Ratownictwo GÃ³rnicze 2010_4.indd - Centralna Stacja Ratownictwa ...

ISSN 1426–3092 

Nr 4 (61) grudzieñ 2010 r. 

KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

Redaguje zespół: 

Andrzej Plata 

– redaktor naczelny 

Mirosław Bagiński 

– z-ca redaktora naczelnego 

Barbara Kochan 

– z-ca redaktora naczelnego 

Jacek Dubiel 

– sekretarz redakcji 

Katarzyna Myślińska 

Katarzyna Kajdasz-Szpotko 

Małgorzata Jankowska 

Adres redakcji: 

Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

41-902 Bytom 

ul. Chorzowska 25 

tel. (32) 388 04 45 

lub (32) 388 05 92 

fax. (32) 388 04 44 

e-mail: pa@csrg.bytom.pl 

Okręgowa Stacja Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu 

ul. Chorzowska 12d 

41-902 BYTOM 

tel. (32) 388 06 22 

e-mail: 

osrgbytom@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Jaworznie 

ul. Krakowska 95 

43-600 JAWORZNO 

tel. (32) 616 22 86 

fax. (32) 616 44 33 

e-mail: 

osrgjaworzno@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Wodzisławiu Śl. 

ul. Marklowicka 3 

44-300 WODZISŁAW ŚL. 

tel. (32) 455 47 06 

e-mail: 

osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Zabrzu 

ul. Jodłowa 33 

41-800 ZABRZE 

tel. (32) 271 35 06 

e-mail: osrgzabrze@csrg.bytom.pl 

Redakcja nie odpowiada za treść 

reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania 

skrótów tekstów oraz 

zamieszczania własnych tytułów 

i śródtytułów. Nie zamówionych 

materiałów nie zwracamy. 

Skład, opracowanie techniczne 

oraz druk: 

Oficyna Drukarska, 

01-142 Warszawa, 

ul. Sokołowska 12a, 

tel./fax (22) 632 83 52 

SPIS TREŚCI 

• Krótko 

Konferencja poświęcona wyposażeniu ratowników i górników 

w nowy typ odzieży ................................... 1 

Akcje pożarowe ..................................... 1 

Zawody drużyn ratowniczych w Słowacji. .................. 2 

Ćwiczenia służb ratowniczych ........................... 2 

Międzynarodowe Zawody Drużyn Ratowniczych 

AUSTRALIA 2010 .................................. 2 

Akcje wodne ....................................... 2 

• Rozmowa z Bogumiłem Hyrą, kierownikiem Kopalnianej Stacji 

Ratownictwa Górniczego KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch „Sośnica” 

Wszystkie obowiązki są ważne .......................... 2 

• Krzysztof Piernik 

Zapalenie metanu w KWK „Mysłowice-Wesoła” ............ 4 

• Wojciech Najman 

Akcja pożarowa w KWK „Murcki-Staszic” ................. 7 

• Zbigniew Kubica 

Pożar endogeniczny w kopalni „Bogdanka” ................. 9 

• Piotr Bulenda, Grzegorz Plenzler 

Likwidacja pożaru w kopalni „Pniówek” ................... 10 

• Leszek Kwiska 

Specjalistyczne pogotowie górniczo-techniczne CSRG S.A. ..... 17 

• Piotr Golicz 

Pulsometry dla ratowników ............................ 20 

• Lech Wizner 

Zagrożenia naturalne i techniczne ........................ 22 

• Marcin Pachoński 

Generator Gazów Obojętnych .......................... 24 

• Aleksander Cholewiński, Stanisław Suchocki, Maciej Zatorski 

PTR-3 i PTR-4 ..................................... 25 

• Gerard Libera 

Najnowszy model aparatu regeneracyjnego PSS BG-4 plus ..... 27 

• Akcja przeciwpożarowa w KWK „Kazimierz-Juliusz” ......... 28 

• „Zahranar 2010” – Memoriał Pavla Cavojskiego ............ 28 

• Turniej drużyn ratowniczych „Wieliczka 2010” ............. 28 

Zdjęcie na okładce: Pomnik i tablica odsłonięta w roku jubileuszu 100-lecia działalności ratownictwa 

górniczego dla uczczenia pamięci ratowników górniczych, którzy stracili życie w czasie 

pełnienia swoich obowiązków. 

Fot: Marek Rybicki

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 61 

NR 4/2010 

KRÓTKO 

KONFERENCJA POŚWIĘCONA 

WYPOSAŻENIU 

RATOWNIKÓW I GÓRNIKÓW 

W NOWY TYP ODZIEŻY 

15.10.2010 r. w Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego S.A. z udziałem honorowego 

gościa – wicepremiera, ministra gospodarki 

Waldemara Pawlaka odbyła się konferencja 

pt. „Zabezpieczenie ratowników w trakcie 

prowadzonych akcji pożarowych i w trudnych 

warunkach mikroklimatu oraz wyposażenie 

górników w nowy typ odzieży”. Konferencja 

zorganizowana została przy współudziale 

Związku Ochotniczego Straży Pożarnej RP 

Wytwórni Umundurowania Strażackiego. 

AKCJE POŻAROWE 

16-22 sierpnia 2010 r. akcja pożarowa 

w KWK Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A. 

– brały w niej udział zawodowe zastępy ratownicze 

specjalistycznego pogotowia pomiarowego 

CSRG S.A. 21 września 2010 r. 

akcja pożarowa w zabytkowej kopalni „Królowa 

Luiza” – uczestniczyły w niej zastępy 

ratownicze OSRG Zabrze. 5-6 października 

2010 r. akcja pożarowa w KWK „Kazimierz- 

Juliusz” w Sosnowcu z udziałem zawodowych 

zastępów ratowniczych specjalistycznego 

pogotowia pomiarowego CSRG S.A.. 

Z okazji BARBÓRKI 

przekazujemy Wam najserdeczniejsze yczenia. 

Niech praca górników- ratowników 

nadal przynosi satysfakcj, 

a w. Barbara stale Wam towarzyszy i wspomaga. 

yczymy Wam take z okazji Boego Narodzenia 

dobrych, ciepych i rodzinnych wit. 

Zarzd Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. 

i Redakcja „Ratownictwa Górniczego” 

1


ZAWODY DRUŻYN 

RATOWNICZYCH 

W SŁOWACJI 

24 września 2010 r. w Głównej Stacji 

Ratownictwa Górniczego w Previdzy (Słowacja) 

zorganizowano Międzynarodowe 

Zawody Ratownicze „Zahranar 2010” – Memoriał 

Pavla Cavojskiego. Polskę reprezentowały 

drużyny ratownicze z KWK „Budryk” 

i KWK „Ziemowit”. 

ĆWICZENIA SŁUŻB 

RATOWNICZYCH 

W dniach 21-24 października 2010 r. 

na terenie Dolnego Śląska zorganizowano 

Międzynarodowe Seminarium 

Technik Ratownictwa Jaskiniowego pt. 

„Bezpieczny punkt dla turystyki w obiektach 

podziemnych (przypadki masowe)”. 

W seminarium wzięli udział przedstawiciele 

różnych służb ratowniczych z kraju 

i z zagranicy. Ratownicy z grupy wysokościowej 

specjalistycznego pogotowia 

ratowniczego CSRG S.A. zaprezentowali 

swoje umiejętności podczas ćwiczeń oraz 

przybliżyli zasady funkcjonowania pogotowia 

wysokościowego w odniesieniu 

do doświadczeń akcyjnych. 

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 61 

MIĘDZYNARODOWE 

ZAWODY DRUŻYN 

RATOWNICZYCH 

AUSTRALIA 2010 

W dniach od 5 do 18 listopada br. w Australii 

odbyły się Międzynarodowe Zawody 

Drużyn Ratowniczych. Polskę reprezentowały 

drużyny PKW S.A., JSW S.A. i KGHM 

„Polska Miedź” S.A. Obszerną relację z zawodów 

zamieścimy w kolejnym numerze 

kwartalnika. 

AKCJE WODNE 

ROK XV 

Od 2 do 5 października 2010 r. i od 9 

do 13 października 2010 r. akcja wodna 

w Centralnym Zakładzie Odwadniania 

Kopalń w Czeladzi związana z gwałtownym 

dopływem wody do szybu w Siemianowicach 

Śląskich. Brały w niej udział zawodowe 

zastępy ratownicze pogotowia 

wodnego i specjalistyczne zastępy ratownicze 

do prac w wyrobiskach pionowych. 

Oprac.: 

Monika Konwerska 

WSZYSTKIE OBOWIĄZKI 

SĄ WAŻNE 

Rozmowa z Bogumiłem Hyrą, kierownikiem Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego 

KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch „Sośnica” 

– Jest Pan kierownikiem Kopalnianej 

Stacji Ratownictwa Górniczego. 

Co należy do Pańskich obowiązków 

i które z nich uważa Pan 

za najważniejsze? 

– Do moich obowiązków należy w szczególności 

zapewnienie wymaganego 

wyposażenia i wyszkolenia drużyny 

ratowniczej, wyposażenie kopalnianej 

stacji w sprzęt niezbędny do utrzymania 

ruchu zakładu górniczego i prowadzenia 

akcji ratowniczej, dbałość o stałą 

gotowość drużyny ratowniczej, odpowiedni 

stan i sprawne działanie sprzętu 

stanowiącego wyposażenie stacji 

ratowniczej, prowadzenie ćwiczeń ratowniczych 

zgodnie z harmonogramem 

zatwierdzonym przez kierownika ruchu 

zakładu górniczego oraz terminowe kierowanie 

ratowników na badania lekarskie, 

kursy i szkolenia. Nadzoruję pracę 

mechaników sprzętu ratowniczego wykonujących 

kontrolę i naprawę sprzętu 

stanowiącego wyposażenie stacji ratowniczej, 

prowadzę ewidencję członków 

drużyny ratowniczej z udokumentowaniem 

badań lekarskich, ćwiczeń, kursów 

ratowniczych, dyżurów w jednostce 

ratownictwa oraz udziału w akcjach 

ratowniczych, a także ewidencję osób 

2 

przeszkolonych z zakresu ratownictwa 

nie będących ratownikami. 

Podczas prowadzenia akcji ratowniczej 

dochodzą dodatkowe obowiązki, takie 

jak: przygotowanie odpowiedniej ilości 

sprzętu ratowniczego i pomocniczego 

potrzebnego do prowadzenia akcji, 

odpowiedniej liczby zastępów ratowniczych 

na poszczególnych zmianach 

roboczych oraz obecność w tych zastępach 

odpowiednich specjalistów. Konieczne 

są: ścisła ewidencja ratowników 

własnych i obcych, odpowiednia ilość 

dodatkowej odzieży ochronnej i innych 

środków, dostawy napojów i żywności,



niezbędne środki transportu do przewozu 

sprzętu ratowników we współdziałaniu 

z innymi służbami zakładu górniczego, 

dodatkowa obsada mechaników 

sprzętu ratowniczego przewidzianych 

do pracy w kopalnianej stacji ratownictwa, 

jak i w bazie ratowniczej. Istotne 

jest również zapewnienie przybyłym zastępom 

ratowniczym pomocy podczas 

transportu sprzętu i urządzeń ratowniczych 

na terenie zakładu górniczego 

oraz w drodze do bazy ratowniczej. 

Wszystkie wymienione obowiązki 

są ważne i żadnego nie mogę pominąć. 

– Na czym najbardziej Wam zależy 

w sferze działań prewencyjnych? 

– Te działania są bardzo ważnym elementem 

utrzymania prawidłowego 

funkcjonowania zakładu górniczego. 

Minimalizowanie niekorzystnego oddziaływania 

na bezpieczeństwo ludzi 

zjawisk powstających w skutek warunków 

naturalnych oraz pracy maszyn 

i urządzeń to podstawowe działania prewencyjne. 

W naszej kopalni szczególny 

nacisk w tej sferze kładziemy na wiele 

czynników, a przede wszystkim na czyste 

wybieranie złoża, uszczelnianie spękań 

w pokładach węgla pomiędzy czynnymi 

chodnikami a zrobami ścian za pomocą 

środków chemicznych, pyłów elektrownianych 

przy wykorzystaniu podsadzki 

hydraulicznej, uszczelnianie zrobów 

zawałowych w trakcie biegu ścian, odpowiednią 

regulację powietrza i wczesne 

wykrywanie pożarów, podawanie gazów 

inertnych w zroby zawałowe ścian 

wydobywczych. 

– W ubiegłym roku dwukrotnie 

w kopalni miały miejsce pożary 

endogeniczne na Ruchu „Sośnica” 

i jeden pożar egzogeniczny na Ruchu 

„Makoszowy”. Jak oceniacie 

ich przyczyny i przebieg akcji ratowniczych? 

– W naszej kopalni w ubiegłym roku 

wybuchły pożary endogeniczne na Ruchu 

„Sośnica” i egzogeniczny na Ruchu 

„Makoszowy”. W wyniku prowadzonych 

akcji ratowniczych zostały wykonane 

izolacje zagrożonych rejonów tamami 

przeciwwybuchowymi. Pomimo 

ciągłych kontroli prowadzonych przez 

pracowników działu wentylacji, wczesnego 

wykrywania pożarów, monitoringu 

wyrobisk czujnikami gazometrii 

automatycznej, prowadzenia prac profilaktycznych 

w tych rejonach do których 

należały inertyzacja zrobów azotem 

i dwutlenkiem węgla, nastąpiły zdarzenia, 

które spowodowały konieczność 

prowadzenia akcji ratowniczych. Najważniejsze 

jest to, że pełen profesjonalizm 

kierujących akcjami, jak również 

zastępów własnych i innych kopalń, 

doprowadził do szybkiej likwidacji zagrożenia 

i zakończenia akcji ratowniczych, 

w których nikt nie ucierpiał. 

– Niejednokrotnie bierzecie udział 

w akcjach ratowniczych poza kopalnią 

„Sośnica-Makoszowy”. Czy można 

przypomnieć te działania? 

– Wielokrotnie zdarzyło się nam brać 

udział w akcjach ratowniczych poza 

naszą kopalnią. W czerwcu br. uczestniczyliśmy 

w akcji pożarowej, tak jak ratownicy 

innych kopalń będących w rejonie 

działań OSRG Zabrze, w KWK 

3 

„Knurów-Szczygłowice” Ruch „Szczygłowice”. 

W likwidowanej ścianie powstał 

pożar endogeniczny. Akcja trwała 

kilka dni i zakończyła się izolacją 

rejonu. W tej akcji, jak w każdej innej 

w których uczestniczyliśmy, staraliśmy 

się wypełnić swój obowiązek jak najlepiej, 

z pełnym zaangażowaniem. 

Drużyna ratownicza to zespół doświadczonych 

górników, solidarnie 

działających, przychodzących 

z pomocą innym znajdującym 

się w trudnych sytuacjach. Proszę 

o przedstawienie ratowników 

ze swojej kopalni – chodzi o dobór 

ludzi, walory, jakie posiadają… 

Drużyna ratownicza w każdej kopalni 

jest to zespół wykwalifikowanych 

górników o różnych specjalnościach. 

Takich właśnie pracowników powinno 

się dobierać w poczet członków drużyny 

ratowniczej, ale to nie wszystko. 

Każdy ratownik powinien posiadać cechy 

różniące go od wielu innych górników. 

Ratownik jest świadomy tego, 

że musi przyjść z pomocą innym, stawić 

się na każde wezwanie niezależnie


od pory dnia, wykazać się dużą wiedzą 

i zaangażowaniem w pracy. Jest to powołanie, 

dlatego udział w ratownictwie 

górniczym jest dobrowolny. O sile 

drużyny ratowniczej świadczy jej wyszkolenie, 

czynny udział z pełnym zaangażowaniem 

w ćwiczeniach ratowniczych 

w kopalnianych stacjach, 

na dole kopalni i w jednostce ratownictwa. 

Kursy i szkolenia organizowane 

w CSRG i OSRG Zabrze w znacznym 

stopniu wpływają na podnoszenie 

kwalifikacji ratowników. Praca w kopalni 

oraz udział w akcjach zastępów 

ratowniczych sprzyja sprawniejszemu 

działaniu ratowników i rozumieniu samych 

siebie. Każdy ratownik musi być 

odporny na stres, posiadać tzw. zimną 

krew i umiejętność podejmowania trafnych 

i szybkich decyzji. 

– Ratownictwo górnicze na szczeblu 

kopalnianym. Jak Pan ocenia 

jego poziom i potrzeby? 

– Ratownictwo w naszej kopalni funkcjonuje 

dobrze. Sukcesywnie, w miarę 


możliwości, wyposażamy stację w nowoczesny 

sprzęt, który jest niezbędny 

do efektywnego działania służb ratowniczych. 

Dyrekcja kopalni zawsze 

podaje nam pomocną dłoń w zakupie 

potrzebnego sprzętu nie szczędząc 

środków finansowych. W naszej kopalni 

nigdy nie oszczędzało się na ratownictwie. 

– Odnieśliście sukces w zawodach 

ratowniczych o Puchar Prezesa 

Kompanii Węglowej S.A. … 

– Tak, to był duży sukces ratowników 

Ruchu „Sośnica” i Ruchu „Makoszowy”. 

