RG 2011 Nr 1 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu
10.03.2015 • Views
Share Embed Flag

RG 2011 Nr 1 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu

RG 2011 Nr 1 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu

RG 2011 Nr 1 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
csrg.bytom.pl

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

ISSN 1426–3092<br />

<strong>Nr</strong> 1 (62) marzec <strong>2011</strong> r.<br />

KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

Redaguje zespół:<br />

Andrzej Plata<br />

– redaktor naczelny<br />

Mirosław Bagiński<br />

– z-ca redaktora naczelnego<br />

Barbara Kochan<br />

– z-ca redaktora naczelnego<br />

Jacek Dubiel<br />

– sekretarz redakcji<br />

Katarzyna Myślińska<br />

Katarzyna Kajdasz-Szpotko<br />

Małgorzata Jankowska<br />

Adres redakcji:<br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego S.A.<br />

41-902 Bytom<br />

ul. Chorzowska 25<br />

tel. (32) 388 04 45<br />

lub (32) 388 05 92<br />

fax. (32) 388 04 44<br />

e-mail: pa@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w <strong>Bytomiu</strong><br />

ul. Chorzowska 12d<br />

41-902 BYTOM<br />

tel. (32) 388 06 22<br />

e-mail:<br />

osrgbytom@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Jaworznie<br />

ul. Krakowska 95<br />

43-600 JAWORZNO<br />

tel. (32) 616 22 86<br />

fax. (32) 616 44 33<br />

e-mail:<br />

osrgjaworzno@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Wodzisławiu Śl.<br />

ul. Marklowicka 3<br />

44-300 WODZISŁAW ŚL.<br />

tel. (32) 455 47 06<br />

e-mail:<br />

osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Zabrzu<br />

ul. Jodłowa 33<br />

41-800 ZABRZE<br />

tel. (32) 271 35 06<br />

e-mail: osrgzabrze@csrg.bytom.pl<br />

SPIS TREŚCI<br />

• Krótko<br />

Nowy Prezes CS<strong>RG</strong> S.A. ............................... 1<br />

Goście CS<strong>RG</strong> S.A. ................................... 1<br />

5 rocznica tragedii zawalenia się hali MTK .................. 1<br />

Spotkanie z emerytowanymi pracownikami CS<strong>RG</strong> S.A. ........ 1<br />

Akcje zawałowe ...................................... 1<br />

Akcja pożarowa ...................................... 1<br />

• Rozmowa z mgr.inż. Andrzejem Chłopkiem, Prezesem Zarządu<br />

Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

Nawet w ostatnim dniu pracy działaj tak jak w pierwszym ..... 2<br />

• Zenon Mężyk<br />

Akcja zawałowa w KWK „Rydułtowy-Anna”................ 4<br />

• Jan Syty, Marcin Ziętek<br />

Sposoby oceny zagrożenia pożarowego w podziemnych<br />

wyrobiskach górniczych ............................... 7<br />

• Mirosław Bagiński<br />

Ratownictwo w Australii .............................. 13<br />

• Kazimierz Lebecki<br />

Wybuchy metanu i pyłu dzisiaj .......................... 20<br />

• Andrzej Plata<br />

Jak szkolimy w Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A.? . 24<br />

• Andrzej Plata, Katarzyna Myślińska<br />

Szkolenie w liczbach .................................. 27<br />

• Wojciech Najman<br />

Modernizacja komory ćwiczeń w OS<strong>RG</strong> Bytom ............. 29<br />

• Piotr Golicz<br />

Nowe radiotelefony .................................. 31<br />

Redakcja nie odpowiada za treść<br />

reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania<br />

skrótów tekstów oraz<br />

zamieszczania własnych tytułów<br />

i śródtytułów. Nie zamówionych<br />

materiałów nie zwracamy.<br />

Skład, opracowanie techniczne<br />

oraz druk:<br />

Oficyna Drukarska,<br />

01-142 Warszawa,<br />

ul. Sokołowska 12a,<br />

tel./fax (22) 632 83 52<br />

Zdjęcie na okładce: Zastęp ratowniczy w drodze do akcji.<br />

Fot: archiwum CS<strong>RG</strong> S.A.

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

KRÓTKO<br />

NOWY PREZES CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

W wyniku przeprowadzonego postępowania<br />

kwalifikacyjnego Rada Nadzorcza<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. z dniem 27 grudnia 2010 r. powołała<br />

Pana Andrzeja Chłopka w skład<br />

Zarządu Spółki na stanowisko członka<br />

Zarządu – Prezesa Zarządu – Kierownika<br />

Jednostki <strong>Ratownictwa</strong>.<br />

Rozmowę z Prezesem Zarządu CS<strong>RG</strong><br />

S.A. mgr. inż. Andrzejem Chłopkiem publikujemy<br />

w dalszej części kwartalnika.<br />

GOŚCIE CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

18 stycznia <strong>2011</strong> r. w siedzibie spółki<br />

miało miejsce spotkanie piętnastoosobowej<br />

delegacji ChRL ze specjalistami z CS<strong>RG</strong><br />

S.A. Wizyta poświęcona była zapoznaniu<br />

chińskich gości ze strukturą organizacyjną<br />

polskiego ratownictwa, przybliżeniu<br />

zasad funkcjonowania specjalistycznych<br />

pogotowi, laboratoriów: chemicznego<br />

oraz badania i opiniowania sprzętu. Goście<br />

wzięli również udział w obserwacji<br />

ćwiczeń ratowniczych w wyrobiskach<br />

ćwiczebnych OS<strong>RG</strong> Bytom, a także zaznajomili<br />

się ze sposobem przeprowadzania<br />

badań ratowników w komorze cieplnej.<br />

Podobny charakter miała wizyta delegacji<br />

górniczej z Bośni i Hercegowiny, która<br />

gościła w CS<strong>RG</strong> S.A. 14 stycznia <strong>2011</strong> r.<br />

5 ROCZNICA TRAGEDII<br />

ZAWALENIA SIĘ HALI MTK<br />

28 stycznia <strong>2011</strong> r. Zarząd spółki, w imieniu<br />

ratowników górniczych i pracowników<br />

CS<strong>RG</strong> S.A., po raz kolejny oddał hołd<br />

wszystkim tym, którzy zginęli pod gruzami<br />

hali Międzynarodowych Targów Katowickich.<br />

Przed pomnikiem ofiar tragedii<br />

zapalono znicze i złożono kwiaty także<br />

w imieniu tych ratowników, którzy brali<br />

czynny udział w ratowaniu poszkodowanych<br />

w styczniu 2006 r.<br />

SPOTKANIE<br />

Z EMERYTOWANYMI<br />

PRACOWNIKAMI CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

21 stycznia <strong>2011</strong> r. odbyło się coroczne<br />

spotkanie Zarządu spółki z emerytowanymi<br />

pracownikami CS<strong>RG</strong> S.A. Spotkanie<br />

było kontynuacją obchodów górniczego<br />

święta „Barbórki”, a także okazją do przyjęcia<br />

w szeregi ratownictwa nowych ratowników<br />

górniczych. W tym roku swoją<br />

gotowość do służby ratowniczej tradycyjnym<br />

„skokiem przez skórę” potwierdzili:<br />

Waldemar Jeziorowski, Dariusz Grabara<br />

i Sebastian Haber.<br />

AKCJE ZAWAŁOWE<br />

Od 21 do 22 października 2010 r. akcja<br />

zawałowa w KWK „Rydułtowy-Anna” - brały<br />

w niej udział zastępy ratownicze OS<strong>RG</strong><br />

Wodzisław oraz zawodowi ratownicy pogotowi<br />

specjalistycznych CS<strong>RG</strong> S.A. Od 12<br />

do 13 listopada 2010 r. akcja zawałowa<br />

w KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch „Makoszowy”<br />

- uczestniczyły w niej zastępy ratownicze<br />

OS<strong>RG</strong> Zabrze i zawodowi ratownicy<br />

pogotowi specjalistycznych CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

8 stycznia <strong>2011</strong> r. akcja zawałowa w KWK<br />

„Pniówek” - brały w niej udział zastępy ratownicze<br />

OS<strong>RG</strong> Wodzisław oraz zawodowi<br />

ratownicy pogotowi specjalistycznych<br />

CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

AKCJA POŻAROWA<br />

Od 14 do 20 grudnia 2010 r. akcja pożarowa<br />

w KWK „Knurów-Szczygłowice”<br />

Ruch „Knurów” z udziałem zastępów ratowniczych<br />

OS<strong>RG</strong> Zabrze i zawodowych<br />

zastępów ratowniczych specjalistycznego<br />

pogotowia pomiarowego CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

Oprac.: Monika Konwerska<br />

Fot. archiwum CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

1

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

NAWET W OSTATNIM DNIU PRACY<br />

DZIAŁAJ TAK JAK W PIERWSZYM<br />

– Pan Prezes od dawna pracuje<br />

w górnictwie węgla kamiennego.<br />

Jaka była Pańska droga zawodowa<br />

i czy było w niej miejsce na ratownictwo<br />

górnicze?<br />

– Po ukończeniu studiów na Akademii<br />

Górniczo-Hutniczej w Krakowie<br />

w 1977 r. podjąłem pracę w KWK<br />

„Rozbark”. Kolejne lata mojej górniczej<br />

pracy związane były m.in. z kopalniami<br />

„Miechowice”, „Bobrek-Miechowice”,<br />

„Bytom II” i „Bytom III”, gdzie<br />

pełniłem funkcję naczelnego inżyniera,<br />

dyrektora technicznego – kierownika<br />

ruchu zakładu górniczego.<br />

Muszę wspomnieć, że na samym początku<br />

mojego mariażu z górnictwem<br />

podjąłem decyzję o tym, że chcę zostać<br />

ratownikiem górniczym, tak więc z bracią<br />

ratowniczą związany jestem od początku<br />

lat 80-tych XX wieku. Kolejne<br />

lata mojej pracy to między innymi praca<br />

w grupie kapitałowej Carboautomatyka<br />

S.A. W 1995 r. rozpocząłem studia<br />

doktoranckie na Politechnice Śląskiej<br />

w Gliwicach oraz w latach 2000 do 2002<br />

studia podyplomowe na Akademii Ekonomicznej<br />

w Katowicach w zakresie zarządzania<br />

finansami i firmą.<br />

Szczególnym elementem mojej pracy<br />

zawodowej jest członkostwo w komisjach<br />

Wyższego Urzędu Górniczego.<br />

Od 1994 r. jestem członkiem komisji<br />

WUG ds. stwierdzania kwalifikacji<br />

osób kierownictwa oraz specjalistów<br />

wykonujących czynności w zakresie<br />

ratownictwa górniczego, stwierdzania<br />

kwalifikacji kierownika ruchu zakładu,<br />

członkiem komisji ds. zagrożeń<br />

pożarowych i wentylacyjnych. Jestem<br />

również członkiem prezydium komisji<br />

Oddziału PAN w Katowicach zajmującej<br />

się wentylacją kopalń.<br />

Rozmowa z mgr. inż. Andrzejem Chłopkiem, Prezesem Zarządu<br />

Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

W wolnych chwilach, choć tych jest niewiele,<br />

chętnie łączę moje zainteresowania<br />

związane z łowiectwem i turystyką.<br />

– Które z akcji ratowniczych prowadzonych<br />

z Pańskim udziałem szczególnie<br />

utkwiły w Pana pamięci?<br />

– W roku 1982 będąc młodym inżynierem<br />

wentylacji a jednocześnie ratownikiem<br />

górniczym uczestniczyłem<br />

w akcji ratowniczej w KWK „Dymitrow”<br />

w <strong>Bytomiu</strong>. W wyrobisku drążonym<br />

przez kombajn ALPINE wystąpił<br />

zawał skał stropowych w wyniku którego<br />

pod zawałem znalazło się jedenastu<br />

górników. W czasie prowadzonej<br />

akcji dotarto do pięciu górników którzy<br />

już nie żyli, następnie dotarto do górnika<br />

którego uratowano oraz do kolejnych<br />

pięciu, którzy zginęli.<br />

W 1986 r. w kopalni „Bobrek” silne tąpnięcie<br />

objęło rejon ściany 6 i spowodowało<br />

między innymi zniszczenie chodnika<br />

przyścianowego na długości 80 m.<br />

W rejonie skutków tąpnięcia znalazło się<br />

pięciu pracowników. Jeden pracownik<br />

zginął na miejscu, jeden doznał lżejszych<br />

obrażeń, o trzech pozostałych było wiadomo,<br />

że pracowali w miejscu objętym<br />

tąpnięciem. Przystąpiono natychmiast<br />

do akcji ratowniczej. Po około 20. godzinach<br />

akcji ratownicy usłyszeli sygnały<br />

w postaci uderzeń w rurociąg przeciwpożarowy.<br />

Okazało się, że dwóch pracowników,<br />

którzy znajdowali się około<br />

20 m od początku gruzowiska w rejonie<br />

napędu przenośnika zgrzebłowego żyło.<br />

W wyniku intensywnych prac ratowniczych<br />

po 15 godzinach ratownicy dotarli<br />

do górników i uwolnili ich. Pracownicy ci<br />

poza niewielkimi obrażeniami nie odnieśli<br />

większych urazów. W czasie prowadzonej<br />

akcji podano sprężone powietrze<br />

2<br />

i napoje odżywcze za pomocą rurociągu<br />

i węża gumowego. Trzeci z poszkodowanych<br />

pracowników był blisko uratowanych,<br />

ale zginął na miejscu w wyniku<br />

obrażeń głowy.<br />

W 2008 roku brałem udział w delegacji<br />

polskich ekspertów na Ukrainę do kopalni<br />

„Zasjadźko”, w której w wyniku wybuchu<br />

metanu i pyłu węglowego, zginęło<br />

ponad stu górników. Zjazd na dół w miejsce<br />

tragedii wywołał u mnie mieszane<br />

uczucia…<br />

– Na rozwój firmy w dużym stopniu<br />

wpływają także nowoczesne<br />

technologie…<br />

– Działalność CS<strong>RG</strong> S.A. prowadzona<br />

jest ze środków finansowych pozyskanych<br />

od przedsiębiorców górniczych<br />

w ramach umowy za gotowość ratowniczą<br />

CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

Dodatkowe środki finansowe można<br />

uzyskać z dotacji budżetowych lub dofinansowania<br />

z Narodowego Funduszu<br />

Ochrony Środowiska z przeznaczeniem<br />

na unowocześnienie wyposażenia, prace<br />

badawczo-rozwojowe, wprowadzenie<br />

nowych technologii.<br />

W strukturze CS<strong>RG</strong> S.A. funkcjonuje<br />

również spółka CEN-RAT powołana<br />

w 2003 r. do wykonywania działalności<br />

nie związanej bezpośrednio z gotowością<br />

ratowniczą. Podstawą działalności<br />

usługowej tej spółki jest stosowanie<br />

inertyzacji gazów w kopalniach węgla<br />

kamiennego. Głównym celem stosowania<br />

inertyzacji jest utworzenie w zagrożonej<br />

przestrzeni niskotlenowego<br />

składu gazów wokół ogniska pożaru,<br />

a w przypadku wystąpienia mieszaniny<br />

wybuchowej jej zneutralizowanie.<br />

Podczas prowadzenia akcji ratowniczych<br />

lub prac profilaktycznych konieczne

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

jest utrzymywanie stałej łączności pomiędzy<br />

kierownictwem akcji a ratownikami.<br />

Do tego celu opracowano i wdrożono<br />

do produkcji nowy model telefonu<br />

ratowniczego PTR-4, który oprócz łączności<br />

posiada funkcje dokonywania<br />

pomiarów temperatury i wilgotności<br />

w miejscu pracy zastępu.<br />

W trakcie opracowania i wykonania<br />

prototypu jest urządzenie łączności<br />

ratowniczej UŁR-10, które jest unowocześnioną<br />

wersją istniejącego urządzenia<br />

UŁR-1.W nowym urządzeniu<br />

istnieje możliwość łączności z 3 zastępami.<br />

W urządzeniu tym aparat bazowy<br />

połączony jest z aparatem sztabowym<br />

na powierzchni z wykorzystaniem linii<br />

telefonicznej. W aparacie sztabowym zabudowano<br />

nagrywarkę cyfrową umożliwiającą<br />

nagrywanie rozmów pomiędzy<br />

sztabem akcji a bazą ratowniczą.<br />

Mam nadzieję, że te i wiele innych<br />

działań w niedalekiej przyszłości wpłyną<br />

na rozwój zaplecza ratowniczego<br />

przyczyniając się do podniesienia stanu<br />

bezpieczeństwa w zakładach pracy<br />

i w kopalniach.<br />

– CS<strong>RG</strong> S.A. prowadzi szeroką<br />

współpracę z zagranicą…<br />

– Współpraca z zagranicą jest ważnym<br />

elementem w bieżącej działalności jednostki.<br />

Warto w tym momencie przypomnieć,<br />

że CS<strong>RG</strong> S.A. była inicjatorem<br />

powołania Międzynarodowego<br />

Zespołu ds. <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego,<br />

który powstał w 2001 r. Obecny skład<br />

państw członkowskich to 21 krajów,<br />

które w ramach tego zespołu współpracują<br />

ze sobą. Są to kraje nie tylko<br />

europejskie, ale tak naprawdę z całego<br />

świata. Niestety ze względu na odległość<br />

nie ze wszystkimi możemy mieć<br />

stały kontakt. Chętnie jednak korzystamy<br />

z możliwości, jakie daje nam bliskie<br />

sąsiedztwo z naszymi zaprzyjaźnionymi<br />

stacjami ratownictwa górniczego<br />

w Czechach i na Słowacji. Bliski kontakt<br />

pozwala nam na stałą współpracę,<br />

wymianę doświadczeń związanych z naszą<br />

statutową działalnością oraz uczestniczenie<br />

w konferencjach i sympozjach<br />

naukowych. Ratownicy czescy i słowaccy<br />

są stałymi uczestnikami organizowanych<br />

przez nas zawodów ratowniczych,<br />

zawsze ich dopingujemy i bacznie przyglądamy<br />

się ich poziomowi wyszkolenia,<br />

który jest także bardzo wysoki.<br />

Mając na myśli współpracę z zagranicą<br />

pragnę dodać, że specjaliści z CS<strong>RG</strong><br />

S.A. prowadzą szkolenia również poza<br />

granicami kraju. Szkolą kadrę kierowniczą,<br />

jak i ratowników górniczych<br />

między innymi w Kolumbii i w Chinach,<br />

są obecni na międzynarodowych<br />

seminariach, a także są uczestnikami<br />

międzynarodowych prac badawczorozwojowych<br />

w zakresie opracowania<br />

nowoczesnego sprzętu ratowniczego.<br />

Jesteśmy zawsze gotowi nieść pomoc<br />

wszystkim tym, którzy jej potrzebują.<br />

Granice między państwami tak naprawdę<br />

nie stanowią żadnej bariery; liczą się<br />

chęci, determinacja i możliwości.<br />

– Wysoki poziom szkoleń prowadzonych<br />

przez CS<strong>RG</strong> S.A. stanowi niezaprzeczalny<br />

atut jej działalności ...<br />

– Jedną z kategorii działalności CS<strong>RG</strong><br />

S.A. jest działalność szkoleniowa prowadzona<br />

dla kadry kierowniczej kopalń,<br />

dozoru ruchu górniczego, kierowników<br />

akcji ratowniczych oraz dla członków<br />

3<br />

drużyn ratowniczych. Szkolenia prowadzone<br />

są między innymi w zakresie<br />

zwalczania zagrożeń górniczych, prewencji<br />

pożarowej, kierowania akcjami<br />

ratowniczymi.<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. posiada doskonale wyszkoloną<br />

kadrę do prowadzenia szkoleń. Dla<br />

potwierdzenia jej kompetencji planujemy<br />

wraz z nadzorem górniczym wprowadzić<br />

certyfikaty dla prowadzących, które byłyby<br />

także jednym z gwarantów, że świadczymy<br />

usługi na najwyższym poziomie.<br />

Wysokie standardy naszych szkoleń<br />

zostały potwierdzone przyznaną nam<br />

akredytacją Śląskiego Kuratora Oświaty.<br />

Kursy w ramach akredytacji prowadzone<br />

są w CS<strong>RG</strong> S.A., jak i w czterech OS<strong>RG</strong>.<br />

Nie do przecenienia pozostają także możliwości<br />

odbycia ćwiczeń w tzw. „boju”.<br />

Mam tu na myśli komory ćwiczeń<br />

w wyrobiskach ćwiczebnych CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

i okręgowych stacji. Poligonem ćwiczeń<br />

dla ratowników górniczych są również<br />

zawody ratownicze, te które my organizujemy,<br />

ale także te na które jeżdżą nasi<br />

ratownicy poza granice kraju. Zawody<br />

ratownicze to potwierdzenie umiejętności<br />

zdobytych w trakcie szkoleń i pracy,<br />

to także gwarancja solidnego przygotowania<br />

do akcji ratowniczej. Zawody

NR 1/<strong>2011</strong><br />

ratownicze mają także wartość szczególną,<br />

służą integracji środowiska ratowniczego<br />

i górniczego.<br />

– Czy ratownicy górniczy mają dostateczne<br />

możliwości do optymalnego<br />

wykonywania postawionych<br />

zdań? Mam na myśli zarówno profilaktykę,<br />

jak i akcje ratownicze.<br />

– Zacznę od tego, że kierujący akcją<br />

ratowniczą Kierownicy Ruchu Zakładu<br />

Górniczego posiadają kwalifikacje potwierdzone<br />

przez Wyższy Urząd Górniczy<br />

do kierowania Zakładami Górniczymi.<br />

W czasie prowadzenia akcji<br />

organizowany jest Sztab Akcji, w skład<br />

którego wchodzą osoby posiadające<br />

bardzo duże doświadczenie z kopalni<br />

jak również specjaliści i naukowcy.<br />

Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego,<br />

Kierownicy Akcji, Kierownicy<br />

Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego oprócz<br />

posiadanych zatwierdzeń Wyższego<br />

Urzędu Górniczego są okresowo szkoleni<br />

w CS<strong>RG</strong> S.A. w celu podniesienia<br />

swoich kwalifikacji i wiedzy.<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

