpłatnej umowy z jednostką badawczo−<br />
rozwojową koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów<br />
genetycznych, oraz grunty orne wchodzące w skład otuliny – w przypadku<br />
wariantu trzeciego,<br />
b) odmian wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian<br />
tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. −<br />
w przypadku wariantu czwartego.<br />
6. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 8 płatność rolnośrodowiskowa<br />
jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne, na których po plo−<br />
nie głównym są uprawiane rośliny:<br />
1) jako wsiewka poplonowa − w przypadku wariantu pierwszego;<br />
2) ozime jako międzyplon ozimy − w przypadku wariantu drugiego;<br />
3) jare jako międzyplon ścierniskowy − w przypadku wariantu trzeciego.<br />
§ 10. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do działek rolnych, których łączna<br />
powierzchnia wynosi:<br />
1) nie więcej niż:<br />
a) 5 ha − w przypadku wariantu dziesiątego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 4,<br />
b) 5 ha − w przypadku wariantu dziesiątego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 5,<br />
c) 0,3 ha − w przypadku wariantu trzeciego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 6,<br />
d) 0,4 ha − w przypadku wariantu czwartego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 6;<br />
2) nie mniej niż:<br />
a) 0,3 ha − w przypadku wariantu pierwszego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 6, w odniesieniu do upraw rolniczych,<br />
b) 0,15 ha − w przypadku wariantu pierwszego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 6, w odniesieniu do upraw warzywnych,<br />
c) wielkość powierzchni plantacji nasiennych roślin rolniczych określo−<br />
na dla wytwarzania materiału siewnego kategorii kwalifikowany<br />
w przepisach o nasiennictwie − w przypadku wariantu drugiego pakietu<br />
wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6.<br />
§ 11. 1. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do krów, klaczy, loch lub owiec<br />
matek, jeżeli ich liczba w stadzie wynosi co najmniej:<br />
94
1) 4 krowy;<br />
2) 2 klacze;<br />
3) 5 matek owiec rasy olkuskie, 15 matek owiec rasy cakiel podhalański, 30 ma−<br />
tek owiec rasy merynos polski w starym typie albo 10 matek owiec pozostałych<br />
ras;<br />
4) 10 loch rasy puławskiej;<br />
5) 8 loch rasy złotnickiej białej, a w przypadku stada objętego <strong>program</strong>em ochro−<br />
ny zasobów genetycznych przed dniem 1 stycznia 2006 r. − 6 loch;<br />
6) 8 loch rasy złotnickiej pstrej, a w przypadku stada objętego <strong>program</strong>em<br />
ochrony zasobów genetycznych przed dniem 1 stycznia 2006 r. − 3 lochy.<br />
2. Płatność rolnośrodowiskowa przysługuje nie więcej niż do 70 loch stada podstawowe−<br />
go rasy puławskiej lub do 100 loch rasy złotnickiej białej, lub do 100 loch rasy złotnickiej<br />
pstrej, utrzymywanych w jednym stadzie.<br />
§ 12. Płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje do działek rolnych za realizację zobo−<br />
wiązania rolnośrodowiskowego w ramach określonych pakietów lub ich wariantów, jeżeli<br />
wymogi tych pakietów lub wariantów są objęte <strong>program</strong>ami działań mającymi na celu<br />
ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych na<br />
zanieczyszczenia związkami azotu, zgodnie z przepisami Prawa wodnego.<br />
§ 13. 1. Wysokość płatności rolnośrodowiskowej w danym roku ustala się jako iloczyn<br />
stawek płatności na:<br />
1) hektar gruntu i powierzchni działek rolnych lub<br />
2) sztukę zwierzęcia i liczby krów, klaczy, loch i owiec matek, lub<br />
3) metr bieżący strefy buforowej i długość tej strefy − po uwzględnień<br />
zmniejszeń lub wykluczeń wynikających ze stwierdzonych nieprawidłowości<br />
lub niezgodności.<br />
2. Wysokość stawek płatności, o których mowa w ust. 1, dla poszczególnych pakietów<br />
i ich wariantów jest określona w załączniku nr 5 do rozporządzenia.<br />
2a. Przy ustalaniu wysokości płatności rolnośrodowiskowej przysługującej do działek rol−<br />
nych uwzględnia się powierzchnię tych działek, nie większą jednak niż maksymalny kwa−<br />
lifikowany obszar, o którym mowa w art. 6 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia nr 1122/<br />
2009, określony w systemie identyfikacji działek rolnych, o którym mowa w przepisach<br />
o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewi−<br />
dencji wniosków o przyznanie płatności.<br />
2b. W przypadku zwierząt innych niż wymienione w art. 17 ust. 1 akapit pierwszy rozpo−<br />
rządzenia Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiającego szczegóło−<br />
we zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wpro−<br />
wadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków<br />
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. UE L 25 z 28.01.2011, str. 8), zwanego da−<br />
lej „rozporządzeniem nr 65/2011”, zmniejszeń lub wykluczeni, o których mowa w ust.1,<br />
dokonuje się zgodnie z przepisami art. 17 tego rozporządzenia.<br />
3. W przypadku realizacji więcej niż jednego pakietu na tych samych użytkach rolnych,<br />
wysokość płatności rolnośrodowiskowej ustala się jako sumę kwot przysługujących za<br />
realizację tych pakietów.<br />
4. W przypadku równoczesnej uprawy na tych samych użytkach rolnych drzew lub krze−<br />
wów różnych gatunków, które mogą być uprawiane w ramach wariantów dziewiątego<br />
i jedenastego albo dziesiątego i dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, do<br />
95
ustalenia wysokości płatności stosuje się stawkę płatności przysługującą za realizację od−<br />
powiednio wariantu jedenastego albo dwunastego tego pakietu.<br />
§ 13a W przypadku realizacji przez rolnika wariantu drugiego, czwartego, szóstego,<br />
ósmego, dziesiątego lub dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, wysokość<br />
płatności rolno środowiskowej przyznawanej do działek rolnych, na których są realizowa−<br />
ne te warianty, a do których temu rolnikowi została przyznana pomoc na podstawie roz−<br />
porządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawi szczegółowych warunków<br />
i trybu przyznawania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno środowisko−<br />
wych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U.<br />
Nr 74, poz. 1809, z późn. zm.) w ramach pakietu rolnictwo ekologiczne, ustala się<br />
z uwzględnieniem stawek płatności określonych odpowiednio dla wariantu pierwszego,<br />
trzeciego, piątego, siódmego, dziewiątego lub jedenastego pakietu wymienionego w § 4<br />
ust. 1 pkt.2.<br />
§ 14. 1. W przypadku pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 pkt. 1, 2 i 8 płatność rolnośro−<br />
dowiskowa jest przyznawana w wysokości:<br />
1) 100 % stawki płatności − za powierzchnię od 0,1 ha do 100 ha;<br />
2) 50 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 100 ha do 200 ha;<br />
3) 10 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 200 ha.<br />
2. W przypadku wariantu pierwszego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 płatność<br />
rolnośrodowiskowa jest przyznawana w wysokości:<br />
1) 100 % stawki płatności − za powierzchnię od 0,1 ha do 10 ha;<br />
2) 75 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 10 ha do 50 ha;<br />
3) 50 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;<br />
4) 10 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 100 ha.<br />
3. Przy obliczaniu wysokości płatności rolnośrodowiskowej uwzględnia się działki rolne,<br />
dla których obowiązują stawki płatności, w kolejności od najwyższej do najniższej przy−<br />
sługującej stawki płatności.<br />
§ 14a W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 8, realizowanego na gruntach<br />
rolnych położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną, których wykaz jest określo−<br />
ny w przepisach w sprawie minimalnych norm, płatność rolnośrodowiskowa w części<br />
przysługującej za realizację tego pakietu na tych gruntach jest przyznawana do po−<br />
wierzchni nie większej niż 60% tych gruntów.<br />
§ 15. UCHYLONY.<br />
§ 16. 1. W przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, pierwsza<br />
płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w wysokości zwiększonej o kwotę prze−<br />
znaczoną na refundację kosztów transakcyjnych w rozumieniu art. 27 ust. 10 akapit drugi<br />
rozporządzenia nr 1974/2006, dotyczących sporządzenia dokumentacji przyrodniczej,<br />
której wysokość nie może przekraczać maksymalnej kwoty określonej w załączniku nr 6<br />
do rozporządzenia.<br />
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do kosztów transakcyjnych poniesionych<br />
w związku ze zwiększeniem powierzchni użytków rolnych, na których jest realizowane<br />