Pierwsze i trzecie miejsce 

to nie lada wyczyn. Małe różnice 

czasowe decydowały o zajęciu miejsc 

na podium. Zwycięski zastęp oczywiście 

musiał się dobrze przygotować 

do zawodów, bo bez treningu 

nie ma sukcesu. Wielki nacisk kładliśmy 

na czas pokonywania przeszkód, 

jak również dokładność wykonania 

zadań. Ćwiczeniami na każdym ze stanowisk 

osiągnęliśmy poziom, który 

ROK XV 

w efekcie pomógł nam wygrać, z czego 

jesteśmy bardzo dumni bowiem Ruch 

„Sośnica” po raz pierwszy zdobył trofeum 

w tak prestiżowych zawodach. 

– Od dawna jest Pan związany 

z górnictwem węgla kamiennego? 

– Po ukończeniu technikum hutniczego 

podjąłem pracę w KWK „Sośnica” 

w dziale wentylacji na stanowisku 

ładowacza. Pracując rozpocząłem naukę 

w technikum górniczym, następnie 

zostałem metaniarzem, pomiarowcem. 

W 1989 roku mianowano mnie 

nadgórnikiem w dziale wentylacji 

w oddziale przewietrzania wyrobisk. 

W latach 1991-2006 pracowałem 

na stanowisku sztygara zmianowego. 

W 2006 roku zostałem nadsztygarem 

w dziale wentylacji, następnie 

w styczniu 2007 roku kierownikiem 

Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego 

Ruchu „Sośnica”. 

– Dziękuję za rozmowę. 

Rozmawiał: JACEK DUBIEL 

W KWK „Mysłowice-Wesoła” 

ZAPALENIE METANU 

Przedstawiamy opis akcji ratowniczej 

prowadzonej w dniach 16-21 

maja 2010 r. w związku z zapaleniem 

metanu w ścianie 565 w pokładzie 

510 w kopalni „Mysłowice 

-Wesoła” Ruch „Wesoła”. 

Ściana 565 prowadzona była w pokładzie 

510 w warstwie przystropowej 

w partii A wschód na poziomie 

665 m. Pokład 510 w rejonie zaistniałego 

zdarzenia jest zaliczony 

do IV kategorii zagrożenia metanowego, 

klasy B zagrożenia wybuchem 

pyłu węglowego, III stopnia zagrożenia 

tąpaniami, I stopnia zagrożenia 

wodnego i III grupy samozapalności 

zagrożenia pożarowego. Ściana 565 

miała długość 230 m, wysokość 3,0 m 

z nachyleniem podłużnym od 0 do 6°, 

mgr inż. 

KRZYSZTOF PIERNIK 

OSRG S.A. Jaworzno 

4 

a eksploatację prowadzono systemem 

podłużnym z zawałem stropu. Lokalnie 

pozostawiano w stropie półkę węglową 

o grubości do 1 m. Przewietrzanie 

ściany prowadzone było systemem 

na „U”, wydatek powietrza w rejonie 

wynosił około 1100 m 3 /min. W trakcie 

prowadzonej eksploatacji w ścianie 

utrzymywały się podwyższone zawartości 

tlenku węgla ilościowo przekraczające 

10 l/min w prądzie powietrza 

wypływającym ze ściany. Z uwagi 

na zagrożenie pożarowe prowadzone 

były prace profilaktyczne polegające 

na uszczelnianiu zrobów od strony 

dopływu powietrza za pomocą środków 

chemicznych oraz na cyklicznym 

podawaniu do zrobów mieszaniny popiołowo-wodnej. 

16 maja 2010 r. na zmianie rozpoczynającej 

się o godzinie 22 00 w rejonie 

ściany zatrudnionych było 18 pracowników, 

którzy mieli za zadanie przygotowanie 

ściany do wydobycia. Czujniki 

gazometryczne zabudowane w rejonie 

ściany nie wykazywały przekroczeń dopuszczalnych 

zawartości metanu oraz 

tlenku węgla. O godzinie 23 44 w rejonie 

skrzyżowania ściany 565 z chodnikiem 

I wschodnim (rys.1) nastąpiło zapalenie 

metanu. Czujniki gazometryczne 

zabudowane w chodniku I wschodnim 

zarejestrowały wzrost zawartości 

CO powyżej 200 ppm oraz wzrost zawartości 

metanu do 4,13 %. Powstały 

płomień objął swym zasięgiem dwóch



Rys. 1. KWK „Mysłowice-Wesoła”. Schemat przestrzenny przewietrzania rejonu ściany 565 w pokł. 510A wsch. 

pracowników powodując ich poparzenia. 

Poszkodowani oraz pozostali 

pracownicy samodzielnie wycofali się 

z zagrożonego rejonu. 

Dyspozytor powiadomiony o zdarzeniu 

przystąpił do organizacji transportu 

osób poszkodowanych oraz powiadamianiu 

osób kierownictwa kopalni oraz 

wszystkich służb zgodnie z planem ratownictwa. 

Do akcji zostały skierowane 

zastępy dyżurujące KWK „Mysłowice- 

Wesoła”. Osoby poparzone po wywiezieniu 

na powierzchnię zostały odwiezione 

do Centrum Leczenia Oparzeń 

w Siemianowicach Śląskich. O godz. 

0 45 17 maja 2010 r. wezwano pogotowie 

OSRG Jaworzno oraz pogotowie 

pomiarowe CSRG S.A. W pierwszej 

fazie akcji udział brały 3 zastępy KWK 

„Mysłowice-Wesoła”, 2 zastępy OSRG 

Jaworzno i 1 zastęp pogotowia pomiarowego 

CSRG S.A. 

Przebieg akcji ratowniczej 

Kierownik Ruchu Zakładu przejmując 

kierownictwo akcji wyznaczył 

strefę zagrożenia i zabezpieczył 

ją trzynastoma posterunkami. 

Bazę ratowniczą zorganizowano w 

pochylni 0. Do bazy dotransportowano 

zestaw chromatograficzny. Zastęp 

pogotowia pomiarowego CSRG S.A. 

rozwinął linie chromatograficzne do 

chodnika I wschodniego w odległości 

ok. 15 m od skrzyżowania z pochylnią 

I wschodnią oraz do chodnika II 

wschodniego w odległości ok. 8 m od 

skrzyżowania z pochylnią I wschodnią. 

Pierwsze wyniki chromatograficzne 

z chodnika I wschodniego 

uzyskano o godz. 6 40 , stężenia gazów 

były następujące: O 2 

– 19,87 %, CO 2 

– 

0,51 %, CO – 35 ppm, CH 4 

– 0,65 %, 

H 2 

– 0,0 %. Kolejne wyniki pomiarów 

wykazywały spadek stężeń tlenku węgla. 

O godzinie 8 35 kierownik akcji 

podjął decyzję wykonania penetracji 

ściany 565 przez zastęp ratowniczy. 

Zastęp w trakcie penetracji wykonał 

pomiary w przekroju wyrobiska ścianowego 

za pomocą przyrządów ręcznych 

i podał następujące stężenia: O 2 

– 20,9 %, CO 2 

– 0,01 %, CO – 0 ppm, 

CH 4 

– 0,2 %. Prowadzone pomiary 

chromatograficzne wykazywały nadal 

spadek stężenia tlenku węgla. 

5 

O godzinie 14 30 chromatograf podał 

następujące stężenia gazów w chodniku 

I wschodnim: O 2 

– 20,02 %, CO 2 

– 0,1 %, CO – 14 ppm, CH 4 

– 0,61 %, 

H 2 

– 0,0 %. O godzinie 14 50 kierownik 

akcji zdecydował się przeprowadzić 

drugą penetrację ściany 565 przez 

zastęp ratowniczy. Pomiary wykonane 

przez zastęp ratowniczy nie wykazały 

przekroczeń stężeń gazów w penetrowanym 

rejonie. Wobec powyższego o 

godzinie 18 26 kierownik akcji podjął 

decyzję o zakończeniu akcji ratowniczej 

oraz o kontynuowaniu wykonywania 

analiz chromatograficznych. 

O godzinie 20 22 w rejonie skrzyżowania 

ściany 565 z chodnikiem I wschodnim 

nastąpiło ponowne zapalenie metanu 

powodując wzrost zawartości tlenku 

węgla w rejonie do 170 ppm. Czujniki 

metanometrii automatycznej nie wykazały 

wzrostu stężenia metanu. O godzinie 

21 22 wznowiono prowadzenie akcji 

ratowniczej. Podjęto decyzję o wykonaniu 

tam izolacyjnych przeciwwybuchowych. 

W chodniku II wschodnim (wlot 

do rejonu) przyjęto koncepcję zabudowy 

tamy przeciwwybuchowej na bazie



ROK XV 

korka wodnego, którego 

objętość dla spełnienia 

wymogów przepisów wymagała 

podania rurociągiem 

około 4300 m 3 wody. 

W chodniku I wschodnim 

(wylot z rejonu) zaprojektowano 

tamę izolacyjną 

przeciwwybuchową 

ze spoiwa szybkowiążącego 

wypełniającego 

przestrzeń pomiędzy zawarciami 

murowanymi 

w odrzwiach przygotowanych 

tam bezpieczeństwa. 

Przyjęte rozwiązanie izolacji 

rejonu ściany 565 

wymuszało wykonanie 

sze regu prac m.in: 

• wydłużenia linii chromatograficznej 

w chodniku II wschodnim i rozwinięcia 

jej w ścianie 565 pozostawiając 

końcówkę linii w odległości ok. 

120 m od chodnika II wschodniego 

(76 sekcja obudowy) oraz wydłużenia 

linii chromatograficznej w chodniku 

I wschodnim na 35 metrów od 

pochylni I wschodniej, 

• przygotowania rurociągu podsadzkowego 

dla umożliwienia zalewania 

korka wodnego w chodniku II 

wschodnim, 

• budowy wentylacji odrębnej w chodniku 

II wschodnim do planowanej 

linii lustra wody korka wodnego 

(370 m), 

• zabudowy wentylatora typu „Sigma” 

w pochylni I wschodniej do przewietrzania 

chodnika II wschodniego, 

• transportu materiałów, spoiwa szybkowiążącego 

oraz pomp „Mono” do 

wykonania tamy przeciwwybuchowej 

w chodniku I wschodnim, 

• doszczelnienia tam śluzowych na pochylni 

I wschodniej pomiędzy chodnikiem 

II wschodnim, a chodnikiem 

I wschodnim, 

• przygotowania rurociągów do prowadzenia 

ewentualnej inertyzacji w odizolowanym 

rejonie ściany 565. 

17 maja 2010 r. na zmianie nocnej 

przystąpiono do budowy tamy 

przeciwwybuchowej (TP-5) w chod- 

Rys. 2. Rejon ściany 565 – prace prowadzone w czasie akcji ratowniczej. 

niku I wschodnim. Parametry fizyko-chemiczne 

powietrza w miejscu wyko 

ny wanych prac były następujące: O 2 

– 20,2 %, CO 2 

– 0,1 %, CO – 20 ppm, 

CH 4 

– 0,8 %, temperatura sucha – 

26°C, wilgotność względna – 80 %. 

18 maja 2010 r. o godzinie 15 44 , w rejonie 

skrzyżowania ściany z chodnikiem 

I wschodnim po raz kolejny doszło 

do zapalenia metanu, co zostało zarejestrowane 

przez czujniki tlenku węgla 

zabudowane w chodniku I wschodnim. 

Maksymalne stężenie tlenku 

węgla wyniosło 170 ppm. Czuj niki 

metanometrii automatycznej nie wykazały 

wzrostu zawartości metanu powyżej 

1%. Zastępy ratownicze, które 

w momencie zapalenia metanu były 

zatrudnione w chodniku I wschodnim 

i w chodniku II wschodnim dostały polecenie 

natychmiastowego wycofania 

się do bazy. Kierownik akcji polecił 

zwiększenie częstotliwości wykonywania 

analiz chromatograficznych 

z chodnika I wschodniego do 20 minut. 

Po spadku zawartości tlenku węgla 

poniżej 26 ppm w prądzie powietrza 

odprowadzanym ze ściany wznowiono 

roboty związane z izolacją rejonu. 

19 maja 2010 r. około godziny 0 30 rozpoczęto 

podawanie wody do chodnika II 

wschodniego w ilości około 4 m 3 /min. 

Około godziny 21 10 zakończono budowę 

tamy przeciwwybuchowej w chodniku 

I wschodnim po wypełnieniu 

6 

przestrzeni pomiędzy zawarciami spoiwem 

szybkowiążącym. Dwa przepusty 

tamowe zabudowane w tamie 

pozostawały otwarte. Kontrolę stanu 

tamy przeciwwybuchowej przeprowadził 

zastępowy zastępu ratowniczego, 

osoba dozoru ruchu wyznaczona przez 

kierownika akcji oraz przedstawiciel 

jednostki ratowniczej. 

20 maja 2010 r. około godziny 8 15 

w chodniku II wschodnim w miejscu 

zalewanego korka wodnego prześwit 

do stropu wynosił około 0,4 m. Kierownik 

akcji wstrzymał dalsze wypełnianie 

korka wodnego i polecił wysłanie 

zastępu ratowniczego do chodnika 

I wschodniego celem zamknięcia przepustów 

przeciwwybuchowych w tamie 

TP-5. O godzinie 11 35 zastęp zgłosił 

wykonanie zadania i został wycofany 

do bazy ratowniczej, następnie wznowiono 

podawanie wody do chodnika 

II wschodniego. O godzinie 12 15 analizator 

CO zabudowany w chodniku 

I wschodnim około 30 m na zachód 

od frontu ściany 565 zarejestrował 

nagły wzrost tlenku węgla do wartości 

powyżej 200 ppm. Analiza chromatograficzna 

pobrana o godzinie 13 00 

ze ściany 565 (76 sekcja) wykazała 

stężenie CO w ilości 1640 ppm. Około 

godziny 13 35 korek wodny odciął całkowicie 

przepływ powietrza. Dalsze 

zatłaczanie wody prowadzono do uzyskania 

2-metrowego przewyższenia



poziomu wody ponad strop wyrobiska. 

W związku z utrzymywaniem się 

atmosfery wybuchowej w przestrzeni 

otamowanej rozpoczęto jej inertyzację 

poprzez podawanie mieszaniny 

azotowej. Analiza chromatograficzna 

z godziny 9 00 wykonana na próbie 

ze ściany 565 (76 sekcja) zarejestrowała: 

O 2 

– 16,74 %, CO 2 

– 0,69 %, CO 

– 530 ppm, CH 4 

– 9,76 %, H 2 

– 0,0 %, 

C 2 

H 4 

– 0,00 %, C 2 

H 6 

– 0,01 %. 

Wtłaczanie azotu przy jednoczesnym 

wzroście stężenia metanu w odizolowanej 

przestrzeni spowodowało 

uzyskanie atmosfery niewybuchowej 

co zostało potwierdzone analizami 

chromatograficznymi. Biorąc jednocześnie 

pod uwagę, że skład powietrza 

w czynnych wyrobiskach odpowiadał 

wymogom obowiązujących 

przepisów 21 maja 2010 r. o godzinie 

16 14 kierownik akcji zakończył akcję 

ratowniczą. 

KWK „Murcki-Staszic” 

AKCJA POŻAROWA 

Pokład 510 w rejonie w którym powstał 

pożar miał miąższość od 6,6 

do ok. 8 m i był eksploatowany na warstwy 

z zawałem skał stropowych kolejno 

ścianami 02b bezpośrednio pod stropem, 

a następnie ścianą 02a w drugiej 

warstwie. Pokład 510 zaliczony jest do: 

• 

• 

• 

• 

• 

14 maja 2010 r. o godz. 4 54 zaistniał 

pożar endogeniczny w KWK 

„Murcki-Staszic” Ruch „Staszic” 

w likwidowanej ścianie 02a na poziomie 

830 m, w pokładzie 510/ w. II. 

I stopnia zagrożenia tąpaniami, 

IV kategorii zagrożenia metanowego, 

B klasy zagrożenia wybuchem pyłu 

węglowego, 

III grupy samozapalności, 

I i II stopnia zagrożenia wodnego. 

W czasie eksploatacji ścian prowadzono 

ciągłą obserwację rejonu w aspekcie 

zagrożenia pożarowego zabudowanymi 

na wlocie do rejonu i wylocie z rejonu 

czujnikami CO, jak również zastosowano 

środki polegające na: 

• przewietrzaniu rejonu systemem „U” 

z prowadzeniem powietrza wzdłuż 

calizny węglowej wraz z regulacją 

ilości powietrza prowadzonego wyrobiskami 

rejonowymi, 

• utrzymywaniu możliwie maksymalnego 

postępu ściany dostosowanego 

do wentylacyjnych możliwości 

odprowadzenia wydzielającego się 

metanu do wyrobisk, 

• wykonywaniu pomiarów wentylacyjnych 

w celu określenia rozkładu 

pola potencjału aerodynamicznego 

mgr inż. 

WOJCIECH NAJMAN 

OSRG Bytom 

w rejonie w którym prowadzono 

eksploatację, 

• prowadzeniu wczesnego wykrywania 

pożarów, zwłaszcza w aspekcie zagrożenia 

pożarowego w zrobach ściany, 

dlatego też pobierano próby powietrza 

ze zrobów 2 razy w tygodniu, 

• okresowym wykonywaniu w chodnikach 

na linii zawału tzw. „ekranów” 

izolujących z piany mocznikowoformaldehydowej 

typu Izopiana P 

antypirogeniczna. 

