Pregled stanja u oblasti obnovljivih izvora energije i moguÄnost ...

dr Igor Kovačević, mr Lucija Rakočević 

Sektor energetike, Ministarstvo ekonomije 

Pregled stanja u oblasti obnovljivih izvora 

energije i mogućnost ekonomskog razvoja 

Crne Gore na bazi ovih projekata 

Američka privredna komora u Crnoj Gori, Podgorica 

14. jun 2011. godine 

Pregled prezentacije 

1. Strateški 

i zakonodavni okvir 

2. Donatorska pomoć u domenu OIE 

3. Pregled postojećih i planiranih projekata 

obnovljivih izvora energije (*OIE) 

4. Zaključci 

Obnovljivi Izvori Energije (u nastavku prezentacije: OIE) su izvori energije koji 

su sačuvani u prirodi i obnavljaju se u cijelosti ili djelimično, posebno energija 

vodotoka, vjetra, neakumulirana sunčeva energija, biogorivo, biomasa, biogas, 

geotermalna, hidrotermalna i aerotermalna energija, energija talasa, plime i osjeke, 

gasa iz deponija, gasa iz postrojenja za preradu otpadnih voda (definicija Zakon o 

enegetici). 

“Pregled stanja u oblasti OIE i mogućnost ekonomskog razvoja Crne Gore na bazi ovih projekata” 

AmCham Montenegro, Podgorica, 14.06.2011. godine

1.1. Strateški ciljevi energetike Crne Gore 

Energetski sektor je prepoznat u Crnoj Gori (CG) kao značajna pokretačka 

snaga nacionalne ekonomije 

Energetska politika CG do 2030. godine definiše 3 glavna prioriteta: 

sigurnost snabdijevanja 

energijom 

razvoj konkurentnog tržišta 

energije i 

održivi energetski razvoj 

i 20 ključnih strateških opredjeljenja 

od kojih je 50 % direktno vezano za 

aktivnosti iz oblasti OIE 

Inovirana Strategija razvoja 

energetike CG do 2030. godine 


AmCham Montenegro, Podgorica, 14.06.2011. godine 

1. Strateški i zakonodavni okvir 

1.2. Zakonski i regulatorni okvir 

Zakon o energetici (“Službeni list CG”, br. 28/10) 

tretira OIE u skladu sa najnovijom EU Direktivom 

2009/28/EK 

Pod OIE uključuje se električna i toplotna 

energija, kao i energija korišćena u 

saobraćaju 

Podsticajne mjere za energiju proizvedenu iz OIE 

i visokoefikasne kogeneracije (VK) 

Nacionalni cilj za udio OIE u ukupnoj finalnoj 

potrošnji energije (usvajanje ljeto 2011. godine) 

Program razvoja i korišćenja OIE (usvajanje jesen 

2011. godine) će definisati potrebnu dinamiku 

razvoja OIE kako bi se dostigao nacionalni cilj 

Crnogorski katun 




1.2. Zakonski i regulatorni okvir (nast.) 

Ministarstvo nadležno za energetiku priprema regulativni okvir za oblast OIE: 

Pravilnik o kriterijumima za izdavanje energetske dozvole, sadržini zahtjeva i 

registru energetskih dozvola (“Službeni list CG”, br. 49/10) 

Pravilnik o vrstama i klasifikaciji postrojenja koja koriste OIE i postrojenja za 

visokoefikasnu kogeneraciju (“Službeni list CG”, br. 28/11) 

Pravilnik o bližim uslovima koje treba ispunjavati pravno lice za mjerenje i 

istraživanje potencijala OIE (“Službeni list CG”, br. 28/11) 

Uredbu o načinu sticanja statusa i ostvarivanja prava povlašćenog proizvoñača 

električne energije (usvajanje do kraja juna 2011) 

Uredbu o načinu izdavanja, prenošenja i povlačenja garancija porijekla energije 

proizvedene iz obnovljivih izvora energije i visokoefikasne kogeneracije (usvajanje do 

kraja juna 2011) 

Uredbu o tarifnom sistemu za utvrñivanje podsticajne cijene električne enerigje 

iz obnovljivih izvora i visokoefikasne kogeneracije (usvajanje jun-jul 2011. godine) 

Uredba o vrstama i načinu podsticanja proizvodnje iz obnovljivih izvora energije i 

kogeneracije (usvajanje jun-jul 2011. godine) 




 

1.3. Nacionalni cilj za OIE 

Nacionalni cilj za OIE [% ] se računa po formuli: 

GFEC – ukupna potrošnja energije 

Nacionalni cilj za OIE za Crnu Goru 

 

 

Ukupna proizvodnja energije iz OIE 

% RES= 

= 

GFEC 

OIEee + OIEtop + OIEsao 

GFEC 

29,5 % ( S2005 = 23,0 % + 5,5 + BDP faktor = 1.0 %) 

Planiranim projektima se može dostići očekivani ukupni Nacionalni cilj za 

OIE (električna energija i toplota)! 