zobowiązanie rolnośrodowiskowe.<br />
§ 17. 1. Wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, poza elementami podania<br />
96
określonymi w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyłączeniem ad−<br />
resu zawiera:<br />
1) numer identyfikacji podatkowej (NIP) lub numer identyfikacyjny w krajowym<br />
rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON), jeżeli został<br />
nadany, a w przypadku osoby fizycznej również numer ewidencyjny powszech−<br />
nego elektronicznego systemu ewidencji ludności (PESEL), natomiast jeżeli oso−<br />
ba ta nie posiada obywatelstwa polskiego – kod kraju, numer paszportu lub inne−<br />
go dokumentu tożsamości;<br />
2) numer identyfikacyjny nadany zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r.<br />
o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych<br />
oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10,<br />
poz. 76, z późn. zm.);<br />
3) wskazanie pakietów lub wariantów podaniem łącznej powierzchni działek<br />
rolnych, na których są one realizowane;<br />
4) charakterystykę gospodarstwa rolnego;<br />
5) oświadczenie o:<br />
a) powierzchni działek ewidencyjnych,<br />
b) sposobie wykorzystania działek rolnych, w szczególności z podaniem<br />
rośliny uprawnej,<br />
c) liczbie zwierząt ras lokalnych;<br />
6) oświadczenia oraz informacje, jakie powinny być zawarte we wniosku o przy−<br />
znanie jednolitej płatności obszarowej w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia<br />
2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z<br />
2008 r. Nr 170, poz. 1051 i Nr 214, poz. 1349 z 2009 r. Nr 20, poz. 105 oraz<br />
2010 r. Nr 36, poz. 197), określone w przepisach wydanych na podstawie art. 25<br />
ust. 6 tej ustawy, niewymienione w pkt. 1, 2, i 5;<br />
7) oświadczenia i zobowiązania wnioskodawcy związane z realizacją <strong>program</strong>u<br />
rolno środowiskowego, w tym zobowiązanie do przechowywania planu<br />
działalności rolno środowiskowej oraz innych dokumentów dotyczących<br />
spełniania warunków przyznania płatności rolno środowiskowej lub związanych<br />
z tą płatnością przez okres realizacji zobowiązania rolno środowiskowego oraz<br />
przez okres pięciu lat od dnia zakończenia realizacji tego zobowiązania;<br />
8) informację o załącznikach dołączonych do wniosku.<br />
2. Wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej i kolejnych płatności<br />
rolnośrodowiskowych składa się do kierownika biura powiatowego Agencji, właściwego<br />
ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę rolnika, w terminie określonym do<br />
składania wniosków o przyznanie płatności bezpośredniej w rozumieniu przepisów o<br />
płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego.<br />
§ 18 uchylony<br />
§ 19. 1. Do wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej lub kolejnych<br />
płatności rolnośrodowiskowych − w przypadku dodania nowych pakietów w trakcie reali−<br />
zacji zobowiązania rolnośrodowiskowego lub zwiększenia powierzchni użytków rolnych,<br />
na których jest realizowane zobowiązanie rolnośrodowiskowe − dołącza się:<br />
1) oświadczenie rolnika, że uprawiane przez niego drzewa i winorośl nie są upra−<br />
wiane na gruntach, które zostały zmeliorowane przy zastosowaniu systemu me−<br />
lioracji niedostosowanego do tego typu upraw – w przypadku upraw drzew lub<br />
97
winorośli w ramach wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego lub dwuna−<br />
stego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt.2;<br />
2) dokument potwierdzający zakup kwalifikowanego materiału siewnego odmian<br />
miejscowych wpisanych do krajowego rejestru − w przypadku realizacji wariantu<br />
pierwszego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6;<br />
3) kopię umowy na rozmnażanie nasion zawartej z jednostką badawczo−<br />
rozwojową, koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów<br />
genetycznych − w przypadku realizacji wariantu trzeciego pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 6;<br />
4) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez<br />
Agencję, obejmującego oświadczenia:<br />
a) rolnika,<br />
b) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy,<br />
loch i owiec matek,<br />
c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w za−<br />
kresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, klaczy,<br />
loch i owiec matek − zawierające wskazanie zwierząt, jakie zostały za−<br />
kwalifikowane do <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych ras lokal−<br />
nych – w przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7.<br />
2. Do wniosku o przyznanie kolejnych płatności rolnośrodowiskowych dołącza się:<br />
1) świadectwo oceny polowej i laboratoryjnej materiału siewnego odmian miej−<br />
scowych wpisanych do krajowego rejestru, a w przypadku roślin z gatunków wy−<br />
mienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia − informację o wynikach bada−<br />
nia, wydane na podstawie przepisów o nasiennictwie lub oświadczenie o posia−<br />
daniu plantacji nasiennej rośliny dwuletniej − w drugim roku uprawy tej rośliny,<br />
z informacją, że plantacja ta została założona w roku poprzednim − w przypadku<br />
realizacji wariantu drugiego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6;<br />
2) potwierdzenie prowadzenia produkcji nasiennej, wystawione przez jednostkę<br />
badawczo−rozwojową, koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony<br />
zasobów genetycznych − w przypadku realizacji wariantu trzeciego pakietu wy−<br />
mienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6;<br />
3) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez<br />
Agencję, obejmującego oświadczenia:<br />
a) rolnika,<br />
b) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy,<br />
loch i owiec matek,<br />
c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań<br />
w zakresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów,<br />
klaczy, loch i owiec matek − zawierające wskazanie zwierząt, jakie<br />
zostały zakwalifikowane do <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych<br />
ras lokalnych – w przypadku realizacji pakietu wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 7, jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodo−<br />
wiskowego w stadzie zwierząt objętych <strong>program</strong>em ochrony zasobów<br />
genetycznych ras lokalnych nastąpiły zmiany.<br />
98<br />
4) UCHYLONY<br />
5) kopie umowy zmieniającej umowę na rozmnażanie nasion zawartej z jed−
nostką badawczo−rozwojową koordynującą lub realizującą zadania w zakresie<br />
ochrony zasobów genowych – w przypadku realizacji wariantu trzeciego pakietu<br />
wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6, jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolno<br />
środowiskowego umowa ta została zmieniona.<br />
6) oświadczenie rolnika, że uprawiane przez niego drzewa i winorośl nie są<br />
uprawiane na gruntach, które zostały zmeliorowane przy zastosowaniu systemu<br />
melioracji niedostosowanego do tego typu upraw – w przypadku zmiany<br />
zobowiązania rolnośrodowiskowego skutkującej rozpoczęciem uprawy drzew<br />
lub winorośli w ramach wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego lub<br />
dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt.2<br />
3. W przypadku realizacji wariantu pierwszego pakietu wymienionego w § 4 ust.<br />
1 pkt. 6, do wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej za czwarty rok<br />
realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego dołącza się dokument potwierdza−<br />
jący zakup kwalifikowanego materiału siewnego odmian miejscowych<br />
wpisanych do krajowego rejestru.<br />
4. UCHYLONY<br />
§ 20. 1. Agencja udostępnia rolnikowi, który złożył wniosek o przyznanie pierwszej płat−<br />
ności rolno środowiskowej materiał geograficzny, o którym mowa w art. 12 ust. 3 rozpo−<br />
rządzenia 1122/2009, zwany dalej „materiałem graficznym”, z oznaczeniem co najmniej<br />
granic i numerów działek ewidencyjnych, na których jest realizowane zobowiązanie rol−<br />
nośrodowiskowe, oraz z oznaczeniem granic położonych na obszarze tego gospodarstwa:<br />
1) rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, parków narodowych i obsza−<br />
rów Natura 2000, utworzonych na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.<br />
o ochronie przyrody, oraz obszarów, o których mowa w art. 33 ust. 2 tej ustawy,<br />
2) obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu,<br />
o których mowa w przepisach Prawa wodnego − nie później niż do dnia 14 marca<br />
roku następującego po roku, w którym rolnik złożył wniosek o przyznanie<br />
pierwszej płatności rolnośrodowiskowej.<br />