Wyniki pomiarów przeprowadzonych 

w ramach wczesnego wykrywania 

pożarów endogenicznych 

w trakcie eksploatacji ściany w 02a 

w II warstwie pokładu 510 wykazały 

unormowaną sytuację wentylacyjnopożarową. 

Maksymalne wielkości 

wskaźników pożarowych przedstawiały 

się następująco: 

• na stacjach pomiarowych zabudowanych 

w przepływowych prądach powietrza 

pomiary wskazywały ∆CO = 

0,0011 % a VCO = 15,7 l/min, 

• dla stacji pomiarowej w zrobach obliczony 

wskaźnik G wynosił max. 

0,0025. 

Ścianę po zakończeniu wydobycia 

likwidowano przy założeniu, że czas 

tej likwidacji z uwagi na możliwość powstania 

pożaru nie może przekroczyć 

65 dni, tyle bowiem w wyniku obliczeń 

wynosił czas inkubacji pożaru endoge- 

7 

nicznego. W przypadku konieczności 

wydłużenia czasu likwidacji założono 

prowadzenie jej w warunkach zastosowania 

specjalnych środków minimalizujących 

zagrożenie pożarowe. 

Przebieg akcji ratowniczej 

W dniu ujawnienia się pożaru czujnik 

na wylocie z rejonu likwidowanej 

ściany zarejestrował stężenie CO 

w wysokości ok. 200 ppm (zakres 

pomiarowy czujnika 0-200 ppm). 

W związku z powyższym przystąpiono 

do akcji ratowniczej mającej na celu 

zlikwidowanie zagrożenia pożarowego. 

Plan akcji ratowniczej w początkowej 

fazie zakładał aktywne gaszenie 

pożaru poprzez podawanie wody 

rurociągami podsadzkowym od strony 

dowierzchni 3a i przeciwpożarowym 

od strony dowierzchni 4a. 

Zadania realizowano zastępami własnymi 

z bazy ratowniczej usytuowanej 

w dowierzchni 6b (rys.1). W bazie usytuowano 

również chromatograf, a zastępy 

pogotowia pomiarowego CSRG 

S.A. rozwijały linie pomiarowe: L-1 

do chodnika badawczego 510 (wylot 

z rejonu) oraz linię L-2 wraz z linią 

termistorową do dowierzchni 4a i linię 

L-3 również do dowierzchni 4a. Dwie 

pierwsze linie były uruchomione 14 

maja odpowiednio o godz. 15 20 i 17 45 . 

Linia L-3 była uruchomiona o godz. 

1 00 w nocy z 14 na 15 maja. 

Jednak zanim rozciągnięto linie pomiarowe, 

pomiary parametrów fizyko- 

-chemicznych w rejonie pro wa dzonej



ROK XV 

Rys. 1. Rejon prowadzenia akcji przeciwpożarowej. 

akcji wykonywały zastępy ratow ników 

przy użyciu podręcznego sprzętu pomiarowego. 

W początkowej fazie akcji 

zastęp ratowników penetrując rejon 

ściany 02a na skrzyżowaniu dowierzchni 

4a z chodnikiem odstawczym 2a 

stwierdził stężenie CO – 600 ppm, CO 2 

– 0,2 %, CH 4 

– 0,38 %, O 2 

– 18,7 %, 

ts – 25,5 % i φ – 90 %. Rejon również 

obserwowano poprzez wskazania czujników 

stacjonarnych: analizatory CO 

wykazywały ponad 200 ppm stężenia 

tlenku węgla (zakres pomiarowy do 

200 ppm), a metanomierz zabudowany 

w dowierzchni 4a wskazywał zawartość 

metanu przy za trzy ma nym wentylatorze 

WLE od 1,8 % do 5 %. Wentylator 

ten zabudowano w chodniku 

odstawczym 2a dla uzyskania poprawy 

skuteczności przewietrzania w rejonie 

likwidacji sekcji w ścianie 02a. 

Zalewanie rejonu ściany 02a wodą 

nie przynosiło oczekiwanych rezultatów 

w związku z czym skorygowano 

plan akcji. Założono konieczność 

gaszenia pożaru poprzez wykonanie 

dwóch tam izolacyjnych nie przerywając 

jednak podawania wody do ściany 

02a. Pierwszą tamę (TP-1) wyznaczono 

w chodniku odstawczym 2a na zachód 

od dowierzchni 5a, a drugą (TP-2) 

w chodniku badawczym. Tamy budowano 

z przełazami o konstrukcji przeciwwybuchowej. 

Budowano je w trudnych 

warunkach mikroklimatu zwłaszcza 

w rejonie tamy TP-2. Dlatego też podjęto 

decyzję o wykonaniu przegrody 

wentylacyjnej przed tamą TP-2 powodującej 

poprawę warunków pracy ratowników, 

a następnie w tym samym 

celu uruchomiono urządzenie klimatyczne, 

które zabudowano w chodniku 

odstawczym 2a. 

17 i 18 maja kontynuowano prace polegające 

na podawaniu wody do ściany 

02a oraz na wykonywaniu tamy TP-1 

oraz TP-2. Tama TP-1 została wykonana 

18 maja do godz.9. Natomiast w rejonie 

tamy wylotowej TP-2 w oparciu o analizę 

metodą „trójkąta wybuchowości” 

8 

stwierdzono narastające zagrożenie wybuchem 

mieszaniny gazów pożarowych. 

Dlatego 18 maja o godz.10 17 wycofano 

do bazy ratowników pracujących przy 

budowie tamy TP-2 oraz wstrzymano 

podawanie wody do ściany 02a (łącznie 

do ściany podano 39 tys. m 3 wody). 

W celu zneutralizowania zagrożenia 

wybuchem gazów pożarowych 19 maja 

o godz. 9 30 rozpoczęto podawanie azotu 

z wydajnością od 1000 do 1500 m 3 /h. 

19 maja o godz. 14 15 z uwagi na usunięcie 

zagrożenia wybuchowego w chodniku 

badawczym przystąpiono do kontynuowania 

prac związanych z wykonaniem 

tamy TP-2. Tamy izolacyjne 

w celu spełnienia wymogów tam przeciwwybuchowych 

wykonano jako korki 

podsadzkowe dodatkowo zamknięte 

wzmocnieniami o grubości 3 m ze spoiwa 

Tekblend. W celu wyrównania różnicy 

ciśnień na tamach TP-1 i TP-2 

wykonano przed nimi komory kompensacyjne. 

Akcję ratowniczą zakończono 

31 maja o godz. 6 04 .



W kopalni „Bogdanka” 

POŻAR ENDOGENICZNY 

15 sierpnia 2010 r. około godziny 

8 00 stwierdzono powstanie pożaru 

endogenicznego w kopalni „Bogdanka” 

w rejonie ,,Nadrybie”. 

Pożar miał miejsce w chodniku 

nadścianowym 2/II wydrążonym 

w pokładzie 382, przewietrzanym 

wentylacją odrębną tłoczącą 

z wentylatorem WLE-1003 B o wydajności 

650 m 3 /min i lutniami elastycznymi 

o średnicy 1200 mm. 

Pokład 382 o nachyleniu średnim 

około 20° i miąższości do 3,2 m zaliczony 

został do I kategorii zagrożenia 

metanowego, klasy B zagrożenia wybuchem 

pyłu węglowego, I stopnia 

zagrożenia wodnego oraz do IV grupy 

skłonności węgla do samozapalenia. 

Chodnik nadścianowy 2/II/382 o długości 

całkowitej 2250 m wykonany 

został wzdłuż zrobów ścian 1/II/382 

i 9/II/382 z pozostawieniem przy ociosie 

północnym chodnika „płotu węglowego” 

o szerokości ok. 2,5 m. Chodnik 

mgr inż. 

ZBIGNIEW KUBICA 

OSRG Jaworzno 

został wydrążony do docelowej 

długości 2250 m. W lutym 2010 r. 

wycofano z niego kombajn chodnikowy 

i pozostawiono czynną wentylację 

lutniową, przewietrzającą wyrobisko 

na całej długości. W chodniku od zakończenia 

jego drążenia prowadzone 

było odwodnienie oraz pobierka spągu. 

Pomiędzy ścianami 1/II/382 (ukończyła 

swój bieg w 1995 r.) i 9/II/382 

(ukończyła swój bieg w 2005 r.) pozostawiono 

nie wybrany odcinek pokładu 

o szerokości 50 m i długości 300 m, 

który znajduje się na 1450 m wybiegu 

chodnika nadścianowego 2/II/382. 

Ocios północny chodnika nadścianowego 

2/II/382 na długości pozostawionej 

resztki pokładu 382 oraz po 30 m 

w obie strony od tego miejsca został 

zabezpieczony przed przenikaniem powietrza 

przez pokrycie go torkretem. 

W chodniku nadścianowym 2/II/382 

prowadzono na bieżąco pomiary temperatury 

ociosu północnego na całej 

długości pozostawionego „płotu węglowego”. 

Najwyższe temperatury węgla 

stwierdzono na odcinku między 1300 mb 

a 1400 mb chodnika, gdzie temperatura 

ociosu 11 lipca 2010 r. na 1320 m osiągnęła 

wartość 41°C. W związku z zagrzewaniem 

się węgla w „płocie” od 8 lipca 

2010 r. prowadzone były prace profilaktyczne 

polegające na wierceniu otworów 

w węglu i wtłaczaniu do nich mleczka 

wapiennego lub antypirogelu. W wyniku 

prowadzonych prac profilaktycznych obniżano 

temperaturę ociosu w miejscach 

jego zagrzania do około 30°C. Na wylocie 

z chodnika nadścianowego 2/II/382 

w odległości 10 m od wylotu zabudowany 

był analizator CO, który rejestrował 

stężenia tlenku węgla w wyrobisku. 13 

i 14 sierpnia 2010 r. stężenia tlenku węgla 

na wylocie z chodnika kształtowały 

się na poziomie 6-8 ppm. 

9


15 sierpnia 2010 r. około godziny 

7 50 pracownik oddziału transportu przejeżdżający 

przez skrzyżowanie chodnika 

nadścianowego 2/II/382 z chod nikiem 

polowym 2a zauważył wydobywające 

się z chodnika nadścianowego 2/II/382 

lekkie dymy. Powyższy fakt zgłosił do 

sztygara zmianowego prowadzącego 

zmianę. Analizator CO zabudowany 

na wylocie z chodnika nadścianowego 

2/II/382 zarejestrował stężenie tlenku 

węgla wynoszące 50 ppm (0,0050%). 

O godzinie 8 05 dyspozytor ruchu zakładu 

górniczego rozpoczął akcję przeciwpożarową 

powiadamiając osoby funkcyjne 

o zaistniałym zdarzeniu oraz wycofując 

pracowników zatrudnionych w zagrożonych 

wyrobiskach. W chodniku nadścianowym 

2/II/382 w tym czasie nie 

było zatrudnionych pracowników, a ze 

strefy zagrożenia wyznaczonej przez 

dyspozytora wycofano 7 pracowników 

bez konieczności użycia ucieczkowych 

aparatów regeneracyjnych. Dojścia do 

wyznaczonej strefy zagrożenia zabezpieczono 

posterunkami. 

W pierwszej fazie akcji wyłączono 

napięcie w rejonie chodnika nadścianowego 

2/II/382, w tym wentylator lutniowy 

przewietrzający wyrobisko. Bazę 


ratowniczą zlokalizowano w chodniku 

nadścianowym 7/II na poziomie 864 m, 

w odległości ok. 650 m na północ od 

chodnika nadścianowego 2/II. W bazie 

w trakcie prowadzenia akcji przeciwpożarowej 

przebywał lekarz. Akcję 

prowadzono z udziałem 3 zastępów 

własnych w układzie 3-zmianowym. 

15 sierpnia 2010 r. o godzinie 17 00 

do chodnika nadścianowego 2/II/382 

skierowano zastęp ratowniczy w celu 

jego penetracji oraz ewentualnego znalezienia 

ogniska pożaru. Zastęp dotarł 

do 700 mb chodnika nie stwierdzając 

ogniska pożaru i rozpiął lutniociąg 

w tym miejscu, po czym został wycofany 

do bazy. Po przewietrzeniu tego 

odcinka o godzinie 21 45 do chodnika 

wszedł kolejny zastęp, który doszedł 

do 1200 mb gdzie rozpiął lutniociąg 

i również nie stwierdził na spenetrowanym 

odcinku ogniska pożaru. Rozpięty 

na 700 metrze lutniociąg został połączony 

następnego dnia o godzinie 9 27 . 

16 sierpnia w godzinach rannych 

zmobilizowano pogotowie pomiarowe 

CSRG S.A., które o godzinie 14 00 dotarło 

do kopalni „Bogdanka”. Zgodnie 

z ustaleniami planu akcji przeciwpożarowej 

rozciągnięto linię termistorową 

ROK XV 

i dwie linie chromatograficzne. Linia 

L-2 oraz linia termistorowa zabudowana 

została na 1100 metrze natomiast 

linia L-1 10 m od wlotu chodnika. 

W związku z tym, że chodnik nadścianowy 

2/II/382 od cechy 950 m do końca 

biegu prowadzony był po upadzie 17 

sierpnia podjęto decyzję o jego zalaniu 

od przodka do cechy 1050 mb, a tym 

samym zalanie wodą przypuszczalnego 

ogniska pożaru znajdującego się 

na 1300-1400 mb chodnika. W związku 

z tą decyzją rozpięto lutniociąg oraz rurociągi 

odwadniający i przeciwpożarowy 

na 960 m wybiegu chodnika. Obliczono 

ilość wody, którą należy podać, aby zalać 

wyrobisko. Wynosiła ona ok. 33 000 m 3 

(sumaryczna wydajność obu rurociągów 

wynosiła 4 m 3 na minutę). W tym samym 

dniu równolegle rozpoczęto prace związane 

z przygotowaniami pod zabudowę 

tamy przeciwwybuchowej na wlocie 

do chod nika. Podawanie wody kontynuowano 

do 22 sierpnia 2010 r. do godzin 

porannych. W wyniku zalania wyrobiska 

wodą uzyskano parametry atmosfery 

w chodniku 2/II/382 zgodne z przepisami, 

odstąpiono od wykonania tamy izolacyjnej, 

a Kierownik Akcji o godzi nie 

6 00 zakończył akcję ratowniczą. 

W kopalni „Pniówek” 

LIKWIDACJA POŻARU 

Ściana W-3 w pokładzie 361 

uru chomiona została 2 kwietnia 

2009 r. i eksploatowana była 

systemem podłużnym z zawałem 

stropu. Wyposażenie ściany 

stanowiły: kombajn ścianowy 

KSW 460 NE, przenośnik ścianowy 

PAT-E260 154, sekcje obudowy 

zmechanizowanej Glinik 

13/29-POz i 4 sekcje obudowy 

Glinik 13/29-POz/BSN. 

Pokład 361 w rejonie ściany W-3 

nachylony jest ok. 5° i posiada miąższość 

od 2.1 m do 2.3 m z przerostem 

łupku ilastego. Zaliczony został 

mgr inż. 

PIOTR BULENDA 

OSRG Wodzisław 

mgr inż. 

GRZEGORZ PLENZLER 

OSRG Wodzisław 

do IV kategorii zagrożenia metanowego, 


pyłu węglowego i II grupy skłonności 

do samozapalenia. Metanowość bezwzględna 

rejonu ściany W-3 wynosiła 

ok. 25 m 3 CH 4 

/min, przy czym odmetanowaniem 

ujmowano ok. 8,3 m 3 /min, 

resztę stanowiła metanowość wentylacyjna. 

10 

Przewietrzanie ściany odbywało się 

systemem na „Y”. Powietrze od szybu 

wdechowego do ściany W-3 doprowadzane 

było pochylnią W-7 i następnie 

pochylnią W-6, chodnikiem W-4, 

przez ścianę W-3 do skrzyżowania 

z chodnikiem W-5 w ilości ok. 

1100 m 3 /min. Strumień powietrza wylotowego 

ze ścia ny W-3 był doświeżany 

powietrzem w ilości ok. 700 m 3 /min 

płynącym chodnikiem W-5. Dalej połączony 

strumień powietrza o wydatku 

ok. 1800 m 3 /min płynął chodnikiem 

W-5 (wzdłuż zrobów ściany), pochylnią 

W-8 w pokładzie 361 i dalej drogami 

wentylacyjnymi do szybu V.



Przebieg zdarzenia 

18 grudnia 2009 r. na zmianie „C” 

ściana W-3 w pokł. 361 obłożona była 

do wydobycia, w rejonie ściany zatrudnionych 

było 30 pracowników. O godzinie 

1 40 analizator tlenku węgla o zakresie 

pomiarowym 0-200 ppm zabudowany 

w wylotowym prądzie powietrza w pochylni 

W-8 w pokładzie 361 zarejestrował 

nagły wzrost stężeń do 8 ppm, 

o godzinie 1 41 do 28 ppm, a o godzinie 

1 49 stężenie to przekroczyło 200 ppm. 

Po przeanalizowaniu rozwoju sytuacji, 

która jednoznacznie świadczyła o pożarze, 

dyspozytor ruchu o godzinie 1 50 rozpoczął 

prowadzenie akcji pożarowej. 