Ekonomski potencijal Crne Gore je manji od potencijala resursa OIE što znači 

da Crna Gora mora uvesti granice na podsticaj od strane krajnjeg 

potrošača u skladu sa Programom razvoja i korišćenja OIE 




1.3. Nacionalni cilj za OIE (nast.) 

Cijena električne energije u zavisnosti od projekata OIE 

Final electricity tariffs, Euro-cents/kWh 

8.80 

8.60 

8.40 

8.20 

8.00 

7.80 

-2.1% 

8.16 

1 - Policy 

Success 

1.7% 

8.47 

2 - Delay in 

achieving 

energy 

efficiency 

Final electricity tariffs, €cents/kWh 

Change from Benchmark 

-2.1% -1.6% -2.1% 

8.16 

3 - No 

contribution 

from the 

transport 

sector 



8.20 

4 - No 

contribution 

from biomass 

in heating 

8.16 

5 - No 

contribution 

from solar 

4.4% 

8.70 

6 - No new 

conventional 

hydro 

5.0% 

0.0% 

-5.0% 

-10.0% 

-15.0% 

-20.0% 

-25.0% 

Benchmark electricity tariff = 8.33 €cents/kWh 

% change from benchmark 





3. Pregled postojećih i planiranih projekata OIE 

4. Zaključci 



2.1. UNDP kancelarija u CG 

Aktivnosti kroz projekat Reforma politike energetskog sektora za promociju malih 

hidroelektrana (mHE) u Crnoj Gori (2008-2012): 

Nabavka mjernih stanica za 

HMZCG za mjerenje 

hidropotencijala na 15 vodotoka 

sa ciljem izgradnje mHE 

Tehnička pomoć pri ocjenjivanju 

pristiglih ponuda na javnom 

nadmetanju za dodjelu koncesija 

za izgradnju mHE 

Organizovanje radionica za 

predstavnike državnih institucija, 

koncesionara i lokalnih 

samouprava o procedurama i 

načinu realizacije projekata mHE 

2. Donatorska pomoć Crnoj Gori 



2.1. UNDP kancelarija u CG (nast.) 

Studija izvodljivosti iskorišćenja 

hidropotencijala Mojanske rijeke- 

Perućice-Zlorečice, Opština Andrijevica 

sa mogućnošću višenamjenskih 

iskorišćenja mHE 

Studijska posjeta mHE u Sloveniji i 

Austriji za predstavnike državnih 

institucija i lokalnih samouprava 

Studija priključenja i stavljanja u 

pogon distribuiranih izvora na mreže 

elektroenergetskog sistema Crne Gore 

(rezultati do kraja 2011-početak 2012. 

godine) 

Rad na terenu, studija Andrijevica 

mHE u Sloveniji, studijska posjeta 



2. Donatorska pomoć Crnoj Gori

2.2. Evropska banka za rekonstrukciju i razvoj (EBRD) 

Tehnička pomoć ministarstvu nadležnom za poslove energetike kroz: 

izradu ekonomskog modela analize 

uticaja razvoja OIE na cijenu 

električne energije i 

pregled i davanje sugestija za 

poboljšanje trenutnih procedura 

dodjele koncesija i priključenja 

na elektroenergetski sistem 

Konsultacije i pomoć pri pripremi 

regulativnog okvira iz oblasti OIE 

Izrada studija izvodljivosti za izgradnju 

malih hidroelektrana na lokalnim 

vodovodima za 5 sjevernih opština 

(2010-2011. godina) 

Prekidna komora na vodovodu Berane 




2.2. EBRD (nast.) 

Mjerenja hidrometrijskim krilom na rijeci Bradavac 

Studija integracije 

električne energije iz 

vjetroelektrana u 

elektroenergetski sistem CG 

(finalni izvještaj jun 2011. 

godine) 

Izrada Katastra malih 

vodotoka sa potencijom za 

izgradnju mHE instalisane 

snage do 1 MW na teritoriji 13 

opština (2011-2012. godina) 