2. Rolnik zaznacza na materiale graficznym:<br />
1) granice działek rolnych, na których realizuje poszczególne pakiety i warianty<br />
objęte zobowiązaniem rolno środowiskowym, oraz występujące w jego gospo−<br />
darstwie rolnym o określone w planie działalności rolno środowiskowej trwałe<br />
użytki zielone oraz elementy krajobrazu rolniczego nieużytkowane rolniczo, o<br />
których mowa w § 4 ust. 1 pkt. 3, 4 lub 5,<br />
2) powierzchnię działki rolnej, która ma pozostać nieskoszona w danym roku –<br />
w przypadku realizacji pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt. 3, 4 lub 5,<br />
3) miejsca na działce rolnej, w których są zasadzone poszczególne drzewa odmian<br />
wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian tradycyjnie uprawianych<br />
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. – w przypadku realizacji wariantu<br />
czwartego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6<br />
− a następnie dołącza ten materiał graficzny do wniosku o przyznanie płatności rolnośro−<br />
dowiskowej począwszy od drugiego roku realizacji zobowiązania rolno środowiskowego.<br />
2a. Jeżeli rolnik jednocześnie nie ubiega się o przyznanie jednolitej płatności obszarowej,<br />
o której mowa w przepisach o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośrednie−<br />
go, to na materiale graficznym zaznacza również:<br />
99
1) obszar uprawy pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa;<br />
2) znajdujące się w obrębie działki rolnej:<br />
a) drzewa będące pomnikami przyrody, objęte ochroną na podstawie<br />
przepisów o ochronie przyrody,<br />
b) rowy, których szerokość nie przekracza 2 m,<br />
c) oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m 2 .<br />
3. W przypadku dodania nowych pakietów w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodo−<br />
wiskowego lub zwiększenia powierzchni użytków rolnych, na których jest realizowane<br />
zobowiązanie rolnośrodowiskowe, przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.<br />
§ 21. 1. Rolnik realizuje zobowiązanie rolnośrodowiskowe od dnia 15 marca roku, w któ−<br />
rym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej.<br />
2. Kierownik biura powiatowego Agencji wydaje decyzje w sprawie przyznania pierwszej<br />
i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych w terminie od dnia 1 grudnia roku, w którym<br />
został złożony wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, do dnia 1 marca roku<br />
następującego po roku, w którym został złożony wniosek.<br />
3. O każdym przypadku niezałatwienia w terminie sprawy dotyczącej przyznania płatno−<br />
ści rolnośrodowiskowej kierownik biura powiatowego Agencji zawiadamia na piśmie rol−<br />
nika, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.<br />
4. Płatność rolnośrodowiskową wypłaca się w terminie do dnia 30 czerwca roku następu−<br />
jącego po roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności.<br />
§ 22. 1. W razie śmierci wnioskodawcy, rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organi−<br />
zacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przekształcenia wnioskodawcy lub innego<br />
zdarzenia prawnego, w wyniku których zaistnieje następstwo prawne, następca prawny<br />
wnioskodawcy może wstąpić do toczącego się postępowania w sprawie przyznania płat−<br />
ności rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodawcy, jeżeli objął w posiadanie użytki<br />
rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośrodowiskowym<br />
wnioskodawcy.<br />
2. Wniosek o wstąpienie do toczącego się postępowania w sprawie przyznania płatności<br />
rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodawcy składa się w terminie 3 miesięcy od dnia<br />
wystąpienia zdarzenia prawnego, w wyniku którego zaistniało następstwo prawne.<br />
3. Następca prawny wnioskodawcy podaje we wniosku, o którym mowa w ust. 2, swój<br />
numer identyfikacyjny albo dołącza do tego wniosku kopię wniosku o nadanie takiego<br />
numeru.<br />
4. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, następca prawny wnioskodawcy dołącza:<br />
1) dokument potwierdzający zaistnienie następstwa prawnego;<br />
2) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez Agen−<br />
cję, obejmującego oświadczenia:<br />
a) tego następcy,<br />
b) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy,<br />
loch i owiec matek,<br />
c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań<br />
w zakresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów,<br />
klaczy, loch i owiec matek − zawierające wskazania zwierząt, jakie<br />
zostały zakwalifikowane do <strong>program</strong>u ochrony zasobów genetycznych<br />
ras lokalnych – w przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust.<br />
1 pkt. 7.<br />
100
5. W przypadku następstwa prawnego będącego wynikiem śmierci wnioskodawcy, jeżeli<br />
nie zostało zakończone postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku, spadkobier−<br />
ca wnioskodawcy dołącza do wniosku, o którym mowa w ust. 2:<br />
1) zaświadczenie sądu o zarejestrowaniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku<br />
albo<br />
2) kopię wniosku o stwierdzenie nabycia spadku:<br />
a) potwierdzoną za zgodność z oryginałem przez sąd albo<br />
b) poświadczoną za zgodność z oryginałem przez notariusza albo po−<br />
twierdzoną za zgodność z oryginałem przez upoważnionego pracownika<br />
Agencji, wraz z potwierdzeniem nadania tego wniosku w polskiej pla−<br />
cówce pocztowej operatora publicznego albo kopią tego potwierdzenia<br />
poświadczoną za zgodność z oryginałem przez notariusza albo potwier−<br />
dzoną za zgodność z oryginałem przez upoważnionego pracownika<br />
Agencji.<br />
6. W przypadku, o którym mowa w ust. 5, spadkobierca wnioskodawcy składa prawo−<br />
mocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku w terminie 14 dni od dnia<br />
uprawomocnienia się tego postanowienia.<br />
7. Jeżeli z dokumentów, o których mowa w ust. 4 pkt. 1 i ust. 5, wynika, że jest więcej niż<br />
jeden następca prawny wnioskodawcy, następca prawny, wstępujący do postępowania w<br />
sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej<br />
1) dołącza do wniosku, o którym mowa w ust. 2, albo<br />
2) składa wraz z postanowieniem sądu, o którym mowa w ust. 6<br />
− oświadczenia pozostałych następców prawnych, że wyrażają zgodę na wstąpie−<br />
nie tego następcy prawnego na miejsce wnioskodawcy i przyznanie mu płatności rolno−<br />
środowiskowej.<br />
7a. Zgoda, o której mowa w ust. 7, nie jest wymagana, jeżeli miałaby pochodzić od<br />
małoletniego spadkobiercy, a wnioskodawcą jest przedstawiciel ustawy tego małoletniego.<br />
8. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, następca prawny wnioskodawcy składa do kierow−<br />
nika biura powiatowego Agencji, do którego został złożony wniosek o przyznanie płatno−<br />
ści rolnośrodowiskowej przez wnioskodawcę.<br />
9. W przypadku, o którym mowa w ust. 5, decyzję w sprawie przyznania płatności<br />
rolnośrodowiskowej spadkobiercy wnioskodawcy wydaje się z zastrzeżeniem dopełnienia<br />
przez tego spadkobiercę warunku złożenia prawomocnego postanowienia sądu o stwier−<br />
dzeniu nabycia spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym decyzja ta stała się<br />
ostateczna.<br />
§ 23. 1. W razie przeniesienia, w wyniku umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy,<br />
posiadania gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lo−<br />
kalnych wnioskodawcy, nowy posiadacz tego gospodarstwa lub jego części, lub stada<br />
zwierząt ras lokalnych może wstąpić do toczącego się postępowania w sprawie przyzna−<br />
nia płatności rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodawcy, jeżeli objął w posiadanie<br />
użytki rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośrodowisko−<br />
wym wnioskodawcy.<br />
2. Nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwie−<br />
rząt ras lokalnych wnioskodawcy podaje we wniosku o wstąpienie do toczącego się po−<br />
stępowania w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodaw−<br />
cy swój numer identyfikacyjny albo dołącza do tego wniosku kopię wniosku o nadanie ta−<br />
kiego numeru.<br />
101
3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub<br />
części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych wnioskodawcy dołącza:<br />
1) kopię umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy, w wyniku której zostało<br />
na niego przeniesione posiadanie gospodarstwa rolnego lub jego części, lub sta−<br />
da zwierząt ras lokalnych;<br />
2) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez Agen−<br />
cję, obejmujące oświadczenie:<br />
a) tego posiadacza,<br />
b) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy,<br />