Informacja o pożarze dodatkowo została 

potwierdzona przez pracownika 

firmy „EKO-JAS”, który prowadząc 

obserwację w chodniku W-5 zauważył 

na wysokości zrobów, ok. 50 m za frontem 

ściany W-3, objawy świadczące 

o pożarze. Ze strefy zagrożenia wszyscy 

przebywający tam pracownicy wycofali 

się o własnych siłach i bez uszczerbku 

na zdrowiu, cztery osoby użyły aparatów 

ucieczkowych typu SR-60. 

Kierownik akcji ratowniczej (KAR) 

wyznaczył strefę zagrożenia i zabezpieczył 

ją ośmioma posterunkami obstawy. 

Kolejnym działaniem było założenie 

bazy ratowniczej, której lokalizację wyznaczono 

w przecince P-3 w pokł. 360/1. 

O godzinie 2 20 wezwano na kopalnię 

pogotowie pomiarowe CSRG i OSRG 

Wodzisław, górnicze pogotowie ratownicze 

OSRG Wodzisław oraz zmobilizowano 

dodatkowe zastępy własne. 

W międzyczasie w rejon ściany W-3 

skierowano zastęp ratowniczy dyżurujący 

pod ziemią. Jego zadaniem była penetracja 

rejonu chodnikiem W-7 ze szczególnym 

zwróceniem uwagi na parametry 

fizykochemiczne powietrza w pochylni 

W-8 (prąd rejonowy wylotowy ze ściany 

W-3). Po dojściu w to miejsce zastęp 

podał następujący skład atmosfery 

w pochylni W-8: O 2 

– 20,7 %, CO 2 

– 0,0 %, CO –171 ppm, CH 4 

– 0,9 %, ts 

– 29°C, φ – 63 %, V–1800 m 3 /min oraz 

zameldował o dymach ograniczających 

widoczność do 10 m. Po otrzymaniu powyższych 

meldunków od zastępowego 

Rys. 1. Raporty graficzne z czujników w początkowej fazie akcji. 

kierownik akcji ratowniczej podjął 

decyzję o odizolowaniu rejonu pożaru. 

Po rozwinięciu linii chromatograficznej 

przez zastęp pogotowia pomiarowego, 

której koniec znajdował się 

w pochylni W-8 przed skrzyżowaniem 

z chodnikiem W-7, o godzinie 7 20 wykonano 

pierwszą analizę chromatograficzną, 

tj.: O 2 

– 19,51 %, CO 2 

– 0,33 %, 

CO – 0,0152 %, CH 4 

– 0,87 %, H 2 

– 0,01 %, C 2 

H 6 

– 0,01 %. W związku 

z tym kierownik akcji polecił przygotować 

materiały i sprzęt niezbędny do wykonania 

tam przeciwwybuchowych. 

Dalsze działania polegały na budowie 

trzech tam izolacyjnych przeciwwybuchowych 

ze spoiw szybkowiążących 

z zastosowaniem obudowy przeciwwybuchowej 

zamykanej od strony pola 

pożarowego. Rysunki nr 3-5 przedstawiają 

ich konstrukcję i wyposażenie. 

11 

Tama T-1 zabudowana w pochylni 

W-6 pokł. 361 – 19 m od skrzyżowania 

z chodnikiem W-5 pokł. 361. 

Tama T-2 zabudowana w chodniku 

W-5 pokł. 361 – 72 m od skrzyżowania 

z pochylnią W-6 pokł. 361. 

Tama T-3 zabudowana w pochylni 

W-8 pokł. 361 – 3,5 m od skrzyżowania 

z chodnikiem W-7 pokł. 361. 

Budowę tam izolacyjnych zakończono 

23 grudnia 2009 r. O godz. 15 00 

dokonano jednoczesnego zamknięcia 

przepustów w tamach przeciwwybuchowych, 

po czym wyznaczony został 

dwunastogodzinny czas wyczekiwania. 

W okresie wyczekiwania analizowano 

rozwój sytuacji wentylacyjno- 

-metanowej i pożarowej w rejonie ściany 

W-3 oraz podsieci szybu V ze szczególnym 

uwzględnieniem rejonu ściany W-6 

w pokł. 360/1. Analizę przeprowadzano


oceniając na podstawie prób chromatograficznych 

stopień zagrożenia wybuchowego 

za pomocą programu „trójkąt 

wybuchowości” oraz obserwując 

wskazania czujników zabudowanych 

w rejonie. W celu jak najszybszego 

uzyskania atmosfery niewybuchowej 

w polu pożarowym z OSRG Wodzisław 

sprowadzono przewoźne urządzenie 

do przetłaczania metanu PUPG-1, które 

uruchomione zostało 26 grudnia 2009 

r. i za jego pomocą zatłoczono do pola 

pożarowego 5012 m 3 mieszaniny powietrza 

z metanem (3000 m 3 czystego 

CH 4 

) o średnim stężeniu CH 4 

wynoszącym 

70 %. Stwierdzono, że w obrębie 

tam izolacyjnych zamykających pole 

pożarowe gazy pożarowe przedostawały 

się przez nieszczelności górotworu 

do ich sąsiedztwa. Kolejne działania zostały 

więc podjęte w celu doszczelniania 

stropu i ociosów w rejonie tam T-1, T-2, 

T-3 przy pomocy piany „MARIFLEX”. 

Doszczelnianie otoczenia tam T-1 

oraz T-2 przyniosło zamierzony efekt, 

natomiast klejenie w obrębie naroża 

tamy T-3 nie spowodowało obniżenia 

koncentracji gazów pożarowych, które 

znacznie przekraczały dopuszczalne 

stężenia. W związku z powyższym kontynuowano 

prace związane z klejeniem, 

(rys. 7 i 8) z jednoczesnym izolowaniem 

ociosu chodnika W-7 pokł. 361 na odcinku 

pomiędzy tamą T-3 a pochylnią 

W-8 w pokł. 361 pianą na wysokość 2 

m, co przyniosło oczekiwane rezultaty. 

Ponadto dla wyrównania różnicy ciśnień 

na tamach przeciwwybuchowych T-1 i T- 

2 wykonano komory kompensacyjne. 

W związku z tym, że przy tamie przeciwwybuchowej 

T-3 nie było możliwości 

zabudowy komory kompensacyjnej, 

różnicę ciśnień na tamie wyrównano poprzez 

zabudowanie trzech tam regulacyjnych 

w pochylni W-8 pokł. 361 od strony 

chodnika W-7. Aby obniżyć koncentrację 

ewentualnie wypływających gazów 

pożarowych przed tamą T-3 zabudowano 

pomocnicze urządzenia wentylacyjne. 

Dodatkowo wykonano: 

• schematy rozkładu potencjałów aerodynamicznych 

z uwzględnieniem 

sytuacji istniejącej przed pożarem 


Rys. 2. Wycinek mapy pokładowej ściany W-3 z naniesionym miejscem pożaru. 

Rys. 3. Szkic tamy 

przeciwwybuchowej T-1. 

12 

ROK XV



w rejonie ścian W-3 pokł. 361 oraz 

po jego odizolowaniu. Schematy 

te obejmowały również rejon partii 

„W” w pokł. 360/1. 

• analizy laboratoryjne prób pobranych 

z dostępnych rurociągów pozostawionych 

w zrobach chodnika W-8 i ściany 

W-6 pokł. 360/1 oraz w chodniku W- 

7 ze zrobów odizolowanej wcześniej 

ściany W-5 pokł. 360/1. W próbach 

tych nie stwierdzono objawów zagrożenia 

pożarowego. 

• ograniczono wydatek powietrza 

płynącego szybem wentylacyjnym 

V z 15500 m 3 /min do 10500 m 3 /min. 

Powyższe miało na celu wyrównanie 

potencjałów aerodynamicznych 

wokół pola pożarowego oraz ograniczenie 

możliwości migracji gazów 

pożarowych do rejonu ściany 

W-6 w pokł. 360/1. 

Po zrealizowaniu wszystkich działań 

odbyło się posiedzenie kopalnianego 

Zespołu ds. Zagrożeń Pożarowych 

w składzie poszerzonym o specjalistów, 

który stwierdził, że sytuacja w rejonie 

jest bezpieczna. W związku z powyższym 

kierownik akcji ratowniczej 28 

grudnia 2009 r. o godz. 6 15 zakończył 

akcję ratowniczą. Podczas prowadzonej 

akcji poza wcześniej wspomnianym metanem 

w rejon otamowanej ściany podawano 

dwutlenek węgla. W okresie od 19 

do 28 grudnia 2009 r. zatłoczono w sumie 

155 169 kg. Podczas akcji zatrudnione 

były 173 zastępy ratownicze, z czego 

20 stanowiły zastępy KWK „Zofiówka”, 

KWK „Borynia”, KWK „Krupiński” 

oraz dodatkowo górnicze pogotowie ratownicze 

Okręgowej Stacji Ratownictwa 

Górniczego w Wodzisławiu Śl. 

Po zakończeniu I etapu akcji ratowniczej 

przystąpiono do kolejnego – II etapu 

prac. Polegały one na wywierceniu otworów 

technicznych, które miały przyspieszyć 

otwarcie, przewietrzenie i penetrację 

odizolowanej ściany W-3 w pokł. 

361. 26 maja 2010 r. na zm. I rozpoczęto 

wykonanie trzech otworów technicznych 

z chodnika W-5a w kierunku chodnika 

W-5 w pokł. 361 (rys.12), a mianowicie: 

• otwór nr 1 przeznaczony do lokowania 

popiołów lotnych z wodą, 

• otwór nr 2 i nr 3 przeznaczone do odprowadzania 

wód nadmiarowych. rzanym przez baterię wentylatorów za- 

odrębnym prądem powietrza wytwa- 

Stanowiska wiertnicze w chodniku budowanych w pochylni W-6 od strony 

przecinki W-3 w pokł. 361. W-5a w pokł. 361 przewietrzane były 

Prace 


przeciwwybuchowej T-2. 

13 


przeciwwybuchowej T-3.



ROK XV 

wykonywane były przez kopalniane zastępy 

ratownicze przy współpracy z zastępami 

specjalistycznymi z Zakładu 

Odmetanowania Kopalń Sp.z o.o. z wykorzystaniem 

wiertnic WDH-1, WDH- 

3. Docelowo otwory nr 1 i 2 zostały 

orurowane rurami o średnicy 80 mm, 

natomiast otwór nr 3 rurami o średnicy 

150 mm. Po wykonaniu otworów technicznych 

kierownik akcji o godz. 16 08 

zakończył drugi etap akcji. 

Etap III akcji był związany z otwarciem, 

przewietrzeniem i penetracją 

rejonu ściany W-3 w pokł. 361. Akcja 

rozpoczęła się 31 lipca 2010 r. o godzinie 

8 08 . Bazę ratowniczą zlokalizowano 

w przecince P-3 w pokł. 360/1. 

Zastęp z bazy skierowany do akcji wykonał 

następujące czynności: 

• wyłączył wentylator na tamie kompensacyjnej 

T-2, dokonał pomiaru 

składu atmosfery przed tamą stwierdzając 

zawartość O 2 

– 20,7 %, CO 2 

– 0 %, CO – 0 ppm, CH 4 

– 0,3 %, 

• otworzył przepust tamowy w tamie 

T-2 i zabudował w nim anemometr 

stacjonarny, 

• uruchomił chłodnicę powietrza zabudowaną 

w pochylni W-6 w pokł. 361, 

• dokonał pomiaru składu atmosfery 

przed tamą T-1, stwierdzając zawartość 

O 2 

– 20,3 %, CO 2 

– 0,8 %, CO 

– 0 ppm, CH 4 

– 0,3 %, 

• otworzył przepust w tamie wylotowej 

T-1. 

Po wykonaniu powyższych czynności 

zastęp został wycofany do bazy 

ratowniczej. Zadaniem kolejnych 

zastępów była regulacja przepływu 

powietrza, która polegała na przydławieniu 

bądź otwieraniu wlotu przepustu 

tamowego oraz systematycznym 

dokonywaniu pomiarów składu atmosfery. 

O godzinie 20 03 na polecenie 

kierownika akcji wycofano do bazy 

wszystkie zatrudnione w strefie zagrożenia 

zastępy. Wyniki analiz przeprowadzonych 

przy użyciu chromatografu 

wykazały pojawienie się mieszaniny 

wybuchowej. Stężenia gazów przedstawiały 

się następująco: O 2 

–14,03 %, 

CO 2 

– 28,31 %, CO – 20 ppm, CH 4 

– 6,95 % , C 2 

H 6 

– 0,11 %. Ok. godz. 

22 00 ustały przyczyny 

wycofania zastępów ratowniczych 

i ponownie 

przystąpiono do pracy, 

która polegała na doszczelnianiu 

tam wentylacyjnych. 

W drugiej części 

akcji po uruchomieniu 

chłodnic powietrza 

w rejonie tamy 

T-1 i przedłużeniu linii 

chromatograficznej L-4 

rozpoczęto penetrację 

pochylni W-6 i chodnika 

W-4 do skrzyżowania 

ze ścianą W-3. W trakcie 

penetracji okazało Rys. 7. Otwory wiercone w rejonie T-1 i T-2. 

14 

Rys. 6. Schemat rozmieszczenia tam przeciwwybuchowych 

w utworzonym polu pożarowym 

z rejonu ściany W-3 pokł. 361.

Przedsibiorstwo Grunder + Hotten sp. z o.o. 

14-300 Morg, ul. Przemysowa 21 

tel.: 89 7577633, 89 7577634, 602101039, fax: 89 7576650 

e-mail: grunder@grunder.webd.pl 

www.grunder.webd.pl 

Tama wentylacyjna przeciwwybuchowa typu T 210 

o wytrzymaoci 2 bar (200 kPa) 

w skad której wchodz: 

- tama przeciwwybuchowa typu T 356/4 przeznaczona do transportu i przewozu, 

- drzwi przejciowe dla ruchu zaogi, 

- zasuwa przeciwwybuchowa dla przenonika tamowego, 

 

 

przeznaczona jest do stosowania w podziemnych 

zakadach górniczych, w których wystpuje zagroenie - 

wybuchu metanu lub pyu wglowego, 

stanowi system ochronny – skutki oddziaywania 

wybuchu na system przewietrzania podziemnych 

wyrobisk mog by ograniczone, pozostawiajc 

moliwo ucieczki i prowadzenia akcji ratowniczej, 

spenia wymagania Polskiej Normy PN - EN 14591-1 

Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach 

górniczych. Systemy ochronne. 

Cz 1: Tama wentylacyjna przeciwwybuchowa 

o wytrzymaoci 2 bar, 

 

posiada pozytywn opini GIG KD „BARBARA” 

i CSRG S.A. 

Przedsibiorstwo Grunder + Hotten sp. z o.o. 

DELEGATURA LSK: 40-833 Katowice, ul. Obroki 77 

tel./fax: 32 255 16 54, 606 931 884 www.grunder-hotten.pl 

Specjalizujemy si w produkcji maszyn i urzdze dla podziemnych zakadów górniczych

PUMAR HYDRAULIKA Sp. z o.o. 

Produkujemy siłowniki hydrauliczne do pracy w obudowach zmechanizowanych, 

a także związane z funkcjonowaniem różnego typu urządzeń takich jak: prasy hydrauliczne, 

maszyny budowlane, urządzenia dźwigowe, kruszarki, nożyce itp. 

Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w zakresie hydrauliki siłowej jesteśmy 

firmą mogącą podjąć się produkcji oraz remontu szerokiej gamy siłowników, 

począwszy od opracowania dokumentacji technicznej, a skończywszy na ich 

wykonaniu oraz przeprowadzeniu stosownych badań z możliwością ich atestacji 

w jednostkach notyfikowanych. 

Prowadzimy także doradztwo w zakresie modernizacji siłowników mających na 

celu poprawę ich parametrów technicznych, żywotności – między innymi poprzez 

zastosowanie nowoczesnych materiałów, powłok ochronnych, uszczelnień itp. 

Mając na uwadze stale rosnące wymagania stawiane naszym produktom 

i usługom, prowadzimy pracę nad ciągłym ich doskonaleniem . . Od 3 lat 

posiadamy wdrożony i certyfikowany Systemem Zarządzenia Jakością 

zgodny z normą ISO 9001:2000. 

Świadczymy usługi w zakresie: 

robót górniczych dołowych 

wykonanie oraz przebudowa wyrobisk korytarzowych, 

wzmacnianie obudowy wyrobisk korytarzowych, 

wykonywanie pobierek spągu przy pomocy maszyn oraz ręcznie, 

montaż i demontaż oraz remont obudów zmechanizowanych, 

wymiana hydrauliki siłowej i sterowniczej w obudowach zmechanizowanych 

czynnych ścian, 

wykonywanie izolacji zrobów poprzez zabudowę tam izolacyjnych, pasów odpornościowo 

– izolacyjnych, metodą torkretowania oraz metodą natryskową, 

montaż i demontaż rurociągów wszelkiego typu, 

montaż i demontaż urządzeń odstawczych. 

obróbki metali 

toczenie na obrabiarkach konwencjonalnych (do średnic Ø 1 300 mm 

długości 5 000 mm), 

toczenie na obrabiarkach CNC (do średnic Ø 900 mm długości 2 750 mm), 

frezowanie na frezarkach konwencjonalnych do 500 kg, 

frezowanie na centrach obróbczych do 500 kg, 

szlifowanie wałków do średnic Ø 300 długości 2 500 mm, 

honowanie oraz wytaczanie z dogniotem, 

wiercenie, spawanie, napawanie, śrutowanie, 

cięcia w tym CNC. 