Podobnie sprawa ma się z ratownikami<br />

górniczymi. Odbywają oni okresowe<br />

szkolenia w Kopalnianych <strong>Stacja</strong>ch <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego oraz ćwiczenia<br />

w Okręgowych <strong>Stacja</strong>ch <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego. O przygotowaniu ratownika<br />

decydują szkolenie, ćwiczenia i praktyka.<br />

Przede wszystkim jednak – praktyka.<br />

O powodzeniu w akcjach ratowniczych<br />

i profilaktycznych decyduje czas i przygotowanie<br />

zawodowe. Najlepszym<br />

szkoleniem jest zatrudnianie zastępów<br />

dyżurujących pod ziemią do prac profilaktycznych<br />

z zastosowaniem specjalistycznego<br />

sprzętu.<br />

– Jak Pan widzi przyszłość ratownictwa<br />

górniczego?<br />

– Uważam, że służby ratownicze są niezbędne<br />

dla zapewnienia prawidłowego<br />

i bezpiecznego funkcjonowania zakładów<br />

górniczych. Jesteśmy w stanie poprzez<br />

naszą wiedzę i doświadczenie błyskawicznie<br />

przygotować się do nowych<br />

warunków. W dalszym ciągu szczególnie<br />

dużą wagę będziemy przykładać<br />

ROK XVI<br />

do wyszkolenia drużyn ratowniczych,<br />

zapewniając najlepszą kadrę dydaktyczną,<br />

ale także inwestując w najnowocześniejszy<br />

sprzęt, który nam jako jednostce,<br />

przydatny będzie w codziennej<br />

pracy ratowniczej. Istotną kwestią pozostaje<br />

w dalszym ciągu nasza współpraca<br />

z jednostkami naukowo-badawczymi<br />

bez których nie wyobrażam sobie funkcjonowania<br />

naszych pogotowi specjalistycznych.<br />

Współpraca z innymi jednostkami<br />

ratowniczymi w kraju i za granicą<br />

musi być także stale kontynuowana, ma<br />

ona służyć nie tylko integracji środowiska,<br />

ale przede wszystkim wymianie<br />

wzajemnych doświadczeń i poprawie<br />

bezpieczeństwa w górnictwie. Dlatego<br />

też uważam, że przyszłość ratownictwa<br />

górniczego, aby funkcjonowało ono<br />

coraz lepiej, sprawniej i skuteczniej będzie<br />

przez CS<strong>RG</strong> S.A. w sposób profesjonalny<br />

i oczekiwany przez górników<br />

realizowana.<br />

– Dziękuję za rozmowę.<br />

Rozmawiał: JACEK DUBIEL<br />

KWK „Rydułtowy-Anna”<br />

AKCJA ZAWAŁOWA<br />

Uwarunkowania górniczo-techniczne<br />

w rejonie, w którym doszło<br />

do zdarzenia były następujące: pochylnia<br />

III-1200-E2 drążona była<br />

w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

, którego<br />

miąższość wynosiła od 3,0 do 3,6 m.<br />

Pokład ten zaliczony został do<br />

III stopnia zagrożenia tąpa niami,<br />

IV ka tegorii zagrożenia metanowego,<br />

I stopnia zagrożenia wodnego<br />

oraz klasy B zagrożenia wybuchem<br />

pyłu węglowego.<br />

W stropie bezpośrednim pokładu<br />

do wysokości 2,55 m występuje warstwa<br />

łupku ilastego (iłowca), następnie<br />

warstwa łupku piaszczystego<br />

(mułowca) o miąższości 1,20 m oraz<br />

warstwa piaskowca drobnoziarnistego<br />

o miąższości 6,10 m. Z profilu<br />

mgr inż.<br />

ZENON MĘŻYK<br />

OS<strong>RG</strong> S.A. Wodzisław<br />

litologicznego skał stropowych wynika,<br />

że do stropu karbonu występują<br />

jeszcze trzy wstrząsogenne warstwy<br />

piaskowców, zalegające nad pokładem<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

w odległościach<br />

pionowych odpowiednio: około 270 m<br />

– o grubości 68 m, około 440 m<br />

– o grubości 47 m i około 620 m – o<br />

grubości 67 m. Spąg pokładu stanowią<br />

naprzemianległe warstwy mułowców<br />

oraz piaskowców. W rejonie E2<br />

występuje uskok Leon o zmiennym<br />

zrzucie wynoszącym od około 1,0 m<br />

do 8,0 m. Przebieg uskoku jest zbliżony<br />

do południkowego, zaś nachylenie<br />

szczeliny uskokowej wynosi ok. 60°.<br />

4<br />

Ponadto w rejonie pochylni występują<br />

krawędzie nadbudowy pokładów:<br />

624, 620/1-2 i 615/1 zalegających<br />

odpowiednio w odległości około:<br />

470 m, 620 m oraz 740 m nad pokładem<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

. Pokład ten został<br />

zakwalifikowany jako słabo skłonny<br />

do tąpań na podstawie przeprowadzonych<br />

badań skłonności węgla<br />

do tąpań.<br />

Wyrobisko wykonywano w obudowie<br />

ŁP9/V32/A z rozstawem odrzwi<br />

co 0,8 m. Wykładkę stanowiła siatka<br />

zgrzewana typu zaczepowego, a obudowa<br />

stabilizowana była dziewięcioma<br />

rozporami wieloelementowymi.<br />

Odrzwia obudowy posadowione były<br />

bezpośrednio na spągu, wzmocnione<br />

za pomocą podciągu stalowego z kształtownika<br />

V mocowanego do każdych

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Rys. 1. Schemat rejonu pochylni III-1200-E2.<br />

odrzwi. W pochylni wyznaczono ruchomą<br />

strefę szczególnego zagrożenia<br />

tąpaniami o długości 50 m od czoła<br />

przodka. Urabianie calizny węglowej<br />

prowadzone było za pomocą kombajnu<br />

chodnikowego typu AM-50z-w lub<br />

przy użyciu MW w razie stwierdzenia<br />

stref koncentracji naprężeń metodą<br />

wiercenia otworów małośrednicowych.<br />

Przebieg akcji<br />

21 października 2010 r. na zmianie<br />

„G” (19 00 ÷2 30 ) przodek drążonej<br />

pochylni III-1200-E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

obłożony był do postępu.<br />

W trakcie urabiania kombajnem<br />

o godz. 22 28 zarejestrowano wysokoenergetyczny<br />

wstrząs górotworu o energii<br />

7,3x10 5 J, którego epicentrum miało<br />

miejsce około 20 m przed czołem<br />

przodka pochylni III-1200-E2 w kierunku<br />

uskoku Leon. W wyniku wstrząsu<br />

doszło do tąpnięcia w skutek czego<br />

uległa zniszczeniu obudowa ŁP9/V32/<br />

A oraz nastąpił zawał wyrobiska na odcinku<br />

około 35 metrów. Po wstrząsie<br />

stężenie metanu wzrosło do 48 %, zarejestrowane<br />

przez czujnik metanometrii<br />

5<br />

automatycznej zabudowany w pochylni<br />

III-1200-E2 w odległości około 10-15 m<br />

od skrzyżowania z chodnikiem 3-E-E2<br />

w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

. Dodatkowo<br />

wstrząs spowodował uszkodzenie<br />

m.in. 3 czujników metanometrii automatycznej<br />

zabudowanych w rejonie<br />

przodka oraz geofonu znajdującego się<br />

w odległości 51 m od czoła przodka.<br />

W konsekwencji powstałego zdarzenia<br />

doszło do wypadku zbiorowego w wyniku<br />

którego poszkodowanych zostało<br />

8 pracowników (1 śmiertelnie, 1 ciężko<br />

i 6 lekko).<br />

Czterech pracowników samodzielnie<br />

wycofało się z zagrożonego rejonu<br />

do chodnika 9-C, do opływowego<br />

prądu powietrza, a pozostała czwórka<br />

została uwięziona w strefie objętej zawałem.<br />

W związku z powyższym dyspozytor<br />

ruchu rozpoczął prowadzenie<br />

akcji ratowniczej. W zagrożony rejon<br />

skierował dwa zastępy dyżurujące<br />

na dole kopalni oraz wezwał górnicze<br />

pogotowie ratownicze z OS<strong>RG</strong> Wodzisław,<br />

górnicze pogotowie ratownicze<br />

z CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong>, zmobilizował<br />

dodatkowe zastępy własne, przewodników<br />

z psem ratowniczym do poszukiwania<br />

ludzi w zawale oraz operatora<br />

kamery termowizyjnej. Do czasu przybycia<br />

zastępów ratowniczych pierwsze<br />

działania ratownicze prowadzone były<br />

przez górników zatrudnionych w rejonie<br />

drążonej pochylni. O godzinie 23 30<br />

sztygar zmianowy, który nadzorował<br />

prace zameldował, że został nawiązany<br />

kontakt z trzema odciętymi pracownikami,<br />

którzy uwięzieni zostali<br />

w strefie przyprzodkowej. Z ich relacji<br />

wynikało, że po tąpnięciu jeden z trójki<br />

poszkodowanych został całkowicie<br />

przysypany rumoszem skalnym, a pozostała<br />

dwójka odciętych pracowników<br />

dostrzegła przenikające przez rumosz<br />

światło i natychmiast przystąpiła do odkopywania<br />

swojego kolegi i po uwolnieniu<br />

wytransportowała go w bardziej<br />

bezpieczne miejsce. W pierwszym etapie<br />

działań ratowniczych, ze względu<br />

na zniszczenie lutniociągu od 130 m<br />

połączono rurociąg sprężonego powietrza<br />

z rurociągiem p.poż., dzięki<br />

czemu możliwe było wtłaczanie powietrza<br />

do strefy, w której znajdowali<br />

się odcięci pracownicy. Po przybyciu

NR 1/<strong>2011</strong><br />

zastępu dyżurującego do bazy został<br />

on natychmiast skierowany w rejon<br />

zawału, po czym zastępowy dokonał<br />

pomiarów składu atmosfery przed zawałem:<br />

O 2<br />

– 20,9 %, CH 4<br />

– 1,0 %. Następnie<br />

zastępowy podał raport o stanie<br />

wyrobiska – skutki wstrząsu w postaci<br />

deformacji i zsuwów na obudowie zostały<br />

stwierdzone poczynając od 113 m<br />

pochylni, natomiast od 125 m od wlotu<br />

do pochylni III-1200-E 1<br />

zniszczenie<br />

obudowy. Ponadto zameldował,<br />

że z prawej strony wyrobiska widać<br />

prześwit o wymiarach ok. 0,5 m x 0,8 m<br />

zawężający się w stronę przodka, natomiast<br />

fragmenty siatki z opinki, wystająca<br />

szyna kolejkowa uniemożliwiały<br />

przejście ratowników przez strefę zawału.<br />

Rozpoczęto ręczne przebieranie<br />

zawału z usuwaniem napotkanych<br />

przeszkód oraz podano poszkodowanym<br />

wodę do picia. Do kontynuacji<br />

prac KAR skierował dodatkowo zastęp<br />

OS<strong>RG</strong> Wodzisław wraz z lekarzem.<br />

O godzinie 2 48 uwolniono pierwszego<br />

poszkodowanego, który o własnych<br />

siłach w asyście ratowników udał się<br />

do bazy ratowniczej. Drugi poszkodowany<br />

uwolniony został o godz. 3 15<br />

i podobnie jak pierwszy został wyprowadzony<br />

do bazy.<br />

Rys. 2. Przekrój A-A_130 m.<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

Rys. 3. Przekrój B-B_113 m.<br />

W związku z tym, że ratownicy<br />

znajdujący się w przodku zameldowali<br />

o pogarszającym się stanie trzeciego<br />

poszkodowanego, przez strefę zawału<br />

skierowano lekarza z OS<strong>RG</strong> Wodzisław,<br />

który na miejscu udzielił mu pomocy<br />

medycznej i przygotował do transportu<br />

przez zawalisko. Z uwagi na to,<br />

że poszkodowany nie był w stanie samodzielnie<br />

się przemieszczać i nie było<br />

możliwości zastosowania noszy, ratownicy<br />

owinęli poszkodowanego płótnem<br />

wentylacyjnym i pełzając przeciągnęli<br />

6<br />

ROK XVI<br />

go przez strefę zawału. O godzinie 4 58<br />

wytransportowano trzeciego poszkodowanego<br />

poza obręb zawału, gdzie<br />

ponownie udzielono mu pomocy lekarskiej<br />

i dodatkowo w asyście lekarza został<br />

wydany na noszach do bazy ratowniczej<br />

i dalej na powierzchnię. W celu<br />

zlokalizowania czwartego poszkodowanego<br />

wycofano wszystkich pracujących<br />

ratowników do bazy, aby wprowadzić<br />

do strefy zawałowej psa rasy labrador<br />

z przewodnikiem oraz polecono przygotować<br />

urządzenie GLOP służące do poszukiwania<br />

osób w zawale. Pies podczas<br />

poszukiwań o godz.. 6 59 wskazał<br />

miejsce, w którym znajdował się ostatni<br />

poszkodowany. KAR wycofał przewodnika<br />

z psem i skierował w to miejsce<br />

zastępy CS<strong>RG</strong> S.A. z lekarzem.<br />

Po uwolnieniu głowy poszkodowanego<br />

o godz. 7 10 lekarz ocenił jego stan<br />

zdrowia, niestety stwierdził zgon. Prace<br />

mające na celu uwolnienie poszkodowanego<br />

trwały do godz. 12 01 ponieważ<br />

był dociśnięty do prawego ociosu wyrobiska<br />

szyną kolejkową oraz wyłącznikiem<br />

KWS. Po wytransportowaniu<br />

poszkodowanego do bazy o godz. 12 15<br />

kierownik akcji ratowniczej zakończył<br />

prowadzenie akcji ratowniczej. W akcji<br />

brało udział 13 zastępów, tj.: dwa zastępy<br />

z OS<strong>RG</strong> Wodzisław, cztery zastępy<br />

z CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong> oraz siedem<br />

zastępów kopalni.

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

W trakcie prowadzonych akcji ratowniczych<br />

SPOSOBY OCENY ZAGROŻENIA<br />

POŻAROWEGO W PODZIEMNYCH<br />

WYROBISKACH GÓRNICZYCH<br />

W oparciu o zebrane podczas akcji<br />

ratowniczych wyniki pomiarów parametrów<br />

(skład chemiczny, wartości<br />

fizyczne) powietrza kopalnianego<br />

autorzy prezentują różne sposoby<br />

oceny stanu zagrożenia pożarowego<br />

w zależności od zaistniałych okoliczności.<br />

Artykuł zawiera wybrane<br />

wyniki analiz stanu zagrożenia<br />

pożarowego po zaistniałym zapłonie<br />

i wybuchu metanu oraz wyniki<br />

obliczeń mocy pożaru, jak również<br />

ilości energii generowanej przez<br />

dynamicznie rozwijający się pożar<br />

w opływowym prądzie powietrza.<br />

Obecnie jednym z najczęstszych powodów<br />

ogłaszania akcji ratowniczych<br />

w podziemnych wyrobiskach górniczych<br />

kopalń węgla kamiennego jest pożar,<br />

o czym świadczą następujące dane<br />

zebrane w okresie od stycznia 2008 r.<br />

do czerwca 2010 r.<br />

W czasie prowadzenia akcji pożarowej<br />

niezwykle istotna jest wiedza<br />

o dynamice pożaru. Bieżąca ocena stanu<br />

ogniska pożarowego prowadzona<br />

w sztabie akcji ratowniczej umożliwia<br />

korygowanie podejmowanych działań<br />

w zakresie aktywnego gaszenia pożaru.<br />

W przypadku decyzji o tamowaniu rejonu<br />

bieżąca ocena stanu pożaru (jego<br />

intensywności) pozwala prognozować<br />

parametry pożaru na najbliższe godziny<br />

akcji i może mieć istotne znaczenie<br />

do wyboru miejsc (wyrobisk) i doboru<br />

technologii budowy tam izolacyjnych.<br />

Ocena stanu zagrożenia pożarowego w<br />

czasie akcji ratowniczej jest utrudniona<br />

przez brak dostępu do wyrobisk i zrobów<br />

w bezpośrednim sąsiedztwie pożaru.<br />

W praktyce stosuje się pobieranie<br />

mgr inż.<br />

JAN SYTY<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

mgr inż.<br />

MARCIN ZIĘTEK<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

próbek powietrza ze stacji wlotowych<br />

i wylotowych za pomocą linii chromatograficznych<br />

i pomiar temperatury<br />

powietrza w wyznaczonych miejscach<br />

(najczęściej w miejscach pracy ratowników<br />

i miejscach poboru prób z linii<br />

chromatograficznych). Bardzo pomocne<br />

są wyniki pomiarów ze stacjonarnych<br />

czujników telemetrycznych (CH 4<br />

,<br />

CO, temp., prędkości pow.) oraz dodatkowe<br />

pomiary stężeń gazów i parametrów<br />

fizycznych powietrza wykonane<br />

za pomocą przyrządów przenośnych.<br />

Ocena stanu zagrożenia pożarowego<br />

dla niewielkich pożarów szczelinowych<br />

i ognisk pożarowych w zrobach<br />

na podstawie ilości powstających<br />

gazów istotnych<br />

7<br />

W trakcie wzrostu temperatury węgla<br />

kamiennego zachodzą powolne<br />

zmiany w jego strukturze i składzie chemicznym.<br />

Zmiany zachodzą również<br />

w składzie powietrza przezeń przepływającego:<br />

spada zawartość tlenu, rośnie<br />

stężenie dwutlenku i tlenku węgla,<br />

pojawiają się węglowodory nienasycone<br />

(etylen, propylen, acetylen) i wodór.<br />

Ogólnie gazy charakterystyczne dla<br />

procesu zagrzewania węgla nazywamy<br />

gazami istotnymi. Z czasem staje się<br />

wyczuwalny charakterystyczny zapach<br />

węglowodorów wydzielanych w procesie<br />

termicznego rozkładu węgla. Porównując<br />

powietrze kopalniane z gazowym<br />

obrazem uzyskanym w trakcie laboratoryjnego<br />

kontrolowanego utleniania<br />

próbki węglowej w znanych warunkach<br />

(temperatura, wydatek przepływającego<br />

powietrza), w szczególności ilości powstających<br />

w kopalni węglowodorów<br />

nienasyconych i wodoru, można wysnuć<br />

wnioski na temat ilości zagrzanego<br />

węgla oraz jego temperatury [1].<br />

Przykład oceny zagrożenia pożarowego<br />

w trakcie akcji ratowniczej na podstawie<br />

ilości powstających gazów istotnych<br />

Przykładem akcji ratowniczej w której<br />

wykorzystano wyniki precyzyjnych<br />

analiz chromatograficznych do określenia<br />

stanu zagrożenia pożarowego<br />

jest akcja prowadzona w rejonie ściany<br />

przedstawionej na schemacie gdzie doszło<br />

do zapalenia i wybuchu metanu.<br />

Czujnik CO zabudowany w chodniku<br />

A (wylotowy prąd powietrza) zarejestrował<br />

gwałtowny wzrost stężenia powyżej<br />

swojego zakresu pomiarowego<br />

tj. powyżej 200 ppm. W następnych<br />

godzinach akcji czujnik CO rejestrował<br />

Zaistniałe pożary endogeniczne 18<br />

Zaistniałe pożary egzogeniczne 2<br />

Ogółem 20<br />

w tym pożary połączone z wybuchem 3<br />

Pożary ugaszone w sposób aktywny 5<br />

Pożary ugaszone w sposób pasywny 15<br />

Próby aktywnego gaszenia zakończone niepowodzeniem 2

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

Tabela 1. Wyniki analizy powietrza wylotowego ze ściany zebrane na dołowym stanowisku<br />

chromatograficznym.<br />

Czas od<br />

wybuchu<br />

gg:mm<br />

O 2<br />

[%]<br />

8<br />

CO 2<br />

[%]<br />

Skład powietrza kopalnianego<br />

CH<br />

CO [%]<br />

4<br />

H<br />

[%] 2<br />

[%]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[%]<br />

C 2<br />

H 6<br />

[%]<br />

Temp.<br />

°C<br />

10:07 19,35 0,13 0,0025 0,97 0,00 0,00 0,00 33,2<br />

13:22 19,31 0,12 0,0020 0,99 0,00 0,00 0,00 34,4<br />

16:37 19,34 0,12 0,0015 1,00 0,00 0,00 0,00 34,2<br />

19:07 19,39 0,12 0,0012 1,00 0,00 0,00 0,00 33,0<br />

22:37 19,59 0,12 0,0011 0,93 0,00 0,00 0,00 33,1<br />

25:22 19,71 0,12 0,0009 0,88 0,00 0,00 0,00 32,9<br />

28:52 19,60 0,12 0,0008 0,89 0,00 0,00 0,00 32,3<br />

32:22 19,65 0,12 0,0007 0,89 0,00 0,00 0,00 32,2<br />

Tabela 2. Wyniki otrzymane w trakcie analizy precyzyjnej powietrza wylotowego ze ściany.<br />

Czas od<br />

wybuchu<br />

gg:mm<br />

O 2<br />

[%]<br />

CO 2<br />

[%]<br />

CO<br />

[ppm]<br />

CH 4<br />

[%]<br />

H 2<br />

[ppm]<br />

C 2<br />

H 2<br />

[ppm]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[ppm]<br />

C 3<br />

H 6<br />

[ppm]<br />

N 2<br />

[%]<br />

15:52 20,11 0,12 12 0,88 5 0,073 0,299 0,055 78,89<br />

18:22 20,06 0,13 10 0,93 0 0,060 0,200 0,040 78,88<br />

27:22 20,15 0,12 8 0,85 0 0,063 0,252 0,043 78,88<br />

35:39 20,15 0,11 7 0,81 0 0,022 0,149 0,060 78,92<br />

Tabela 2A. Ilości gazów istotnych wynoszonych w prądzie wylotowym z rejonu pożaru.<br />

Czas od<br />

wybuchu<br />

gg:mm<br />

CO<br />

[dm 3 /min]<br />

H 2<br />

[dm 3 /min]<br />

C 2<br />

H 2<br />

[dm 3 /min]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[dm 3 /min]<br />

C 3<br />

H 6<br />

[dm 3 /min]<br />

15:52 8,3 4,2 0,06 0,24 0,04<br />

18:22 6,6 0,0 0,05 0,16 0,03<br />

27:22 5,0 0,0 0,05 0,21 0,03<br />

35:39 4,2 0,0 0,01 0,12 0,05<br />

* Dla wydatku powietrza około 850 m 3 /min.<br />

Tabela 3. Wyniki analiz precyzyjnych próbek pobranych z rurociągu odmetanowania.<br />

Czas od<br />

wybuchu<br />

gg:mm<br />

O 2<br />

[%]<br />

CO 2<br />

[%]<br />

CO<br />

[ppm]<br />

CH 4<br />

[%]<br />

H 2<br />

[ppm]<br />

C 2<br />

H 2<br />

[ppm]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[ppm]<br />

C 3<br />

H 6<br />

[ppm]<br />

N 2<br />

[%]<br />

6:22 14,45 2,35 312 14,23 90 0,020 1,64 1,967 68,91<br />

11:42 12,71 3,05 390 18,58 110 0,024 2,03 2,318 65,58<br />

15:22 12,26 3,21 368 19,85 127 0,033 2,71 1,40 64,66<br />

23:22 12,25 3,31 382 21,58 149 0,031 2,78 1,42 62,77<br />

29:22 12,36 3,35 385 20,13 157 0,032 2,62 1,53 64,07<br />

41:22 12,45 3,50 414 19,73 155 0,039 2,74 1,58 64,22<br />

Tabela 4. Skład gazów w procesie laboratoryjnego utleniania (zagrzewania) węgla.<br />