loch i owiec matek,<br />
c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w za−<br />
kresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, klaczy,<br />
loch i owiec matek<br />
− zawierające wskazania zwierząt, jakie zostały zakwalifikowane do <strong>program</strong>u<br />
ochrony zasobów genetycznych ras lokalnych – w przypadku realizacji pakietu<br />
wymienionego<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 7.<br />
4. Jeżeli posiadanie gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwie−<br />
rząt ras lokalnych wnioskodawcy zostało przeniesione na rzecz kilku podmiotów, nowy<br />
posiadacz gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lo−<br />
kalnych wnioskodawcy, wstępujący do postępowania w sprawie przyznania płatności rol−<br />
nośrodowiskowej, dołącza do wniosku, o którym mowa w ust. 2, oświadczenia współpo−<br />
siadaczy, że wyrażają zgodę na wstąpienie nowego posiadacza na miejsce wnioskodawcy<br />
i przyznanie mu płatności rolnośrodowiskowej.<br />
5. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub części<br />
tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych wnioskodawcy składa do kierownika<br />
biura powiatowego Agencji, do którego został złożony wniosek o przyznanie płatności<br />
rolnośrodowiskowej przez wnioskodawcę.<br />
§ 24. 1. W razie śmierci beneficjenta, rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organiza−<br />
cyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przekształcenia beneficjenta lub innego zda−<br />
rzenia prawnego, w wyniku których zaistnieje następstwo prawne, następcy prawnemu<br />
beneficjenta może być przyznana płatność rolnośrodowiskowa, jeżeli objął w posiadanie<br />
użytki rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośrodowisko−<br />
wym beneficjenta, i są spełnione warunki określone w art. 25 ust. 2 ustawy.<br />
2. Do trybu przyznawania płatności rolnośrodowiskowej następcy prawnemu beneficjenta<br />
przepisy § 22 ust. 2−9 stosuje się odpowiednio.<br />
§ 25. 1. W razie przeniesienia w wyniku umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy<br />
posiadania gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lo−<br />
kalnych beneficjenta, nowemu posiadaczowi tego gospodarstwa lub jego części, lub stada<br />
zwierząt ras lokalnych może być przyznana płatność rolnośrodowiskowa, jeżeli objął w<br />
posiadanie użytki rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośro−<br />
dowiskowym beneficjenta, i są spełnione warunki określone w art. 25 ust. 2 ustawy.<br />
2. Nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub jego części, lub stada zwierząt ras lokal−<br />
nych beneficjenta składa wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej w terminie<br />
3 miesięcy od dnia przeniesienia posiadania gospodarstwa rolnego lub części tego<br />
gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych beneficjenta.<br />
102
3. Do trybu przyznawania płatności rolnośrodowiskowej nowemu posiadaczowi gospo−<br />
darstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych benefi−<br />
cjenta przepisy § 23 ust. 2−5 stosuje się odpowiednio.<br />
§ 26. Płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje rolnikowi albo przysługuje rolnikowi<br />
w zmniejszonej wysokości, jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez<br />
tego rolnika podstawowych wymagań wskazanych w § 3 pkt. 3; przepisy art. 70 ust. 6,<br />
ust. 7 zdanie pierwsze i ust. 8, art. 71 ust. 1−6 oraz art. 72 rozporządzenia nr 1122/2009<br />
stosuje się odpowiednio, z tym, że obniżka, o której mowa w art. 71 ust. 1 tego rozporzą−<br />
dzenia, wynosi 1%.<br />
66 ust. 1 akapit pierwszy i ust. 2−5 oraz art. 67 rozporządzenia nr 796/2004 stosuje się<br />
odpowiednio, z tym że obniżka, o której mowa w art. 66 ust. 1 akapit pierwszy tego roz−<br />
porządzenia, wynosi 1 %.<br />
§ 27. 1. Jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika wymogów<br />
w ramach określonych wariantów poszczególnych pakietów, płatność rolnośrodowiskowa<br />
przysługuje w danym roku w zmniejszonej wysokości, w części dotyczącej:<br />
1) działek rolnych lub<br />
2) zwierząt<br />
3) stref buforowych<br />
− w stosunku do których stwierdzono takie uchybienie, z tym że w określonych przypad−<br />
kach wymienionych w załączniku nr 7 do rozporządzenia wysokość płatności rolnośrodo−<br />
wiskowej jest zmniejszana w części dotyczącej danego pakietu albo wariantu.<br />
2. Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowej w przypadku, o którym mowa<br />
w ust. 1, jest określona w załączniku nr 7 do rozporządzenia.<br />
2a. Jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika wymogów<br />
określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia część VII Pakiet 8. Ochrona gleb i wód<br />
ust. 2 pkt. 7 lub ust. 3 pkt. 7, płatność rolnośrodowiskowa przyznana za rok poprzedzają−<br />
cy rok, w którym zostało stwierdzone to uchybienie, podlega zwrotowi w części dotyczą−<br />
cej działki rolnej, w stosunku do której stwierdzono takie uchybienie.<br />
3. Jeżeli ponownie zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika<br />
wymogów w ramach tego samego wariantu, płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje<br />
temu rolnikowi w danym roku i w roku następnym, w części dotyczącej tego wariantu.<br />
4. Jeżeli rolnik nie zachował któregokolwiek z występujących w gospodarstwie rolnym<br />
i określonych w planie działalności rolnośrodowiskowej trwałych użytków zielonych<br />
i elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo, o których mowa w § 4 ust.<br />
2 pkt. 1, płatność rolnośrodowiskowa przysługuje temu rolnikowi w wysokości zmniej−<br />
szonej o 20 % w roku, w którym stwierdzono takie uchybienie. Przepis ust. 3 stosuje się<br />
odpowiednio.<br />
5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się w przypadku, gdy rolnik nie zachował któregokolwiek<br />
z występujących w gospodarstwie rolnym i określonych w planie działalności rolnośrodo−<br />
wiskowej trwałych użytków zielonych i elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowa−<br />
nych rolniczo w wyniku przeniesienia, w drodze umowy, posiadania gruntów rolnych, na<br />
których występują takie użytki lub elementy krajobrazu, lub utraty posiadania takich<br />
gruntów, jeżeli ponadto do powierzchni tych gruntów nie została przyznana płatność rol−<br />
nośrodowiskowa.<br />
6. Jeżeli rolnik nie prowadzi rejestru działalności rolnośrodowiskowej, o którym mowa w § 4<br />
ust. 2 pkt. 2, rolnikowi temu nie przysługuje płatność rolnośrodowiskowa w danym roku.<br />
103
§ 28. 1. Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi, jeżeli rolnik nie realizuje całego<br />
zobowiązania rolnośrodowiskowego, w szczególności w związku z niesporządzeniem<br />
planu działalności rolnośrodowiskowej albo sporządzeniem go niezgodnie z wymogami<br />
określonymi w rozporządzeniu, lub nie spełnia innych warunków przyznania płatności<br />
rolnośrodowiskowej określonych w rozporządzeniu.<br />
2. Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi również w przypadku, gdy:<br />
1) rolnik:<br />
a) nie przestrzega żadnych wymogów w ramach wariantu określonego<br />
pakietu, w szczególności w związku z dokonaniem wymiany działek, o<br />
której mowa w art. 10 ust. 4 rozporządzenia 65/2011, przy czym zwro−<br />
towi podlega ta część płatności, która została przyznana do działek rol−<br />
nych, zwierząt lub stref buforowych objętych danym wariantem;<br />
b) zmniejszył powierzchnię użytków rolnych, na których powinien re−<br />
alizować zobowiązanie rolnośrodowiskowe, przy czym zwrotowi podle−<br />
ga ta część płatności, która została przyznana do działki rolnej objętej<br />
zmniejszeniem,<br />
c) nie uzyskał właściwej jakości materiału siewnego w ramach realizacji<br />
wariantu drugiego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6, przy czym<br />
zwrotowi podlega 40 % płatności rolnośrodowiskowej przyznanej za<br />
rok, w którym materiał siewny został wytworzony;<br />
2) kolejny raz stwierdzono uchybienie w przestrzeganiu wymogów, o którym<br />
mowa w § 27 ust. 3.<br />
2a. Płatność rolnośrodowiskowa nie podlega zwrotowi mimo zmniejszenia powierzchni<br />
na której rolnik powinien realizować zobowiązanie rolnośrodowiskowe, jeżeli zmniejsze−<br />
nie to nie przekracza 3% całkowitej powierzchni objętej zobowiązaniem rolnośrodowi−<br />
skowym i 2 ha.<br />
2b. Kwota płatności rolno środowiskowej przeznaczona na refundację kosztów transak−<br />
cyjnych podlega zwrotowi w części przekraczającej wysokość maksymalnej kwoty, jaka<br />
powinna być przeznaczona na ich refundację, jeżeli stwierdzona powierzchnia siedliska,<br />
dla którego sporządzono dokumentację przyrodniczą, jest mniejsza niż określona we<br />