Dysponujemy nowoczesnym biurem konstrukcyjnym oraz wyspecjalizowanym 

parkiem maszynowym (ponad 100 maszyn ) w tym: 

 

 

 

 

 

 

 

tokarki do metalu (również CNC), 

frezarki do metalu (również CNC), 

szlifierki, wiertarki, 

gilotyny do blachy, 

spawarki (również do napawania), 

komory do śrutowania, 

biuro konstrukcyjno-technologiczne. 

PUMAR HYDRAULIKA Sp. z o.o. 

41-103 Siemianowice Śląskie, 

ul. Wyzwolenia 14 

tel.: (+48 32) 73 59 167, 

fax.:(+48 32) 73 59 180 

e-mail: hydraulika@ppupumar.pl 

www.ppupumar.pl

Dział Szkolenia 

Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. 

oferuje szkolenia: 

Kurs z zakresu udzielania pierwszej pomocy (dla dozoru, ratowników, sanitariuszy) 

Kurs z zakresu bhp (dla kierownictwa zakładów górniczych, dozoru, pracowników pow.) 

Kurs dla dozoru z zakresu ochrony przeciwpożarowej podziemnych zakładów górniczych 

Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm 3 

Kurs dla osób zatrudnionych przy obsłudze lamp górniczych 

Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 

Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej 

Kurs obsługi chromatografu gazowego 

Kurs dla laborantów w zakresie analizy gazów 

Kurs dla kierowników laboratorium chemicznych 

Kurs z zakresu konserwacji sprzętu ochrony układu oddechowego 

Kurs dla kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac 

z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu 

Kursy prowadzone są przez wysokiej klasy specjalistów w formie warsztatów z wykorzystaniem 

technik interaktywnych. 

Są to jedno lub kilkudniowe szkolenia, na które może zapisać się każdy chętny. 

Program szkolenia zapewnia zdobycie kompleksowej wiedzy w danym temacie oraz przygotowanie 

do praktycznego jej wykorzystania w codziennej pracy zawodowej. 

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. 

Dział Ratownictwa ds. Szkolenia 

41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25 

tel. 32 3880419; 32 3880453 

fax: 32 2822681 

e-mail: info@csrg.bytom.pl 

Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

posiada 

Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty



się, że konieczne będzie przebranie 

urobku z wlotu do ściany W-3 w celu 

uzyskania gabarytów, które umożliwiałyby 

prowadzenie dalszych prac 

przewidzianych w planie akcji. Dla 

poprawy komfortu pracy ratowników 

zastosowano kami zelki chłodzące 

oraz wyposażono aparaty robocze W- 

70 w schładzacze powietrza SAT-2M. 

Po przebraniu urobku za ścianą zabudowano 

tamę izolacyjną oraz uszczelniono 

pianką krylaminową przestrzenie 

pomiędzy i za sekcjami obudowy 

zmechanizowanej na odcinku 15 m 

od chodnika W-4. Po wykonaniu tych 

czynności przystąpiono do penetracji 

chodnika W-5 w pokł. 361 z jednoczesnym 

przedłużaniem linii chromatograficznej 

za ścianę W-3. Po zakończeniu 

penetracji rozpoczęto budowę tamy 

izolacyjnej w chodniku W-5 w odległości 

4 m za ścianą W-3. Dodatkowo 

uszczelniono pianką krylaminową 

przestrzenie pomiędzy i za sekcjami 

obudowy zmechanizowanej na odcinku 

15 m od chodnika W-5 oraz ocios 

zrobowy tego chodnika na odcinku 

od ściany W-3 do tamy izolacyjnej. 5 

sierpnia 2010 r. o godzinie 8 15 po zrealizowaniu 

wszystkich czynności oraz 

po uwzględnieniu wyników analiz 

z linii chromatograficznych kierownik 

akcji ratowniczej zakończył akcję. 

Rys. 8. Otwory oraz pas izolacyjny z rejonu T-3. 

Rys. 9. Rozmieszczenie komór kompensacyjnych 

przy T-1 i T-2. 

Rys. 10. Rozmieszczenie tam regulacyjnych. 

15



ROK XV 

Rys. 11. Schemat zabudowy pomocniczych urządzeń wentylacyjnych 

Rys. 12. Szkic rozmieszczenia planowanych otworów do pola poż. z 

chodnika W-5a pokł. 361. 

Rys. 13. Schemat przestrzenny pola pożarowego w rejonie ściany W-3 pokł. 361. 

16



Geneza powstania 

SPECJALISTYCZNE 

POGOTOWIE GÓRNICZO- 

TECHNICZNE CSRG S.A. 

Według dostępnych informacji 

pierwsze zastępy wiertnicze 

powołane zostały w roku 1963 

w drużynie ratowniczej kopalni 

„Moszczenica”. Kolegium Ministerstwa 

Górnictwa i Energetyki 

w Uchwale z 3 kwietnia 1966 roku 

w sprawie postępu technicznego i 

organizacyjnego w ratownictwie 

górniczym zobowiązało Centralną 

Stację Ratownictwa Górniczego 

w Bytomiu do dalszego prowadzenia 

prac nad organizacją, 

środkami i taktyką ratowania zagrożonych 

górników za pomocą 

otworów wiertniczych. 

W 1968 roku utworzono Zakład 

Odmetanowania Kopalń (ZOK) przy 

kopalni „Jastrzębie”, który skupił 

w sobie wszystkich wiertaczy i wiertaczy 

– ratowników z regionu ROW 

i innych zakładów. Szczegółowe zasady 

współdziałania wyznaczonych 

przedsiębiorstw, w tym CSRG, w zakresie 

ratowania ludzi przez otwory 

wiertnicze zostały określone w piśmie 

I-go zastępcy Ministra Górnictwa 

i Energetyki z dnia 20 września 1972 

roku w sprawie powołania pogotowia 

wiertniczego do ratowania ludzi 

przez otwory wiertnicze. Początkowo 

działalność pogotowia przewidziana 

była dla ratowania ludzi przez otwory 

wiertnicze wiercone z powierzchni 

oraz z wyrobisk dołowych. W wyniku 

przeprowadzonej analizy warunków 

geologiczno-górniczych kopalń oraz 

możliwości technicznych jakimi dysponowało 

wówczas górnictwo stwierdzono 

małą przydatność wierceń 

mgr inż. 

LESZEK KWISKA 

CSRG S.A. w Bytomiu 

z powierzchni z uwagi na stosunkowo 

dużą głębokość kopalń. Stąd też pogotowie 

zorganizowane na bazie sprzętu 

Przedsiębiorstwa Robót Górniczych 

i CSRG przygotowano głównie 

do prac ratowniczych przeprowadzanych 

techniką wierc-eń podziemnych. 

Pogotowie to wyposażono w odpowiedni 

sprzęt wiertniczy i pomocniczy 

umożliwiający ewakuację ludzi przy 

pomocy specjalnych kabin oraz sondy 

do podawania pokarmu, lekarstw itp. 

Z dniem 27 stycznia 1986 roku 

utworzone zostało decyzją Dyrektora 

CSRG wyrażoną w Zarządzeniu 

nr 1 pogotowie wiertnicze w Okręgowej 

Stacji Ratownictwa Górniczego 

w Bytomiu. Pogotowie wiertnicze 

Decyzją Dyrektora CSRG z dnia 14 

maja 1987 roku przeniesione zostało 

do Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego. Przeniesione z OSRG 

Bytom do CSRG pogotowie wiertnicze 

włączone zostało do działu pogotowi 

specjalistycznych. Pracownicy 

CSRG i OSRG oraz ratownicy górniczy 

– wiertacze wchodzący w skład 

tego pogotowia byli zawodowymi 

ratownikami, członkami zawodowej 

drużyny ratowniczej CSRG. 

Kolejne Zarządzenie Dyrektora 

CSRG z 31 grudnia 1987 roku w sprawie 

zawodowej drużyny ratowniczej 

przy CSRG określało rodzaj pogotowi 

specjalistycznych działających 

w CSRG, w tym pogotowie wiertnicze, 

do wykonywania prac ratowniczych 

z zastosowaniem techniki wiertniczej. 

17 

Z dniem 8 lutego 1995 roku zaczęło 

obowiązywać Rozporządzenie Ministra 

Przemysłu i Handlu regulujące 

całokształt spraw ratownictwa górniczego. 

Rozporządzenie to wskazało 

na możliwość wykonywania zadań 

przez jednostkę ratownictwa, a więc 

również przez CSRG, między innymi 

za pomocą zawodowych pogotowi specjalistycznych. 

Określono jakie pogotowia 

należy utrzymywać w jednostce 

ratownictwa, a jakie w kopalnianych 

drużynach ratowniczych oraz określono 

zasady ich szkolenia. W §82.1 tego 

rozporządzenia znalazł się zapis: „do 

wykonywania prac ratowniczych wymagających 

zastosowania specjalnych 

technik ratowniczych w jednostce ratownictwa 

powinno być utrzymywane 

między innymi pogotowie zawałowowiertnicze 

– do wykonywania prac ratowniczych 

związanych z ratowaniem 

ludzi uwięzionych pod zawałem lub odciętych 

od czynnych wyrobisk wskutek 

tąpnięcia lub zawału”. Zgodnie z wymogami 

powyższego rozporządzenia 

Dyrektor CSRG wydał 14 kwietnia 

1995 roku Zarządzenie, a w nim „Ramowy 

regulamin obowiązków i zasad 

szkolenia zastępów ratowniczych oraz 

pogotowi specjalistycznych w Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego” 

oraz rozszerzył obowiązki dotychczasowego 

pogotowia wiertniczego 

o problematykę zawałową. Utworzone 

zostało w ten sposób pogotowie specjalistyczne 

zawałowo-wiertnicze. 

Zastępy specjalistyczne wiertnicze 

oraz pogotowie specjalistyczne do prac 

wiertniczych brały udział w wielu bardzo 

trudnych i długotrwałych akcjach 

ratowniczych pożarowych, wodnych


i innych między innymi w kopalniach 

„Pokój”, „Jowisz”, „Gottwald”, 

„Morcinek”, „Kazimierz-Juliusz”. Do 

szczególnie trudnych, prowadzonych 

w specyficznych warunkach, należały 

prace w czasie akcji ratowniczych: 

• w kopalni „Silesia” w 1979 roku, 

gdzie wiercono kilka otworów z powierzchni 

do wyrobisk podziemnych 

służących do recyrkulacji powietrza 

oraz wtłaczania ciekłego azotu, 

• w kopalni soli „Wieliczka” od kwietnia 

1992 roku w akcji wodnej w poprzeczni 

„Mina”. 

Z dniem 1 lipca 2002 roku po wejściu 

w życie Rozporządzenia Ministra 

Gospodarki z 12 czerwca 2002 r. 

w sprawie ratownictwa górniczego została 

zmieniona nazwa pogotowia zawałowo-wiertniczego 

na pogotowie 

górniczo-techniczne. Aktualnie z pogotowiem 

górniczo-technicznym CSRG 

S.A. współpracuje ściśle specjalistyczna 

grupa do wierceń i wtłaczania metanu 

do pola pożarowego z Zakładu Odmetanowania 

Kopalń „ZOK”. 

Specjalistyczny sprzęt pogotowia 

górniczo-technicznego 

Podstawą funkcjonowania pogotowia 

górniczo-technicznego jest prowadzenie 

prac ratowniczych związanych 

z ratowaniem ludzi uwięzionych pod 

zawałem lub odciętych od czynnych 

wyrobisk np. wskutek tąpnięcia lub zawału. 

Aby pogotowie mogło należycie 

wykonywać prace wymagające zastosowania 

specjalnych technik ratowniczych 

to oprócz ludzkiego doświadczenia 

i umiejętności potrzebny jest również 

specjalistyczny sprzęt. Takim też sprzętem 

posługuje się pogotowie górniczotechniczne. 

Ze względu na specyfikę 

pogotowia to właśnie pogotowie górniczo-techniczne 

spośród pozostałych pięciu 

pogotowi specjalistycznych posiada 

najwięcej specjalistycznego sprzętu. 

Można by tu wymienić m.in. narzędzia 

do kruszenia, podnoszenia, cięcia, transportu 

oraz wiertnice dołowe. 

Specjalistyczne pogotowie cały czas 

się rozwija. Doposażane jest w coraz 

to nowszy sprzęt. W najbliższej przy- 


Fot. 1. Wiertnica WD-02EA. 

szłości pogotowie najprawdopodobniej 

będzie w posiadaniu najnowocześniejszego 

sprzętu hydraulicznego 

firmy Holmatro, najnowszego modelu 

wiertnicy MDR-06 oraz sprzętu firmy 

Hilti. Trwają prace nad adaptacją nowego 

stojaka hydraulicznego oraz 

nowego przenośnika ratowniczego 

dla celów ratownictwa górniczego. 

Ze względu na to, że pogotowie górniczo-techniczne 

posiada szeroką gamę 

sprzętu ratowniczego pragniemy 

w kolejnych kwartalnikach przybliżać 

naszym Czytelnikom poszczególny 

sprzęt oraz urządzenia. W aktualnym 

numerze zaczynamy od wiertnic stanowiących 

wyposażenie pogotowia. 

Wiertnica WD-02EA 

Wiertnica WD-02EA (fot.1) jest 

przeznaczona do wiercenia otworów 

pełnym przekrojem lub rdzeniowo w 

skałach o różnej twardości. Wiertnica 

jest napędzana silnikiem elektrycznym, 

a mocowanie na rozporze umożliwia 

wiercenie otworów we wszystkich 

kierunkach z jednego ustawienia. 

Przelotowe wrzeciono oraz głowica 

zaciskowa ręczna z wymiennymi 

szczękami umożliwia stosowanie żerdzi 

rurowych o średnicy Ø32 i Ø42 mm 

o dowolnej długości. W razie potrzeby 

istnieje możliwość odwrotnego zamocowania 

wrzeciona z głowicą zaciskową. 

Wiertnica jest standardowo 

mocowana na przedłużanej rozporze, 

która umożliwia odpowiednie rozparcie 

pomiędzy stropem a spągiem, 

może być również mocowana do stojaków 

górniczych o średnicach 100, 

118, 149, 159 mm. Wiertnica pracuje 

na rozporze z wrzecionem o skoku 

900 mm. Posiada ona dopuszczenie 

WUG do pracy w podziemiach kopalń 

w strefach „a”, „b”, „c” zagrożenia 

wybuchu metanu oraz zagrożenia 

18 

ROK XV 

wybuchem pyłu węglowego grupa I 

kategoria M2. 

Wiertnica MDR-06A 

Wiertnica MDR-06A (fot. 2) jest 

przeznaczona do wierceń geologicznoposzukiwawczych 

oraz wykonywania 

otworów odwadniających, odgazowujących 

i wyprzedzających w skałach 

o różnej twardości, w zakresie średnic 

od 46 do 114 mm. Głębokość wiercenia 

jest uzależniona od średnicy koronki 

wiertniczej i metody wiercenia 

(wiercenie otworów rdzeniowych lub 

pełnym przekrojem). Wiertnica jest 

przewidziana przede wszystkim do 

prac w kopalniach węgla, rud i soli. 

Do napędu MDR-06A zastosowano 

silnik elektryczny o mocy 5,5 kW. 

Wiertnica umieszczona jest na dwóch 

rozporach mocujących ją między stropem 

i spągiem, ponadto jest wyposażona 

w trójbiegową skrzynię przekładniową, 

głowicę zaciskową, cylindry 

hydrauliczne do nadania ruchu posuwistego 

żerdzi. Żądany kierunek 

wiercenia 0-360° (dół, góra oraz na 

boki) uzyskuje się dzięki obrotowemu 

osadzeniu obrotnicy na kadłubie 

skrzyni przekładniowej przez kołnierz 

Fot. 2. Wiertnica MDR-06A.



pośredni. Obrotnica ma uchwyty do 

których przymocowane są cylindry hydrauliczne. 

Wiertnica zabudowana jest 

w miejscu pracy za pomocą rozpory 

śrubowej stabilizowanej mechanicznie. 

Sterowanie odbywa się za pomocą rozdzielacza 

hydraulicznego oraz dźwigni 

zamontowanych na korpusie skrzyni 

przekładniowej. Wiertnica współpracuje 

z pompą płuczkową WT-30/2E. 

MDR-06A może być stosowana w 

pod ziemnych wyrobiskach zakładów 

górniczych w wyrobiskach o stopniu 

„a”, „b” i „c” niebezpieczeństwa wybuchu 

metanu oraz klasy A i B zagrożenia 

wybuchu pyłu węglowego, pod 

warunkiem stosowania elementów 

wyposażenia elektrycznego zgodnego 

z dokumentacją techniczną urządzenia. 