Temp.<br />

węgla<br />

[°C]<br />

O 2<br />

[%]<br />

CO 2<br />

[%]<br />

CO<br />

[ppm]<br />

CH 4<br />

[%]<br />

H 2<br />

[ppm]<br />

C 2<br />

H 2<br />

[ppm]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[ppm]<br />

C 3<br />

H 6<br />

[ppm]<br />

25 20,81 0,04 0 0,00 0 0,010 0,024 0,020<br />

50 20,79 0,05 2 0,00 0 0,013 0,132 0,088<br />

112 20,33 0,09 64 0,01 0 0,020 0,455 0,304<br />

150 19,35 0,16 340 0,02 19 0,068 0,85 0,87<br />

200 15,43 0,60 2454 0,02 88 0,305 10,3 7,98<br />

250 7,82 2,49 1 1422 0,02 106 0,667 74,4 54,7<br />

300 2,58 6,81 2 7098 0,03 104 0,768 167,0 105,0<br />

* w przeliczeniu masa próbki węgla 12kg, wydatek powietrza 37 m 3 /min.<br />

systematyczne zmniejszanie się stężeń<br />

tlenku węgla od 200 ppm do 26 ppm<br />

w czasie 9 godzin. Po zakończeniu<br />

akcji ratowania ludzi, akcja ratownicza<br />

była kontynuowana i polegała na zabezpieczeniu<br />

dojścia do strefy zagrożenia<br />

oraz wykonywaniu pomiarów<br />

składu powietrza kopalnianego w rejonie<br />

zagrożenia. W trakcie analizy wyników<br />

wykonanych bezpośrednio<br />

na stanowisku chromatograficznym<br />

pod ziemią stwierdzono stopniowe zanikanie<br />

produktów po wcześniejszym<br />

wybuchu (tabela nr 1).<br />

Posługując się tylko i wyłącznie tradycyjnymi<br />

wskaźnikami pożarowymi obliczonymi<br />

dla prób powietrza pobranych<br />

z linii chromatograficznych (bez analiz<br />

precyzyjnych) można było stwierdzić<br />

stan normalny, bez zagrożenia pożarowego.<br />

Jednak pobrane próbki (tabela<br />

nr 2) do precyzyjnej analizy chromatograficznej<br />

wykazywały podwyższone<br />

stężenia gazów istotnych. Nierozstrzygnięty<br />

pozostawał dylemat czy obecność<br />

podwyższonych stężeń gazów istotnych<br />

jest wynikiem wy płukiwania ze zrobów<br />

produktów wybuchu metanu czy też<br />

istnieje w zrobach (lub w płocie węglowym)<br />

ognisko pożarowe.<br />

Podczas posiedzenia zespołu doradców<br />

kierownika akcji rozpatrywano<br />

możliwość istnienia ogniska pożarowego<br />

w rejonie ściany. Aby potwierdzić<br />

lub wykluczyć taką możliwość zostały<br />

wykonane analizy precyzyjne. Próbki<br />

powietrza na potrzeby tych analiz pobrano<br />

z: wlotowego i wylotowego prądu<br />

powietrza, z rurociągu odmetanowania<br />

oraz zza tam izolujących zroby sąsiedniej<br />

ściany. W obiegowym prądzie powietrza<br />

w wyniku dużego rozrzedzenia<br />

gazów istotnych przez przepływające<br />

powietrze nie udało się jednoznacznie<br />

potwierdzić lub wykluczyć istnienia ogniska<br />

pożarowego. Próbki powietrza zza<br />

tam izolacyjnych ze względu na znaczną<br />

odległość od miejsca zapłonu i wybuchu<br />

metanu również nie pozwalały na wydanie<br />

miarodajnej opinii.<br />

Aby uniknąć negatywnego wpływu<br />

rozrzedzania gazów istotnych powietrzem<br />

zdecydowano się wykonać precyzyjne<br />

analizy chromatograficzne<br />

powietrza pobranego z rurociągu odmetanowania<br />

zabudowanego w chodniku<br />

A. Na podstawie wykonanych<br />

analiz potwierdzono obecność zagrzanego<br />

węgla w rejonie wybuchu. Skład

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

pobranych próbek powietrza (tabela<br />

nr 3) świadczył o występowaniu bardzo<br />

małej masy zagrzanego węgla<br />

o temperaturze ok. 300°C.<br />

Na podstawie oceny stanu zagrożenia<br />

pożarowego i potencjalnego zagrożenia<br />

wybuchowego Kierownik Akcji<br />

podjął decyzję o tamowaniu rejonu<br />

ściany i przystąpieniu do inertyzacji<br />

pola pożarowego.<br />

Należy zwrócić uwagę jak bardzo<br />

małe ilości gazów istotnych powstają<br />

z zagrzania do 300°C próbki węgla<br />

o masie 12 kg. Niewielkie ogniska pożarów<br />

szczelinowych zdolne zapalić metan<br />

mogą generować zbyt mało gazów istotnych,<br />

aby można stwierdzić ich obecność<br />

w opływowych prądach powietrza (gazy<br />

mogą być rozrzedzone poza zakres pomiarowy<br />

precyzyjnych analiz chromatograficznych).<br />

Z tego względu należy dążyć<br />

do pobierania próbek powietrza jak<br />

najmniej rozrzedzonych tj. ze zrobów,<br />

z rurociągów zainstalowanych w zrobach,<br />

z rurociągów odmetanowania, zza<br />

tam izolacyjnych (wylotowych).<br />

Przykład akcji ratowniczej<br />

gdzie do oceny zagrożenia pożarowego<br />

posłużono się tradycyjnymi<br />

wskaźnikami pożarowymi<br />

Przykładem akcji ratowniczej w której<br />

poprzestano na określeniu tradycyjnych<br />

wskaźników pożarowych jest akcja prowadzona<br />

po zapaleniu się metanu w rejonie<br />

skrzyżowania ściany z chodnikiem<br />

wentylacyjnym w wyniku którego zostali<br />

poszkodowani pracownicy wykonujący<br />

transport materiałów do ściany.<br />

Bezpośrednio po zdarzeniu czujniki CO<br />

zabudowane w tym chodniku wykazały<br />

wzrost koncentracji tlenku węgla powyżej<br />

200 ppm. Poszkodowani pracownicy<br />

wraz z pozostałą częścią załogi<br />

samodzielnie wycofali się poza zagrożony<br />

rejon. Rozpoczęto akcję ratowniczą<br />

polegającą na zabezpieczeniu dojść<br />

do zagrożonej strefy oraz na zabudowaniu<br />

w chodnikach przyścianowych linii<br />

chromatograficznych (wyniki przedstawione<br />

w tabeli nr 5).<br />

Od momentu rozpoczęcia akcji<br />

obserwowano systematyczny spadek<br />

Tabela 4A. Ilości poszczególnych gazów powstające w trakcie laboratoryjnego<br />

utleniania węgla pobranego z rejonu zdarzenia.<br />

Temp.<br />

węgla<br />

[°C]<br />

O 2<br />

[dm 3 /<br />

min]<br />

CO 2<br />

[dm 3 /<br />

min]<br />

Rys. 1. Schemat rejonu zdarzenia.<br />

za war tości tlenku węgla w powietrzu<br />

wylotowym ze ściany. Nie odnotowano<br />

również oznak wzrostu zagrożenia<br />

metanowego. Po analizie wyników<br />

pomiarów wykonanych bezpośrednio<br />

na stanowisku chromatograficznym<br />

9<br />

CO<br />

[dm 3 /<br />

min]<br />

CH 4<br />

[dm 3 /<br />

min]<br />

H 2<br />

[dm 3 /<br />

min]<br />

C 2<br />

H 2<br />

[dm 3 /min]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[dm 3 /min]<br />

C 3<br />

H 6<br />

[dm 3 /min]<br />

25 -0,007 0,004 0,00000 0,000 0,0000 0,0000004 0,0000011 0,0000006<br />

50 -0,015 0,007 0,00005 0,000 0,0000 0,0000005 0,0000050 0,0000033<br />

112 -0,184 0,022 0,00238 0,004 0,0000 0,0000007 0,0000166 0,0000111<br />

150 -0,546 0,048 0,01255 0,007 0,0007 0,0000025 0,0000315 0,0000321<br />

200 -1,991 0,210 0,09047 0,007 0,0033 0,0000112 0,0003799 0,0002942<br />

250 -4,796 0,907 0,42110 0,007 0,0039 0,0000246 0,0027429 0,0020168<br />

300 -6,728 2,500 0,99898 0,011 0,0038 0,0000283 0,0061565 0,0038710<br />

* w przeliczeniu masa próbki węgla 12 kg, wydatek powietrza 37 dm 3 /min.<br />

Tabela 5. Wyniki analizy powietrza wylotowego ze ściany zebrane na dołowym<br />

stanowisku chromatograficznym.<br />

Czas od<br />

Skład powietrza kopalnianego<br />

zapłonu<br />

metanu<br />

gg:mm<br />

O 2<br />

[%] CO 2<br />

[%] CO [%] CH 4<br />

[%] H 2<br />

[%] C 2<br />

H 4<br />

[%] C 2<br />

H 6<br />

[%]<br />

6:56 19,87 0,51 0,0035 0,65 0,00 0,00 0,00<br />

7:46 19,76 0,51 0,0018 0,63 0,00 0,00 0,00<br />

8:46 19,71 0,48 0,0019 0,61 0,00 0,00 0,00<br />

9:46 19,86 0,31 0,0017 0,68 0,00 0,00 0,00<br />

10:46 19,95 0,11 0,0016 0,71 0,00 0,00 0,00<br />

11:46 19,93 0,12 0,0016 0,74 0,00 0,00 0,00<br />

12:46 19,94 0,11 0,0015 0,67 0,00 0,00 0,00<br />

13:46 20,02 0,11 0,0014 0,59 0,00 0,00 0,00<br />

14:46 20,02 0,10 0,0014 0,61 0,00 0,00 0,00<br />

15:46 19,96 0,12 0,0016 0,76 0,00 0,00 0,00<br />

16:46 19,97 0,11 0,0016 0,83 0,00 0,00 0,00<br />

17:46 19,95 0,12 0,0016 0,84 0,00 0,00 0,00<br />

pod ziemią oraz stanu zagrożenia metanowego,<br />

18 h 42 min po zapłonie<br />

metanu podjęto decyzję o zakończeniu<br />

akcji ratowniczej. W rejon ściany<br />

skierowano zastęp ratowniczy do wykonywania<br />

prac profilaktycznych.

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

Po następnych 1 h 56 min doszło<br />

do ponownego zapłonu metanu w rejonie<br />

skrzyżowania ściany z chodnikiem<br />

wentylacyjnym, poczym wznowiono<br />

akcję ratowniczą w trakcie której tym<br />

razem prowadzono prace polegające<br />

na budowie tam izolacyjnych przeciwwybuchowych<br />

mających odciąć ścianę<br />

od sieci wentylacyjnej kopalni. Wyniki<br />

uzyskane na dołowym stanowisku<br />

chromatograficznym po tym zdarzeniu<br />

przedstawiono w tabeli nr 6.<br />

W trakcie budowy tam doszło do kolejnych<br />

zapłonów metanu w rejonie<br />

tamowanej ściany.<br />

Na podstawie wskazań CO-metrii<br />

automatycznej widoczna jest cykliczność<br />

zapłonów metanu w rejonie ściany.<br />

Po pierwszym zapłonie metanu dokonano<br />

oceny zagrożenia pożarowego<br />

w rejonie ściany posługując się kryteriami<br />

dopuszczalnych: stężeń gazów<br />

w wylotowym prądzie powietrza, ilości<br />

tlenku węgla CO w [l/min], wartości<br />

wskaźnika Grahama. Mimo iż wszystkie<br />

te kryteria nie były przekroczone doszło<br />

do ponownych zapłonów metanu. Opisane<br />

zdarzenie potwierdza konieczność<br />

dążenia do pobierania nie rozrzedzonych<br />

prób powietrza i wykonania dodatkowych<br />

analiz precyzyjnych (większa<br />

dokładność i oznaczenie stężeń gazów<br />

istotnych). W celu zdalnego pobrania<br />

próbek powietrza ze zrobów należy wykorzystać<br />

wszelkie dostępne rurociągi<br />

wprowadzone do zrobów. Można pobrać<br />

próby powietrza (w bezpiecznej odległości<br />

od miejsca zapłonu) z rurociągów<br />

Tabela 6. Wyniki analizy powietrza wylotowego ze ściany zebrane na dołowym<br />

stanowisku chromatograficznym po ponownym zapłonie metanu.<br />

Czas od<br />

Skład powietrza kopalnianego<br />

pierwszego<br />

zapłonu<br />

metanu O 2<br />

[%] CO 2<br />

[%] CO [%] CH 4<br />

[%] H 2<br />

[%] C 2<br />

H 4<br />

[%] C 2<br />

H 6<br />

[%]<br />

gg:mm<br />

23:46 19,95 0,11 0,0026 0,76 0,00 0,00 0,00<br />

24:46 19,90 0,12 0,0024 0,81 0,00 0,00 0,00<br />

25:46 19,91 0,11 0,0021 0,78 0,00 0,00 0,00<br />

26:46 19,93 0,12 0,0019 0,74 0,00 0,00 0,00<br />

27:46 19,91 0,12 0,0022 0,75 0,00 0,00 0,00<br />

28:46 19,91 0,11 0,0018 0,78 0,00 0,00 0,00<br />

29:46 19,93 0,11 0,0019 0,79 0,00 0,00 0,00<br />

30:46 19,93 0,11 0,0017 0,69 0,00 0,00 0,00<br />

31:46 19,91 0,12 0,0021 0,83 0,00 0,00 0,00<br />

32:46 19,92 0,12 0,0021 0,84 0,00 0,00 0,00<br />

odmetanowania czy też po zabudowie<br />

strumienic wytwarzających podciśnienie<br />

z rurociągów doprowadzających<br />

do zrobów mieszaniny popiołowo-wodne.<br />

Zastępy ratownicze (jeżeli nie ma<br />

zagrożonych pracowników) mogą zostać<br />

skierowane do miejsca gdzie nastąpił<br />

zapłon lub wybuchu metanu kiedy<br />

dokładna ocena zagrożenia pożarowego<br />

wyklucza występowanie ogniska pożarowego<br />

lub innego inicjału zapłonu.<br />

Ocena stanu pożaru na podstawie<br />

obliczonej ilości spalanego węgla<br />

i mocy pożaru<br />

Opisany przykład pozwolił zaprezentować<br />

sposób działania umożliwiający<br />

wykrycie tworzącego się<br />

ogniska pożarowego. Jednak w przypadku<br />

pożarów na dalszym etapie rozwoju,<br />

zasadnicze znaczenie zaczyna<br />

mieć monitorowanie ich dynamiki.<br />

Oceny takiej dokonuje się na podstawie<br />

obliczonej ilości spalanego<br />

węgla w jednostce czasu co pozwala<br />

wyznaczyć moc pożaru. W praktyce<br />

wykorzystano w tym celu metodę opisaną<br />

w opracowaniu [2]. Ilość węgla<br />

spalanego w jednostce czasu oblicza<br />

się na podstawie przyrostu ilości tlenku<br />

węgla, dwutlenku węgla i ubytku<br />

tlenu na drodze pożaru zakładając<br />

że ubytek tlenu na drodze pożaru wywoływany<br />

jest na skutek jego reakcji<br />

z węglem i związkami organicznymi<br />

węgla zawartymi w węglu. W rozwiniętych<br />

pożarach głównym produktem<br />

spalania węgla jest powstający<br />

tlenek i dwutlenek węgla (pozostałe<br />

produkty ze względu na niewielki procentowy<br />

udział pomijamy). Zakładając,<br />

że węgiel jest zużywany głównie<br />

w reakcjach:<br />

przy czym reakcje przedstawione<br />

w ujęciu masowym:<br />

Wykres 1. Stężenia CO w wylotowym prądzie powietrza.<br />

10

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Ilości produkowanego w pożarze<br />

tlenku i dwutlenku węgla obliczamy:<br />

Na podstawie stechiometrii reakcji<br />

można wyznaczyć masę węgla wynoszonego<br />

z pożaru w postaci tlenku<br />

i dwutlenku jako:<br />

co po podstawieniu daje:<br />

Przy znajomości udziału czystej substancji<br />

węglowej c można obliczyć rzeczywisty<br />

strumień masy węgla spalanego<br />

w ognisku pożarowym mr co daje:<br />

Znając z kolei ciepło spalania Wt<br />

węgla w ognisku pożarowym można<br />

obliczyć moc pożaru W poż.<br />

:<br />

gdzie<br />

– ilość dwutlenku węgla<br />

powstająca na drodze pożaru<br />

w jednostce czasu<br />

– ilość tlenku węgla<br />

powstająca na drodze<br />

pożaru w jednostce czasu<br />

– zawartość<br />

dwu tlenku<br />

węgla we wlo towym strumieniu<br />

powietrza do rejonu<br />

– zawartość<br />

dwutlenku węgla w wylotowym<br />

strumieniu powietrza z rejonu<br />

– zawartość<br />

tlenku węgla we wlotowym<br />

strumieniu powietrza do rejonu<br />

– zawartość<br />

tlenku węgla w wylotowym<br />

strumieniu powietrza z rejonu<br />

– wydatek powietrza<br />

przepływającego<br />

przez rejon<br />

– gęstość tlenku węgla<br />

– gęstość dwutlenku węgla<br />

– całkowity strumień<br />

spalanego węgla<br />

– ciepło spalania węgla<br />

w ognisku pożarowym<br />

– moc pożaru.<br />

Dla określenia wielkości strumienia<br />

spalanego węgla w czasie pożaru<br />

wystarczy zmierzyć: ilość powietrza<br />

w prądzie wylotowym, stężenie CO 2<br />

i CO. Pomiary stężeń gazów mogą być<br />

wykonywane za pomocą:<br />

– przyrządów przenośnych będących<br />

na wyposażeniu zastępów ratowniczych<br />

(zalety – dostępne w pierwszej<br />

fazie akcji),<br />

– analiz chromatograficznych prób<br />

powietrza pobranych z linii pomiarowych<br />

(zalety – dobra dokładność,<br />

pełny zakres pomiarowy; wady<br />

– mała częstotliwość pomiarów),<br />

– czujników systemu telemetrii zabudowanych<br />

na stacjach wylotowych<br />

(zalety – pomiary ciągłe, rejestracja<br />

dynamicznych zmian; wady – mała<br />

odporność na temperaturę, wilgotność<br />

i składniki dymów pożarowych,<br />

ograniczony zakres pomiarowy).<br />

Ilość powietrza oblicza się na podstawie<br />

pomiarów średniej prędkości<br />

powietrza i przekroju wyrobiska<br />

w miejscu pomiaru stężeń gazów. Pomiar<br />

prędkości za pomocą stacjonarnych<br />

lub przenośnych anemometrów.<br />

Przykładem akcji ratowniczej w której<br />

na bieżąco prowadzono ocenę dynamiki<br />

zaistniałego pożaru jest akcja<br />

prowadzona w rejonie ściany gdzie<br />

doszło do rozwoju pożaru endogenicznego.<br />

Pożar rozwijał się od ogniska<br />

w zrobach z ograniczonym dostępem<br />

tlenu do rozwiniętego otwartego ognia<br />

w całym przekroju wyrobiska z opływowym<br />

prądem powietrza.<br />

Zakładając że zawartości tlenku<br />

i dwutlenku węgla w prądzie wlotowym<br />

w stosunku do prądu wylotowego<br />

są pomijalne wzór przyjmuje<br />

postać:<br />

Tabela 7. Wyniki analizy powietrza wylotowego ze ściany zebrane na dołowym<br />

stanowisku chromatograficznym.<br />

Czas od<br />

rozpoczęcia<br />

akcji gg:mm<br />

O 2<br />

[%]<br />

11<br />

CO 2<br />

[%]<br />

Skład powietrza kopalnianego<br />

CH<br />

CO [%] 4<br />

H<br />

[%] 2<br />

[%]<br />

C 2<br />

H 4<br />

[%]<br />

C 2<br />

H 6<br />

[%]<br />

Temp.<br />

°C<br />

65:10 17,73 1,55 0,81 0,27 0,54 0,02 0,00 28,0<br />

71:40 13,07 4,53 1,16 0,50 1,75 0,05 0,01 26,6<br />

78:40 8,85 5,98 1,54 0,71 2,30 0,04 0,05 24,0<br />

82:40 8,03 4,95 1,18 0,59 1,63 0,02 0,04 24,1<br />

101:40 7,62 4,97 1,24 0,63 1,36 0,01 0,05 23,7<br />

140:10 6,57 4,72 0,93 0,69 0,91 0,01 0,06 23,7<br />

181:10 7,74 3,53 0,65 0,48 0,42 0,01 0,04 25,6<br />

193:40 4,63 4,35 0,80 0,64 0,52 0,01 0,06 25,2<br />

249:40 5,21 2,11 0,22 0,31 0,00 0,00 0,04 25,9<br />

351:40 1,84 1,00 0,003 0,10 0,00 0,00 0,00 25,8

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

W tabeli nr 7 przestawiono wyniki<br />

analiz wykonane na stanowisku chromatograficznym<br />

zlokalizowanym w wyrobiskach<br />

podziemnych.<br />

Na podstawie przedstawionych powyżej<br />

wyników obliczono moc generowaną<br />

przez pożar. Uzyskane wyniki<br />

przedstawiono w tabeli 8, przebieg<br />

mocy w poszczególnych dniach akcji<br />

przedstawiono na wykresie nr 2.<br />

Pożar w ciągu trzech pierwszych<br />

dni akcji wykazywał dużą dynamikę<br />

wzrostu ilości spalanego węgla<br />

w czasie. Rozwój pożaru związany<br />

był z przejściem od pożaru w zrobach<br />

o ograniczonym dostępie tlenu<br />

do otwartego ognia w opływowym<br />

prądzie powietrza. Strefa ognia kierowała<br />

się w stronę tamy wlotowej,<br />

dalszy rozwój pożaru mógł spowodować<br />

wystąpienie temperatur i zadymienia<br />

uniemożliwiającego budowę<br />

tamy wylotowej. Kierownik Akcji<br />

podjął decyzję o ograniczeniu ilości<br />

powietrza dopływającego do ogniska<br />

pożaru oraz podawaniu do zrobów<br />

azotu dwoma rurociągami z dwóch<br />

urządzeń zainstalowanych na powierzchni.<br />

Działania te spowodowały<br />

obniżenie mocy pożaru i jego stabilizację<br />

w następnych dniach akcji.<br />

Po ostatecznym zatamowaniu rejonu<br />

pożaru i uszczelnieniu tam w ciągu<br />

kilku dni proces palenia węgla został<br />

zatrzymany, rozpoczął się powolny<br />

proces wychładzania pola pożarowego.<br />

W ciągu 10 dni prowadzenia akcji<br />

pożar wygenerował bardzo duże ilości<br />

energii cieplnej w większości<br />

skumulowanej w górotworze w postaci<br />

bardzo dużej masy zagrzanego<br />

węgla. Oszacowanie ilości energii<br />

cieplnej zgromadzonej w polu pożarowym<br />

było podstawą do opracowania<br />

planu prac zmierzających do wychłodzenia<br />

zagrzanego górotworu.<br />

Intensywnie prowadzone prace wypełniania<br />

otamowanych wyrobisk<br />

mieszaninami popiołowo-wodnymi<br />

oraz inertyzacja zrobów w otoczeniu<br />

miejsca pożaru pozwoliły w ciągu<br />

roku na zawężenie i likwidację pola<br />

pożarowego.<br />

Wykres 2. Moc pożaru przedstawiona w funkcji czasu liczonego od rozpoczęcia akcji ratowniczej.<br />