4. Zaključci 



3.1. Hidroelektrane 

Hidroelektrane na Morači 

Kvalifikovani ponuñači pripremaju 

ponude do sredine septembra 

2011. godine 

 

 

Hidroelektrana Komarnica 

Instalisana snaga 168 MW 

Godišnja proizvodnja 232 GWh 




3.1. Hidroelektrane (nast.) 

Male hidroelektrane (mHE) 

tender Vodotok Opština Broj mHE 

Instalisana snaga Proizvodnja 

[MW] [GWh] 

Bistrica Berane 8 10.00 37.00 

Šekularska Berane 5 5.00 21.00 

Bistrica Bijelo Polje 2 17.00 50.00 

I 

Bjelojevićka Mojkovac 2 15.00 48.00 

Crnja Kolašin 3 5.00 15.00 

Zaslapnica Nikšić 3 1.00 3.60 

Grlja Plav 1 1.70 5.70 

Babinopoljska Plav 2 9.45 24.20 

Vrbnica Plužine 2 12.00 27.00 

Tušina Šavnik 4 6.00 16.45 

II Trepačka rijeka Andrijevica 1 8.30 33.10 

Murinska rijeka Plav 2 2.36 9.45 

Komarača Plav 1 4.00 10.60 

Total 36 ~97 ~300 





Mogućnosti razvoja Opštine Kolašin izgradnjom mHE 

Zakonski propisi prepoznaju podijelu 

vodotoka na nacionalne i lokalne 

Opština Kolašin se prostire teritorijalno 

na dva sliva: 

Jadranski sliv, rijeka Morače i 

Crnomorski sliv, rijeka Tare 

U narednih pet godina je moguće 

proizvesti električne energije iz malih 

hidroelektrana približne proizvodnje 

~50 GWh ili godišnjeg prihoda 4,5 M€ 

Lokacije za izgradnju mHE u Kolašinu 





Mogućnosti razvoja Opštine Kolašin izgradnjom mHE 

MODEL: 

Potencijal 

Znanje 

Finansijska 

sredstva 

MODEL 

??? 

Dodatna vrijednost 

(električna energija) 

Koncesija, vremenski ograničeno davanje prava za korišćenje odreñenog dobra 

trećem licu 

Privatno-javno partnerstvo i 

Lokalna samouprava da radi na valorizaciji svojih potencijala. 




3.2. Vjetroelektrane 

Dva ugovora o zakupu zemljišta i izgradnju 

vjetroelektrana su potpisana sredinom 2010. 

god. (VE Krnovo i VE Možura) 

Izrada tehničke dokumentacije za izgradnju 

vjetroelektrana 

procjena uticaja za životnu sredinu 

priključak na elektroenergetski sistem 

Zakup zemljišta na 20 godina 

Vjetroelektrana 

Možura 

Krnovo 

Opština 

Ulcinj 

Bar 

Nikšić 

Šavnik 

Broj 

vjetrogeneratora 

Lokacije za izgradnju dvije vjetroelektrane 

Instalisana snaga 

[MW] 

Proizvodnja 

[GWh] 

23 46 ~97 

21 50 ~110 



3. Pregled postojećih i planiranih projekata OIE

3.3. Drvna biomasa 

Studije potencijala 

FODEMO projekat procjene 

energetskog potencijala iz šumskog 

ostatka i ostataka iz drvnoprerañivačke 

industrije (drvna 

biomasa) je oko 400 GWh 

 

SYNENERGY USAID – Helenic pomoć 

energetske saradnje: Regionalna 

procjena, Biomasa u Crnoj Gori 




3.3. Drvna biomasa 

Akuelni projekti 

Sistem daljinskog grijanja u Pljevljima korišćenjem drvnog otpada iz 

kombinata “Velimir Jakić”, instalisane snage ~28 MW), toplota 

Elektrana na ostatke iz drvno-prerañivačke industije u Beranama, 3 MW, 

električna energija 

Povećanje kapaciteta za proizvodnju drvnih 

goriva 

Peleti u Pljevljima, početak proizvodnje 

2011. godine, (kapacitet 50.000 t/god) 

Peleti u Breznima, jun 2011. godine (15.000 

t/god) 

Briketi iz otpada vinove loze u Plantažama, 

2011. godina (7.000 t/god) 

Briketi u Bijelom Polju (~700 t/god) 




3.4. Solarno zračenje 

Solarno-termalni sistemi 

 

u domaćinstvima ~700 kWh/m 2 

u hotelima ~900 kWh/m 2 (pr. Podgorica) 