Wiertnica drenażowa WDP-2A 

Wiertnica drenażowa WDP-2A (fot.3) 

przeznaczona jest do obrotowego wiercenia 

otworów służących do odmetanowania 

i odwadniania pokładów, celów 

poszukiwawczo-badawczych, wentylacji 

oraz prac ratowniczych. Wyposażona 

jest w pneumatyczny klucz do rozkręcania 

i podtrzymywania przewodu 

wiertniczego, a jego przegubowe mocowanie 

umożliwia wiercenia rdzeniowe 

lub stosowanie żerdzi o większych średnicach 

z pominięciem klucza. Wiertnica 

WDP-2A pomimo zastosowania napędów 

pneumatycznych odznacza się cichobieżną 

pracą poniżej 85 dBA.Przeznaczona 

jest do pracy w podziemnych 

zakładach górniczych, w których może 

wystąpić zagrożenie metanowe lub zagrożenie 

wybuchem pyłu węglowego 

– grupa I kategoria M2. 

Wiertnica WDH-1 

Wiertnica WDH-1 (fot.4) przeznaczona 

jest do obrotowego wiercenia otworów 

geologiczno-poszukiwawczych 

w skałach o różnej twardości z zastosowaniem 

narzędzi tradycyjnych oraz 

zbrojonymi w diamenty. Przy zastosowaniu 

ram do kątowego wiercenia 

otwory mogą być wiercone pod kątem 

±90°. Do napędu obrotów i posuwu 

zastosowano silniki hydrauliczne zasilane 

z agregatu hydraulicznego, który 

może być oddalony do 20 m od pulpitu 

sterowniczego. Aby zróżnicować obroty 

oraz moment obrotowy zastosowano 

dwa typy silników hydraulicznych SR- 

80 lub SR-160, które w zależności od 

potrzeb mogą być wymieniane. Dodatkowo 

istnieje możliwość zwiększenia 

momentu obrotowego z 500 do 800 Nm 

poprzez wymianę kół w skrzyni przekładniowej. 

Sterowanie całością pracy 

wiertnicy odbywa się zdalnie z pulpitu 

sterowniczego. Wiertnica przeznaczona 

jest do pracy w podziemnych zakładach 

Fot. 4. Wiertnica WDH-1. 

Fot. 5. Wiertarka rdzeniowa HYCON HCD25-100. 

Fot. 3. Wiertnica drenażowa WDP-2A. 

górniczych, w których może wystąpić 

zagrożenie metanowe lub zagrożenie 

wybuchem pyłu węglowego – grupa I 

kategoria M2. 

Fot. 6. Wiertarka rdzeniowa HYCON HCD25- 

100 na statywie. Fot. 7. Agregat hydrauliczny HYCON HPP09. 

19


Wiertarka rdzeniowa HYCON 

HCD25-100 

Od niedawna na wyposażeniu 

specjalistycznego pogotowia górniczo-technicznego 

znalazło się nowe 

urządzenie – wiertarka rdzeniowa 

HYCON HCD25-100 (fot.5) wraz 

z agregatem hydraulicznym HYCON 

HPP09. Jest to doskonałe narzędzie 

do wiercenia we wszelkiego rodzaju 

betonie, murach, asfalcie etc., a poza 

tym jest narzędziem małym i kompaktowym 

o bardzo dobrych osiągach. 

Osoba obsługująca wiertarkę może 

używać jej „z ręki” lub w razie potrzeby 

może ją umieścić na statywie (fot.6). 

Ręczna praca jest możliwa dzięki automatycznej 

funkcji bezpieczeństwa (system 

ASCO), która zatrzymuje wiertło 

zaraz po jego zablokowaniu. 


HYCON HCD25-100 może wiercić 

otwory od Ø 25 mm do Ø 200 mm. 

Prędkość obrotowa jest tu regulowana 

dźwignią, co ułatwia też jej start. Narzędzie 

jest całkowicie odporne na wilgoć 

i pył. Dzięki temu istnieje także możliwość 

wiercenia nim pod wodą. Wszystkie 

części pracują w oleju, co gwarantuje 

długą żywotność oraz niskie koszty 

serwisu. Wiertarka rdzeniowa zaprojektowana 

jest do pracy na sucho i mokro. 

Najlepsze rezultaty osiąga się przy wierceniu 

na mokro – chłodzenie wiertła, 

usuwanie zanieczyszczeń czy też mniejsze 

zużycie wiertła. 

Agregat hydrauliczny HYCON 

HPP09 (fot.7) stanowi źródło zasilania 

dla wiertarki rdzeniowej HYCON 

HCD25-100. Z założenia hydrauliczna 

stacja zasilania HPP09 jest przewidziana 

ROK XV 

do napędzania młotów udarowych 

i innych narzędzi hydraulicznych 

z przepływem oleju 20 l/min. Agregat 

charakteryzuje się prostą, zwartą i modułową 

konstrukcją o niewielkiej ilości 

zużywających się części. 

Urządzenie posiada w standardzie 

system automatycznej regulacji wydajności, 

co w znaczny sposób redukuje 

zużycie paliwa oraz automatyczny wyłącznik, 

który zapobiega uruchomieniu 

silnika przy zbyt niskim poziomie oleju 

silnikowego. 

Literatura: 

1. Monografia ratownictwa górniczego – J. Gawliczek, 

Z. Kajdasz, Z. Goldstein, E. Ragus 

– Bytom 2003 r. 

2. Ratownictwo górnicze w Polsce – B. Ćwięk, 

Z. Kaj dasz, J. Ofiok, E. Ragus – Katowice 1997 r. 

Potrzeba stosowania przez ratowników 

uczestniczących w akcjach ratowniczych 

pod ziemią przyrządów 

do pomiaru tętna (pulsu) jest konsekwencją 

wniosków, jakie znalazły się 

w opublikowanej (m.in. przez WUG) 

Informacji Państwowej Komisji 

powołanej dla zbadania przyczyn 

i okoliczności zapalenia i wybuchu 

metanu oraz wypadku zbiorowego zaistniałego 

w dniu 21 listopada 2006 r. 

w KW S.A. Oddział KWK „Halemba” 

w Rudzie Śl. W zaleceniach Komisji 

jakie znalazły się w Informacji w części 

IV pkt. 5 (dotyczącej przedsiębiorców 

wydobywających węgiel kamienny) 

umieszczono konieczność stosowania 

przez ratowników przyrządów do pomiaru 

tętna podczas udziału w akcji. 

Możliwości i oferty rynku 

Po przeprowadzonej w CSRG S.A. 

analizie rynku wyodrębniono trzy 

typy urządzeń: 

a. napierśne, w których czujnik pulsu 

zamontowany jest w opasce napierśnej 

(elastyczny pas obejmujący 

klatkę piersiową). Z czujnika dane 

przesyłane są drogą radiową do monitora 

umieszczonego na przegubie 

dłoni (jak zegarek naręczny). Za- 

Konieczne podczas akcji 

PULSOMETRY 

DLA RATOWNIKÓW 

mgr inż. 

PIOTR GOLICZ 


Zalety i wady poszczególnych 

rozwiązań 

– Napierśne 

Noszenie opaski pod odzieżą jest 

utrudnieniem pracy ratownika. Środo- 

zwyczaj istnieje opcja przesyłu danych 

także dalej do komputera. 

b. z pomiarem dotykowym (monitor 

jak wyżej na przegubie). Dla wykonania 

odczytu tętna konieczne 

jest dotknięcie styków na powierzchni 

nieosłoniętymi palcami drugiej 

ręki i chwilowy (kilka sekund) pomiar 

w czasie ich przytrzymania. 

c. pulsoksymetry – nakładane na palec 

urządzenia mierzące oprócz pulsu 

także saturację krwi i inne parametry 

życiowe. 

20 

wisko oraz warunki, w jakich prowadzona 

jest akcja nie sprzyjają przy pomocy 

tej metody w uzyskiwaniu właściwych 

i powtarzalnych wyników pomiarów 

pulsu. Metoda jest polecana do warunków, 

w jakich trenują sportowcy, kiedy 

pomiar pulsu wskutek ciągłego monitorowania 

może być właściwie uśredniony 

i zinterpretowany. W przypadku 

kilku ratowników 

przebywających 

w 

tym samym 

miejscu istnieje 

konieczność 

doboru i zmiany 

kodowania 

transmisji. Występuje 

także 

duża podatność 

na zakłócenia 

przez pracujące 

pod ziemią Fot. 1. Pulsometr PC3 FT.



urządzenia elektroenergetyczne. Istnieją 

również dodatkowe wymagania co do 

transmisji radiowej wobec konieczności 

wypełnienia dyrektywy ATEX. 

– Z pomiarem dotykowym 

Pomiar prosty i nieskomplikowany. 

Urządzenie jest stosunkowo tanie 

i w przeciwieństwie do monitorów 

z transmisją radiową wymaga tylko 

jednej baterii. Z uwagi na brak ciągłego 

monitoringu zużycie energii 

jest minimalne. Praktycznie pulsometr 

używany może być na co dzień jako zegarek 

z funkcją stopera. Pomiar pulsu 

nie jest jednak natychmiastowy i zajmuje 

obydwie ręce na kilka sekund. 

– Pulsoksymetry 

Dwie wersje urządzeń: 

• profesjonalne, przeznaczone dla zespołów 

pogotowia lekarskiego. Są 

to na ogół drogie wielofunkcyjne 

przyrządy medyczne wymagające 

od obsługującego wiedzy na poziomie 

zbliżonym do wiedzy lekarza 

lub przynajmniej pielęgniarki. 

• tańsze lecz mało wiarygodne w pomiarach 

tandetne „zabawki”. Budowa 

tych urządzeń nie jest odporna 

na trudne warunki środowiskowe. 

Oferenci nie są w stanie zagwarantować 

ciągłości dostaw i sami krytycznie 

wypowiadali się na temat jakości 

tych przyrządów. Instrukcja jest mało 

zrozumiała, a ergonomia obsługi też 

nie jest najlepsza. 

Producenci 

Producentami, niestety wyłącznie 

zagranicznymi, są znane firmy, jak np.: 

Polar (Finlandia), Oregon Scientific 

(USA), Garmin (USA), Suunto (Finlandia) 

– typ a, Sigma Sport (Niemcy) 

– typ a, b, Nonin (USA) – typ c. 

Spełnienie wymogów 

bezpieczeństwa i norm 

Według Rozporządzenia Ministra 

Zdrowia z 30 kwietnia 2004 r. w sprawie 

klasyfikacji wyrobów medycznych 

do różnego przeznaczenia pulsometr 

jest, jako aparat stosowany samodziel- 

nie w celu badania u ludzi procesu 

fizjologicznego, nieinwazyjnym wyrobem 

medycznym zaliczanym do klasy 

I (tj. do użytku przez nieprofesjonalistę 

w warunkach domowych). Uznani 

producenci, jak np. Polar, Sigma itp., 

którzy specjalizują się w zaopatrzeniu 

medycyny, sportu i rekreacji gwarantują 

w deklaracjach zgodności produkowanych 

wyrobów na ogół zgodność 

z dyrektywami bezpieczeństwa dla wyrobów 

medycznych oraz z wymogami 

kompatybilności elektromagnetycznej 

(dla urządzeń o transmisji radiowej). 

Użytkowanie w przestrzeniach 

zagrożonych wybuchem 

21 

Żadne z oferowanych urządzeń typu 

a, b, c nie posiadało certyfikatu pozwalającego 

na stosowanie ich w górnictwie 

w warunkach zagrożenia wybuchem 

metanu (I M1 lub I M2) ani 

też w innym środowisku, w którym 

możliwe jest występowanie atmosfery 

potencjalnie wybuchowej (przemysł 

chemiczny itp.). Nie wynika to z niewypełnienia 

warunków wymagań dyrektywy 

ATEX lecz z dotychczasowego 

braku zainteresowania tej grupy 

odbiorców. Z racji niewielkiej energii 

zgromadzonej w baterii (3 V) oraz 

szczelnej obudowy (przeważnie IP68 

z możliwością pracy kilku metrów pod 

wodą) możliwe jest spełnienie (przy 

zachowaniu określonych warunków) 

przez większość tych urządzeń wymogów 

iskrobezpieczeństwa, a więc 

dyrektywy ATEX. Pomimo podjętych 

prób zainteresowania firmy Sigma 

Sport uzyskaniem certyfikatu ATEX 

dla pulsometru PC3 FT (finger touch 

– „dotykowy”) nie uzyskano aprobaty 

zarówno ze strony samego producenta 

w Niemczech, jak i przedstawiciela 

w Polsce. Dlatego CSRG S.A. zleciła 

wykonanie badań tego wyrobu przez 

jednostkę notyfikowaną – Ośrodek 

Badań Atestacji i Certyfikacji (OBAC) 

Gliwice pod kątem spełnienia wymogów 

dyrektywy ATEX. 10 sierpnia 

2008 r. ośrodek wystawił certyfikat 

typu WE nr OBAC 08 ATEX 005X 

zaświadczający o spełnieniu przez pulsometr 

PC3 FT wymogów w zakresie 

budowy przeciwwybuchowej IM1. 

Próby funkcjonalne wybranego 

pulsometru PC3 FT 

Próby z użyciem tego przyrządu potwierdziły 

jego przydatność w symulowanym 

środowisku i reżimie pracy. 

Stwierdzono stosunkowo duże błędy 

przy pomiarze niskiego tętna (np. w spoczynku), 

co wynika z samej zasady pomiaru. 

W przypadku intensywnego wysiłku 

i pulsu ponad 120 powtarzalność 

wskazań zwiększa się. Podczas pracy 

lub innej aktywności występuje jednak 

czasem konieczność kilkukrotnego pomiaru 

z uwagi na niedostateczny kontakt 

ze skórą albo mimowolny ruch rąk. 

Sprawdzano również wodoszczelność. 

Zegarek i stoper działają poprawnie 

i mogą w warunkach akcji ratowniczej, 

a także na co dzień, z powodzeniem zastępować 

noszony na ręce zegarek. 

Podstawowe dane techniczne PC3 FT 

Funkcje: 

• pomiar czasu w formacie 24 lub 12 

godzin, 

• układ wyświetlacza: HH:MM, 

• stoper: H:MM:SS, 

• pomiar pulsu (dotykowy – 3 elektrody) 

Masa: 40 g, 

Temp. pracy: 1-55°C, 

Wodoszczelność: do 3 m, 

Zasilanie: bateria CR 2032 – 1 szt., 3 V. 

Stan obecny użytkowania pulsometrów 

w ratownictwie górniczym 

W okresie 12 miesięcy 2009 r. CSRG 

S.A. zakupiła i przekazała do użytkowania 

300 szt. pulsometrów, z czego ok. 

70 jest obecnie na wyposażeniu okręgowych 

stacji lub ratowników wchodzących 

w skład pogotowi specjalistycznych 

w strukturze CSRG. Pozostałe 

230 szt. zostały odsprzedane dla zakładów 

górniczych na wyposażenie stacji 

ratowniczych w kopalniach węgla kamiennego. 

Do chwili obecnej wystąpiła 

tylko jedna usterka związana z wyczerpaniem 

się baterii (wymieniono baterię 

na nową). W pozostałych przypadkach 

nie zgłaszano dotychczas usterek.



W górnictwie węgla kamiennego 

ZAGROŻENIA NATURALNE 

I TECHNICZNE 

Historia polskiego górnictwa 

węgla kamiennego to obok rozwoju 

technologii wydobycia również 

historia nieustannej walki 

z zagrożeniami, jakie towarzyszą 

działalności górniczej. Zagrożenia 

te są z kolei przyczyną niebezpiecznych 

zdarzeń oraz nieszczęśliwych 

wypadków. Rozwój nauki 

w dziedzinie działalności zapobiegającej 

powstawaniu i rozwojowi 

zagrożeń, tak naturalnych jak 

również technicznych, wpływa 

znacząco na poziom bezpieczeństwa 

w polskich kopalniach 

mgr inż. 

LECH WIZNER 

OSRG Bytom 

22 

ROK XV 

Podział zagrożeń na naturalne 

i techniczne z pozoru wydaje się 

oczywisty. Zagrożenie naturalne 

to takie, którego istnienie nie warunkuje 

działalność człowieka. Jednak 

definicja ta przestaje być tak oczywista, 

gdy uzmysłowimy sobie skutki 

ingerencji człowieka w górotwór, ingerencji 

trwającej przecież na Śląsku 

już od ponad dwustu lat. Nieodwracalne 

zmiany, jakie zaszły w górotworze 

dotkniętym działalnością górniczą, 

wpływają znacząco na istnienie oraz 

poziom zagrożeń tzw. naturalnych. 

Kopalnie, niegdyś metanowe, w wyniku 

odgazowania spowodowanego 

eksploatacją pod i nadległą przestają 

odczuwać dotkliwość znajdującego 

się w złożu metanu. Zagrożenie tąpaniami 

z kolei potęguje się poprzez 

pozostawione resztki, filary, krawędzie 

eksploatacyjne. Przyjmijmy 

więc, że zagrożenia naturalne to takie, 

w których podstawowym czynnikiem 

jest czynnik naturalny, natomiast 

rozwój tego zagrożenia związany 

jest z ingerencją człowieka. Zaś zagrożenie 

techniczne to takie, w którym 

bazowym czynnikiem jest ludzka 

działalność górnicza. Możliwe 

są również zagrożenia, które niełatwo 

od razu zakwalifikować do odpowiedniej 

kategorii, można je określić 

jako pośrednie. Na przykład zagrożenie 

pożarowo-wentylacyjne stanowi 

kompilację zagrożenia naturalnego 

i technicznego, w zależności od przyczyny 

pożaru oraz jego oddziaływania 

na sieć wentylacyjną kopalni. 