Tabela 8. Wyniki obliczeń ilości CO 2<br />

, CO, spalanego węgla, mocy pożaru.<br />

Czas<br />

od rozpoczęcia<br />

akcji gg:mm<br />

Strumień<br />

powstającego<br />

CO 2<br />

[m 3 /min]<br />

Podsumowanie i wnioski.<br />

1. Prawidłowa i pełna ocena zagrożenia<br />

pożarowego w czasie akcji<br />

ratowniczej ma zasadniczy wpływ<br />

na trafność podejmowanych decyzji.<br />

Często jedynie precyzyjna analiza<br />

nierozrzedzonych próbek powietrza<br />

kopalnianego pozwala wykryć niewielkie<br />

ogniska pożarowe.<br />

2. Dokładna analiza zagrożenia pożarowego<br />

po zaistniałych zapłonach<br />

i wybuchach metanu powinna być<br />

podstawą do opracowania planu<br />

dalszych działań szczególnie w zakresie<br />

skierowania zastępów ratowniczych<br />

do strefy zagrożenia.<br />

3. Niewielkie ogniska pożarów szczelinowych<br />

zdolne zapalić metan generują<br />

zbyt mało gazów pożarowych,<br />

aby można stwierdzić ich obecność<br />

w opływowych prądach powietrza.<br />

12<br />

Strumień<br />

powstającego<br />

CO<br />

[m 3 /min]<br />

Strumień<br />

spalanej czystej<br />

substancji<br />

węglowej<br />

[kg/s]<br />

Moc pożaru<br />

[MW]<br />

65:10 12,0 6,5 0,16 5,3<br />

71:40 35,8 9,3 0,40 13,2<br />

78:40 23,7 6,2 0,26 8,7<br />

82:40 19,6 4,7 0,22 7,1<br />

101:40 19,7 5,0 0,22 7,2<br />

140:10 18,7 3,7 0,20 6,6<br />

181:10 13,9 2,6 0,15 4,8<br />

193:40 17,2 3,2 0,18 6,0<br />

249:40 8,2 0,9 0,08 2,7<br />

351:40 3,8 0,0 0,03 1,1<br />

Z tego względu należy dążyć do zdalnego<br />

pobierania próbek powietrza jak<br />

najmniej rozrzedzonych tj. ze zrobów,<br />

z rurociągów zainstalowanych w zrobach,<br />

z rurociągów odmetanowania,<br />

zza tam izolacyjnych (wylotowych),<br />

z otworów wierconych do zrobów<br />

z wyrobisk sąsiednich.<br />

4. Wylotowe prądy powietrza z rejonu<br />

pożaru należy monitorować czujnikami<br />

CO-metrii (w przypadku<br />

ich uszkodzenia zabudować nowe)<br />

gdyż pozwalają dokładnie zarejestrować<br />

dynamiczne zjawiska towarzyszące<br />

pożarom np. wypalenia<br />

metanu. Dane z czujników CO-metrii<br />

ułatwiają bieżącą ocenę stanu<br />

pożaru i wspomagają podejmowanie<br />

decyzji przez Kierownika Akcji.<br />

5. Bieżąca ocena rozwiniętych pożarów<br />

na podstawie obliczania ilości

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

spalanego węgla i szacowania mocy<br />

pożaru pozwala na określenie skuteczności<br />

podejmowanych działań<br />

ratowniczych. Może być podstawą<br />

do prognozowania parametrów pożaru<br />

w następnych godzinach akcji.<br />

6. Obliczenia ilości spalanego węgla<br />

w polu pożarowym pozwalają po<br />

zakończeniu akcji na oszacowanie<br />

czasu niezbędnego do rozproszenia<br />

ciepła powstałego podczas pożaru<br />

do bezpiecznego poziomu. Wiedza<br />

ta umożliwia podjęcie decyzji<br />

dotyczących przyszłości rejonów<br />

kopalni objętych granicami pola<br />

pożarowego.<br />

Literatura<br />

1. Branny M., Cygankiewicz J., Wacławik J.:<br />

Niektóre zagadnienia pożarów endoge-<br />

2.<br />

nicznych. Biblioteka Szkoły Eksploatacji<br />

Podziemnej, Kraków 2000 r.<br />

Madeja-Strumińska B., Strumiński A.:<br />

Strumień masy spalanego węgla jako<br />

wskaźnik zagrożenia pożarem endogenicznym<br />

pola eksploatacyjnego.<br />

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa<br />

Politechniki Wrocławskiej 1998 r.<br />

RATOWNICTWO W AUSTRALII<br />

W dniach 5-18 listopada 2010 r.<br />

delegacja CS<strong>RG</strong> S.A. w składzie:<br />

mgr inż. M. Bagiński – dyrektor<br />

techniczny CS<strong>RG</strong> S.A., mgr<br />

inż. Z. Kubica – dyrektor OS<strong>RG</strong><br />

Jaworzno, mgr inż. J. Krótki<br />

– dyrektor OS<strong>RG</strong> Wodzisław przebywała<br />

w Australii na międzynarodowych<br />

zawodach ratowniczych<br />

International Mines Rescue Competition<br />

2010, zorganizowanych<br />

przez Coal Services Pty Limited<br />

(CSPL) Australia. Celem wyjazdu<br />

było również zapoznanie się ze sposobami<br />

zwalczania zagrożenia metanowego<br />

w KWK „Metropolitan”<br />

w Helens burgh oraz z organizacją<br />

służb ratowniczych w Australii.<br />

Organizatorem międzynarodowych<br />

zawodów był Coal Services Pty Limited<br />

(CSPL) Australia. Otwarcie VII Międzynarodowych<br />

Zawodów Zastępów<br />

Ratowniczych odbyło się w sali konferencyjnej<br />

Novotel Wollongong Northbeach<br />

Hotel. Uczestniczyli w nim<br />

wszyscy uczestnicy zawodów, obserwatorzy,<br />

organizatorzy oraz przedstawiciele<br />

sponsorów. W otwarciu uczestniczył<br />

także m.in. Witosław Antczak – przedstawiciel<br />

Ambasady RP w Canberze.<br />

Uczestników zawodów przywitał Steve<br />

Tonegato – dyrektor stacji ratowniczej<br />

w Wollongong, a otwarcia dokonał Ron<br />

Land – chairman executive director.<br />

Podczas uroczystości podkreślono m.in.,<br />

że międzynarodowe zawody zastępów<br />

ratowniczych są doskonałą formą<br />

mgr inż.<br />

MIROSŁAW BAGIŃSKI<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

wymiany doświadczeń i umiejętności<br />

ratowników górniczych, służą podnoszeniu<br />

kwalifikacji oraz poznawaniu nowych<br />

technik prowadzenia akcji ratowniczych.<br />

Są również podstawową formą<br />

międzynarodowej integracji środowiska<br />

ratowniczego, co nabiera szczególnego<br />

znaczenia przy przewidywanym i możliwym<br />

do realizacji udziale służb ratownictwa<br />

różnych krajów przy likwidacji<br />

skutków katastrofy w jednym miejscu.<br />

W zawodach startowało 16 drużyn.<br />

Zastępy składające się z sześciu ratowników<br />

(łącznie z kapitanem) podzielono<br />

na dwie grupy. W pierwszym dniu zawodów<br />

jedna grupa zastępów rywalizowała<br />

w podziemnej kopalni węgla kamiennego<br />

„Appin”, a druga w stacji ratownictwa.<br />

W drugim dniu kolejność była odmienna.<br />

Zawody zorganizowano w taki<br />

sposób, aby symulowały rzeczywiste sytuacje<br />

w kopalni. Zespoły były oceniane<br />

przez sędziów na podstawie obserwacji<br />

zachowań oraz wykonania założonych<br />

zadań w określonych sytuacjach, a jednocześnie<br />

stosowania procedur i zasad<br />

z zakresu ratownictwa górniczego.<br />

Zadania do wykonania w kopalni „Appin”<br />

13<br />

Kopalnia „Appin” eksploatuje węgiel<br />

koksujący od ponad stu lat. Cześć<br />

wyrobisk po prowadzonej wcześniej<br />

eksploatacji (pokład węgla grubości<br />

1,2 m) została pozostawiona i przystosowana<br />

do prowadzenia ćwiczeń<br />

ratowników górniczych przez stację<br />

ratowniczą w Woonona. Zawody zorganizowano<br />

w rejonie, w którym wysokość<br />

wyrobisk wynosiła od 1,4 do 2,0<br />

m przy średniej szerokości 5,5 m. Scenariusz<br />

zadania w kopalni przewidywał<br />

wykonywanie różnych czynności<br />

z zakresu akcji ratowniczej. Na wykonanie<br />

tego zadania zastęp dysponował<br />

czasem dwóch godzin. Każde zadanie<br />

oceniane było oddzielnie przez inny<br />

zespół sędziowski. Przebieg wykonania<br />

zadań był następujący:<br />

− po czynnościach przygotowawczych<br />

i zapoznaniu się z zadaniem<br />

zastęp zgłaszał gotowość do akcji,<br />

− komunikując się z bazą (via tłumacz)<br />

zastęp otrzymał pierwsze zadanie<br />

polegające na wykonaniu penetracji<br />

pewnego rejonu kopalni i odnalezieniu<br />

zaginionego sztygara. Zadanie<br />

wymagało wykonywania pomiarów<br />

oraz dokumentowania na mapie stanu<br />

i wyposażenia penetrowanych<br />

wyrobisk, a także trasy penetracji.<br />

W przypadku znalezienia ofiary wypadku<br />

śmiertelnego należało zabezpieczyć<br />

miejsce, gdzie znajdowało<br />

się ciało poszkodowanego,<br />

− kolejny komunikat z bazy nakazywał<br />

zastępowi w drugim zadaniu<br />

dokonać szczegółowych pomiarów<br />

wentylacyjnych w innym rejonie<br />

kopalni (zadanie miało na celu skontrolowanie<br />

jak zastęp przestrzega<br />

zasady przemieszczania się przez<br />

tamy), a następnie, po przekazaniu

NR 1/<strong>2011</strong><br />

wyników do bazy, otrzymywał on<br />

polecenie zabudowy lekkiej tamy<br />

w wyznaczonym wyrobisku,<br />

− w następnym zadaniu, w kolejnym<br />

rejonie kopalni, zastęp miał zlokalizować<br />

dwóch poszkodowanych.<br />

Jeden miał złamaną nogę, założony<br />

aparat ucieczkowy i był nieprzytomny,<br />

drugi miał otwartą ranę<br />

jamy brzusznej i leżał na spągu.<br />

Mały przekrój wyrobiska, obudowa<br />

podporowa oraz inne elementy<br />

wyposażenia wyrobiska utrudniały<br />

dotarcie do obu poszkodowanych.<br />

Niebezpieczny strop wymagał zabudowania<br />

dodatkowego stojaka<br />

przez co udzielenie pomocy przedmedycznej<br />

było bardzo utrudnione.<br />

Obaj poszkodowani leżeli na bardzo<br />

małej przestrzeni, co dodatkowo<br />

utrudniało udzielanie im pomocy.<br />

Zadanie to oceniane było przez<br />

lekarzy specjalistów z zakresu medycyny<br />

ratunkowej. Konkurencja<br />

kończyła się położeniem poszkodowanego<br />

z otwartą raną brzucha<br />

na noszach i przetransportowaniem<br />

obu poszkodowanych do bazy.<br />

Polska delegacja jako jedyna otrzymała<br />

możliwość wstępu na teren kopalni<br />

w ostatniej fazie prowadzenia<br />

zawodów, spotkania z przedstawicielami<br />

kopalni, jak również bezpośredniej<br />

obserwacji działań prowadzonych<br />

przez drużynę ratowniczą z J<strong>RG</strong>H<br />

KGHM „Polska Miedź”.<br />

Zadania do wykonania<br />

w stacji ratownictwa<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

W stacji ratownictwa cztery z ośmiu<br />

zastępów (osiem zastępów podzielono<br />

na dwie grupy) przemieszczając się<br />

ze stanowiska na stanowisko, tzn. w tym<br />

samym czasie każdy zastęp rozwiązywał<br />

zadanie na innym stanowisku, wykonywały<br />

następujące czynności:<br />

− rozwiązywanie testu z wiedzy teoretycznej<br />

składającego się z 30<br />

pytań, na które odpowiadało sześciu<br />

członków zastępu. Odpowiedzi<br />

udzielał ratownik wskazany<br />

przez zastępowego. Każdy ratownik<br />

maksymalnie mógł odpowiadać<br />

na sześć pytań. Dodatkowo<br />

można było zdobyć punkty przez<br />

zaznaczenie przez zastępowego<br />

w arkuszu ocen czy odpowiedź była<br />

prawidłowa czy błędna. Pytania dotyczyły<br />

m.in. stopnia szkodliwości<br />

gazów na organizm ludzki, progów<br />

wybuchowości mieszanin gazów,<br />

budowy aparatu typu Dräger BG-4,<br />

sposobu udzielania pomocy przedmedycznej,<br />

zasad prowadzenia akcji<br />

przeciwpożarowej,<br />

− przeprowadzenie kontroli aparatów<br />

roboczych typu Dräger BG-4<br />

oraz znalezienie uszkodzenia i nieprawidłowości<br />

w tych aparatach.<br />

Zadanie to wykonywało dwóch<br />

ratowników (mechaników), którzy<br />

pracowali oddzielnie. Wyników tej<br />

konkurencji nie wliczano do punktacji<br />

zespołowej. Na wykonanie zadania<br />

przeznaczone było 30 minut,<br />

− wykonanie w wirtualnej rzeczywistości,<br />

na symulatorze „trzytorowym”<br />

tj. pozwalającym na równolegle<br />

wykonywanie tego samego<br />

zadania przez trzy pary ratowników,<br />

penetracji wyrobisk i dokumentowaniu<br />

napotkanych szczegółów<br />

(np. sprzęt pożarowy, urządzenia,<br />

itp.) na mapie, skontrolowaniu<br />

sprawności aparatów telefonicznych.<br />

Wirtualna rzeczywistość wyświetlana<br />

była na sferycznym ekranie, a penetracja<br />

polegała na poruszaniu się<br />

przy pomocy joysticka w wyrobiskach.<br />

W zadaniu oceniano również<br />

stopień zgodności obserwacji poszczególnych<br />

par (w Australii można<br />

dokonać podziału zastępu przy<br />

dobrej widoczności pod warunkiem<br />

zachowania przez członków zastępu<br />

kontaktu wizualnego),<br />

− wykonanie na symulatorze „sferycznym”<br />

(elemencie tzw. wirtu al nej<br />

plat formy szkoleniowej), czyli tworzącym<br />

360-stopniową przestrzeń<br />

wirtualną, penetracji wyrobisk<br />

w opar ciu o dostarczoną mapę rejonu<br />

kopalni i do kumentowaniu stanu wyrobisk,<br />

np. stan stropu oraz wyposażenia<br />

wyrobisk, pomiarów wentylacyjnych.<br />

Ponadto należało telefonicznie<br />

14<br />

ROK XVI<br />

podać wyniki pomiarów do bazy<br />

akcji. W zadaniu zawarte były elementy<br />

akcji pożarowej, w trakcie<br />

której należało kontaktując się z bazą<br />

podać co się pali (stacja transformatorowa),<br />

przystąpić do gaszenia<br />

gaśnicą czyli rzeczywiście uruchomić<br />

gaśnicę, która imitowała działanie<br />

efektem dźwiękowym (syk),<br />

dokończyć gaszenie i profilaktycznie<br />

schładzać wodą miejsce pożaru oraz<br />

pokazywać (symulować) tę czynność<br />

do czasu „zaliczenia” jej przez sędziów,<br />

że pożar jest ugaszony, a także<br />

wykonać pomiary stanu atmosfery.<br />

Wielkość symulatora umożliwiała<br />

wykonywanie prac przez cały zastęp<br />

oraz prowadzenie obserwacji tych<br />

czynności przez sędziów.<br />

− wykonanie w komorze ćwiczeń penetracji<br />

wyrobisk, pomiarów wentylacyjnych,<br />

lokalizacji zagrożeń oraz<br />

udzielenie pomocy przedmedycznej<br />

napotkanym poszkodowanym.<br />

Po zapoznaniu zastępu z zadaniem<br />

polegającym na penetracji wyrobisk<br />

w świeżym prądzie powietrza<br />

w trakcie jego wykonywania zastęp<br />

(zastęp szedł bez aparatów roboczych)<br />

był zatrzymany i informowany,<br />

że w kopalni zaistniał pożar<br />

i są prawdopodobnie poszkodowani.<br />

Zastęp natychmiast przystępował<br />

do akcji ratowniczej. W miejscu<br />

gdzie zaistniał pożar (palił się pojazd<br />

do transportu ludzi, symulowany<br />

dużym palnikiem) zastęp natrafiał<br />

na dwóch poszkodowanych (jeden<br />

z rozległymi poparzeniami, drugi<br />

z otwartym złamaniem kończyny<br />

dolnej). Pozoranci, z dużymi umiejętnościami<br />

aktorskimi, urealniali<br />

symulowaną sytuację. Istotą zadania<br />

było szybkie ugaszenie pożaru<br />

z uwagi na zagrożenie wybuchem.<br />

Część zastępu przystępowała do autentycznego<br />

gaszenia, które mogło<br />

być zrealizowane dopiero po rozciągnięciu<br />

dwóch węży zakończonych<br />

dyszami strumień/ekran. Pozostali<br />

ratownicy udzielali w tym czasie<br />

pomocy przedmedycznej dwóm poszkodowanym.<br />

Podobnie jak w ko-

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Zdj. 1. Zastęp ratowników startujący w zawodach.<br />

Zdj. 2. Zastęp ratowników gotowy do startu w zawodach.<br />

palni udzielanie pomocy przedmedycznej<br />

oceniane było przez lekarzy<br />

specjalistów z zakresu medycyny<br />

ratunkowej. Po ugaszeniu pożaru<br />

i udzieleniu poszkodowanym pomocy<br />

zastęp otrzymywał z bazy informację,<br />

że w wyniku pożaru nastąpiło<br />

silne zadymienie wyrobisk, a także<br />

o zaginięciu trzech górników. Zastęp<br />

więc musiał założyć aparaty robocze<br />

i w oparciu o dostarczone mapy<br />

rejonu w zadymieniu spenetrować<br />

wyrobiska, zlokalizować zaginionych<br />

oraz doprowadzić ich do bazy.<br />

W trakcie penetracji okazywało się,<br />

że zaginieni są ranni i przebywają<br />

w dwóch miejscach, więc należało<br />

ich przetransportować odpowiednio<br />

zabezpieczonych do świeżego prądu<br />

powietrza, a następnie do bazy.<br />

Czas przeznaczony na wykonanie<br />

wszystkich zadań w stacji ratowniczej<br />

wynosił cztery godziny. Na zadanie w komorze<br />

przeznaczono jedną godzinę. Każde<br />

z nich oceniane było przez inny zespół<br />

sędziowski. Przebieg zawodów w stacji<br />

ratowniczej mógł być obserwowany<br />

przez trzy dodatkowe osoby wchodzące<br />

w skład ekipy, a nie będące ratownikami<br />

oraz przez neutralnych obserwatorów.<br />

(Obserwatorami zawodów oprócz<br />

uczestników zawodów byli przedstawiciele<br />

m.in. Ukrainy, Polski, Wielkiej Brytanii,<br />

Kazachstanu, Wietnamu, Korei.)<br />

Podczas zawodów przeprowadzono<br />

również szereg rozmów i uzgodnień<br />

dotyczących zgłoszenia przez Polskę<br />

gotowości organizacji międzynarodowych<br />

zawodów ratowniczych w Polsce<br />

na Górnym Śląsku w 2012 roku.<br />

Podczas ostatniego podsumowującego<br />

spotkania przedstawiciele Wyższego<br />

Urzędu Górniczego i Centralnej Stacji<br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. wraz<br />

z Ronem Landem – chairman executive<br />

director i Paulem Healeyem – General<br />

Menager Mines Rescus Service and<br />

Regulation Compliance Coal Services<br />

Pty Limited ustalili, że następne VIII<br />

Międzynarodowe Zawody Ratownicze<br />

w 2012 r. odbędą się na Ukrainie, natomiast<br />

kolejne w 2014 roku w Polsce.<br />

Przy przyznaniu organizacji VIII Zawodów<br />

Ukrainie decydujące znaczenie<br />

miał fakt, że Polska była już organizatorem<br />

IV MZZR w 2004 r. w Głogowie.<br />

Przedmiotowe uzgodnienia zostały dokonane<br />

przy konsultacji z członkami<br />

Międzynarodowego Zespołu <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego IMRB poprzez Alexa<br />

Gryskę z Kanady – sekretarza IMRB.<br />

Ogłoszenie wyników oraz zakończenie<br />

zawodów odbyło się w sali<br />

konferencyjnej Novotel Wollongong<br />

Northbeach Hotel. Zwycięzców poszczególnych<br />

konkurencji zawodów<br />

ogłosił Steve Tonegato. Zwycięzcami<br />

następujących konkurencji zostali:<br />

− test teoretyczny – Fenixi (Chiny), zastęp<br />

White Eagles z Polski (KGHM<br />

„Polska Miedź” S.A.) miał również<br />

100 % trafnych odpowiedzi, ale dłuższy<br />

czas rozwiązywania testu,<br />

15<br />

− platforma wirtualna – White Eagles –<br />

(Polska – KGHM „Polska Miedź” SA),<br />

− mechanicy sprzętu – Ben Kelly –<br />

Springvale Mine (NSW Australia),<br />

− komora ćwiczeń (zastępy australijskie)<br />

– Appin Mine (NSW Australia),<br />

− komora ćwiczeń (zastępy międzynarodowe)<br />

– Ukraina,<br />

− podziemna kopalnia (zastępy australijskie)<br />

– Appin Mine (NSW Australia),<br />

− podziemna kopalnia (zastępy międzynarodowe)<br />

– Black Gold (Polska<br />

– PKW S.A.),<br />

− zwycięzca wszystkich konkurencji<br />

(zastępy międzynarodowe) – Zibo<br />

(Chiny),<br />

− zwycięzca całości – Appin Mine<br />

(NSW Australia).<br />

Zamykając zawody Ron Land gratulował<br />

zwycięzcom osiągniętych wyników,

NR 1/<strong>2011</strong><br />

a wszystkim uczestnikom zawodów<br />

i obserwatorom podziękował za udział,<br />

a także oficjalnie ogłosił, że organizatorami<br />

kolejnych zawodów w 2012<br />

r. będzie Ukraina, a w 2014 r. Polska.<br />

Na odrębnym spotkaniu przedstawicieli<br />

Wyższego Urzędu Górniczego i Centralnej<br />

Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego<br />

S.A. oraz Rona Landa i Paula Healey’a<br />

omówiono również wstępnie warunki<br />

przyjazdu konstruktorów wirtualnej<br />

platformy do Polski. Przyjazd planowany<br />

jest na lipiec <strong>2011</strong> r. <strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong><br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. wystosuje<br />

w tym zakresie stosowne zaproszenie<br />

do Rona Landa, natomiast Prezes Wyższego<br />

Urzędu Górniczego zadeklarował<br />

pomoc w zorganizowaniu w Centralnej<br />

Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A.<br />

w <strong>Bytomiu</strong> spotkania konstruktorów<br />

platformy z przedstawicielami: przedsiębiorców,<br />

ośrodków szkolenia i jednostek<br />

ratownictwa, na którym będą pokazane<br />

możliwości dydaktyczne platformy.<br />

Wizyta w Kopalni Węgla Kamiennego<br />

„Metropolitan” w Helensburgh<br />

Kopalnia istnieje od ponad 120 lat,<br />

jest jedną z najstarszych kopalń w Australii,<br />

jej roczne wydobycie wynosi ok.<br />

1,5 mln ton, w tym 68 % węgla ortokoksowego<br />

(hard coking) i 32 % węgla koksującego<br />

(semi hard coking). Eksploatacja<br />

prowadzona jest na głębokości 420<br />

– 450 m w dwóch pokładach, jednym<br />

(o nazwie „Bully”) o grubości 3,2 m<br />

i drugim o grubości 1,2 m. Pokłady<br />

te zalegają poziomo. Aktualnie roboty<br />

eksploatacyjne prowadzone są tylko<br />

w pokładzie „Bully”. Eksploatacja pokładu<br />

cieńszego aktualnie nie jest prowadzona<br />

ponieważ jest nieopłacalna.<br />

W kopalni pracuje 270 osób załogi<br />

własnej oraz 60 osób z firm zewnętrznych.<br />

Na jednej zmianie pracuje ok.<br />

sześć brygad 6-8 osobowych. Pracę<br />

brygad koordynuje jedna osoba – kierownik<br />

zmiany. Roboty w kopalni<br />

prowadzone są przez siedem dni<br />

w tygodniu. Dniówka pracownika trwa<br />

10 godzin, a w sobotę i w niedzielę<br />

12 godzin. Tygodniowy czas pracy<br />

górnika wynosi 40 godzin. Zjazd na dół<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