wniosku o przyznanie płatności rolno środowiskowej.<br />
3. Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi w trybie i na zasadach określonych<br />
w przepisach o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.<br />
§ 29. Pomimo wystąpienia okoliczności określonych w § 28 ust. 1 lub 2 płatność rolno−<br />
środowiskowa nie podlega zwrotowi w części przyznanej do działek rolnych lub stada<br />
zwierząt, których posiadanie zostało przeniesione na rzecz innego podmiotu, jeżeli rolnik,<br />
któremu została przyznana ta płatność:<br />
1) złożył, niezwłocznie po przeniesieniu posiadania tych działek rolnych lub sta−<br />
da zwierząt, do kierownika biura powiatowego Agencji, na formularzu udostęp−<br />
nionym przez Agencję, oświadczenie podmiotu, na rzecz którego zostało prze−<br />
niesione posiadanie tych działek lub stada zwierząt, o zobowiązaniu tego pod−<br />
miotu do:<br />
a) kontynuowania realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego podję−<br />
tego przez tego rolnika do końca okresu objętego tym zobowiązaniem<br />
na tych działkach rolnych i w tym stadzie,<br />
b) zapłaty na rzecz Agencji równowartości kwoty płatności rolnośrodo−<br />
wiskowej, uzyskanej przez rolnika, któremu została przyznana ta płat−<br />
ność, jaką rolnik ten byłby obowiązany zwrócić, gdyby w trakcie reali−<br />
104
zacji zobowiązania rolnośrodowiskowego przez tego rolnika wystąpiły<br />
okoliczności wymienione w § 28 ust. 1 lub 2<br />
− lecz nie później niż w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisma Agencji wzywającego<br />
do złożenia wyjaśnień, a gdy przeniesienie posiadania nastąpiło do dnia wydania decyzji<br />
w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej − nie później niż w terminie 14 dni<br />
od dnia doręczenia tej decyzji;<br />
2) dołączył do oświadczenia, o którym mowa w pkt. 1, dokumenty potwierdzają−<br />
ce przeniesienie posiadania działek rolnych.<br />
§ 30. 1. Oceny wagi stwierdzonej niezgodności, o której mowa w art. 54 ust. 1 lit. c roz−<br />
porządzenia nr 1122/2009, w przypadku niezgodności w zakresie podstawowych wyma−<br />
gań wskazanych w § 3 pkt. 2, dokonuje się, przypisując każdej stwierdzonej niezgodności<br />
określoną liczbę punktów.<br />
2. W przypadku stwierdzenia więcej niż jednego naruszenia w ramach jednej niezgodno−<br />
ści, niezgodności tej przypisuje się liczbę punktów przypisaną naruszeniu, które uzyskało<br />
najwyższą liczbę punktów, a w przypadku równej liczby punktów − liczbę punktów przy−<br />
pisaną jednemu z tych naruszeń.<br />
3. Liczbę punktów przypisuje się zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia.<br />
§ 31. 1. Wyrażona w procentach wielkość zmniejszenia płatności rolnośrodowiskowej,<br />
w zależności od dokonanej oceny wagi stwierdzonej niezgodności, w zakresie podstawo−<br />
wych wymagań, o których mowa w § 3:<br />
1) pkt. 1, jest określona w przepisach o płatnościach w ramach systemów wspar−<br />
cia bezpośredniego;<br />
2) pkt. 2, jest określona w załączniku nr 2 do rozporządzenia.<br />
2. Ostateczną wielkość zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1, ustala się zgodnie z<br />
art. 19 ust. 2 i 3 oraz art. 21 rozporządzenia 65/2011.<br />
3. Zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się w decyzji w sprawie przyznania<br />
płatności rolnośrodowiskowej.<br />
§ 32. 1. Przypadki, które uznaje się za drobną niezgodność, o której mowa w art. 24 ust. 2<br />
rozporządzenia nr 73/2009, w zakresie podstawowych wymagań wskazanych w § 3 pkt.<br />
1, są określone w przepisach o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego.<br />
2. Za drobną niezgodność, o której mowa w art. 24 ust. 2 rozporządzenia nr 73/2009, nie<br />
uznaje się niezgodności w zakresie podstawowych wymagań wskazanych w § 3 pkt. 2.<br />
§ 33. 1. Jeżeli rolnik zrealizował działania naprawcze, o których mowa w art. 24 ust. 2<br />
akapit trzeci rozporządzenia nr 73/2009, wskazane w raporcie, o którym mowa w art. 54<br />
rozporządzenia nr 1122/2009, składa oświadczenie o zrealizowaniu tych działań, na for−<br />
mularzu opracowanym i udostępnionym przez Agencję, do kierownika biura powiatowe−<br />
go Agencji właściwego w sprawie przyznania płatności rolno środowiskowej<br />
2. Jeżeli decyzja o przyznaniu płatności rolno środowiskowej została wydana przed<br />
upływem terminu wskazanego w raporcie, o którym mowa w art. 31 ust. 5 ustawy, lub<br />
w raporcie, o którym mowa w art. 54 rozporządzenia nr 1122/2009, a rolnik nie zrealizo−<br />
wał w tym terminie działań naprawczych, o których mowa w art. 24 ust. 2 akapit trzeci<br />
rozporządzenia nr 73/2009, zmniejszenia z tytułu drobnej niezgodności dokonuje się,<br />
zmieniając tę decyzję.<br />
105
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, zmiany decyzji o przyznaniu płatności rolno<br />
środowiskowej dokonuje się bez zgody strony.<br />
§ 34. 1. Jeżeli na podstawie art. 28b ustawy nie zastosowano zmniejszenia lub wyklucze−<br />
nia, o którym mowa w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 73/2009, kierownik biura powiato−<br />
wego Agencji właściwy w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej podejmuje<br />
działania, o których mowa w art. 23 ust. 2 akapit drugi tego rozporządzenia.<br />
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, w decyzji w sprawie przyznania płatności rol−<br />
nośrodowiskowej:<br />
1) podaje się informację o:<br />
a) niezastosowaniu zmniejszenia lub wykluczenia,<br />
b) objęciu stwierdzonej niezgodności działaniami, o których mowa w<br />
art. 23 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 73/2009, podejmowanymi<br />
przez kierownika biura powiatowego Agencji, w roku następującym po<br />
roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej i kolej−<br />
nych płatności rolnośrodowiskowych;<br />
2) nakazuje się realizację w wyznaczonym terminie określonych działań mają−<br />
cych na celu usunięcie stwierdzonych niezgodności.<br />
§ 35. Inną niż wymienione w przepisach rozporządzenia nr 1974/2006 kategorią siły wy−<br />
ższej lub wyjątkową okolicznością, w przypadku wystąpienia której zwrot pomocy nie<br />
jest wymagany, jest:<br />
1) wywłaszczenie części nieruchomości, jeżeli takiego wywłaszczenia nie można<br />
było przewidzieć w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowisko−<br />
wego, uniemożliwiające dalszą realizację tego zobowiązania;<br />
2) zmiana zasięgu obszarów objętych <strong>program</strong>ami mającymi na celu ogranicze−<br />
nie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych na<br />
zanieczyszczenia związkami azotu lub zmiana tych <strong>program</strong>ów.<br />
3) określenie obszaru, na którym dotychczas było realizowane zobowiązanie rol−<br />
no środowiskowe, jako obszaru zagrożonego erozją wodną, o którym mowa<br />
w przepisach o minimalnych normach – w przypadku realizacji pakietu wymie−<br />
nionego w § 4 ust. 1 pkt. 8;<br />
4) utrata posiadania gruntów rolnych, na których powinno być realizowane zobo−<br />
wiązanie rolno środowiskowe, w wyniku scalenia gruntów dokonanego na pod−<br />
stawie przepisów o scaleniu i wymianie gruntów;<br />
5) wystąpienie okoliczności określonych § 4 ust. 1 pkt. 5.<br />
6) śmierć posiadanego przez rolnika zwierzęcia, za którą rolnik nie ponosi odpo−<br />
wiedzialności – w przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7,<br />
7) usunięcie posiadanego przez rolnika zwierzęcia z <strong>program</strong>u ochrony zasobów<br />
genetycznych danej rasy z przyczyn niezależnych od rolnika − w przypadku<br />
realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7,<br />
§ 36. UCHYLONY<br />
§ 36a.1. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1 realizowanego w ramach<br />
zobowiązania rolno środowiskowego podjętego na podstawie rozporządzenia, o którym<br />
mowa w § 44, płatność rolno środowiskowa jest przyznawana do działek rolnych użytko−<br />
wanych jako grunty orne bez względu na występujące na tych gruntach uprawy.<br />
106
2. W przypadku zmiany zobowiązania rolno środowiskowego, o którym mowa w ust. 1,<br />
w trzecim roku jego realizacji w zakresie określonym w § 5 ust. 1 lub 2, płatność rolno−<br />
środowiskowa za realizację tego zobowiązania nie przysługuje do działek rolnych użytko−<br />
wanych jako grunty orne, na których występują uprawy inne niż truskawki, poziomki, ty−<br />
toń lub inne uprawy wymienione w załączniku nr 4 do rozporządzenia w ramach wariantu<br />
pierwszego, drugiego, piątego, szóstego, siódmego i ósmego pakietu wymienionego w §<br />
4 ust. 1 pkt. 2.<br />
3. Jeżeli na podstawie ust. 2 płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje na skutek<br />
dokonania zmiany zobowiązania rolno środowiskowego, płatność ta nie podlega zwroto−<br />