Opierając się na Raporcie rocznym 

GIG-u o stanie podstawowych zagrożeń 

naturalnych i technicznych w górnictwie 

węgla kamiennego za rok 2009 

zestawiono udział poszczególnych 

przyczyn wypadków związanych z zagrożeniami 

technicznymi (tab.1) oraz 

naturalnymi (tab.2). 

Analiza przytoczonych w tabelach 

danych statystycznych pozwala wysnuć 

wnioski co do wpływu poszczególnych 

zagrożeń na wypadkowość 

ogólną. W grupie zagrożeń technicznych 

zdecydowanie najczęstszymi 

przyczynami wypadków są: kontakt 

ze środkami transportu, spadnięcie, 

stoczenie się przedmiotów, kontakt 

z maszynami oraz spadnięcie, wywrócenie 

się obudowy górniczej. Wynika 

to w dużej mierze ze stale postępującej 

mechanizacji górniczych procesów 

technologicznych, powszechnego 

stosowania nowoczesnych technologii 

transportu oraz maszyn do urabiania 

i ładowania urobku. Zmniejszenie 

w ostatnich latach, zwłaszcza w procesie 

urabiania, robót strzałowych przekłada 

się na znikomy udział tej technologii 

jako przyczyny wypadku. 

Bardziej zajmujące jest zanalizowanie 

danych zawartych w statystyce 

dotyczącej wypadkowości ogólnej 

związanej z aktywizacją zagrożeń naturalnych. 

Okazuje się, że najbardziej 

„wypadkogenne” są sytuacje związane 

z oberwaniem się skał ze stropu, 

z ociosu oraz stoczenie się mas i brył 

skalnych. 

Pozostałe, naturalne przyczyny wypadków 

mają niewielki udział w statystyce 

wypadkowej ale zdecydowanie 

błędny byłby wniosek, iż zagrożenia 

z nim związane stały się mało aktywne. 

Wszyscy mamy świadomość jak 

poważne niebezpieczeństwa niesie 

zagrożenie metanowe, wybuchem 

pyłu węglowego czy wyrzutem metanu 

i skał. Stosunkowo mała wypadkowość 

związana z tymi zagrożeniami 

to efekt szeroko stosowanej 

profilaktyki. Zdarzenia związane 

z aktywizacją zagrożenia metanowego, 

wybuchem pyłu węglowego oraz 

wyrzutowego, choć zdarzają się relatywnie 

rzadko, niosą zawsze za sobą 

tragiczne skutki. 

Zatem przedstawiona statystyka 

prowadzi do wniosku, że – poszukując 

sposobów jej poprawienia – należy 

znacznie zwiększyć wysiłki zmierzające 

do wyeliminowania narażania ludzi 

na staczanie się urobku oraz przedmiotów, 

obrywanie się skał z niezabezpieczonego 

stropu oraz ociosu. To zagrożenie 

– mające w sobie znamiona 

zarówno naturalne jak i techniczne 

– winno stać się przedmiotem analiz, 

które muszą pociągnąć za sobą proces 

inwestycyjny. Systemy tymczasowego 

zabezpieczenia stropu i ociosu, osłony 

czoła przodka, reagujące na nacisk skał 

otaczających, wszelkie zabezpieczenia 

robót prowadzonych na upadzie to obszar, 

który warto objąć uwagą, aby 

skutecznie poprawić bezpieczeństwo 

pracy w górnictwie podziemnym.



Konsekwencją występujących zagrożeń 

są – jako się rzekło – niebezpieczne 

zdarzenia, które zwykle prowadzą do 

wszczęcia akcji ratowniczej. Częstotliwość 

ich występowania na przestrzeni 

10 lat przedstawia tabela 3. 

Wiele tych niebezpiecznych zdarzeń 

powodowały obiektywne przyczyny 

związane z naturalnymi warunkami 

występującymi w górnictwie, 

w wielu przypadkach można było 

uniknąć ich tragicznych następstw, 

gdyby przestrzegane były zasady oparte 

na wnioskach i doświadczeniach 

wynikających ze zdarzeń wcześniej 

zaistniałych. Miejsce pierwsze wśród 

niebezpiecznych zdarzeń górniczych 

zajmują pożary endogeniczne. 

Jest ich więcej niż ujawnionych pożarów 

egzogenicznych (w tym zapaleń 

metanu) co ilustruje tabela nr 4. 

Gdybyśmy jednak potraktowali 

łącznie zdarzenia związane z zawałem 

skał oraz tąpnięcia (a możemy tak zrobić, 

ponieważ charakter prowadzonej 

akcji ratowniczej jest taki sam przy 

usuwaniu skutków zawału, jak i przy 

likwidacji skutków spowodowanych 

tąpnięciem) to zauważymy, że tzw. zawałowych 

akcji ratowniczych mieliśmy 

w minionym dziesięcioleciu porównywalnie 

dużo. Śledzenie statystyki, 

samo w sobie, na pewno nie jest sposobem 

na zmniejszenie wypadkowości 

w górnictwie. Należy ją jednak traktować 

jako narzędzie wspomagające, 

Tab.1. Udział poszczególnych przyczyn w wypadkowości ogólnej związanej z aktywizacją zagrożeń technicznych w latach 2000-2009 

Przyczyny wypadków 

Procentowy udział wypadków w latach 

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 

Wybuch środków strzelniczych 0,0 0,0 0,2 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 

Wybuch naczyń 

pod ciśnieniem 

1,2 1,1 0,7 0,7 0,7 0,6 0,7 1,1 0.6 0,6 

Wywróc. się elementów obud. górn. 12,7 10,1 12,1 12,4 12,1 11,8 12,5 10,9 7,9 8,1 

Spadnięcie, stoczenie się in. przedm. 34,6 32,4 33,1 31,2 31,6 32,2 39,8 37,1 37,7 37,7 

Kontakt ze śr. transportu 37,2 40,9 39,5 41,2 40,7 39,9 34,1 38,3 39,1 41,2 

Kontakt z maszynami 10,1 10,3 10,0 8,9 9,2 9,6 8,9 9,0 11,1 9,9 

Działanie prądu elektrycznego 0,6 0,9 0,7 0,4 0,4 0,5 1,3 0,8 0,8 0,0 

Działanie ś. żrących, parz., promieniotw. 3,0 2,9 3,4 4,2 4,3 4,3 2,2 2,4 1,8 0,9 

Zetkn. się z ciał. o wys. temperaturze 0,6 1,4 0,3 0,9 0,9 1,0 0,6 0,4 1,0 1,6 

Razem 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 

Tab.2. Procentowy udział poszczególnych przyczyn wypadkowości ogólnej związanej z aktywizacją zagrożeń naturalnych w latach 

2000-2009 


Wypadki ogółem – udział procentowy 

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 

Oberwanie się skał ze stropu 31,3 28,1 29,3 25,2 27,3 27,6 27,9 32,4 28,5 23,3 

Oberwanie się skał z ociosu 15,9 15,4 12,9 13,2 16,3 18,6 11,8 14,6 10,7 14,2 

Wdarcie się wody lub kurzawki 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 

Wyrzuty gazów i skał 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 1,5 0,0 0,2 0,4 0,0 

Zapalenie lub wybuch gazów 0,0 0,2 1,9 9,4 0,0 0,4 3,7 1,1 4,3 11,1 

Zapal. lub wyb. pyłu węglowego 0,1 0,0 2,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 

Pożary 

0,3 0,0 2,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,7 0,0 

Przebyw. w atm. gazów szkodl. 0,7 0,4 0,6 0,7 1,0 0,7 0,2 0,2 0,4 0,4 

Spadn., stocz. się mas i brył skal. 51,7 52,2 46,5 48,2 53,0 48,2 51,8 49,2 46,9 49,7 

Tąpnięcie 0,0 3,7 3,8 3,3 2,4 2,9 4,4 2,2 5,1 1,2 

Razem 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 

Tab.3. Niebezpieczne zdarzenia górnicze zaistniałe w kopalniach węgla kamiennego w latach 2000-2009 

Zagrożenia górnicze 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem 

Zawały skał 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 13 

Tąpania 2 4 4 4 3 3 4 3 5 1 33 

Wyrzuty gazów i skał 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 2 

Wodne 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 

Pożary endogeniczne 2 1 4 4 5 7 2 4 5 10 44 

Metanowe 1 0 3 4 1 3 2 4 2 1 21 

Wybuchy pyłu węglowego 0 0 2 0 0 0 1 0 1 1 5 

Wentylac. i klimatycz. 3 0 0 0 0 1 0 0 0 0 4 

Razem 10 6 16 13 10 17 11 12 14 14 123 

23



ROK XV 

ujawniające obszary które pod tym 

względem wymagają podjęcia konkretnych 

działań. Katastrofy zdarzające się 

rzadko jednak pochłaniające wiele ofiar 

nie mogą zasłonić nam obszarów, gdzie 

wypadki – często śmiertelne – zdarzają 

się znacznie częściej i sumarycznie stanowią 

poważny problem w górnictwie 

podziemnym (tabela nr 5). 

Literatura: 

1. Raport roczny o stanie podstawowych 

zagrożeń naturalnych i technicznych w górnictwie 

węgla kamiennego 2009. Główny 

Instytut Górnictwa. Katowice, 2010. 

2. Materiały własne. 

Tab.4. Zestawienie ilości pożarów podziemnych zaistniałych w latach 2000-2009 

w kopalniach węgla kamiennego w Polsce 

L.p. 

Rok 

Pożary 

endogeniczne 

Pożary 

egzogeniczne 

Suma 

1 2000 2 1 3 

2 2001 1 – 1 

3 2002 4 3 7 

4 2003 4 1 5 

5 2004 5 2 7 

6 2005 7 2 9 

7 2006 2 1 3 

8 2007 4 – 4 

9 2008 5 4 9 

10 2009 10 1 11 

Suma 44 15 59 

Tab.5. Porównanie liczby wypadków związanych z aktywizacją zagrożeń naturalnych ogółem z ilością wypadków związanych 

z oberwaniem się skał ze stropu, z ociosów, stoczeniem się mas i brył skalnych w latach 2000-2009. 


Liczba wypadków ogółem w latach 2000-2009 

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 

Oberwanie się skał ze stropu, ociosu, 

stoczenie się mas, brył 

742 542 475 471 474 431 397 434 442 423 

Inne przyczyny naturalne 8 24 60 73 17 25 37 17 70 62 

RAZEM 750 566 535 544 491 456 434 451 512 485 

W Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. 

GENERATOR GAZÓW OBOJĘTNYCH 

Zwiększenie intesywności przewietrzania, 

przy stężeniu gazów 

poniżej dolnej granicy wybuchowości 

oraz zatrzymanie przepływu 

powietrza przy stężeniu 

gazów powyżej górnej granicy 

wybuchowości, okazuje się skutecznym 

środkiem zapobiegającym 

wybuchom. 

Jeśli natomiast mieszanka ga zowa 

w strefie pożarowej jest wybuchowa 

lub zbliża się do granic wybuchowości 

w tempie uniemożliwiającym 

podjęcie działań wentylacyjnych, 

należy wówczas zastosować metody 

polegające na obniże niu stężenia tlenu 

do wartości poniżej granicy wybuchowości. 

Do tych metod należą działania 

polegające na stosowaniu gazów obojętnych 

(inertnych), a techno logia nosi 

nazwę metody inertyzacji. Działanie 

gazów obojętnych polega na wypieraniu 

przez nie tlenu oraz innych gazów 

palnych z atmosfery, na skutek czego 

maleje stężenie tych gazów, a zwłaszcza 

tlenu. 

W górnictwie polskim znane i stosowa 

ne są trzy metody inertyzacji atmosfery 

ko palnianej: 

• 

• 

• 

mgr inż. 

MARCIN PACHOŃSKI 


inertyzacja dwutlenkiem węgla, 

inertyzacja azotem, 

inertyzacja wilgotnymi, niskotlenowymi 

gazami spalinowymi (o zawartości 

do 3 % O 2 

). 

Zebrane doświadczenia przez specjalistów 


pod czas akcji ratowniczych z wykorzystaniem 

gazów spalinowych wytwarzanych 

przez urządzenie typu 

GAG (Gazowy Agregat Gaszący) 

wskazywały na po trzebę skonstruowa- 

24 

nia i wyprodukowania agregatu umożliwiającego 

zastosowanie generatora 

w typowych wyrobiskach kopalń węglowych. 

W roku 2009 CSRG S.A. dokonała 

zakupu urządzenia typu GGO 

(Generator Gazów Obojętnych), zostało 

ono zaprojektowane i wykonane 

w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego 

„PZL-Kalisz” S.A. Przed zakupem 

specjaliści CSRG S.A. przeprowadzili 

szereg prób ruchowych urządzenia 

potwierdzających stabilną pracę i parametry. 

Generator Gazów Obojętnych 

(GGO) jest urządzeniem wytwarzającym 

strumień mieszaniny gazów spalinowych 

i pary wodnej o wydajności 

do 425 m 3 /min, który zawiera stężenie 

tlenu poniżej 3 % i tlenku węgla 

poniżej 0,3 %. Urządzenie składa 

się z dwóch zasadniczych modułów 

umieszczonych na oddzielnych trójkołowych 

podwoziach transportowych.



Moduł 1 zawiera: wytwornicę gazów 

GP-601, dyfuzor, układ tworzenia mieszanki, 

zespoły do uruchamiania wytwornicy 

i zapalania dopalacza, układ 

stabilizatorów płomienia dopalacza, 

układ paliwowy z zespołem filtrów, 

zaworów odcinających i drenażowych 

oraz pulpit operacyjno-sterowniczy z zespołem 

manetek, przełączników, wskaźników 

i lampek kontrolnych. Do tego 

modułu podłącza się przenośny zbiornik 

paliwowy wyposażony w elektryczną 

pompę paliwową, układ odpowietrzający 

i wskaźnik poziomu paliwa. 

Moduł 2 zawiera: dwupowłokowy 

dopalacz chłodzony wodą, chłodnicę 

gazów, sondę do pobierania próbek gazu 

oraz zespół zasilania wodą z filtrami, 

manometrami, wejściowym regulatorem 

ciśnienia wody chłodzącej oraz odcinającymi 

zaworami kulowymi. 

Ponadto komplet GGO wyposażono 

w zbiorniki do transportu paliwa w wyrobiskach 

dołowych oraz lutniociąg do transportu 

gazów spalinowych Ø 400 mm o długości 

300 m. Możliwe jest zastosowanie 

lutniociągów o różnych średnicach, wraz 

z większym oporem lutniociągu zmniejsza 

się wydatek gazów spalinowych. 

Dane techniczne 

Obroty maksymalne (80 %) 

29330 1/min 

(70 %) 25600 l/min 

(60 %) 22000 l/min 

Napięcie źródła prądu do rozruchu 

min 24 V DC 

Wydajność gazu 9000-25500 m 3 /h 

Ciśnienie gazu na wylocie z generatora 

ok. 0,0014 Pa 

Średnia prędkość gazu na wylocie z generatora 

ok. 20-56 m/s 

Temperatura gazu na wylocie z generatora poniżej 90°C 

Objętościowa zawartość pary wodnej do 60% 

Objętościowa zawartość tlenu (O 2 

) poniżej 3% 

Objętościowa zawartość tlenku węgla (CO) poniżej 0,3% 

Zużycie paliwa (nafty lotniczej) przez generator 

350-550 l/h 

Zużycie wody 10 m 3 /h 

Wymiary generatora – dł. x szer. x wys. 

4 m x 0,6 m x 1 m 

Masa generatora 

ok. 350 kg 

Podczas prowadzenia akcji ratowniczych 

i profilaktycznych konieczne 

jest utrzymywanie stałej łączności 

pomiędzy kierownictwem akcji 

a ratownikami. Tego typu sytuacje 

mają miejsce podczas np. otwierania 

czasowo otamowanych wyrobisk 

górniczych, penetracji wyrobisk, jak 

również prowadzenia wszelkiego rodzaju 

akcji ratowniczych. Szczególnie 

ważne jest utrzymywanie stałej 

łączności z zastępem w czasie akcji 

ratowniczych w trudnych warunkach 

mikroklimatycznych. 

Do tego celu nadaje się przenośny 

telefon ratowniczy PTR-3. Służy on 

do szybkiego zorganizowania łączności 

przewodowej pomiędzy bazą ratowniczą 

a zastępem ratowników będących 

w akcji. PTR-3 składa się z aparatu 

ratownika w który wyposażony jest zastęp, 

bębnów wielokrotnego użycia (ich 

Nowoczesna łączność ratownicza 

PTR-3 I PTR-4 

mgr inż. 

ALEKSANDER CHOLEWIŃSKI 

CEN-RAT Sp. z o.o. 

mgr inż. 

STANISŁAW SUCHOCKI 


MACIEJ ZATORSKI 


25 

ilość zależy od odległości miejsca pracy 

od bazy) i aparatu bazowego. 

Łączność z użyciem PTR-3 uzyskuje 

się z zastosowaniem bębna wielokrotnego 

użycia BWU z nawiniętym przewodem 

do ciągłej łączności ratowniczej. 

W kopalniach wydobywających kopaliny 

niepalne stosuje się dość powszechnie 

łączność bezprzewodową. Łączność 

ta nie jest jednak iskrobezpieczna, dlatego 

nie może być stosowana w kopalniach 

węgla. 