odbywa się klatką samoobsługową, bez<br />

udziału sygnalisty. Każdy pracownik<br />

zjeżdżający na dół po przyjściu na kopalnię<br />

pobiera dwa identyfikatory (plastikowe<br />

znaczki) z których jeden pozostawia<br />

na powierzchni na specjalnie<br />

do tego celu przygotowanej tablicy,<br />

a drugi zabiera ze sobą na dół. Roboty<br />

eksploatacyjne w kopalni prowadzone<br />

są jedną zawałową ścianą o długości<br />

ok. 158 m i wybiegu ok. 3000 m. Długość<br />

ściany wynika z konieczności<br />

ograniczania wpływów eksploatacji<br />

na powierzchnię. Przy tak ustalonej<br />

(dobranej) długości ściany deformacja<br />

powierzchni jest najmniejsza ponieważ<br />

osiadanie jest mniej dynamiczne.<br />

Dbałość o ochronę powierzchni wynika<br />

z faktu prowadzenia robót eksploatacyjnych<br />

pod zabudowaniami i pod<br />

parkiem narodowym. Każda ściana<br />

posiada trzy wyrobiska przyścianowe,<br />

jednym powietrze jest doprowadzane,<br />

a dwoma wykonanymi w odległości<br />

między sobą ok. 40 m odprowadzane.<br />

Jedno wyrobisko wentylacyjne utrzymywane<br />

jest dla następnej ściany.<br />

Przeciętnie roboty eksploatacyjne jedną<br />

ścianą prowadzone są przez około<br />

18 miesięcy. W kopalni na każdy metr<br />

postępu ściany wykonuje się 6 m wyrobisk<br />

przygotowawczych i drąży 30 m<br />

otworów drenażowych.<br />

Odstawa urobku prowadzona jest<br />

przenośnikami taśmowymi ze ściany<br />

aż na powierzchnię. Aktualnie kopalnia<br />

dysponuje jedną pochylnią łączącą dół<br />

kopalni z powierzchnią, ale w związku<br />

z planowanym podwojeniem wielkości<br />

wydobycia drążona jest druga<br />

pochylnia. Pracownicy pod ziemią<br />

przewożeni są pojazdami poruszającymi<br />

się z prędkością ok. 30 km/godz.<br />

oraz samochodami. Największym zagrożeniem<br />

występującym w kopalni<br />

jest duża gazonośność pokładu, wahająca<br />

się od 4 do 20 m 3 /tonę wydobycia,<br />

średnio 8-12 m 3 /tonę. Gaz nagromadzony<br />

w pokładzie jest mieszaniną<br />

metanu i dwutlenku węgla. Udział<br />

dwutlenku węgla w gazie wynosi około<br />

90 %. Dopuszczalne stężenie metanu<br />

w powietrzu kopalnianym wynosi 2<br />

16<br />

ROK XVI<br />

%, a CO 2<br />

– 1,25 %. W przypadku przekroczenia<br />

tych wartości następuje wycofanie<br />

załogi. Podstawowym sposobem<br />

zwalczania zagrożenia gazowego<br />

jest odgazowanie pokładu przez wykonanie<br />

w nim wachlarza otworów drenażowych<br />

o długości od 250 m do 400<br />

m. Przeciętnie na każdy metr postępu<br />

ściany wykonywane jest 30 m otworów<br />

drenażowych. Otwory wiercone<br />

są z wnęki wykonanej przy wyrobisku<br />

przyścianowym przez dwóch pracowników<br />

wiertnicą typu LMC90 produkcji<br />

firmy BOART LONGYEAR.<br />

Z jednej wnęki wykonuje się średnio<br />

13 otworów. Wiązka otworów drenażowych<br />

wykonywana jest przez<br />

około półtora miesiąca. Wiertnica<br />

posiada możliwość wykonania w ciągu<br />

godziny około 50 m otworu. Gaz<br />

z górotworu uwalnia się pod wpływem<br />

ciśnienia złożowego i ujmowany<br />

jest do kolektora, a następnie odprowadzany<br />

jest rurociągiem Ø 300 mm<br />

do wyrobisk wentylacyjnych. Skuteczność<br />

odgazowania wynosi ok. 90 %.<br />

Odgazowanie ma za zadanie obniżenie<br />

gazonośności do określonej wielkości,<br />

np. 6 m 3 /tonę. W przypadku nie osiągnięcia<br />

tego wyniku podejmowane<br />

są dodatkowe środki bezpieczeństwa.<br />

Mimo nagromadzenia w pokładzie tak<br />

dużej ilości gazu nie obserwuje się zjawisk<br />

wyrzutowych. W związku z występującym<br />

zagrożeniem gazowym<br />

w wyrobiskach wyznaczone są strefy<br />

szczególnego zagrożenia, dla których<br />

ustalane są limity zatrudnionych<br />

w nich i prowadzona jest ewidencja<br />

osób wchodzących i wychodzących<br />

ze strefy. Na wejściu do strefy umieszczone<br />

są tablice na których osoby<br />

wchodzące do niej pozostawiają swoje<br />

znaczki. W strefie, w której przebywała<br />

delegacja z Polski mogło przebywać<br />

do 20 osób. Ostatni wypadek ciężki<br />

w kopalni „Metropolitan” miał miejsce<br />

w 2004 r. W ciągu roku przeciętnie<br />

dochodzi do około 5 wypadków. Stosowany<br />

w Australii wskaźnik wypadkowości<br />

to liczba wypadków w przeliczeniu<br />

na 200 tys. roboczodniówek,<br />

wynosił 13. W zakresie środków

1300<br />

Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP)<br />

Systemu POLKO<br />

do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych<br />

Parametry techniczno-eksploatacyjne:<br />

- zasilanie sprê¿onym powietrzem 0,2 - 0,5MPa<br />

- wydajnoϾ 6,0 Mg/h<br />

- odleg³oœæ transportowa ok. 1000m<br />

- objêtoœæ podajnika komorowego 0,25 - 0,4m 3<br />

900<br />

POLKO<br />

1350<br />

Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP)<br />

Systemu POLKO<br />

posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia<br />

i certyfikaty do stosowania w podziemnych<br />

wyrobiskach górniczych<br />

Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy<br />

oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ,<br />

szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny

Reklamy i artykuy sponsorowane<br />

mog by zamieszczane doranie wg zlecenia<br />

lub systemowo w oparciu o zawart umow.<br />

1. Reklama kolorowa na wkadce lub przedostatniej stronie okadki<br />

wg projektu zleceniodawcy - (1 strona – format A-4, papier kredowy):<br />

1.200,00 PLN + 22% VAT<br />

2. Reklama kolorowa w rodku numeru kwartalnika wg projektu<br />

zleceniodawcy (1 strona – format A-4, papier offsetowy):<br />

1.000,00 PLN + 22% VAT<br />

3. Artyku reklamowy, czarno-biay, (1 strona - format A-4, papier<br />

offsetowy:<br />

1.200,00 PLN + 22% VAT<br />

4. Opracowanie projektu reklamy przez redakcj wg propozycji<br />

zleceniodawcy:<br />

400,00 PLN + 22% VAT<br />

Materiay reklamowe prosimy przesya na CD wraz ze zleceniem<br />

na reklam. Zlecenie dorane prosz wypisa w oparciu o ww. cennik<br />

i poda, w którym numerze kwartalnika ma by zamieszczony materia.<br />

W przypadku zamiaru zamieszczenia reklamy systemowo prosimy o kontakt<br />

tel. 032 3880445.<br />

Istnieje moliwo uzgodnienia wielkoci reklamy wg indywidualnych<br />

ustale (np. format A5).<br />

Redakcja Kwartalnika<br />

„Ratownictwo Górnicze”

PUMAR HYDRAULIKA Sp. z o.o.<br />

Produkujemy siłowniki hydrauliczne do pracy w obudowach zmechanizowanych,<br />

a także związane z funkcjonowaniem różnego typu urządzeń takich jak: prasy hydrauliczne,<br />

maszyny budowlane, urządzenia dźwigowe, kruszarki, nożyce itp.<br />

Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w zakresie hydrauliki siłowej jesteśmy<br />

firmą mogącą podjąć się produkcji oraz remontu szerokiej gamy siłowników,<br />

począwszy od opracowania dokumentacji technicznej, a skończywszy na ich<br />

wykonaniu oraz przeprowadzeniu stosownych badań z możliwością ich atestacji<br />

w jednostkach notyfikowanych.<br />

Prowadzimy także doradztwo w zakresie modernizacji siłowników mających na<br />

celu poprawę ich parametrów technicznych, żywotności – między innymi poprzez<br />

zastosowanie nowoczesnych materiałów, powłok ochronnych, uszczelnień itp.<br />

Mając na uwadze stale rosnące wymagania stawiane naszym produktom<br />

i usługom, prowadzimy pracę nad ciągłym ich doskonaleniem . . Od 3 lat<br />

posiadamy wdrożony i certyfikowany Systemem Zarządzenia Jakością<br />

zgodny z normą ISO 9001:2000.<br />

Świadczymy usługi w zakresie:<br />

robót górniczych dołowych<br />

wykonanie oraz przebudowa wyrobisk korytarzowych,<br />

wzmacnianie obudowy wyrobisk korytarzowych,<br />

wykonywanie pobierek spągu przy pomocy maszyn oraz ręcznie,<br />

montaż i demontaż oraz remont obudów zmechanizowanych,<br />

wymiana hydrauliki siłowej i sterowniczej w obudowach zmechanizowanych<br />

czynnych ścian,<br />

wykonywanie izolacji zrobów poprzez zabudowę tam izolacyjnych, pasów odpornościowo<br />

– izolacyjnych, metodą torkretowania oraz metodą natryskową,<br />

montaż i demontaż rurociągów wszelkiego typu,<br />

montaż i demontaż urządzeń odstawczych.<br />

obróbki metali<br />

toczenie na obrabiarkach konwencjonalnych (do średnic Ø 1 300 mm<br />

długości 5 000 mm),<br />

toczenie na obrabiarkach CNC (do średnic Ø 900 mm długości 2 750 mm),<br />

frezowanie na frezarkach konwencjonalnych do 500 kg,<br />

frezowanie na centrach obróbczych do 500 kg,<br />

szlifowanie wałków do średnic Ø 300 długości 2 500 mm,<br />

honowanie oraz wytaczanie z dogniotem,<br />

wiercenie, spawanie, napawanie, śrutowanie,<br />

cięcia w tym CNC.<br />

Dysponujemy nowoczesnym biurem konstrukcyjnym oraz wyspecjalizowanym<br />

parkiem maszynowym (ponad 100 maszyn ) w tym:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

tokarki do metalu (również CNC),<br />

frezarki do metalu (również CNC),<br />

szlifierki, wiertarki,<br />

gilotyny do blachy,<br />

spawarki (również do napawania),<br />

komory do śrutowania,<br />

biuro konstrukcyjno-technologiczne.<br />

PUMAR HYDRAULIKA Sp. z o.o.<br />

41-103 Siemianowice Śląskie,<br />

ul. Wyzwolenia 14<br />

tel.: (+48 32) 73 59 167,<br />

fax.:(+48 32) 73 59 180<br />

e-mail: hydraulika@ppupumar.pl<br />

www.ppupumar.pl

Dział Szkolenia<br />

Centralnej Stacji<br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A.<br />

oferuje szkolenia:<br />

Kurs z zakresu udzielania pierwszej pomocy (dla dozoru, ratowników, sanitariuszy)<br />

Kurs z zakresu bhp (dla kierownictwa zakładów górniczych, dozoru, pracowników pow.)<br />

Kurs dla dozoru z zakresu ochrony przeciwpożarowej podziemnych zakładów górniczych<br />

Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm 3<br />

Kurs dla osób zatrudnionych przy obsłudze lamp górniczych<br />

Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego<br />

Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej<br />

Kurs obsługi chromatografu gazowego<br />

Kurs dla laborantów kopalninych laboratoriów w zakresie analizy gazów<br />

Kurs dla kierowników kopalninych laboratoriów chemicznych<br />

Kurs z zakresu konserwacji sprzętu ochrony układu oddechowego<br />

Kurs dla kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac<br />

z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu<br />

Kursy prowadzone są przez wysokiej klasy specjalistów w formie warsztatów z wykorzystaniem<br />

technik interaktywnych.<br />

Są to jedno lub kilkudniowe szkolenia, na które może zapisać się każdy chętny.<br />

Program szkolenia zapewnia zdobycie kompleksowej wiedzy w danym temacie oraz przygotowanie<br />

do praktycznego jej wykorzystania w codziennej pracy zawodowej.<br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A.<br />

Dział <strong>Ratownictwa</strong> ds. Szkolenia<br />

41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25<br />

tel. 32 3880419; 32 3880453<br />

fax: 32 2822681<br />

e-mail: info@csrg.bytom.pl<br />

Dział Szkolenia Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

posiada<br />

Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Zdj. 3. <strong>Stacja</strong> ratownicza.<br />

ochrony indywidualnej każdy pracownik<br />

zjeżdżający na dół wyposażony<br />

jest w aparat izolujący z tlenem<br />

chemicznie związanym typu SCSR<br />

produkcji CSE z USA (w Australii<br />

stosuje się kilka typów aparatów izolujących<br />

różnych producentów). Czas<br />

ochronny aparatu wynosi 40 minut,<br />

a masa 2,6 kg. Aparaty eksploatowane<br />

są przez okres do 10 lat, najstarszy pochodził<br />

z 2002 r. Aparaty ucieczkowe<br />

raz na kwartał szczegółowo kontrolowane<br />

są przez jednostkę certyfikującą<br />

(firma zewnętrzna) posiadającą specjalny<br />

certyfikat. Typowe uszkodzenia<br />

aparatów to uszkodzenia obudowy.<br />

W ciągu ostatnich 15 lat w kopalni<br />

nie zaszła potrzeba użycia aparatu<br />

ucieczkowego. W jednym z aparatów<br />

treningowych użytym do instruktażu<br />

po jego otwarciu stwierdzono, że wąż<br />

jest sklejony, ale po kilku szarpnięciach<br />

odzyskał prawidłowy kształt<br />

i mógł spełniać swoje zadanie. Osoba<br />

prowadząca szkolenie stwierdziła,<br />

że jest to dopuszczalne. Uruchomienie<br />

aparatu następuje po wyciągnięciu<br />

zawleczki (w aparatach stosowanych<br />

w Polsce standardowo aparat uruchamiany<br />

jest automatycznie po otwarciu<br />

pokrywy i jej odrzuceniu). Do noszenia<br />

aparatów i lamp pracownicy wyposażeni<br />

są w specjalny pas, dzięki<br />

czemu aparat zawsze posiadają<br />

przy sobie. W przypadkach długich<br />

dróg ucieczkowych, w których czas<br />

wycofania przekracza nominalny czas<br />

ochronnego działania aparatu ucieczkowego<br />

budowane są stacje wymiany<br />

aparatów wyposażone w powietrzne<br />

aparaty butlowe wyposażone w jedną<br />

9-litrową butlę kompozytową napełnianą<br />

do ok.320 bar. Ponadto w wyrobiskach<br />

na drogach ucieczkowych<br />

w odstępach co około 1200 m budowane<br />

są punkty doładowania aparatów<br />

rezerwowych, na których można uzupełnić<br />

powietrze w butli.<br />

Każdy pracownik zjeżdżający na dół<br />

wyposażany jest w okulary. W ścianach<br />

stosowanie okularów jest obligatoryjne,<br />

na pozostałych stanowiskach pracy<br />

decyzja o potrzebie stosowania okularów<br />

należy do pracownika. W czasie<br />

pobytu na dole kopalni pracownicy<br />

stosowali okulary ochronne. Ubrania<br />

pracowników wyposażone są w naszyte<br />

pasy odblaskowe. Stosowane przez<br />

pracowników buty posiadały nad stopą<br />

wyprofilowane „poduszki” i noski<br />

chroniące stopy przed urazami od spadających<br />

skał lub elementów maszyn<br />

i urządzeń. Obligatoryjnie, z mocy prawa<br />

5 % członków załogi zatrudnionej<br />

w kopalni jest ratownikami górniczymi<br />

zatrudnionymi w macierzystym zakładzie<br />

górniczym. Kopalnia nie posiada<br />

sprzętu ratowniczego. W czasie akcji<br />

ratownicy są mobilizowani, a ze stacji<br />

ratowniczej przywożony jest sprzęt<br />

niezbędny do prowadzenia akcji.<br />

Służby ratownictwa górniczego<br />

w Nowej Południowej Walii<br />

Ratownictwo górnicze w stanie Nowa<br />

Południowa Walia (Mines Rescue Service<br />

– NSW) istnieje prawie 90 lat.<br />

Mines Rescue Service – NSW – to cztery<br />

stacje ratownictwa górniczego w:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Newcastle,<br />

Woonona,<br />

Lithgow,<br />

Singletown.<br />

W Australii w każdym stanie obowiązuje<br />

inne prawo dotyczące bezpieczeństwa<br />

pracy, w tym nadzoru nad<br />

zakładami górniczymi. Aktualnie prowadzone<br />

są prace mające na celu ujednolicenie<br />

przepisów dla całej Australii.<br />

17<br />

W stanie NSW roboty eksploatacyjne<br />

prowadzone są w:<br />

− 85 kopalniach węgla kamiennego,<br />

− 15 kopalniach (większych, głównych)<br />

rud metali,<br />

− setkach kopalń odkrywkowych<br />

(kamieniołomy),<br />

− tysiącach kopalń kamieni szlachetnych,<br />

głównie opali.<br />

<strong>Stacja</strong> w Woonona (Wollongong) zabezpiecza<br />

9 kopalń węgla kamiennego,<br />

zatrudniających łącznie ok. 3 tysięcy<br />

pracowników. W każdej kopalni 5 %<br />

z zatrudnionych pracowników jest przeszkolonych<br />

w zakresie ratownictwa<br />

górniczego i stanowi zabezpieczenie<br />

ratownicze danej kopalni. Pomiędzy<br />

kopalniami funkcjonuje plan wzajemnej<br />

pomocy kopalń na bazie którego w przypadku<br />

poważnej akcji ratowniczej wymagającej<br />

zatrudniania dużej ilości ratowników<br />

przewidziana jest pomoc.<br />

<strong>Stacja</strong> ratownicza oprócz zabezpieczenia<br />

sprzętowego prowadzi szkolenia<br />

i ćwiczenia z zakresu obsługi sprzętu<br />

oraz w sposób ciągły prowadzi dyżur<br />

dwóch pracowników funkcyjnych.<br />

W przypadku zgłoszenia zdarzenia<br />

w kopalni jedna osoba udaje się do kopalni<br />

do wspomagania koncepcyjnego<br />

i decyzyjnego osoby kierującej akcją ratowniczą<br />

natomiast druga osoba wyjeżdża<br />

ze stacji wozem bojowym ze sprzętem<br />

ratowniczym do kopalni, sprzęt<br />

ratowniczy posiada tylko stacja. Równocześnie<br />

mobilizowani są przeszkoleni

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

ratownicy. Aby zostać ratownikiem należy<br />

skończyć 10-dniowy kurs i w ciągu<br />

roku odbyć 6 ćwiczeń ratowniczych.<br />

<strong>Stacja</strong> ratownicza prowadzi m.in.<br />

szkolenia:<br />

− ratownicze podstawowe oraz szkolenia<br />

okresowe,<br />

− specjalistyczne w zakresie prawidłowej<br />

obsługi sprzętu ratowniczego<br />

stanowiącego jej wyposażenie,<br />

− w zakresie bezpieczeństwa i higieny<br />

pracy w zakładach górniczych,<br />

− podstawowe i okresowe szkolenia<br />

dla górników itp.<br />

Szkolenia prowadzone są w grupach<br />

do 12 osób w zakresie teoretycznym<br />

i praktycznym, w nowocześnie zaprojektowanych<br />

i urządzonych pomieszczeniach,<br />

z wykorzystaniem standardowych<br />

środków audiowizualnych, ratowniczego<br />

wyposażenia szkoleniowego.<br />

Jako zasadniczy element szkoleń<br />

teoretycznych wykorzystywana<br />

jest również tzw. platforma wirtualna<br />

tj. komputerowa symulacja środowiska<br />

podziemnych wyrobisk kopalń,<br />

realizowana z wykorzystaniem nowoczesnych<br />

systemów projekcyjnych,<br />

w przygotowanych specjalnie do tego<br />

pomieszczeniach.<br />

Kolejnym zasadniczym elementem<br />

szkolenia jest część praktyczna prowadzona<br />

w specjalnie do tego przygotowanych<br />

wyrobiskach szkoleniowych<br />

symulujących podziemne wyrobiska<br />

kopalń. Wyrobiska są monitorowane<br />

kamerami. Kontrolowane są również<br />

parametry atmosfery, a wyniki prezentowane<br />

na pulpicie dyspozytorskim. Założeniem<br />

podstawowym jest bezpieczne<br />

prowadzenie szkoleń, w związku z tym<br />

nawet ćwiczenia prowadzone z wykorzystaniem<br />

izolującego sprzętu ochrony<br />

układu oddechowego prowadzone<br />

są w atmosferze zdatnej do oddychania.<br />

Symulowane zadymienie nie oddziałuje<br />

negatywnie na ćwiczących. W przypadku<br />

zasymulowania pożaru przez zapalanie<br />

metanu układ monitoringu gazowego<br />

połączonego z systemem wentylacji<br />

awaryjnej zapewniają bezpieczną ewakuację<br />

ćwiczących. W wyrobiskach<br />

szkoleniowych znajdują się standardowe<br />

elementy wyposażenia<br />

podziemnych<br />

wyrobisk, w tym sekcje<br />

ścianowej obudowy zmechanizowanej,<br />

fragment<br />

przenośnika taśmowego,<br />

elementy infrastruktury<br />

wentylacyjnej kopalń oraz<br />

systemów bezpieczeństwa<br />

m.in. stacje wymiany<br />

aparatów, miejsca gdzie<br />

można doładować aparaty<br />

rezerwowe.<br />

Raz w roku w Australii<br />

odbywają się krajowe zawody<br />

ratownicze, w których<br />

uczestniczą drużyny<br />

australijskich stacji<br />

ratowniczych. Zawody<br />

odbywają się m.in. w wyrobiskach<br />

szkoleniowych<br />

w kopalni „Appin” oraz<br />

w platformach wirtualnych.<br />

<strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Woonona<br />

utrzymuje sprzęt ratowniczy<br />

do różnego typu akcji<br />

ratowniczych, w tym<br />

szczególnie do akcji pożarowych<br />

i zawałowych.<br />

W zakresie zasadniczego<br />

wyposażenia ratowniczego<br />

stacja posiada m.in.:<br />

• sprzęt ochrony układu<br />

oddechowego:<br />

– aparaty regeneracyjne<br />

typu BG-4 z tlenem<br />

sprężonym w butli,<br />

– aparaty powietrzne<br />

butlowe typu PSS<br />

z jedną butlą pojemności<br />

9 dm 3 /30MPa,<br />

– aparaty ucieczkowe<br />

CSE-SCSR z tlenem<br />

chemicznie związanym<br />

o 40 min. czasie<br />

ochronnego działania,<br />

– mars resuscytator –<br />

do ewakuacji poszkodowanych,<br />

• podręczne przyrządy<br />

pomiarowe Xam-5000<br />

i 7000,<br />

18<br />

Zdj. 4. Sala szkoleniowa.<br />

Zdj. 5. W czasie szkolenia.<br />

Zdj. 6. Pomieszczenie do prezentacji wirtualnych.<br />

Zdj. 7. Platforma wirtualna.<br />

Zdj. 8. Ćwiczenia ratownicze na platformie wirtualnej.

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

• nahełmne lampy górnicze firmy<br />

Austdac Pty Ltd,<br />

• łączność ratowniczą quasi przewodową<br />

firmy Kanematsu-Gosho (Australia)<br />

lub przewodową M-Com.<br />

Sprzęt ten jest ulokowany w wozach<br />

bojowych przystosowanych do jego<br />

transportu. Wozy te nie są przystosowane<br />

do transportu ratowników.<br />

Po zakończeniu ćwiczeń lub akcji ratowniczej<br />

wykorzystany podczas nich<br />

sprzęt ratowniczy przywracany jest<br />

do pierwotnej sprawności technicznej<br />

w salach technicznych (odpowiednik<br />

sal aparatowych w polskich jednostkach)<br />

i lokowany powrotnie w wozach<br />

bojowych oraz przygotowanych do tego<br />

miejscach na terenie stacji. Wyposaże-<br />

nie pomiarowe okresowo<br />

jest sprawdzane, jak również<br />

naprawiane w Coal<br />

Mines Technical Services.<br />

W kopalniach utrzymywane<br />

są punkty ratownictwa,<br />

które jednakże<br />

są raczej punktami pierwszej<br />

pomocy niż punktem<br />

ratownictwa w odniesieniu<br />

do polskich wymagań.<br />

Wyposażeniem<br />

tych punktów są przede<br />

wszystkim elementy wykorzystywane<br />

w pomocy<br />

przedmedycznej.<br />

Ratownictwo górnicze<br />

jest jednym z elementów<br />

Zdj. 12. Wozy bojowe ze sprzętem.<br />

Zdj. 13. Wnętrze wozu bojowego.<br />

Zdj. 9. Schemat wyrobisk szkoleniowych.<br />

Zdj. 14. Sala techniczna (aparatowa) – widok ogólny.<br />

Zdj. 10. Wyrobisko szkoleniowe.<br />

Zdj. 15. Sala techniczna – stanowisko pracy.<br />

Zdj. 11. Garaż wozów bojowych.<br />

19<br />

Zdj. 16. Sala techniczna – stanowiska pracy.