Smjernicama u prostornim planovima - definisati udio korišćenja OIE prilikom 

izgradnje novih objekata (predvidjeti i mogućnost podsticajnih mjera) 

Fotonaponski paneli 

proizvedena električna energija je ~207 kWh/m 2 (Podgorica) 

Solarna elektrana, instalisane snage 130 kW, na zgradi UN u Podgorici 

Solarna elektrana u Podgorici 




3.5. Energana na gas iz otpada 

Sanitarna deponija u Podgorici 

Skupljanje biogasa se vrši u 1. sanitarnoj 

kadi 

Postoji mogućnost izgradnje postorjenja 

na gas, instalisane električne snage ~1,1 

MW (proizvodnje ~7 GWh) i toplote 1,4 

MW (proizvodnje toplote 10 GWh) do 

2020. godine 

3.6. Elektrana na biogas 

Zahtjev za izdavanje energetske dozvole za izgradnju elektrane na biogas iz 

ñubriva sa farme kokošaka u Matagužima, Podgorica 

Instalisana snaga postrojenja je ~520 kW 

Sanitarna deponija u Podgorici 




3.7. OIE u domenu krajnje potrošnje energije 

Razmjena električne energije na mjestu konekcije sa operatorom 

distributivnog sistema - za postrojenja koja koriste OIE do instalisane snage 

20 kW odnosno postrojenja za VK do instalisane snage 50 kWe 

Manastir Morača 

Manastir Morača, odnosno mHE Vrelo, 

razmjenjuje električnu energiju sa 

Elektroprivredom CG 

Instalisana snaga 11 kW 

mHE je plasirala 5000 kWh u 

elektroenergetski sistem CG 

Puštena u rad 2010. godine 




3.7. OIE u domenu krajnje potrošnje energije (nast.) 

Korišćenje toplote za grijanje ili hlañenje prostorija korišćenjem OIE: 

toplotne pumpe koje koriste geotermalnu energiju (PRIMJER: Osnovna 

škola u Zeti) 

toplotne pumpe koje koriste hidrotermalnu energiju (zgrada Europoint i 

Atlas capital centra u Podgorici) 

toplotne pumpe koje koriste aerotermalnu energiju 

Solarni sistemi za grijanje ili hlañenje 

prostorija 

Povećanje efikasnosti postojećih peći na 

drva, pelete ili brikete 

Put prema niskoenergetskim, 

pasivnim i “Zero-energy house” 

Zgrada Europoint-a u Podgorici 



3. Pregled postojećih i planiranih projekata OIE

3.8. OIE u transportu 

U Perastu i Tivtu se koriste električna 

vozila za prevoz gostiju 

Fotonaponski panali služe za punjenje 

električnih vozila u Perastu 

Pripremljen je Projektni zadatak za IPA 

2011, finasiranje of strane Evropske unije, 

Developing system for sustainable energy 

use in Montenegro kojim se planiraju: 

studije ekonomske analize primjene 

OIE u transportu i 

priprema i implementacija 

regulatornog okvira za korišćenje 

energije u transportu. 






2. Donatorska pomoć 


4. Zaključci 



Zaključci 

Crna Gora je prepoznala interes u iskorišćenju potencijala OIE i 

stvara pozitivni ambijent za realizaciju OIE projekata 

Podzakoska akta u domenu OIE su pripremljena i trenutno su u 

procesu usvajanja 

Zakon o energetici je transponovao novu Direktivu za OIE 

2009/28/EK u dijelu električne energije i toplote 

Nacionalni cilj OIE za Crnu Goru se može ispuniti valorizacijom 

potencijala OIE 

Hidorelektrane, vjetroelektrane, postrojenja koja koriste drvnu 

biomasu, gas iz otpada ili biogas, solarni sistemi i toplotne pumpe 

predstavlju projekte kojima se planira ispunjenje nacionalnog 

cilja OIE 

Brojni i raznovrsni projetki OIE su u fazi pripreme, izrade 

tehničke dokumentacije ili su krenuli sa izvoñenjem 

Održivi ekonomski razvoj Crne Gore je moguć kroz projekte OIE 



Igor Kovačević, Lucija Rakočević 

Ministarstvo ekonomije 

Sektor energetike 

+38220482498 

www.oie-cg.me

Pregled stanja u oblasti obnovljivih izvora energije i moguÄnost ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Pregled stanja u oblasti obnovljivih izvora energije i moguÄnost ...