wi za lata poprzedzające rok, w którym dokonano tej zmiany.<br />
§ 36b.1. W przypadku wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego pa−<br />
kietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 realizowanego w ramach zobowiązania rolno śro−<br />
dowiskowego podjętego na podstawie rozporządzenia, o którym mowa w § 44, płatność<br />
rolnośrodowiskowa jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako sady, w któ−<br />
rych są uprawiane drzewa lub krzewy z gatunków wymienionych w załączniku nr 8 do<br />
rozporządzenia, jeżeli:<br />
1) wszystkie uprawiane drzewa są ukorzenione i spełniają wymagania dotyczące<br />
wysokości i grubości elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego,<br />
określone dla drzewek owocowych w przepisach w sprawie szczegółowych wy−<br />
magań dotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego;<br />
2) wszystkie uprawiane krzewy są ukorzenione i spełniają wymagania dotyczące<br />
średnicy elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego określone dla<br />
krzewów jagodowych w przepisach w sprawie szczegółowych wymagań<br />
dotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego.<br />
2. W przypadku zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego, o którym mowa w ust. 1,<br />
w trzecim roku jego realizacji w zakresie określonym w § 5 ust. 1 pkt. 1 lub 2, płatność<br />
rolnośrodowiskowa za realizację tego zobowiązania nie przysługuje do działek rolnych<br />
użytkowanych jako sady, w których są uprawiane drzewa lub krzewy z innych gatunków<br />
niż wymienione w załączniku nr 4 do rozporządzenia.<br />
3. Jeżeli na podstawie ust. 2 płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje na skutek doko−<br />
nania zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego, płatność ta nie podlega zwrotowi za<br />
lata poprzedzające rok, w którym dokonano tej zmiany.<br />
§ 37. 1. Rolnicy realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie roz−<br />
porządzenia, o którym mowa w § 44, w zakresie wariantu dziewiątego, dziesiątego, jede−<br />
nastego lub dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, są obowiązani:<br />
1) uzupełnić materiałem spełniającym wymagania dotyczące wysokości i grubo−<br />
ści elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego, określone dla drze−<br />
wek owocowych i krzewów owocowych w przepisach w sprawie szczegółowych<br />
wymagań dotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego, obsadę<br />
drzew i krzewów do wysokości minimalnej obsady drzew i krzewów określonej<br />
w załączniku nr 8 do rozporządzenia i utrzymywać tę obsadę,<br />
2) złożyć do kierownika biura powiatowego Agencji właściwego ze względu na<br />
miejsce złożenia wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, na<br />
formularzu udostępnionym przez Agencję, oświadczenie o utrzymywaniu<br />
107
minimalnej obsady drzew i krzewów, określonej w załączniku nr 8 do<br />
rozporządzenia − w terminie do dnia 15 listopada 2009 r.<br />
2. W przypadku uzupełnienia obsady drzew i krzewów zgodnie z ust. 1 pkt. 1<br />
płatność rolnośrodowiskowa nie podlega w 2009 r. zmniejszeniu z tytułu<br />
nieutrzymywania minimalnej obsady drzew i krzewów.<br />
3. W przypadku niezłożenia w terminie oświadczenia, o którym mowa w ust. 1<br />
pkt. 2, kierownik biura powiatowego Agencji wzywa rolnika do złożenia tego<br />
oświadczenia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania.<br />
4. W przypadku niezłożenia w terminie określonym w ust. 3 oświadczenia,<br />
o którym mowa w ust. 1 pkt. 2, kierownik biura powiatowego Agencji dokonuje<br />
zmniejszenia płatności rolnośrodowiskowej z tytułu nieutrzymywania minimal−<br />
nej obsady drzew i krzewów.<br />
§ 38. UCHYLONY<br />
§ 39. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie rozpo−<br />
rządzenia, o którym mowa w § 44, w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3,<br />
może z dniem 1 marca 2009 r. zmienić to zobowiązanie przez zamianę realizowanego pa−<br />
kietu, w całości lub w części, na pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeżeli rolnik<br />
ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach tych pakietów<br />
lub ich wariantów określone w rozporządzeniu.<br />
§ 39a. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie rozpo−<br />
rządzenia, o którym mowa § 44, w tym w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1<br />
pkt. 3, może z dniem 15 marca 2010 r. zmienić to zobowiązanie przez zmianę realizowa−<br />
nego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeże−<br />
li rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach tych pa−<br />
kietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu.<br />
§ 39b. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie rozpo−<br />
rządzenia, o którym mowa § 44, w tym w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1<br />
pkt. 3 – od 2009 r., może z dniem 15 marca 2010 r. zmienić to zobowiązanie przez zmia−<br />
nę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt.<br />
4 lub 5, jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ra−<br />
mach tych pakietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu.<br />
§ 40. 1. W 2009 r. pierwsza płatność rolnośrodowiskowa lub kolejna płatność rolnośrodo−<br />
wiskowa − w przypadku zmiany w 2009 r. zobowiązania rolnośrodowiskowego − jest<br />
przyznawana, jeżeli plan działalności rolnośrodowiskowej został:<br />
1) sporządzony w terminie do dnia 15 maja 2009 r.<br />
§ 41. W 2009 r. do wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej lub ko−<br />
lejnych płatności rolnośrodowiskowych − w przypadku dodania nowych pakietów w trak−<br />
cie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego lub zwiększenia powierzchni użytków<br />
rolnych, na których jest realizowane zobowiązanie rolnośrodowiskowe − nie dołącza się<br />
dokumentu wymienionego w § 19 ust. 1 pkt. 3.<br />
108
§ 42. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2009 r. w zakresie<br />
pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt. 3, może z dniem 1 marca 2010 r. zmienić to zo−<br />
bowiązanie przez zamianę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wy−<br />
mieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności<br />
rolnośrodowiskowej w ramach tych pakietów lub ich wariantów określone w rozporzą−<br />
dzeniu.<br />
§ 42a. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2009 r. w zakresie<br />
pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, może z dniem 15 marca 2011 r. zmienić to zo−<br />
bowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wy−<br />
mieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności<br />
rolnośrodowiskowej w ramach tych pakietów lub ich wariantów określone w rozporzą−<br />
dzeniu.<br />
§ 42b. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2010 r. w zakresie<br />
pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, może z dniem 15 marca 2011 r. zmienić to zo−<br />
bowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wy−<br />
mieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności<br />
rolnośrodowiskowej w ramach tych pakietów lub ich wariantów określone w rozporzą−<br />
dzeniu.<br />
§ 43. 1. W 2009 r. na wniosek, o którym mowa w § 17 ust. 1, złożony przez rolnika, który<br />
realizuje co najmniej przez 3 lata <strong>program</strong> rolnośrodowiskowy na podstawie rozporządze−<br />
nia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu<br />
udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i po−<br />
prawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 174,<br />
poz. 1809, z późn. zm.), w zakresie pakietów:<br />
1) rolnictwo zrównoważone − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa<br />
w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1 lub 2,<br />
2) rolnictwo ekologiczne − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa<br />
w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2,<br />
3) utrzymywanie łąk ekstensywnych lub pakietu utrzymywanie pastwisk eksten−<br />
sywnych − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wy−<br />
mienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, 4 lub 5,<br />
4) ochrona gleb i wód − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa w ramach<br />
pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1, 2 lub 8,<br />
5) ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich − jest przyznawana płatność<br />
rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7,<br />
6) strefy buforowe − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa w ramach<br />
pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 i 7<br />
− jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej<br />