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

Zdj. 17. Kopalniany punkt ratownictwa.<br />

Zdj. 18. Kopalniany punkt pierwszej pomocy pomocy.<br />

zakresu działalności Coal Services<br />

Pty Limited (CSPL). Pełny zakres<br />

jest znacznie szerszy i obejmuje<br />

również usługi w następujących<br />

zakresach:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

zdrowie zawodowe i usługi medyczne,<br />

leczenie i rehabilitacja urazów,<br />

fizjologia wysiłku fizycznego,<br />

rehabilitacja zawodowa w miejscu<br />

pracy,<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

terapia zajęciowa,<br />

problemy: narkotyki, alkohol,<br />

szkolenia pracownicze i edukacja,<br />

fizjoterapia – dla prywatnych osób.<br />

Zdjęcia: autor artykułu.<br />

100 lat po Courrieres<br />

WYBUCHY METANU I PYŁU DZISIAJ<br />

Autor przedstawia przykłady zaistniałych<br />

od 2006 roku, 100 lat po<br />

katastrofie w Courrieres, wybuchów<br />

metanu i pyłu węglowego w górnictwie<br />

światowym. Bardziej szczegółowo zaprezentowane<br />

jest zdarzenie w kopalni<br />

Pike River w Nowej Zelandii.<br />

W drugiej części przedstawiona jest<br />

norma europejska wyrażająca rozpowszechnione<br />

w świecie poglądy na ryzyko<br />

wybuchu w kopalni.<br />

Prof. dr hab.<br />

KAZIMIERZ LEBECKI<br />

Główny Instytut Górnictwa, Katowice<br />

20 marca 1906 roku we francuskiej<br />

kopalni Courrieres doszło do jednej<br />

z największych katastrof w górnictwie<br />

światowym. W wybuchu pyłu węglowego<br />

zginęło 1099 górników. Katastrofa<br />

ta zmieniła poglądy na zjawisko<br />

wybuchu pyłu węglowego. Zaprzeczyła<br />

poglądowi, że wybuch pyłu węglowego<br />

jest możliwy, ale tylko zainicjowany<br />

pierwotnym wybuchem metanu.<br />

Kopania Courrieres była niemetanowa.<br />

Pokazała też, że dla dalszego istnienia<br />

podziemnego górnictwa węgla<br />

niezbędnym jest rozpoznanie zjawiska<br />

wybuchu i opracowanie skutecznych<br />

środków zapobiegania i ograniczania<br />

zasięgu. Kilka lat po wybuchu powstały<br />

pierwsze stacje badawcze wykonujące<br />

powyższe zadania. Jedna z nich<br />

przetrwała do dnia dzisiejszego, znaj-<br />

Zdj.1. Napis nad wejściem do kopalni doświadczalnej Bruceton Experimental Mine z datą 1910.<br />

20

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

duje się w Pittsburgh-Bruceton (USA),<br />

nie służy już do badań zjawisk wybuchowych,<br />

jest miejscem doświadczeń<br />

wentylacyjnych.<br />

Co się zmieniło w zagrożeniu wybuchem<br />

metanu i pyłu węglowego<br />

w ciągu 100 lat? Zmieniło się bardzo<br />

wiele. Zjawisko powstawania i przenoszenia<br />

wybuchu zostało wszechstronne<br />

zbadane, opracowano środki<br />

zapobiegania inicjowaniu wybuchu<br />

i jego przenoszeniu, opracowano<br />

drobiazgowe przepisy. Ale wybuchy<br />

metanu i pyłu węglowego nie znikły.<br />

Wprawdzie 100 lat po Courrieres<br />

niewyobrażalną jest taka skala katastrofy<br />

i taka ilość ofiar śmiertelnych,<br />

ale zagrożenie uaktywnia się w kopalniach<br />

polskich i w świecie. W polskim<br />

górnictwie w latach 2006-2009<br />

zdarzyły się cztery wybuchy metanu<br />

i pyłu węglowego, w których zginęło<br />

łącznie 51 górników. Wybuchy miały<br />

miejsce w kopalniach:<br />

− „Halemba”, 21.11.2006 r.<br />

– 23 ofiary śmiertelne,<br />

− „Mysłowice-Wesoła”, 13.01<br />

2008 r. – 2 ofiary śmiertelne,<br />

− „Borynia”, 4.06.2008 r. – 6 ofiar<br />

śmiertelnych,<br />

− „Wujek-Śląsk”, 18.09. 2009 r.<br />

– 20 ofiar śmiertelnych.<br />

W każdym z tych zdarzeń przyczyną<br />

wybuchu pyłu węglowego był pierwotny<br />

wybuch metanu, w przypadku<br />

KWK „Mysłowice-Wesoła” inicjał<br />

pochodził od pożaru endogenicznego.<br />

W roku 2010 nie było wybuchu metanu<br />

i/lub pyłu węglowego w górnictwie<br />

polskim, natomiast zaszło pięć wybuchów<br />

w górnictwie światowym, w których<br />

zginęło 218 górników. Zaszły one<br />

w kopalniach:<br />

• „Upper Big Branch” (USA-WV),<br />

5.04.2010 r. – 29 ofiar śmiertelnych,<br />

• „Rasspadskaya” (Federacja<br />

Rosyjska, Syberia), 8.05.2010 r.<br />

– 66 ofiar śmiertelnych,<br />

• „San Fernando” (Kolumbia),<br />

18.06.2010 r. – 47 ofiar śmiertelnych,<br />

• „Xingdang” (Chiny), 23.06.2010 r.<br />

– 47 ofiar śmiertelnych,<br />

• „Pike River” (Nowa Zelandia), i stałym (pył węglowy). Również<br />

19.11.2010 r. – 29 ofiar śmiertelnych.<br />

Ten ostatni jest warty bardziej szczegółowego<br />

kalendarium zdarzeń w pierwszych<br />

dniach.<br />

Wybuch zachodzi w piątek 19 listopada<br />

2010 r. o godz.16.30 czasu<br />

specyfika kopalni sprawia, że wybuchy<br />

są bardziej prawdopodobne<br />

niż w innych gałęziach przemysłu.<br />

Wyjaśnia to prosty model odnoszący<br />

się do wszystkich zjawisk wybuchowego<br />

spalania, nie tylko w kopalni.<br />

lokalnego, na początku weekendu. Zaistnienie wybuchu wymaga równoczesnego<br />

Na zmianie pracowało 31 górników,<br />

wystąpienia pięciu<br />

dwóch wyszło z kopalni (nie ma tam<br />

szybu pionowego tylko dowierzchnia),<br />

czynników tworzących tak zwany<br />

pięciokąt wybuchowości.<br />

nie byli w stanie powiedzieć co się<br />

stało, mówili tylko, że wentylacja przestała<br />

działać. W kopalni zostało 29 górników,<br />

o ich losach nic nie wiadomo.<br />

Nie podejmuje się akcji ratowniczej<br />

z obawy o życie ratowników. Są dane<br />

o wysokim poziomie stężeń metanu<br />

utrzymującym się cały weekend.<br />

Celem dostarczenia powietrza i nawiązania<br />

Rys. 1. Pięciokąt wybuchowości.<br />

łączności wierci się z powierzch-<br />

ni otwory o średnicy 15 cm, wykonano<br />

100 m z potrzebnych 162 m.<br />

23 listopada – drugi otwór osiąga długość<br />

142 m, stężenie gazów wciąż<br />

bardzo wysokie,<br />

24 listopada – używa się robotów dla<br />

dotarcia do górników,<br />

25 listopada – drugi wybuch i utrata<br />

nadziei na uratowanie górników,<br />

26 listopada – z Australii sprowadza<br />

się GAG (ten nasz, polski) w celu<br />

inertyzacji atmosfery kopalnianej.<br />

Premier Nowej Zelandii John Key<br />

zapowiada powołanie Komisji Królewskiej<br />

do zbadania przyczyn katastrofy.<br />

Trwa inertyzacja atmosfery,<br />

28 listopada, niedziela – trzeci wybuch,<br />

29 listopada – czwarty wybuch, dalsza<br />

Dla zaistnienia wybuchu wszystkie<br />

elementy w wierzchołkach pięciokąta<br />

muszą występować równocześnie.<br />

Brak jednego z nich lub przerwanie<br />

jednego z „boków”, czyli brak koincydencji<br />

czasowej powoduje, że zjawisko<br />

wybuchu nie zajdzie. Dla kopalni<br />

węgla kamiennego model ten<br />

mówi, że:<br />

– paliwo (węgiel) istnieje z natury<br />

rzeczy; w wybuchu bierze udział<br />

metan lub węgiel w postaci rozpylonej,<br />

– utleniaczem jest powietrze atmosferyczne,<br />

– źródła zapłonu istnieją z racji stosowanej<br />

technologii eksploatacji<br />

(np. urządzenia elektryczne),<br />

inertyzacja.<br />

– przestrzeń podziemnych wyrobisk<br />

Przypuszcza się, że w kopalni jest pożar<br />

i stałe wydzielanie metanu. Akcja<br />

trwa, komisja jeszcze nie jest skompletowana,<br />

wizja lokalna nie jest możliwa.<br />

górniczych jest przestrzenią<br />

zamkniętą, w której powstająca<br />

nadwyżka ciśnienia może narastać<br />

nie rozładowując się jak w otwartej<br />

Powyższe przykłady pokazują,<br />

przestrzeni – nie ma zagrożenia<br />

że wybuchów metanu i pyłu nie można<br />

całkowicie wyeliminować. Przyczyny<br />

tego stanu rzeczy wynikają<br />

z natury kopalni. W żadnym innym<br />

przemyśle pracownik nie przebywa<br />

w ciągłym bezpośrednim kontakcie<br />

z paliwem, górnik – tak – i to z dwoma<br />

rodzajami paliw: gazowym (metan)<br />

wybuchem pyłu w odkrywkach,<br />

– wymieszanie paliwa, czyli utworzenie<br />

obłoku palnego pyłu w powietrzu<br />

następuje w szybkiej sekwencji<br />

z działaniem źródła zapłonu.<br />

W stanie normalnym nie unoszą się<br />

w powietrzu kopalnianym obłoki<br />

pyłu o stężeniach wybuchowych.<br />

21

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Nie byłoby w takich warunkach<br />

możliwości przebywania ludzi.<br />

Powyższe czynniki rzutują na ryzyko<br />

wybuchu pyłu węglowego w podziemnym<br />

wyrobisku górniczym. Ryzyko<br />

zaistnienia wybuchu pyłu<br />

w konkretnym wyrobisku oraz jego<br />

przebieg zależą od:<br />

– ilości pyłu węglowego nagromadzonego<br />

w wyrobisku,<br />

– rozdrobnienia pyłu,<br />

– osiadania nowych warstw pyłu<br />

na powierzchniach wyrobiska,<br />

– zawartości części lotnych w pyle,<br />

– stanu zabezpieczenia pyłu.<br />

Nowoczesne podejście do zagadnienia<br />

wybuchu metanu i pyłu w kopalniach<br />

podziemnych prezentuje norma<br />

europejska EN 1127-2. Europejski<br />

Komitet Normalizacyjny ustanowił<br />

w kwietniu 2002 roku normę EN<br />

1127–2 „Atmosfery wybuchowe.<br />

Zapobieganie wybuchom i ochrona<br />

przed wybuchem. Pojęcia podstawowe<br />

i metodologia dla górnictwa”.<br />

Norma ta jest drugą częścią normy<br />

EN 1127-1 „Atmosfery wybuchowe.<br />

Zapobieganie wybuchom i ochrona<br />

przed wybuchem. Pojęcia podstawowe<br />

i metodologia” ustanowionej jako<br />

PN w 2001 roku. Obydwie te normy<br />

są zharmonizowane z Dyrektywami:<br />

– 98/37/UE Bezpieczeństwo maszyn,<br />

– 94/9/UE Sprzęt i systemy zabezpieczające<br />

przeznaczone do użytku<br />

w atmosferach potencjalnie wybuchowych<br />

(Dyrektywa ATEX).<br />

Tym samym obie części normy<br />

weszły do prawa polskiego. Wymagania<br />

normy PN-EN 1127-1<br />

są zawarte w Rozporządzeniu Ministra<br />

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej<br />

z dnia 29 maja 2003 r.(zmiany<br />

w 2006 r.) w sprawie minimalnych<br />

wymagań dotyczących bezpieczeństwa<br />

i higieny pracy pracowników<br />

zatrudnionych na stanowiskach pracy,<br />

na których może wystąpić atmosfera<br />

wybuchowa. Weszło ono w życie<br />

z dniem 30 czerwca 2003 r. Z kolei<br />

postanowienia Dyrektywy ATEX<br />

są wprowadzone do stosowania Rozporządzeniem<br />

Ministra Gospodarki<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28<br />

lipca 2003 r. w sprawie zasadniczych<br />

wymagań dla urządzeń i systemów<br />

ochronnych w przestrzeniach zagrożonych<br />

wybuchem. To Rozporządzenie<br />

weszło w życie z dniem uzyskania<br />

przez Rzeczpospolitą Polską<br />

członkostwa w Unii Europejskiej.<br />

Normy Europejskie różnią się znacznie<br />

od polskich dokumentów normalizacyjnych<br />

stawiających w sposób<br />

lakoniczny wymagania techniczne.<br />

Normy EN są najczęściej poradnikami,<br />

w których wymagania techniczne<br />

są ujęte w licznych komentarzach<br />

i wyjaśnieniach. Norma EN 1127-<br />

2 akcentuje kilka pojęć dotychczas<br />

wcale, słabo lub w innym rozumieniu<br />

funkcjonujących w górnictwie. Poniżej<br />

ich definicje:<br />

– atmosfera wybuchowa: mieszanina<br />

substancji palnych w postaci<br />

gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem<br />

w warunkach atmosferycznych,<br />

w której po zapaleniu<br />

spalanie rozprzestrzenia się na całą<br />

nie spaloną mieszaninę. W polskiej<br />

terminologii przyjmuje się „przestrzeń<br />

zagrożoną wybuchem”.<br />

– mieszanina hybrydowa: mieszanina<br />

substancji palnych z powietrzem,<br />

w różnych stanach skupienia. Przykładami<br />

mieszanin hybrydowych<br />

są mieszaniny metanu, pyłu węglowego<br />

i powietrza lub mieszaniny<br />

pary benzyny i kropelek benzyny<br />

z powietrzem.<br />

– atmosfera potencjalnie wybuchowa:<br />

atmosfera, która zależnie<br />

od warunków lokalnych i ruchowych<br />

może stać się wybuchowa.<br />

– system ochronny: za „systemy<br />

ochronne” uznaje się wszystkie części<br />

i podzespoły inne niż wyżej zdefiniowane,<br />

których zadaniem jest natychmiastowe<br />

powstrzymanie powstającego<br />

wybuchu i/lub ograniczenie<br />

skutecznego zasięgu płomienia i ciśnienia<br />

wybuchu. Systemy ochronne<br />

mogą być zintegrowane z urządzeniem<br />

lub wprowadzane na rynek<br />

oddzielnie, do zastosowania ich jako<br />

systemy samodzielne.<br />

22<br />

ROK XVI<br />

Pojęcie atmosfery wybuchowej,<br />

podstawowe w normalizacji europejskiej<br />

w dziedzinie bezpieczeństwa<br />

przeciwwybuchowego, nie było stosowane<br />

w polskim słownictwie technicznym.<br />

Poniżej przytoczone są najważniejsze<br />

postanowienia normy znacznie<br />

różniące się od naszych dotychczasowych<br />

przepisów.<br />

Zagrożenia wybuchem klasyfikuje<br />

się następująco:<br />

Stan zagrożenia 1 (atmosfera wybuchowa):<br />

dół kopalni i związane<br />

z nim instalacje na powierzchni są zagrożone<br />

przez metan i /lub pył palny.<br />

Chodzi tu o wyrobiska, w których stężenie<br />

metanu mieści się w granicach<br />

wybuchowości w wyniku na przykład<br />

awarii wentylatora, nagłego wydzielenia<br />

się dużych ilości metanu (wyrzut)<br />

lub zwiększenia jego emisji (z<br />

powodu spadku ciśnienia atmosferycznego<br />

lub intensywniejszego urabiania).<br />

Stan zagrożenia 2 (atmosfera potencjalnie<br />

wybuchowa): istnieje<br />

praw do podobieństwo, że dół kopalni<br />

i związane z nim instalacje na powierzchni<br />

są zagrożone przez metan<br />

i /lub pył palny. Chodzi tu o wyrobiska,<br />

w których stężenie metanu w powietrzu<br />

wentylacyjnym i w instalacji<br />

odmetanowania znajduje się poza granicami<br />

wybuchowości.<br />

Dyrektywa 94/9/EC określa kategorie<br />

sprzętu odzwierciedlające wymagania<br />

dla różnych warunków zagrożenia<br />

atmosferą wybuchową. Kryteria<br />

podziału na kategorie są następujące:<br />

Kategoria M1 obejmuje urządzenia<br />

zaprojektowane i w razie potrzeby<br />

wyposażone w specjalne dodatkowe<br />

środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego<br />

tak, aby mogły funkcjonować<br />

zgodnie z parametrami ruchowymi<br />

ustalonymi przez producenta<br />

oraz zapewniając bardzo wysoki poziom<br />

zabezpieczenia. Urządzenia tej<br />

kategorii są przeznaczone do pracy<br />

w podziemiach kopalń i w częściach<br />

ich instalacji powierzchniowych,<br />

w których jest prawdopodobne wystąpienie<br />

zagrożenia wybuchem metanu

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

i/lub pyłu węglowego. Urządzenia tej<br />

kategorii powinny pozostawać zdolne<br />

do działania nawet w przypadku rzadko<br />

występującej awarii urządzenia<br />

i charakteryzują się takimi środkami<br />

zabezpieczenia, że:<br />

– albo w przypadku uszkodzenia jednego<br />

ze środków zabezpieczenia,<br />

przynajmniej drugi, niezależny środek<br />

zapewni wymagany poziom zabezpieczenia,<br />

– albo wymagany poziom bezpieczeństwa<br />

będzie zapewniony w przypadku<br />

wystąpienia dwóch niezależnych<br />

od siebie uszkodzeń.<br />

Kategoria M2 obejmuje urządzenia<br />

zaprojektowane tak, aby mogły<br />

funkcjonować zgodnie z parametrami<br />

ruchowymi ustalonymi przez producenta<br />

i zapewniać wysoki poziom zabezpieczenia.<br />

Urządzenia tej kategorii<br />

są przeznaczone do pracy w podziemiach<br />

kopalń i w częściach ich instalacji<br />

powierzchniowych, w których<br />

jest prawdopodobne wystąpienie zagrożenia<br />

wybuchem metanu i/lub pyłu<br />

węglowego.<br />

Elementy oceny ryzyka<br />

Ocena ryzyka powinna być zawsze<br />

przeprowadzona dla każdej odrębnej<br />

sytuacji zgodnie z EN-1050. Ocena<br />

ryzyka zawiera następujące elementy,<br />

dla których ta norma daje wytyczne:<br />

a) identyfikacja zagrożenia. Dane bezpieczeństwa<br />

są pomocne przy identyfikacji<br />

zagrożeń przez wskazanie<br />

czy substancje są palne i czy łatwo<br />

ulegają zapłonowi,<br />

b) określenie prawdopodobieństwa wystą<br />

pienia atmosfery wybuchowej<br />

i jej objętości,<br />

c) określenie obecności źródeł zapłonu<br />

i prawdopodobieństwa wystąpienia<br />

źródeł zapłonu zdolnych do zapalenia<br />

atmosfery wybuchowej,<br />

d) określenie możliwych skutków wybuchu,<br />

e) oszacowanie ryzyka,<br />

f) rozważenie środków dla minimalizacji<br />

ryzyka.<br />

Powinno się stosować podejście<br />

całościowe zwłaszcza dla skomplikowanych<br />

urządzeń, systemów ochronnych,<br />

części i podzespołów, zakładów<br />

składających się z niezależnych jednostek<br />

i przede wszystkim dla rozległych<br />

instalacji. Ocena ryzyka powinna<br />

uwzględniać zagrożenie zapłonem<br />

i wybuchem z uwagi na:<br />

– urządzenia, systemy ochronne, części<br />

i podzespoły,<br />

– wzajemne oddziaływanie pomiędzy<br />

urządzeniami, systemami ochronnymi,<br />

częściami i podzespołami<br />

oraz stosowanymi substancjami;<br />

– charakterystykę procesu przemysłowego<br />

prowadzonego w urządzeniach,<br />

systemach ochronnych,<br />

częściach i podzespołach,<br />

– wzajemne oddziaływanie pomiędzy<br />

poszczególnymi procesami w różnych<br />

częściach urządzeń, systemów<br />

ochronnych, części i podzespołów,<br />

– otoczenie urządzeń, systemów<br />

ochronnych, części i podzespołów<br />

i możliwe wzajemne oddziaływanie<br />

z sąsiadującymi procesami.<br />

Te elementy oceny ryzyka są obecne<br />

w polskich przepisach, często<br />

w formie nie bezpośrednio widocznej.<br />

Do władz górniczych należy decyzja<br />

czy przyjęcie normy EN-1127–2 spowoduje<br />

zmiany w istniejących przepisach.<br />

Na pewno mentalność twórców<br />

normy (przy jej tworzeniu nie było<br />

przedstawiciela Polski) jest różna<br />

od mentalności twórców naszych<br />

przepisów. Ale bezpieczeństwo pracy<br />

i życie ludzkie jest jedno, przyszłość<br />

spowoduje, że przepisy w krajach UE<br />

będą zbliżone, choć nie identyczne.<br />

Norma pozostawia bowiem do decyzji<br />

krajowych wiele postanowień,<br />

np. o progach wyłączania zasilania<br />

urządzeń energią elektryczną jak<br />

również uznanie wszystkich kopalń<br />

węgla za metanowe, niezależnie<br />

od stanu faktycznego.<br />

Zasadnicza różnica między obecnymi<br />

polskimi przepisami a normą leży też<br />

w całościowym podejściu do zagrożenia<br />

wybuchami, bez formalnego podziału<br />

na zagrożenie wybuchem metanu i wybuchem<br />

pyłu. Norma zaleca też uznanie<br />

wszystkich podziemnych kopalń węgla<br />

23<br />

za metanowe, aczkolwiek jest to zapisane<br />

w postaci „kopalnie węgla zwyczajowo<br />

uznaje się za gazowe”.<br />

Wnioski<br />

1. Warunki i technologia eksploatacji<br />

wpływają na ryzyko wybuchu pyłu<br />

węglowego w pokładzie w kopalni.<br />

Eksploatację należy prowadzić tak,<br />

by zminimalizować wytwarzanie<br />

pyłu podczas urabiania i transportu<br />

urobku, zminimalizować prawdopodobieństwo<br />

wystąpienia źródeł<br />

zapłonu metanu i pyłu. Wszystkie<br />

te wymagania są postawione w obowiązujących<br />

przepisach, których<br />

przestrzeganie jest niezbędnym<br />

warunkiem bezpiecznego prowadzenia<br />

eksploatacji. Obowiązujące<br />

w Polsce przepisy są nowoczesne,<br />

odpowiadają wymaganiom współczesnej<br />

techniki.<br />

2. Pomimo znacznych wysiłków w całym<br />

górnictwie światowym ryzyko<br />

wybuchu w kopalni mimo osiągniętej<br />

redukcji wciąż istnieje.<br />

3. Wystąpi konieczność dostosowania<br />

polskich przepisów o zwalczaniu<br />

zagrożenia wybuchem pyłu węglowego<br />

do wymagań Unii Europejskiej.<br />

Dostosowanie to w żadnym<br />

wypadku nie doprowadzi do rewolucji<br />

w przepisach, a już na pewno<br />

nie pójdzie w kierunku „poluzowania”<br />

wymogów bezpieczeństwa. Należy<br />

się jednak spodziewać wejścia<br />

na trwałe takich pojęć jak „analiza<br />

ryzyka” i „atmosfera wybuchowa”.<br />

Literatura<br />

1. Cybulski K., 2002: Badania i ocena<br />

stanu zagrożenia pyłowego po wybuchu<br />

pyłu węglowego 6 lutego 2002 roku<br />

w KWK „Jas-Mos” – Bezpieczeństwo<br />

i Ochrona Środowiska w Górnictwie<br />

<strong>Nr</strong> 3(103) 2002<br />

2. Lebecki K. 2004: Zagrożenia pyłowe<br />

w górnictwie, wyd. GIG<br />

3. Norma PN-EN – 2009: Atmosfery wybuchowe.<br />

Podstawowe pojęcia i metodologia<br />

dla górnictwa<br />

4. Portal internetowy International Longwall<br />

News, Aspermont, Australia

NR 1/<strong>2011</strong><br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego<br />

S.A. w ramach działalności szkoleniowej<br />

zapewnia spełnienie wymienionych<br />

celów poprzez szkolenia pracowników<br />

zakładów górniczych wynikające z rozporządzeń<br />

Ministra Gospodarki, jak również<br />

szkolenia podnoszące poziom wiedzy<br />

z zakresu przydatnego w codziennej pracy<br />

służb górniczych. Na przestrzeni ostatnich<br />

dziesięciu lat, a zwłaszcza w okresie 2008<br />

– 2010, w szkoleniach wprowadziliśmy<br />

zmiany dostosowując programy szkoleniowe<br />

do zmieniających się potrzeb, wynikających<br />

z rozwoju wyposażenia sprzętowego<br />

i metod organizacji szkoleń w zakresie<br />

m.in. szkoleń skierowanych do członków<br />

kopalnianych drużyn ratowniczych, osób<br />

kierujących akcjami ratowniczymi oraz<br />

służb kopalnianych. Wprowadzono zmiany<br />

zmierzające do zwiększenia jakości<br />

i efektów szkolenia poprzez:<br />

• Zastosowanie nowoczesnego sprzętu<br />

wizualizującego omawiane tematy<br />

poprzez wprowadzenie w procesie dydaktycznym<br />

sprzętu takiego jak: rzutniki<br />

multimedialne, kolorowe monitory<br />

i telewizory, tablice interaktywne,<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