W ostatnim czasie w Centrum Usług 

Specjalistycznych Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego opracowano 

i wdrożono do produkcji nowy model 

telefonu ratowniczego PTR-4. Oprócz 

funkcji realizowanej przez PTR-3 tym 

telefonem można dokonać pomiarów 

temperatury i wilgotności w miejscu 

pracy zastępu. 

Pomiar polega na tym, że w aparacie 

ratownika dodatkowo zabudowano 

czujnik temperatury i czujnik 

wilgotności, a w aparacie bazowym



ROK XV 

wbudowano wyświetlacz temperatury 

i wilgotności. Informacje o temperaturze 

i wilgotności w miejscu pracy 

zastępu przekazywane są do bazy automatycznie 

tym samym przewodem 

służącym do utrzymywania łączności 

z zastępem. Masa PTR-4, pomimo dodania 

dodatkowych funkcji, nie różni 

się od masy PTR-3. Zarówno PTR-3, 

jak i PTR-4 wykazały się dużą niezawodnością 

i dokładnością pomiaru 

i przekazu danych w warunkach 

dołowych kopalni. Posiadanie tego 

typu urządzenia, a szczególnie PTR-4 

Podstawowe dane techniczne PTR-4: 

łączność przewodowa 2 500 m 

blok akumulatorów 

zasilanie 

Ni MH 10 x 1,2 

V/730 mAh 

pobór prądu 35 mA ÷ 50 mA 

czas pracy 

15 godzin 

wymiary 

80 x 160 x 55 mm 

waga 

1,0 kg 

czas ładowania max 4,5 godz. 

ładowarka 

zewnętrzna 

zasilacz – 

18÷20 V/400 mA 

pomiar temperatury 0 ÷ 80°C 

dokładność pomiaru 

0,5°C 

pomiar wilgotności 10 % ÷ 95 % 

dokładność pomiaru 2,5 % 

PRZENOŚNY TELEFON RATOWNICZY PTR– 3 

PTR-3 jest przenośnym telefonem ratowniczym służącym do szybkiego zorganizowania 

łączności przewodowej pomiędzy bazą ratowniczą a zastępem ratowników biorących 

udział w akcji. 

Nowe funkcje telefonu: 

• pełna kompatybilność z dotychczas używanymi aparatami typu PTR i UŁR, 

• sygnał wywołania z bazy przekazywany do aparatu ratownika, 

• układ kontroli stanu linii telefonicznej (sygnalizacja zwarcia lub przerwy), 

• wskaźnik naładowania akumulatorów, 

• układ ładowania zapewniający pełne naładowanie akumulatorów w krótkim czasie. 

Telefon posiada: 

• certyfikat badania typu WE Nr: OBAC 06 ATEX 451X, 

• cechę budowy przeciwwybuchowej IM1 EEx ia I, 

• stopień ochrony IP65. 

Podstawowe dane techniczne: 

• 

• 

• 

łączność przewodowa – 2000 m, zasilanie – blok akumulatorów Ni MH, 

czas pracy – 15 godzin, masa – 1,0 kg, 

czas ładowania – max 4,5 godz.(ładowarka zewnętrzna). 

jest ważne dla kopalń, w których występują 

trudne warunki mikroklimatu. 

Literatura: 

Materiały wewnętrzne CEN-RAT Sp. z o. o. 

BĘBEN WIELOKROTNEGO UŻYCIA (BWU) 

z przewodem do ciągłej łączności 

ratowniczej 

Bęben kablowy przeznaczony jest do utrzymania 

ciągłej łączności pomiędzy aparatem 

bazowym a aparatem ratownika. 

Ciągłość łączności realizowana jest poprzez: 

• zamocowanie bębna w noszaku (stelażu), 

który umożliwia swobodne rozwijanie 

i zwijanie przewodu w czasie marszu 

zastępu, 

• stałe zamocowanie z możliwością 

zdejmowania aparatu ratownika na tarczy 

bocznej bębna, 

• możliwość łączenia każdego bębna z 

następnym, w przypadku długości linii 

większej niż 250 m (pojemność bębna), 

poprzez gniazdo aparatu ratownika. 

Podstawowe dane techniczne: 

• Bęben kablowy 

– masa z przewodem – 3,52 kg, 

– pojemność bębna – 250 m 

(dla przewodu 2x22 mm2 typu TLY). 

• Noszak 

– masa z szelkami – 1,0 kg. 

Bęben wielokrotnego użycia posiada: 

• certyfikat badania typu WE 

Nr OBAC 07 ATEX 141X, 

• cechę budowy przeciwwybuchowej 

IM1 EEx c I. 

Aparat ratownika z wbudowanymi czujnikami 

temperatury 1 i wilgotności 2. 

Aparat bazowy z wbudowanym wyświetlaczem temperatury 1 i wilgotności 2. 

26



Aparat Dräger PSS BG-4 plus 

to najnowszy model aparatów regeneracyjnych 

typu BG-4. Modyfikacja 

tego aparatu związana jest 

z praktycznymi doświadczeniami 

w użytkowaniu aparatu BG-4 oraz 

stale zwiększającym się poziomem 

technicznym. 

Nowości tego aparatu w stosunku 

do aparatu PSS BG-4 to: 

• nowe osłony antycieplne na wężach 

oddechowych i obudowie, które 

w czasie gaszenia pożaru zabezpieczają 

przed przenikaniem ciepła 

otoczenia do układu wdychanego 

powietrza przez ratownika, 

• aby w układzie między łącznikiem 

a maską nie gromadziła się woda, 

można dołączyć przystawkę – trójnik 

(T-część) między łącznik aparatu 

i maskę, służący do odprowadzenia 

wody, 

• skondensowana wilgoć występująca 

w układzie aparatu jest odprowadzona 

zaworem odwadniającym 

i gromadzona w powłoce włóknistej, 

którą łatwo można usunąć. 

Nowością jest, oprócz stosowanych 

masek typu Panorama Nova, maska 

typu FPS-7000 w różnych rozmiarach, 

z ulepszonymi paskami, z podwójnymi 

uszczelnieniami i zwiększonym polem 

widzenia, która może być dopasowana 

do każdej twarzy. Dodatkowy adapter 

przy masce FPS-7000 umożliwia wygodne 

połączenie maski z systemem 

do picia. Płyn płynie tylko wówczas, 

gdy zintegrowany „zawór zębny” będzie 

zaciśnięty zębami. Jest to bardzo 

ważne w akcji w trudnych warunkach 

klimatycznych, w których ciepło 

z organizmu ratownika odprowadzane 

jest wyłącznie na zasadzie parowania. 

W czasie 2-godzinnej pracy ratownik 

może wydzielić około 2,2 kg potu, 

który odparowując schładza jego organizm. 

W maksymalnych warunkach 

Najnowszy model aparatu regeneracyjnego 

PSS BG-4 PLUS 

mgr inż. 

GERARD LIBERA 

OSRG Zabrze 

cieplnych ilość utraty potu przez ratownika 

może dojść do 3,6 kg w ciągu 

2 godzin. Pijąc płyny w czasie pracy 

w aparacie w trudnych warunkach 

klimatycznych nie zachodzi obawa 

odwodnienia organizmu ratownika 

co ma duże znaczenie zdrowotne. 

Zawór minimalny (w innych aparatach 

tzw. automat płucny), który 

wzbogaca w razie potrzeby w tlen 

obieg powietrza oraz klamra nośna, 

są przez specjalnie wykonaną powłokę 

odporne na korozję. Nowa, odpowiednio 

ukształtowana klamra ułatwia 

też montaż tego zaworu. Wzmocniony 

jest także zawór redukcyjny a dodatkowe 

wzmocnienie chroni obudowę 

aparatu i powoduje lepszą stabilność 

przy korzystaniu z butli tlenowej. 

Schładzacz może być wypełniony 

lodem lub jako alternatywa, może 

być zastąpiony schładzaczem wielokrotnego 

użytku reaktywowanym 

każdorazowo po 5 godzinach w temperaturze 

około 20°C. Ulepszono 

także cięgło napinające schładzacz. 

27 

Nowo ukształtowane cięgło napinające 

w puszce pochłaniacza podwyższa 

trwałość sprężyny. 

Ergonomicznie ukształtowana obudowa 

aparatu i mały ciężar, jak i pasy 

nośne naramienne i brzuszne zapewniają 

lepszy komfort pracy ratownikowi. 

Aparat BG-4 plus, jak i poprzednie 

typy BG-4, wyposażony jest w system 

sygnałów elektrycznych oraz system 

ostrzeżeń, jaki daje Bodygard II: 

Sygnały informujące Bodygard II: 

• ciśnienie w butli, 

• czas do załączenia się sygnału 

ostrzeżenia ustawionego progu 

zapasu tlenu, 

• automatyczny wykaz danych 

o użyciu aparatu w innych akcjach. 

Sygnały ostrzegające – optyczne 

i akustyczne Bodygard II: 

• 

• 

• 

• 

SCHEMAT FUNKCJONOWANIA 

APARATU 

1 Maska 

2 Złącze 

3 Wąż wydechowy 

4 Sito pyłowe 

5 Pochłaniacz wapniowy 

6 Worek oddechowy 

7 Nadciśnieniowy zawór 

upustowy 

8 Automat płucny 

9 Schładzacz 

10 Dozowanie stałe 

11 Wąż wdechowy 

12 Przewód (zawór) 

odwadniający 

13 Butla z tlenem 

14 Zawór butli tlenowej 

15 Zawór redukcyjny 

16 Czujnik (jednostka) 

kontrolujące 

17 Wyświetlacz 

kontrolny 

przekroczenie ustalonego progu 

zapasu tlenu, 

dwa dowolne progi alarmowe, 

automatyczny alarm bezruchu 

ratownika, 

ręczny alarm uruchamiany przez 

ratownika. 

Aparat BG-4 plus jest aparatem nadciśnieniowym, 

którego można użyć 

do 4-godzinnej akcji. 

4 

3 

5 

1 

2 

6 7 

12 13 

17 

9 

11 

8 

15 

10 

16 

14


Do dnia wystąpienia pożaru wydrążono 

650 m chodnika. Zagrożenie pożarowe 

na zmianie II stwierdził w czasie 

inspekcji nadinspektor OUG przy użyciu 

przyrządu pomiarowego X-am 5000. 


W KWK „Kazimierz-Juliusz” 

AKCJA PRZECIWPOŻAROWA 

4 października 2010 r. w chodniku 

41 drążonym w III warstwie pokładu 

510 stwierdzono zagrożenie 

pożarowe. Pokład 510 w którym 

wykonywano chodnik zaliczony 

jest do I kategorii zagrożenia metanowego, 


pyłu węglowego i V grupy 

skłonności do samozapalenia. 

ROK XV 

Stwierdzono stężenie CO w wysokości 

52 ppm w początkowym 60-metrowym 

odcinku wyrobiska w prądzie zużytego 

powietrza. Wyrobisko było przewietrzane 

wentylacją odrębną tłoczącą. Na miejsce 

wezwano dyżurujący zastęp ratowników. 

Zastępowy przyrządem ATX-620 

wykonał pomiar stwierdzając stężenia 

CO w wysokości 42 ppm. W związku 

z powyższym przystąpiono do wycofywania 

załogi z wyrobisk zagrożonych. 

Dyspozytor powiadomiony o zagrożeniu 

rozpoczął akcję przeciwpożarową. Akcja 

ratownicza w pierwszej fazie polegała na 

wycofaniu ze strefy zagrożenia 83 pracowników 

(12 pracowników zatrudnionych 

w chodniku 41 wycofało się z użyciem 

aparatów ucieczkowych) oraz zabezpieczeniu 

posterunkami dojść do strefy zagrożenia. 

Kolejne fazy akcji ratowniczej 

polegały na wezwaniu pogotowia pomiarowego 

CSRG S.A., które po przybyciu do 

bazy rozwinęło linię pomiarową do wylotu 

z chodnika 41 w pokł. 510/III oraz na wykonaniu 

izolacji ociosów i stropu wyrobiska 

w miejscu stwierdzonego wydzielania 

się tlenku węgla na długości 37 metrów 

przy użyciu spoiwa anhydrytowego. Akcję 

przeciwpożarową zakończono 6 października 

o godz. 6 00 . 

(A.P.) 

24 września 2010 r. w Previdzy 

w Słowacji na terenie Głównej 

Stacji Ratownictwa Górniczego 

odbyły się zorganizowane przez 

tę Stację Międzynarodowe Zawody 

Ratownicze ,,Zahranar 2010” 

– Memoriał Pavla Cavojskiego. 

Pavel Cavojski był kierownikiem pogotowia 

HBZS, który zginął tragicznie 

w ubiegłym roku w czasie akcji pożarowej 

w kopalni „Handlowa”. Tragedia 

pochłonęła wówczas życie 20 ofiar. 

W imprezie uczestniczyło 9 drużyn, 

z czego siedem kopalń reprezentowało 

„Zahranar 2010” 

MEMORIAŁ CAVOJSKIEGO 

ratownictwo słowackie, natomiast ratownictwo 

polskie reprezentowały kopalnie 

„Ziemowit” oraz „Budryk”. Zawody 

składały się z dwóch konkurencji, 

z których jedną stanowił tor przeszkód, 

natomiast drugą była konkurencja mechanika 

sprzętu ratowniczego. 

Końcowa kwalifikacja przedstawiała 

się następująco: tor przeszkód: 1 miejsce 

– HBP, a.s. ZBZS TU NOVAKI, 

2 miejsce – HBP, a.s. ZBZS TU CIGEL, 

3 miejsce – KWK „Budryk”. Kopalnia 

„Ziemowit” zajęła szóste miejsce. 

W konkurencji mechaników pierwsze 

trzy miejsca zajęli mechanicy ze Słowacji. 

Zawody były doskonałą okazją 

do wymiany doświadczeń w zakresie 

działań ratowniczych oraz sprzętu stosowanego 

w ratownictwie górniczym. 

(Z.K.) 

TURNIEJ DRUŻYN RATOWNICZYCH 

10 września 2010 roku w Kopalni 

Soli „Wieliczka” w Wieliczce odbył 

się turniej piłki nożnej drużyn ratowniczych 

Okręgowej Stacji Ratownictwa 

Górniczego w Jaworznie 

o Puchar Prezesa KSW S.A. 

Zawodnicy rywalizowali również o Puchar 

Fair Play ufundowany przez Prezesa 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego 

w Bytomiu. W turnieju wzięło udział 

czternaście drużyn. W drodze losowania 

wyłoniono cztery grupy: 

• Grupa I: Z.G. „Janina”, KWK „Borynia”, 

Z.G.H. „Bolesław”, KWK „Mysłowice-Wesoła”, 

• Grupa II: K.S. „Wieliczka”, KWK „Piast”, 

KWK „Ziemowit”, KS. „Bochnia”, 

• Grupa III: Lubelski Węgiel „Bogdanka”, 

KWK „Brzeszcze-Silesia”, ZG „Sobieski”, 

• Grupa IV: CSRG, KWK „Zofiówka”, 

SRK Zakład „CZOK”. 

28 

Zwycięskie drużyny poszczególnych 

grup wzięły udział w finale. Końcowa klasyfikacja 

przedstawiała się następująco: 

• 

• 

• 

Miejsce I: KWK „ Zofiówka”, 

Miejsce II: Lubelski Węgiel „Bogdanka”, 

Miejsce III: KWK „Ziemowit”. 

Nagrodę Fair Play przyznano SRK 

Zakład „CZOK”, najlepszym bramkarzem 

turnieju został Krystian Borowik z SRK 

Zakład „CZOK”, najlepszym strzelcem 

Michał Jambar z KWK „Borynia”. (Z.K.)

Reklamy i artykuy sponsorowane 

mog by zamieszczane doranie wg zlecenia 

lub systemowo w oparciu o zawart umow. 

1. Reklama kolorowa na wkadce lub przedostatniej stronie okadki 

wg projektu zleceniodawcy - (1 strona – format A-4, papier kredowy): 

1.200,00 PLN + 22% VAT 

2. Reklama kolorowa w rodku numeru kwartalnika wg projektu 

zleceniodawcy (1 strona – format A-4, papier offsetowy): 

1.000,00 PLN + 22% VAT 

3. Artyku reklamowy, czarno-biay, (1 strona - format A-4, papier 

offsetowy: 

1.200,00 PLN + 22% VAT 

4. Opracowanie projektu reklamy przez redakcj wg propozycji 

zleceniodawcy: 

400,00 PLN + 22% VAT 

Materiay reklamowe prosimy przesya na CD wraz ze zleceniem 

na reklam. Zlecenie dorane prosz wypisa w oparciu o ww. cennik 

i poda, w którym numerze kwartalnika ma by zamieszczony materia. 

W przypadku zamiaru zamieszczenia reklamy systemowo prosimy o kontakt 

tel. 032 3880445. 

Istnieje moliwo uzgodnienia wielkoci reklamy wg: indywidualnych 

ustale (np. format A5). 

Redakcja Kwartalnika 

„Ratownictwo Górnicze”

Centralna Stacja 

Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

ul. Chorzowska 25 

41 – 902 Bytom 

tel. 32 282 – 25 – 25 

fax 32 282 – 26 – 81 

e–mail: 

info@csrg.bytom.pl 

http://www.csrg.bytom.pl

Ratownictwo GÃ³rnicze 2010_4.indd - Centralna Stacja Ratownictwa ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?