i w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego będzie realizował taką samą<br />
liczbę pakietów, na tej samej powierzchni gruntów rolnych oraz dodatkowo<br />
rozpocznie w ramach tego zobowiązania realizację co najmniej jednego z pakie−<br />
tów, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 i 7.<br />
2. Płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1:<br />
1) pkt. 2−5 jest przyznawana bez względu na liczbę dotychczas realizowanych<br />
pakietów;<br />
109
2) pkt. 4 lub 5 jest przyznawana co najmniej do tej samej powierzchni gruntów<br />
rolnych.<br />
§ 43a. W 2010 r. do przyznawania płatności rolnośrodowiskowej stosuje się przepis § 43,<br />
z tym że:<br />
1) w przypadku realizacji, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20<br />
lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi−<br />
nansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno środowiskowych i poprawy dobro−<br />
stanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich, pakietu strefy bufo−<br />
rowe, płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ramach pakietu wymie−<br />
nionego w § 4 ust. 1 pkt.9;<br />
2) nie jest wymagane, aby rolnik w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego<br />
dodatkowo rozpoczął realizację co najmniej jednego z pakietów, o których<br />
mowa w 4 ust. 1 pkt. 4, 5, lub 7.<br />
§ 43b. W 2011 r. do przyznawania płatności rolnośrodowiskowej stosuje się przepis § 43,<br />
z tym że:<br />
1) w przypadku realizacji, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia<br />
20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania po−<br />
mocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i po−<br />
prawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich, pa−<br />
kietu:<br />
a) utrzymanie łąk ekstensywnych lub pakietu utrzymanie pastwisk eks−<br />
tensywnych płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ra−<br />
mach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 realizowanego na<br />
obszarze Natura 2000 lub pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4<br />
lub 5;<br />
b) strefy buforowe płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ra−<br />
mach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 9;<br />
2) nie jest wymagane, aby rolnik w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego<br />
dodatkowo rozpoczął realizację jednego z pakietów, o których mowa<br />
w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 lub 7,<br />
3) rolnik może w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego dodatkowo rozpo−<br />
cząć realizację pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt. 6, również na po−<br />
wierzchni gruntów rolnych, na których nie realizował żadnego pakietu okre−<br />
ślonego w rozporządzeniu wymienionym w pkt. 1.<br />
§ 43c. Począwszy od 15 marca 2011 r., nie podejmuje się zobowiązania rolnośrodowisko−<br />
wego w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 realizowanego poza obszarem<br />
Natura 2000, a płatność rolnośrodowiskowa w ramach tego pakietu realizowanego poza<br />
obszarem Natura 2000 jest przyznawana wyłącznie tym rolnikom, którzy realizują zobo−<br />
wiązanie rolnośrodowiskowe podjęte przed dniem 15 marca 2011 r.<br />
§ 44. Traci moc rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lutego 2008 r.<br />
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach<br />
działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiej−<br />
skich na lata 2007−2013 (Dz. U. Nr 34, poz. 200).<br />
110
§ 2. Do postępowań w sprawie przyznania i zwrotu pomocy finansowej w ramach<br />
działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów<br />
Wiejskich na lata 2007−2013, zwanej dalej „płatnością rolnośrodowiskową”, wszczę−<br />
tych i niezakończonych ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie niniejszego<br />
rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe.<br />
§ 3. 1. Wymóg, o którym mowa w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymienionego<br />
w § 1 w brzmieniu nadanym niniejszym rozporządzeniem część VI. Pakiet 7. Zacho−<br />
wanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie ust. 1 pkt. 2,<br />
w przypadku zobowiązania rolnośrodowiskowego, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt. 3<br />
rozporządzenia wymienionego w § 1, zwanego dalej „zobowiązaniem rolnośrodowi−<br />
skowym”, w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7 rozporządzenia,<br />
o którym mowa w § 1, podjętego przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporzą−<br />
dzenia, jest przestrzegany:<br />
1) od dnia 15 marca 2011 r.;<br />
2) przez utrzymanie zwierząt danej rasy w liczbie mniejszej niż liczba zwie−<br />
rząt danej rasy, do których została przyznana płatność rolnośrodowi−<br />
skowa w danym roku, a do czasu przyznania tej płatności − w liczbie nie<br />
mniejszej niż liczba zwierząt danej rasy objętych wnioskiem o przyzna−<br />
nie tej płatności, lecz nie mniejszej niż liczba zwierząt, do których zosta−<br />
ła przyznana płatność rolnośrodowiskowa w 2011 r.<br />
2. W 2011 rolnicy realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe, o którym mowa w<br />
ust. 1, do wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej dołączają również:<br />
1) dokument, o którym mowa w § 19 ust. 1 pkt. 4 rozporządzenia wymienio−<br />
nego w § 1 w brzmieniu nadanym niniejszym rozporządzeniem;<br />
2) zaświadczenie o stanie średniorocznym zwierząt, do których przysługuje<br />
płatność rolnośrodowiskowa za 2010 r., wydane przed przedmiot prowadzą−<br />
cy księgę hodowlaną lub podmiot prowadzący ocenę wartości użytkowej<br />
zwierząt wraz z kopią wykazu tych zwierząt potwierdzoną przez podmiot<br />
upoważniony do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zaso−<br />
bów genetycznych, a w przypadku świń – przez prowadzącego księgi hodow−<br />
lane.<br />
3. W przypadku, gdy stan średnioroczny, o którym mowa w ust. 2 pkt. 2, jest niższy<br />
niż zadeklarowany we wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej za 2010 r.,<br />
różnicę między wysokością płatności rolnośrodowiskowej za 2010 r. wynikającą ze<br />
stanu zadeklarowanego a wysokością płatności rolnośrodowiskowej wynikającą ze<br />
stanu średniorocznego, o którym mowa w ust. 2 pkt. 2, potrąca się przy obliczaniu<br />
płatności rolnośrodowiskowej za 2011 r.<br />
§ 4. Do zobowiązań rolnośrodowiskowych podjętych przed dniem 15 marca 2011 r.<br />
przepisy § 9 rozporządzenia wymienionego w § 1 stosuje się w brzmieniu dotychcza−<br />
sowym, z ty że w przypadku zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego skutkującej<br />
rozpoczęciem uprawy drzew lub winorośli w ramach wariantu dziewiątego, dziesią−<br />
tego, jedenastego lub dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 rozporzą−<br />
dzenia, o którym mowa w § 1, na gruntach, które zostały zmeliorowane przy zastoso−<br />
waniu systemu melioracji niedostosowanego do tego typu upraw, nie przysługuje<br />
płatność rolnośrodowiskowa do tych gruntów.<br />
111
§ 5. Do zobowiązań rolnośrodowiskowych podjętych przed dniem 15 marca 2011 r.<br />
w zakresie wariantu dziesiątego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5 nie<br />
stosuje się przepisu § 13 ust. 2a rozporządzenia wymienionego w § 1.<br />
§ 6. Przepisy § 35 pkt. 6 i 7 rozporządzenia wymienionego w § 1 w brzmieniu nada−<br />
nym niniejszym rozporządzeniem stosuje się do zdarzeń, które nastąpią nie wcze−<br />
śniej niż w dniu 15 marca 2011 r.<br />
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi: M. Sawicki<br />
112
ZAŁACZNIK IV<br />
WYKAZ NAWOZÓW I ŚRODKÓW POPRAWIAJĄCYCH WŁA−<br />
ŚCIWOŚCI GLEBY ZAKWALIFIKOWANYCH DO STOSOWANIA<br />
W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM<br />
Instytucja oceniająca i potwierdzająca zgodność nawozów i środków<br />
poprawiających właściwości gleby do produkcji ekologicznej z wymaga−<br />
niami określonymi w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego<br />
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
ZAŁĄCZNIK V<br />
WYKAZ ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN DOPUSZCZONYCH DO<br />
STOSOWANIA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM<br />
Instytucja oceniająca i potwierdzająca zgodność środków ochrony ro−<br />
ślin do produkcji ekologicznej z wymaganiami określonymi w przepisach<br />
dotyczących rolnictwa ekologicznego i prowadzącą wykaz tych środków:<br />
Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.<br />
Stan na dzień 02.08.2010 r.<br />
123
124
125
ZAŁĄCZNIK VI<br />
JEDNOSTKI CERTYFIKUJĄCE W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM<br />
126
127
ZAŁĄCZNIK VII<br />
WYMAGANIA DOTYCZĄCE WYSOKOŚCI, GRUBOŚCI I ŚRED−<br />