JAK SZKOLIMY W CENTRALNEJ<br />

STACJI RATOWNICTWA<br />

GÓRNICZEGO S.A.?<br />

Szkolenia oprócz wartości merytorycznych<br />

powinny dać uczestnikom<br />

także poczucie większej<br />

wartości. Uczestnicząc w szkoleniach<br />

powinni czuć się pewniej.<br />

Powinni utrwalić swoją wiedzę,<br />

zdobyć informacje, poznać nowe<br />

interesujące osoby, które mogą<br />

ich zmotywować do działania,<br />

albo od których mogą się wiele<br />

nauczyć. Każdemu człowiekowi<br />

dają na pewno coś innego, zależy<br />

w jakiej jest sytuacji zawodowej,<br />

czy szuka pracy, przekwalifikowania<br />

się, czy po prostu chce rozwijać<br />

swoje umiejętności.<br />

mgr inż.<br />

ANDRZEJ PLATA<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

filmy szkoleniowe, programy komputerowe<br />

umożliwiające symulacje zjawisk<br />

zachodzących na dole kopalni.<br />

• Szkolenie na nowoczesnym sprzęcie<br />

ratowniczym, w szczególności w zakresie<br />

szkoleń ratowników górniczych<br />

i mechaników sprzętu ratowniczego,<br />

w tym: sprzęcie ochrony układu oddechowego<br />

(m.in. aparaty regeneracyjne<br />

BG-4, APS, PSS), sprzęcie łączności<br />

(PTR-3, PTR-4), sprzęcie do akcji<br />

zawałowych, sprzęcie do pomiaru<br />

parametrów fizyko-chemicznych powietrza<br />

kopalnianego (chromatografy<br />

i mikrochromatografy), sprzęcie do inertyzacji<br />

powietrza kopalnianego.<br />

• Zapewnienie właściwego poziomu<br />

szkolenia dla kierowników ruchu<br />

zakładu górniczego, kierowników<br />

akcji na dole, dyspozytorów ruchu<br />

poprzez wykorzystanie symulacyjnych<br />

programów komputerowych pozwalających<br />

na prowadzenie ćwiczeń<br />

i sprawdzenie wiedzy w zakresie prowadzenia<br />

przeciwpożarowych akcji<br />

ratowniczych. W tym celu IMG PAN<br />

w Krakowie modernizował na bieżąco<br />

wersje tych programów co pozwoliło<br />

przejść z DOS-a na Windows w zakresie<br />

programów CS<strong>RG</strong>_K przeznaczonych<br />

dla ćwiczeń wykonywanych<br />

przez kierowników ruchu zakładu górniczego,<br />

kierowników akcji na dole<br />

oraz opracowano program specjalistyczny<br />

CS<strong>RG</strong>_D wykorzystywany<br />

w procesie szkolenia dyspozytorów<br />

ruchu zakładu górniczego oraz kierowników<br />

akcji ratowniczych.<br />

• Wykonanie kilkudziesięciu przykładów<br />

symulacji komputerowych wy-<br />

24<br />

ROK XVI<br />

korzystywanych w czasie ćwiczeń<br />

na kursach dla kierowników akcji<br />

na dole i seminariach dla kierowników<br />

ruchu zakładu górniczego oraz<br />

dyspozytorów ruchu zakładu górniczego<br />

– w oparciu o program „Ventgraph”<br />

oraz programy szkoleniowe<br />

CS<strong>RG</strong>_K i CS<strong>RG</strong>_D.<br />

• Opracowanie i wdrożenie koncepcji<br />

„symulatora działań ratowniczych”<br />

przeznaczonego dla szkolenia praktycznego<br />

dyspozytorów ruchu zakładu<br />

górniczego oraz dla kierowników<br />

akcji na dole w postaci wyodrębnionego<br />

pomieszczenia z możliwością<br />

moderowania przez instruktorów sytuacji<br />

zachodzących w czasie rzeczywistych<br />

akcji.<br />

• Opracowanie i wdrożenie koncepcji<br />

działań symulacyjnych przewidzianych<br />

w czasie akcji dla KB w postaci<br />

ćwiczeń interaktywnych umożliwiających<br />

sprawdzenie wiedzy<br />

w zakresie obowiązków tych osób.<br />

• Wprowadzenie nowoczesnej metodyki<br />

szkolenia ratowników górniczych,<br />

osób kierujących akcjami ratowniczymi,<br />

członków kopalnianych drużyn<br />

ratowniczych z zakresu udzielania<br />

pierwszej pomocy poprzez wdrożenie<br />

do szkolenia wysokospecjalistycznego<br />

sprzętu, m.in.: manekiny AMBU<br />

MAN C do ćwiczeń z zakresu resuscytacji,<br />

manekin z komputerową<br />

kontrolą czynności np. resuscytacyjnych,<br />

zestawy AMBU, defibrylatory<br />

AED Plus, zestawy imitacji ran w pięciu<br />

zestawach tematycznych takich<br />

jak złamania, skaleczenia, oparzenia,<br />

krwotoki i inne urazy.<br />

• Wykorzystanie programu „Vent graph”<br />

opracowanego przez IMG PAN<br />

w Krakowie do prezentacji zmian wentylacyjno-pożarowych<br />

dyna mi cz nie

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Zdj.1. Program symulacyjny na monitorze komputera.<br />

zachodzących w czasie rozwoju pożaru<br />

na kursach z zakresu ratownictwa<br />

górniczego dla osób nie wchodzących<br />

w skład kopalnianych drużyn ratowniczych,<br />

członków sztabu akcji.<br />

• Wyposażenie sal wykładowych w klimatyzację,<br />

rzutniki multimedialne, telewizory<br />

z nagłośnieniem sal, tablice<br />

interaktywne, komputery. Wymieniono<br />

na stanowiskach szkoleniowych zestawy<br />

komputerów (kolorowe monitory<br />

LCD zastąpiły monitory czarnobiałe).<br />

• Wprowadzenie zasady egzaminowania<br />

w oparciu o programy komputerowe<br />

wykorzystując w tym celu tzw. piloty<br />

służące do egzaminowania poprzez<br />

wybór właściwych odpowiedzi spośród<br />

proponowanych na zasadzie jednokrotnego<br />

wyboru lub wielokrotnego wyboru<br />

oraz specjalnie opracowane komputerowe<br />

programy egzaminacyjne.<br />

Widocznym wyrazem poprawy skuteczności<br />

i jakości szkolenia jest otrzymana<br />

23 czerwca 2009 r. akredytacja<br />

Śląskiego Kuratora Oświaty na szkolenia<br />

ratownicze. Ponadto <strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong><br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. decyzją<br />

Dyrektora OUG w Gliwicach z 4 marca<br />

25<br />

2009 r. uzyskała stwierdzenie spełnienia<br />

warunków do prowadzenia szkoleń pracowników<br />

zatrudnionych w ruchu zakładu<br />

górniczego oraz decyzją Wojewody<br />

Śląskiego z 12 grudnia 2010 r. uzyskała<br />

zgodę na organizowanie kursów z zakresu<br />

kwalifikowanej pierwszej pomocy - oferta<br />

kierowana jest przede wszystkim do podmiotów<br />

trudniących się ratownictwem<br />

w różnych branżach zawodowych.<br />

Minął rok od momentu wprowadzenia<br />

do szkolenia dyspozytorów ruchu<br />

zakładów górniczych „symulatora”. Ten<br />

rok szkoleń przyniósł wiele doświadczeń<br />

z zakresu efektywności przyjętej metody<br />

szkolenia dyspozytorów. W tym czasie<br />

wprowadzano na bieżąco modyfikacje<br />

sposobu szkolenia co w konsekwencji<br />

spowodowało, że aktualnie przyjęto wielowątkowy<br />

proces praktycznego szkolenia.<br />

Polega on na tym, że każdy dyspozytor<br />

ruchu zakładu górniczego w zakresie tego<br />

szkolenia jest poddany trzem ćwiczeniom<br />

na które składają się:<br />

– zajęcia indywidualne przy wykorzystaniu<br />

stanowiska komputerowego<br />

na którym uczestnik wykorzystując<br />

komputerowy program symulacyjny<br />

może prowadzić wstępną fazę<br />

akcji ratowniczej na schematach<br />

przestrzennych kopalń (symulacyjny<br />

program komputerowy opisałem<br />

w kwartalniku „Ratownictwo Górnicze”<br />

– nr 2/2009),<br />

– zajęcia w dwuosobowych grupach<br />

w pomieszczeniu symulatora,<br />

w którym ćwiczący prowadzą akcję<br />

ratowniczą analogiczną do akcji<br />

rzeczywistych kreowaną przez moderatorów.<br />

Działania w symulatorze<br />

można obserwować na ekranie<br />

telewizora w sali w której są prowadzone<br />

zajęcia indywidualnie na stanowiskach<br />

komputerowych,<br />

– zajęcia w grupach kilkuosobowych<br />

w których ćwiczący na bazie akcji<br />

rzeczywistych i alarmów próbnych<br />

omawiają prowadzenie akcji przez<br />

dyspozytorów z uszczegółowieniem<br />

popełnianych błędów i nieprawidłowości<br />

rzutujących na bezpieczeństwo<br />

prowadzonej akcji ratowniczej.<br />

W pomieszczeniu symulatora dyspozytorzy<br />

ruchu zakładów górniczych wykonują<br />

przede wszystkim czynności określone<br />

w rozporządzeniu Ministra Gospodarki

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

Zdj.2. Pomieszczenie symulatora.<br />

26<br />

ROK XVI<br />

z 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa<br />

górniczego tj. ćwiczą procedury postępowania,<br />

które są wymagane od nich<br />

po otrzymaniu wiadomości o zagrożeniu.<br />

Na te procedury składa się wykonanie następujących<br />

czynności:<br />

1. Uruchomienie telefonu alarmowego<br />

z zapisem rozmów dotyczących<br />

wydawanych poleceń i przyjmowanych<br />

meldunków z dołu kopalni,<br />

prowadzenie właściwej dokumentacji<br />

dotyczącej organizowanej akcji<br />

ratowniczej,<br />

2. Powiadomienie o niebezpieczeństwie<br />

osoby kierownictwa lub dozoru ruchu,<br />

przebywającej najbliżej miejsca<br />

zagrożenia, z jednoczesnym wydaniem<br />

jej polecenia zorganizowania<br />

akcji zabezpieczenia ludzi i likwidacji<br />

zagrożenia,<br />

3. Powiadomienie o niebezpieczeństwie<br />

wszelkimi dostępnymi środkami ludzi<br />

znajdujących się w wyrobiskach<br />

zagrożonych i wskazania im miejsc,<br />

do których muszą się wycofać<br />

ze strefy zagrożonej oraz skierowania<br />

do udziału w akcji ratowniczej ratowników<br />

górniczych, czyli mobilizacja<br />

zarówno kopalnianych zastępów dyżurujących,<br />

jak również mobilizacja<br />

zastępów ratowniczych OS<strong>RG</strong> i mobilizacja<br />

zastępów własnych stosownie<br />

do zaistniałej sytuacji zagrożenia,<br />

4. Powiadomienie o zagrożeniu kierownika<br />

ruchu zakładu górniczego lub<br />

jego zastępcy, osoby kierownictwa<br />

lub dozoru ruchu odpowiedzialnej<br />

za pracę w zakładzie górniczym<br />

na danej zmianie roboczej, kopalnianej<br />

stacji ratownictwa górniczego<br />

oraz innych osób i instytucji, zgodnie<br />

z planem ratownictwa.<br />

Z przebiegu tych ćwiczeń wynika,<br />

że w wielu przypadkach stanowiły one dla<br />

dyspozytorów pierwszą okazję do przeprowadzenia<br />

akcji ratowniczej w sposób<br />

praktyczny niemal zbliżony do sytuacji<br />

rzeczywistych. Jak się okazało stanowi<br />

to bardzo dobry poligon doświadczalny<br />

dla osób pracujących na stanowisku dyspozytora<br />

ruchu zakładu górniczego.<br />

Od stycznia <strong>2011</strong> r. na bazie doświadczeń<br />

z IV kwartału ubiegłego roku wprowadzono<br />

zmieniony program szkolenia<br />

kierowników akcji na dole. Zmiana<br />

ta polega na wprowadzeniu zajęć w „symulatorze”,<br />

które pozwalają na przećwiczenie<br />

działań kierownika akcji na dole<br />

pracującego w bazie ratowniczej. W czasie<br />

szkoleń tych osób w <strong>2011</strong> roku pomieszczenie<br />

symulatora będzie pełniło<br />

rolę bazy ratowniczej z której kierownicy<br />

akcji na dole będą ćwiczyć, w określonym<br />

przez moderatorów zakresie w ramach<br />

kreowanych sytuacji, kierowanie<br />

akcją w uwarunkowaniach mogących<br />

wystąpić w czasie rzeczywistych akcji.<br />

Sytuacje, które będą kreowane przez moderatorów<br />

pozwolą na wstępne sprawdzenie<br />

czy kierownik akcji na dole:<br />

– zna swoje obowiązki wynikające<br />

z przepisów ratowniczych,<br />

– posiada (zwłaszcza w przypadku<br />

kursu powtórkowego) wystarczające<br />

doświadczenie i wiedzę pozwalającą<br />

na właściwą reakcję na<br />

zmieniające się sytuacje w miejscu<br />

pracy ratowników,<br />

– posiadł w stopniu wystarczającym<br />

wiedzę w zakresie minimalizacji zagrożeń,<br />

które mogą wystąpić w czasie<br />

prowadzenia akcji ratowniczej,<br />

mających wpływ na bezpieczeństwo<br />

ratowników.<br />

Wprawdzie zajęcia w przedstawionym<br />

zakresie wchodzą w skład ćwiczeń odbywanych<br />

przez ratowników górniczych<br />

i osoby kierujące akcjami ratowniczymi,<br />

które rutynowo są prowadzone w komorach<br />

ćwiczeń w okręgowych stacjach<br />

ratownictwa górniczego w odstępach<br />

dwuletnich, jednak doszliśmy do wniosku,<br />

że w celu poprawy efektywności<br />

szkolenia kierowników akcji na dole należy<br />

przedstawioną formę zajęć praktycznych<br />

wprowadzić już w czasie szkolenia<br />

w Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego,<br />

tak aby na ćwiczenia w OS<strong>RG</strong><br />

osoby te udawały się już z pewnym bagażem<br />

doświadczenia.<br />

Również w czasie szkoleń kierowników<br />

ruchu zakładów górniczych na<br />

seminariach dla kierowników akcji ratowniczych<br />

wprowadzono interaktywne<br />

zajęcia polegające na ćwiczeniach<br />

z zakresu kierowania akcją ratowniczą<br />

przy wykorzystaniu symulacyjnych programów<br />

komputerowych. Imaginowane<br />

sytuacje zagrożenia pożarowego przestawione<br />

są przy pomocy programu komputerowego<br />

i wyświetlane na ekranie przy<br />

użyciu rzutnika multimedialnego. Moderator<br />

oczekuje od ćwiczących reakcji na<br />

zmienne sytuacje generowane przez program<br />

komputerowy. Ćwiczący sprawdzają<br />

w ten sposób swoje umiejętności<br />

w zakresie organizacji i prowadzenia<br />

akcji, m.in. współpracy ze sztabem akcji<br />

ratowniczej oraz wykonywania innych<br />

czynności wynikających z obowiązków<br />

zapisanych w przepisach ratowniczych.<br />

Jak widać z przedstawionego opisu<br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego<br />

S.A. działa w taki sposób, aby<br />

stale podnosić poziom szkolenia i stosuje<br />

metody szkolenia pozwalające osobom,<br />

które biorą udział w akcji ratowniczej<br />

na różnych stanowiskach na pozyskanie<br />

praktycznych umiejętności poprzez działania<br />

w warunkach jak najbardziej zbliżonych<br />

do rzeczywistych.

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego S.A. w 2010 r. prowadziła<br />

kształcenie ustawiczne organizując<br />

różne formy kształcenia. Szkolenia<br />

odbywały się w salach szkoleniowych<br />

w budynku Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego oraz w czterech<br />

Okręgowych <strong>Stacja</strong>ch <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego.<br />

Zgodnie z regulaminem i schematem<br />

organizacyjnym szkolenia nadzorował wiceprezes<br />

ds. technicznych CS<strong>RG</strong> S.A., natomiast<br />

koordynował je kierownik działu<br />

ratowniczego ds. szkolenia. Szkolenia były<br />

organizowane przez pracowników działu<br />

szkolenia CS<strong>RG</strong> S.A. i pracowników<br />

czterech OS<strong>RG</strong>. Zajęcia na szkoleniach<br />

prowadzili pracownicy lub byli pracownicy<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. oraz byli kierownicy działów<br />

wentylacji kopalń i kierownicy ruchu<br />

zakładów górniczych a także pracownicy<br />

instytutów naukowych. Należy wyrazić<br />

pracownikom CS<strong>RG</strong> S.A. duże uznanie<br />

za zaangażowanie w organizację szkoleń,<br />

pracownikom działów technicznych<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. i OS<strong>RG</strong>, którzy prowadzą<br />

wykłady i ćwiczenia na szkoleniach obowiązkowych<br />

i nieobowiązkowych organizowanych<br />

w pomieszczeniach szkoleniowych<br />

Centralnej i Okręgowych Stacji.<br />

Szkolenia, które są organizowane<br />

przez CS<strong>RG</strong> S.A. to kursy i seminaria,<br />

w których uczestnictwo pracowników<br />

zakładów górniczych jest obowiązkowe<br />

– wynika to z zapisów rozporządzenia<br />

Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002 r.<br />

w sprawie ratownictwa górniczego. Druga<br />

grupa szkoleń to kursy, w których<br />

uczestnictwo pracowników zakładów<br />

górniczych jest podyktowane chęcią podniesienia<br />

swojej wiedzy z zakresu ratownictwa<br />

górniczego, minimalizacji zagrożeń<br />

górniczych, obsługi urządzeń i sprzętu<br />

stosowanego w ratownictwie, pomocy<br />

przedmedycznej i innych zagadnień związanych<br />

z górnictwem podziemnym.<br />

Pierwsza grupa obejmuje następujące<br />

formy szkolenia:<br />

1. Seminarium kierowników ruchu zakładu<br />

górniczego z zakresu zwalczania<br />

zagrożeń w zakładach górniczych oraz<br />

prowadzenia akcji ratowniczych,<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. – 2010 r.<br />