NICY ELITARNEGO I KWALIFIKOWANEGO MATERIAŁU SZKÓŁ−<br />
KARSKIEGO<br />
Na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia<br />
1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwa−<br />
rzania oraz jakości materiału siewnego<br />
Minimalne wymagania jakościowe materiału szkółkarskiego<br />
1. Dla drzewek owocowych:<br />
1) wysokość jest nie mniejsza niż 80 cm, mierząc od szyjki korzeniowej;<br />
2) średnica pnia jest nie mniejsza niż 8 mm, mierząc na wysokości 10 cm<br />
powyżej miejsca uszlachetniania;<br />
3) korzeń główny i nie mniej niż 3 korzenie boczne albo wiązkę korzeni<br />
drobnych, albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku.<br />
2. Dla krzewów jagodowych, z wyłączeniem borówki i żurawiny wielkoowo−<br />
cowej:<br />
1) minimum jeden pęd o długości co najmniej 20 cm, mierząc od nasady<br />
do jego wierzchołka albo dobrze wykształcone pąki nasadowe;<br />
2) średnica pędu jest nie mniejsza niż 4 mm, mierząc u nasady pędu;<br />
3) nie mniej niż 3 korzenie szkieletowe albo wiązka korzeni drobnych,<br />
albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku.<br />
3. Dla sadzonek truskawek:<br />
1) co najmniej dwa w pełni wykształcone liście albo średnicę korony<br />
o grubości nie mniejszej niż 4 mm;<br />
2) nie mniej niż 4 korzenie szkieletowe albo wiązkę korzeni drobnych,<br />
albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku.<br />
4. Dla podkładek generatywnych i wegetatywnych:<br />
1) wysokość dla podkładek wegetatywnych jest nie mniejsza niż 30 cm,<br />
mierząc od nasady pędu do jego wierzchołka;<br />
2) wysokość dla podkładek generatywnych jest nie mniejsza niż 20 cm,<br />
mierząc od szyjki korzeniowej do wierzchołka pędu;<br />
3) średnica jest nie mniejsza niż 3 mm, mierząc bezpośrednio nad szyjką<br />
korzeniową;<br />
4) nie mniej niż 3 korzenie szkieletowe albo wiązkę korzeni drobnych,<br />
albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku.<br />
5. Dla zrazów:<br />
1) długość jest nie mniejsza niż 30 cm;<br />
2) średnica jest nie mniejsza niż 4 mm;<br />
3) co najmniej 5 oczek.<br />
6. Dla innych sadzonek:<br />
1) długość jest nie mniejsza niż 12 cm;<br />
2) średnica jest nie mniejsza niż 4 mm;<br />
3) mają co najmniej 3 oczka.<br />
7. Dla oczek − określenie liczby wykształconych oczek.<br />
128
ZAŁĄCZNIK VIII<br />
MINIMALNA OBSADA DRZEW I KRZEWÓW DLA WARIAN−<br />
TÓW OD 2.9 DO 2.12 PAKIETU 2 ROLNICTWO EKOLOGICZNE<br />
Na podstawie Załącznika 7 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa<br />
i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2011 r. zmieniającego rozporządzenie<br />
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finan−<br />
sowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Progra−<br />
mem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013<br />
129
ZAŁĄCZNIK IX<br />
WYKAZ GATUNKÓW ROŚLIN OBJĘTYCH PŁATNOŚCIĄ ROL−<br />
NOŚRODOWISKOWĄ W RAMACH PAKIETU 6 OCHRONA ZAGRO−<br />
ŻONYCH ZASOBÓW ROŚLIN W ROLNICTWIE<br />
Na podstawie Załącznika 4 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi<br />
z dnia 6 maja 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków<br />
i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowisko−<br />
wy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013<br />
Wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych i 6.2. Produk−<br />
cja nasienna lokalnych odmian roślin uprawnych:<br />
a) krzyca Secate cereale var multicale (roślina dwuletnia),<br />
b) pszenica płaskurka Triticum diccocum,<br />
c) pszenica samopsza Triticum monococcum,<br />
d) proso Panicum miliaceum L.,<br />
e) owies szorstki Avena strigosa Schreb.,<br />
f) lnicznik siewny Camelina sativa L.,<br />
g) komonica błotna Schkuhr (Lotus uliginosus (roślina wieloletnia)),<br />
h) nostrzyk biały Melilotus alba Medik.,<br />
i) sałata łodygowa (szparagowa) Lactuca sativa L. var. angustana hort. ex,<br />
j) lędźwian siewny Lathyrus sativus L.,<br />
k) soczewica jadalna Lens culinaris Medik.,<br />
l) pasternak Pastinaca sativa L. (roślina dwuletnia).<br />
Wariant 6.4. Sady tradycyjne:<br />
130
ZAŁĄCZNIK X<br />
WYSOKOŚĆ ZMNIEJSZEŃ PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKO−<br />
WYCH DOKONYWANYCH W RAMACH PAKIETÓW LUB WA−<br />
RIANTÓW<br />
Na podstawie Załącznika 7 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa<br />
i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2010 r. zmieniającego rozporządzenie<br />
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finan−<br />
sowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Progra−<br />
mem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013<br />
131
132
133
134
Literatura<br />
1. Brodzińska K. Kierunki i i perspektywy rozwoju <strong>program</strong>u rolnośro−<br />
dowiskowego w Polsce po 2013 r. Woda−Środowisko−Obszary Wiej−<br />
skie, Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2009.<br />
2. Prawa i obowiązki rolników w procesie kontroli na miejscu, Agencja<br />
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.<br />
3. Stanowisko Rządu Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie przyszłości<br />
Wspólnej Polityki Rolnej.<br />
4. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalań−<br />
ski. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
5. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy kamienieckiej.<br />
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
6. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy Corriedale. Insty−<br />
tut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
7. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy merynos polski<br />
w starym typie. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
8. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy merynos odmia−<br />
ny barwnej. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
9. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy olkuskiej. Insty−<br />
tut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
10. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy Polska owca gór−<br />
ska odmiany barwnej. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Ba−<br />
dawczy.<br />
11. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy pomorskiej. In−<br />
stytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
12. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy świniarka. Insty−<br />
tut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
13. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy polskiej owcy ni−<br />
zinnej odmiany uhruskiej. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut<br />
Badawczy.<br />
14. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy wielkopolskiej.<br />
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
15. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy wrzosówka. In−<br />
stytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
16. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy polskiej owcy ni−<br />
zinnej odmiany żelaźnieńskiej. Instytut Zootechniki Państwowy Insty−<br />
tut Badawczy.<br />
17. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy puławskiej. Insty−<br />
tut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
18. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej białej.<br />
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
135
19. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej pstrej.<br />
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
20. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy śląskiej. Załącznik<br />
nr 3 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut Zoo−<br />
techniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
21. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej. Za−<br />
łącznik nr 5 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut<br />
Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
22. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy śląskiej. Załącznik<br />
nr 3 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut Zoo−<br />
techniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
23. Program ochrony zasobów genetycznych koni zimnokrwistych w typie<br />
sokólskim. Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia<br />
2010 r. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
24. Program ochrony zasobów genetycznych koni zimnokrwistych w typie<br />
sztumskim. Załącznik nr 7 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia<br />
2010 r. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
25. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy małopolskiej. Za−<br />
łącznik nr 4 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut<br />
Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy.<br />
136