SZKOLENIE W LICZBACH<br />

mgr inż.<br />

ANDRZEJ PLATA<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

KATARZYNA MYŚLIŃSKA<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

2. Seminarium dyspozytorów ruchu zakładu<br />

górniczego z zakresu zwalczania<br />

zagrożeń w zakładach górniczych oraz<br />

prowadzenia akcji ratowniczych,<br />

3. Kurs kierowników akcji ratowniczych<br />

na dole,<br />

4. Kurs kierowników baz ratowniczych,<br />

5. Kurs podstawowy dla kierowników<br />

kopalnianych stacji ratownictwa górniczego,<br />

6. Kurs okresowy dla kierowników kopalnianych<br />

stacji ratownictwa górniczego,<br />

7. Kurs dla zastępowych kopalnianych<br />

drużyn ratowniczych z zakresu udzielania<br />

pierwszej pomocy,<br />

8. Kurs podstawowy dla ratowników górniczych,<br />

9. Kurs okresowy dla ratowników górniczych,<br />

10. Kurs podstawowy dla mechaników<br />

sprzętu ratowniczego,<br />

11. Kurs okresowy dla mechaników sprzętu<br />

ratowniczego,<br />

27<br />

12. Kurs dla osób kierownictwa i dozoru<br />

ruchu zakładu górniczego, które<br />

nie wchodzą w skład drużyny ratowniczej.<br />

Drugą grupę tworzą:<br />

1. Kurs podstawowy dla laborantów w zakresie<br />

analizy gazów,<br />

2. Kurs dla kierowników laboratoriów<br />

chemicznych w zakresie analizy gazów,<br />

3. Kurs obsługi chromatografu gazowego,<br />

4. Seminarium dla specjalistów będących<br />

członkami kopalnianych drużyn ratowniczych,<br />

5. Seminarium dla członków sztabu akcji<br />

ratowniczych,<br />

6. Kurs dla osób dozoru ruchu kopalnianych<br />

oddziałów przeciwpożarowych,<br />

7. Kurs dla osób wykonujących pomiary<br />

parametrów fizyko-chemicznych powietrza<br />

kopalnianego,<br />

8. Kurs dla osób wykonujących kontrolę<br />

sprzętu pomiarowego,<br />

9. Kurs dla osób wykonujących konserwację<br />

sprzętu przeciwpożarowego,<br />

10. Kurs dla osób zatrudnionych przy<br />

napełnianiu zbiorników przenośnych<br />

o pojemności powyżej 350 cm 3 w zakresie:<br />

gazy sprężone – butle,<br />

Tabela nr 1. Kursy obowiązkowe<br />

Lp.<br />

Nazwa szkolenia<br />

Ilość<br />

uczestników<br />

1 Seminarium dla kierowników ruchu zakładu górniczego 105<br />

Seminarium dla dyspozytorów ruchu w podziemnych<br />

2<br />

zakładach górniczych<br />

338<br />

3 Kurs dla kierowników akcji na dole 92<br />

4 Kurs dla kierowników baz ratowniczych 145<br />

Kurs podstawowy dla kierowników kopalnianych stacji<br />

5<br />

ratownictwa górniczego<br />

27<br />

Kurs okresowy dla kierowników kopalnianych stacji ratownictwa<br />

6<br />

górniczego<br />

45<br />

Kurs dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych<br />

7<br />

z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej<br />

903<br />

8 Kurs podstawowy dla ratowników górniczych 504<br />

9 Kurs okresowy dla ratowników górniczych 1142<br />

10 Kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 94<br />

11 Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 168<br />

12<br />

Kurs z zakresu ratownictwa górniczego dla osób<br />

kierownictwa i dozoru ruchu podziemnego zakładu górniczego, 2578<br />

nie wchodzących w skład kopalnianej drużyny ratowniczej<br />

Razem 6141

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

11. Kurs dla osób obsługujących specjalistyczny<br />

sprzęt do wykonywania profilaktyki<br />

pożarowej,<br />

12. Kurs dla osób wykonujących konserwację<br />

i naprawę lamp górniczych,<br />

13. Kurs dla osób zatrudnionych przy<br />

konserwacji sprzętu oczyszczającego<br />

ucieczkowego i aparatów regeneracyjnych<br />

ucieczkowych,<br />

14. Kurs z zakresu obsługi ucieczkowych<br />

aparatów regeneracyjnych typu: SR,<br />

KA, OXY, SZSS oraz pochłaniaczy<br />

typu POG,<br />

15. Kurs umożliwiający nabycie uprawnień<br />

do szkolenia osób zjeżdżających<br />

do podziemnych wyrobisk zakładów<br />

górniczych z zakresu użytkowania<br />

sprzętu ochrony układu oddechowego,<br />

16. Kurs dla ratowników zastępów specjalistycznych<br />

do prac w wyrobiskach<br />

pionowych zakładów górniczych z wykorzystaniem<br />

technik alpinistycznych<br />

– podstawowy,<br />

17. Kurs dla ratowników zastępów specjalistycznych<br />

do prac w wyrobiskach<br />

pionowych zakładów górniczych z wykorzystaniem<br />

technik alpinistycznych<br />

– okre sowy.<br />

W 2010 roku w pierwszej grupie szkoleń<br />

na kursach organizowanych w pomieszczeniach<br />

szkoleniowych w Centralnej<br />

i Okręgowych <strong>Stacja</strong>ch łącznie przeszkolono<br />

6141 osób. W drugiej grupie szkoleń<br />

przeszkolono łącznie 967 osób. Załączone<br />

tabele prezentują dokładne dane dotyczące<br />

szkoleń.<br />

W 2010 r. uruchomiliśmy szkolenia<br />

dla ratowników górniczych, kandydatów<br />

na członków specjalistycznych zastępów<br />

do prac z użyciem technik alpinistycznych<br />

w wyrobiskach pionowych lub o dużym<br />

nachyleniu i kursy okresowe dla członków<br />

takich zastępów specjalistycznych.<br />

W <strong>2011</strong> roku wystąpimy z ofertą szkolenia<br />

z zakresu samoratowania, które obejmuje<br />

umiejętność niezawodnego użycia<br />

sprzętu ochrony dróg oddechowych oraz<br />

udzielenia pierwszej pomocy w strefie<br />

zagrożenia i poza strefą. Szkolenie adresowane<br />

jest do wszystkich pracowników<br />

zakładów górniczych, którzy chcą<br />

podnieść swe umiejętności w zakresie<br />

samo ratowania w przypadku wystąpienia<br />

określonego zagrożenia na dole kopalni.<br />

Ponadto chcemy uruchomić jednodniowe<br />

szkolenie praktyczne dla dyspozytorów<br />

ruchu zakładu górniczego na symulatorze.<br />

Działanie to jest również realizacją postulatów<br />

zgłaszanych przez dyspozytorów,<br />

zwłaszcza tych osób które nie spotkały<br />

się z żadną formą szkolenia praktycznego<br />

i po raz pierwszy w swej praktyce zawodowej,<br />

pomimo nieraz kilkuletniego stażu<br />

pracy na stanowisku dyspozytora ruchu<br />

zakładu górniczego, mogą poprowadzić<br />

akcję ratowniczą. W związku z otrzymana<br />

decyzją Wojewody Śląskiego z 12<br />

grudnia 2010 r. będziemy organizować<br />

kursy z zakresu kwalifikowanej pierwszej<br />

pomocy. Oferta ta skierowana jest głównie<br />

do służb ratowniczych, ale nic nie stoi<br />

na przeszkodzie, aby w szkoleniu takim<br />

brały udział również osoby, które w sposób<br />

profesjonalny chcą umieć udzielać<br />

pomocy ludziom w przypadku zdarzeń<br />

28<br />

wypadkowych. Kurs ten obejmuje 66 jednostek<br />

lekcyjnych i organizowany będzie<br />

w grupach po maksymalnie 8 osób.<br />

Działalność Komisji Egzaminacyjnej<br />

powołanej przy CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

W 2010 roku Komisja Egzaminacyjna<br />

powołana przy CS<strong>RG</strong> S.A. zgodnie<br />

z § 30 Rozporządzenia Ministra Gospodarki<br />

z 12 czerwca 2002 r. w sprawie<br />

ratownictwa górniczego przeprowadziła<br />

łącznie 25 egzaminów dla kandydatów<br />

na ratowników górniczych oraz 5 egzaminów<br />

dla kandydatów na mechaników<br />

sprzętu ratowniczego. Egzaminom zostało<br />

poddanych 488 kandydatów na ratowników<br />

górniczych. 487 osób zdało egzamin<br />

z wynikiem pozytywnym, a jedna<br />

osoba nie zdała egzaminu. Egzaminowi<br />

na mechanika sprzętu ratowniczego zostały<br />

poddane 94 osoby – wszyscy zdali<br />

egzamin z wynikiem pozytywnym.<br />

Tabela nr 2. Kursy nieobowiązkowe<br />

Lp.<br />

Nazwa kursu<br />

Ilość<br />

uczestników<br />

1 Dla osób dozoru oddziałów przeciwpożarowych 15<br />

Dla osób wykonujących pomiary parametrów powietrza<br />

2<br />

kopalnianego<br />

50<br />

Dla osób kontrolujących przyrządy pomiarowe do pomiarów<br />

3<br />

parametrów powietrza kopalnianego<br />

54<br />

Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych<br />

4<br />

powyżej 350 cm3 w zakresie: gazy sprężone – butle (UDT)<br />

58<br />

5 Konserwator sprzętu ochrony układu oddechowego 58<br />

6 Z zakresu konserwacji i obsługi lamp górniczych 9<br />

7 Dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 62<br />

8 Dla osób obsługujących sprzęt do profilaktyki przeciwpożarowej 63<br />

9 Specjaliści kopalnianych drużyn ratowniczych 37<br />

10 Członkowie sztabu akcji ratowniczych 8<br />

11 Kurs z zakresu użytkowania sprzętu oddechowego 432<br />

12<br />

Nabycie uprawnień do szkolenia osób zjeżdżających<br />

do podziemnych wyrobisk zakładów górniczych z zakresu<br />

27<br />

użytkowania sprzętu ochrony układu oddechowego<br />

13<br />

Kurs dla ratowników górniczych, kandydatów na członków<br />

specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik<br />

alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym<br />

32<br />

nachyleniu<br />

14<br />

Kurs okresowy dla ratowników górniczych, na członków<br />

specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik<br />

alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym<br />

16<br />

nachyleniu<br />

15<br />

Kurs dla ratowników górniczych, kandydatów na instruktorów<br />

specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik<br />

alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym<br />

2<br />

nachyleniu<br />

16 Kurs obsługi chromatografu gazowego 14<br />

15 Kurs kierowników kopalnianych laboratoriów chemicznych 8<br />

16 Kurs laborantów w zakresie analizy gazów 11<br />

Seminarium z zakresu organizacji i kierowania akcjami<br />

17<br />

ratowniczymi dla OUG<br />

11<br />

Razem 967

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

W OS<strong>RG</strong> Bytom<br />

MODERNIZACJA KOMORY ĆWICZEŃ<br />

W celu poprawy efektywności<br />

szkolenia ratowników górniczych<br />

planowana jest w roku <strong>2011</strong> modernizacja<br />

komory ćwiczeń w Okręgowej<br />

Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego<br />

w <strong>Bytomiu</strong>. Modernizacja umożliwi<br />

przeprowadzenie ćwiczeń w zakresie<br />

użytkowania aparatów regeneracyjnych<br />

oraz powietrznych w warunkach<br />

symulujących działanie podczas<br />

akcji ratowniczej.<br />

Zdj. 1. Aktualny wygląd pulpitu sterującego w komorze ćwiczeń.<br />

Zdj. 2. Pulpit sterujący procesami po modernizacji.<br />

mgr inż.<br />

WOJCIECH NAJMAN<br />

OS<strong>RG</strong> Bytom<br />

29<br />

Chodniki ćwiczebne wraz z zabudowanymi<br />

w nich przeszkodami oraz zamontowanymi<br />

urządzeniami dającymi<br />

możliwość zaciemnienia pomieszczenia,<br />

zadymienia, wytworzenia strefy symulacji<br />

termicznej, wytwarzania efektów<br />

dźwiękowych umożliwiają indywidualne<br />

dostosowanie stopnia trudności ćwiczeń<br />

w zależności od poziomu zaawansowania<br />

ich uczestników. Przebieg<br />

ćwiczeń może być monitorowany przez<br />

kamery zarówno przy świetle dziennym,<br />

jak i w podczerwieni w przypadku<br />

zgaszonego światła. W obiekcie będą<br />

zamontowane kamery termowizyjne<br />

umożliwiające pełny monitoring ćwiczących<br />

w każdych warunkach, a przede<br />

wszystkim przy zadymieniu pomieszczenia<br />

przy pomocy maszyny zadymiającej.<br />

Oglądany na monitorze obraz może być<br />

zarejestrowany przez rejestrator cyfrowy<br />

zabudowany w pulpicie w celu późniejszej<br />

analizy podczas omawiania ćwiczeń<br />

po zakończeniu szkolenia. Umieszczone<br />

w pomieszczeniu wydolnościowym<br />

urządzenia: młot, drabina „bez końca”,<br />

bieżnia, rower i ergo metr ręczny pozwalają<br />

na wykonanie ćwiczeń i kontrolę<br />

wydolności organizmu przed wejściem<br />

do chodników ćwiczebnych.<br />

Modernizacja elementów<br />

sterujących komorą<br />

Sterowanie poprzez komputer PC, lekka,<br />

rozbieralna na moduły konstrukcja.<br />

Pełna automatyczna kontrola i nadzór<br />

ćwiczących (sterowanie wszystkimi elementami<br />

wyposażenia komory poprzez<br />

monitor PC i klawiaturę, wizualizacja<br />

pozycji ćwiczącego na monitorze PC).<br />

Rozwiązanie przyszłościowe z możliwością<br />

łatwej rozbudowy. Możliwość<br />

przeprowadzania ćwiczeń na urządzeniach<br />

wysiłkowych bez włączonego systemu<br />

centralnego.<br />

Przy modernizacji pulpitu sterującego<br />

zostaną zabudowane następujące<br />

elementy:<br />

– System wizualizacyjny wskazujący<br />

pozycję ćwiczącego w chodnikach,<br />

– Okno wizualizacyjne do wskaźników<br />

temperatury umieszczonych w komorze<br />

ćwiczeń,<br />

– Termometr umieszczany w komorze<br />

ćwiczeń,<br />

– Okno wizualizacyjne dla przyrządów<br />

wydolnościowych zabudowanych<br />

w komorze ćwiczeń takich<br />

jak: drabina „bez końca”, bieżnia,<br />

rower, ergometr ręczny, młot.<br />

W oknie jest wskazanie aktualnych<br />

parametrów treningu i zadania transmisji<br />

danych do protokołu z ćwiczeń. Sterowanie<br />

oświetleniem komory składa<br />

się z okna dialogowego do obsługi<br />

i zabezpieczenia elektrycznego oraz

NR 1/<strong>2011</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

ROK XVI<br />

ze styków bezpotencjałowych połączonych<br />

z centralnym systemem wyłączników.<br />

Centralny system załączania<br />

oświetlenia pozwala na załączenie<br />

i wyłączenie oświetlenia poza sesjami<br />

ćwiczeń. Rozmównica do rozmów<br />

równoczesnych mikrofon – głośnik<br />

do podłączenia z 14 stanowiskami<br />

w chodnikach ćwiczebnych. Wyposażona<br />

ona jest w odrębne regulatory<br />

głośności dla trybu nadawania i odbioru,<br />

wybór przełącznikiem, złącze do nagrania<br />

sygnałów na video. Umożliwia<br />

wytłumienie hałasów w celu nadania<br />

powiadomień. Umożliwia prowadzenie<br />

rozmowy z każdym stanowiskiem.<br />

Telemetryczny System „Cardio Control”<br />

dla 6 osób daje możliwość nadzoru<br />

oraz optymalizacji zajęć treningowych.<br />

Niezależnie od wykonywanego wysiłku<br />

w chodnikach ćwiczebnych następuje<br />

stała kontrola „on-line” pulsu (pracy<br />

serca). Wyniki wskazywane są na kompaktowym<br />

wyświetlaczu pulpitu sterującego<br />

lub można je zapisać na PC.<br />

Planuje się również podczas modernizacji<br />

zabudowę elementów symulacyjnych<br />

takich jak:<br />

– Sterowania do wytwornicy mgły,<br />

która imituje zadymienie chodników<br />

podczas akcji,<br />

– Efektów świetlnych i wizualizacyjnych<br />

symulujących odgłosy<br />

i oświetlenie występujące podczas<br />

prawdziwej akcji ratowniczej,<br />

– Strefy cieplnej do<br />

uzyskania podwyższonej<br />

temperatury<br />

otoczenia symulującej<br />

źródła ognia,<br />

– Wytwornicy wilgoci<br />

umożliwiającej<br />

osiągnięcie zadanej<br />

wilgotności, a tym<br />

samym zbliżenie<br />

się do warunków<br />

Zdj. 4. Przykładowa wytwornica mgły.<br />

występujących na dole zakładu<br />

górniczego.<br />

Wytworzenie odpowiedniej temperatury<br />

i wilgotności pozwoli na symu-<br />

Zdj. 3. Przykładowa wytwornica wilgoci.<br />

Zdj. 5a,b,c,d. Przykładowe przyrządy wydolnościowe.<br />

30

ROK XVI RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

NR 1/<strong>2011</strong><br />

lacje pracy ratowników w warunkach<br />

mikroklimatu.<br />

Prace modernizacyjne będą również<br />

obejmowały cały zakres związany<br />

z wymianą instalacji elektrycznej oraz<br />

oświetleniowej wraz z rozdzielniami zasilającymi.<br />

Modernizacja komory ćwiczeń<br />

oraz zmiana sposobu prowadzenia<br />

ćwiczeń i szkoleń w OS<strong>RG</strong> Bytom pozwoli<br />

na osiągnięcie przez ratowników<br />

górniczych większego stopnia wytrenowania,<br />

zapoznanie się w sposób bardziej<br />

realistyczny z warunkami i zagrożeniami,<br />

które mogą spotkać podczas akcji<br />

w zakładzie górniczym, a tym samym<br />

zostanie poprawiona efektywność działania<br />

zastępów ratowniczych.<br />

Zdj. 6. Aktualny wygląd strefy cieplnej.<br />

Dla systemu Gabi 98<br />

NOWE RADIOTELEFONY<br />

Ponad 10 lat eksploatacji przez<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. Radiowego Systemu Łączności<br />

Ratowniczej Gabi 98 pozwoliło<br />

na dokładne poznanie zalet i wad<br />

tego rozwiązania. Osobom nieobeznanym<br />

z podziemną techniką łączności<br />

należy jednak na wstępie wyjaśnić,<br />

iż w tym przypadku mamy do czynienia<br />

z systemem quasi-bezprzewodowym.<br />

Przekłada się to na konieczność<br />

utrzymywania w podziemnym wyrobisku<br />

przewodu „antenowego” w postaci<br />

kabla promieniującego (cieknącego).<br />

Posługiwanie się radiotelefonem<br />

przez zastęp ratowniczy ograniczone<br />

jest więc do najbliższego sąsiedztwa<br />

kabla (w praktyce - kilkadziesiąt metrów),<br />

co jednakże wypełnia wymogi<br />

§ 119 ust. 3 Rozporządzenia Ministra<br />

Gospodarki z 12.06.2002 r. w sprawie<br />

ratownictwa górniczego.<br />

mgr inż.<br />

PIOTR GOLICZ<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

Niezależnie od wprowadzenia do<br />

eksploatacji RSŁR Gabi 98 od 2000 r.<br />

w polskich kopalniach zainstalowano<br />

szereg radiowych systemów łączności<br />

technologicznej wykorzystujących kabel<br />

promieniujący. Pomimo wysokiej<br />

ceny używanych w nich radiotelefonów<br />

i niezbędnego okablowania systemy<br />

te cieszą się dużym uznaniem,<br />

szczególnie w sytuacjach, gdy wymagana<br />

jest ciągła łączność z obsługą pojazdów<br />

będących w ruchu (ładowarki,<br />

kolejki, lokomotywy itp.). Obecnie<br />

uznać należy, iż najbardziej rozwiniętą<br />

siecią łączności radiowej dysponują<br />

kopalnie należące do KGHM. W górnictwie<br />

węglowym istotne ograniczenie<br />

dla rozwoju takich sieci stanowi<br />

konieczność spełniania przez sprzęt<br />

dyrektywy ATEX, co przekłada się na<br />

wysokość cen. Być może jednak w całkiem<br />

niedalekiej przyszłości wszyscy<br />

górnicy (albo przynajmniej większość)<br />

zostaną wyposażeni w osobiste radiotelefony,<br />

tak aby mogli być dostępni w<br />

podziemnej sieci kopalni, podobnie jak<br />

w praktyce wszyscy jesteśmy osiągalni<br />

na powierzchni w sieciach komórkowych.<br />

Różnica pomiędzy dynamicznie<br />

rozwijającymi się sieciami quasi-bezprzewodowymi<br />

w kopalniach, a systemem<br />

Gabi polega jedynie na tym,<br />

31<br />

Zdj. 1. Radiotelefon z zestawem ZN-51.<br />

Zdj. 2. Kask z zabudowanym mikrofonem.<br />

że sieci kopalniane mają charakter<br />

stacjonarny i budowę scentralizowaną,<br />

a system ratowniczy jest przenośny, lokalny<br />

i autonomiczny.

NR 1/<strong>2011</strong><br />

Pomimo wykazanych zalet podczas<br />

10 lat eksploatacji system RSŁR Gabi<br />

98 ujawnił też szereg cech, które stanowiły<br />

o potrzebie jego modernizacji.<br />

Używane przez zastępy radiotelefony<br />

Motorola typu GP 900 Ex<br />

okazały się być zbyt duże i „prądożerne”,<br />

a ich akumulatory praktycznie<br />

po dwóch latach (150-180 cykli)<br />

nie nadawały się do użycia. Oczywiście<br />

ocenę taką można było przeprowadzić<br />

wobec pojawiających się na rynku<br />

nowych modeli sprzętu, m.in. takich<br />

firm jak: Motorola, Radmor (DOTRA)<br />

czy Tranztel. Obecnie CS<strong>RG</strong> S.A. stanęła<br />

przed podobnym dylematem jaki<br />

ma użytkownik starej wyeksploatowanej<br />

„komórki”, który na przebogatym<br />

rynku telefonów GSM może przebierać<br />

w ofertach firm kierując się nabytym<br />

doświadczeniem i indywidualnymi potrzebami.<br />

I to nie tylko co do samego<br />

aparatu, ale także wobec dostępnych<br />

akcesoriów. Aż tak wysokiego komfortu<br />

jednak nie mieliśmy, tym bardziej,<br />

że w przypadku sprzętu do łączności ratowniczej<br />

oprócz cech typowo użytkowych<br />

najważniejszą była konieczność<br />

spełnienia przez nowy radiotelefon<br />

wymagań dyrektywy ATEX w zakresie<br />

kategorii IM1 (dowolna koncentracja<br />

metanu). Niemniej jednak w ogłoszonym<br />

pod koniec 2010 r. postępowaniu<br />

przetargowym uczestniczyło dwóch<br />

krajowych dostawców, z których sprzęt<br />

jednego oferenta spełnił wszystkie żądane<br />

wymagania CS<strong>RG</strong> S.A. – radiotelefon<br />

typu TTR-51 (Tranztel).<br />

Fakt, że radiotelefony TTR-51 używane<br />

są od kilku lat w stacjonarnych<br />

systemach łączności bezprzewodowej<br />

w kilku polskich kopalniach węglowych<br />

oraz to, że producent większość<br />

swoich produktów kieruje na rynek<br />

wydobywczy dobrze rokuje na przyszłą<br />

obsługę serwisową sprzętu. Sam<br />

radiotelefon jest zdecydowanie mniejszy<br />

gabarytowo od starej Motoroli<br />

i choć masa „katalogowa” różni się tylko<br />

nieco ponad 100 g (TTR51 – 400 g,<br />

GP900 – 532 g) to po „uzbrojeniu” różnica<br />

w ciężarze jest bardziej wyczuwalna.<br />

TTR51 z mikrofonogłośnikiem<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 62<br />

(gruszka) i w pokrowcu waży bowiem<br />

717 g, podczas gdy tak samo wyposażona<br />

Motorola miała masę aż 1000 g.<br />

Poza wagą użytkownik liczy na dłuższą<br />

pracę nowych aparatów bez konieczności<br />

wymiany baterii. Tranztel<br />

deklaruje w instrukcji swojego radiotelefonu<br />

14 godzin pracy, podczas gdy<br />

Motorola miała ten czas na poziomie<br />

8-10 godzin. Zdecydowanie szybsze<br />

będzie teraz ładowanie akumulatorów<br />

(na powierzchni): obecnie 4 godziny,<br />

poprzednio 10 godzin. Nowe akumulatory<br />

wykonane są w technice NiMH<br />

(wodorkowe) podczas gdy GP900<br />

miały akumulatory starszej generacji<br />

NiCd (niklowo-kadmowe). Jak pokazuje<br />

praktyka akumulatory wodorkowe<br />

są bardziej trwałe w eksploatacji, podczas<br />

gdy sprzęt NiCd odchodzi powoli<br />

już do historii.<br />

Całkowitą nowością, z jaką spotkają<br />

się przyszli użytkownicy systemu<br />

Gabi będzie możliwość podłączenia<br />

do radiotelefonu zestawu nagłownego<br />

typu ZN-51. Urządzenie to nazywane<br />

też zestawem podkaskowym składa<br />

się ze słuchawki i mikrofonu kostnego,<br />

montowanych pod hełmem oraz<br />

przycisku PTT (ang. push to talk, „naciśnij<br />

aby mówić”) zaczepianego przy<br />

pomocy klipsa w dogodnym miejscu<br />

na lub pod ubraniem. Zestaw podkaskowy<br />

od standardowego wyposażenia<br />

telefonistki odróżnia mikrofon przylegający<br />

do ciemienia głowy mówiącego<br />

(stąd także nazwa mikrofon ciemiączkowy,<br />

kostny), który działa na zasadzie<br />

indukcji kostnej. Dźwięk przekazywany<br />

jest do mikrofonu poprzez rezonans<br />

kości czaszki. Obecność hełmu na głowie<br />

ratownika tworzy w tym wypadku<br />

przestrzeń rezonansową, która dodatkowo<br />

eliminuje zewnętrzne dźwięki<br />

zakłócające łączność (hałas). Rozwiązanie<br />

to jest alternatywą dla standardowych<br />

mikrofonów na wysięgniku,<br />

które z racji środowiska i ewentualności<br />

założenia maski aparatu oddechowego<br />

nie mogłyby zostać użyte. Przycisk<br />

PTT można tak zamontować pod<br />

ubraniem, aby jego naciśnięcie było<br />

możliwe dłonią dowolnej ręki albo<br />

32<br />

ROK XVI<br />

Zdj. 3. Zasada działania zestawu z mikrofonem<br />

kostnym.<br />

nawet łokciem (gdy chcemy mówić).<br />

Zastosowanie zestawu nagłownego<br />

z pewnością poprawi ergonomię pracy<br />

(szczególnie przy zastosowaniu aparatu<br />

oddechowego) oraz pozwoli w wielu<br />

wypadkach ograniczyć wpływ hałaśliwych<br />

urządzeń na jakość łączności.<br />

Niemniej jednak przeprowadzone testy<br />

pod ziemią potwierdziły, że tradycyjna<br />

„gruszka” dalej będzie miała zastosowanie,<br />

co wynika z przyzwyczajeń<br />

oraz każdorazowej konieczności dodatkowych<br />

manipulacji, m.in. „dopasowania”<br />

zestawu podkaskowego indywidualnie<br />

do hełmu i głowy użytkownika,<br />

zaczepienia PTT na ubraniu, ułożenia<br />

kabla itp. Z pewnością nabyta praktyka<br />

stosowania nowego sprzętu pomoże<br />

w przyszłych sytuacjach we właściwym<br />

wyborze danego akcesorium podczas<br />

akcji ratowniczej. Odpowiadając<br />

natomiast na często zadawane pytanie<br />

stwierdzić należy, iż jakość funkcjonowania<br />

mikrofonu kostnego nie jest zdeterminowana<br />

ilością i gęstością włosów<br />

na głowie mówiącego, choć w niektórych<br />

teoretycznych przypadkach<br />

ich ułożenia (koki, dredy) pogorszenie<br />

jest niewątpliwie spodziewane.<br />

Podsumowując należy stwierdzić,<br />

że wprowadzone w miejsce stosowanych<br />

aparatów ratownika typu GP-900<br />

z początkiem <strong>2011</strong> r. nowe radiotelefony<br />

TTR-51 pozwolą nie tylko przedłużyć<br />

okres eksploatacji i poprawić parametry<br />

stosowanych przez CS<strong>RG</strong> S.A. 10 kpl.<br />

zestawów typu Gabi 98 lecz także istotnie<br />

poszerzyć obszar ich zastosowań.

W sprawach bezpieczeństwa, solidny tlenowy aparat ucieczkowy<br />

Dräger Oxy 6000 ustanawia nowe standardy – dajemy Ci 10 lat użytkowania<br />

w warunkach dołowych oraz czas ochronnego działania 60 minut.<br />

Każde urządzenie wyposażone jest w innowacyjne „Safety Eye”<br />

(„oko bezpieczeństwa”), tak aby w każdym momencie, na pierwszy rzut oka<br />

można było się upewnić o jego gotowości do użycia. Niezwykle odporna<br />

na uszkodzenia mechaniczne konstrukcja gwarantuje niezawodność działania.<br />

DRÄGER OXY 6000<br />

Dräger X-am 5600<br />

Dräger X-zone 5000<br />

Dräger CareVent DRA<br />

Najnowszy miernik.<br />

mierzący od 1 do 6 gazów<br />

Ten mały miernik mieści<br />

w sobie podwójny sensor<br />

IR (CO2/CH4). Może być<br />

bez problemu używany<br />

w otoczeniu wybuchowym,<br />

dając pewność ochrony<br />

przed palnymi i trującymi<br />

gazami otoczenia.<br />

Więcej informacji na naszej stronie www.draeger.pl lub 32/388 76 70<br />

Innowacyjny przenośny<br />

system nadzoru ,<br />

przystosowany<br />

do dłuższych kontroli stref<br />

niebezpiecznych. Może<br />

sam wykrywać zagrożenia<br />

gazowe i/ lubi przekazywać<br />

alarm do maks. 25 innych<br />

urządzeń połączonych<br />

w bezprzewodową<br />

sieć detekcji.<br />

Aparat ewakuacyjny<br />

CAREvent ® DRA zapewni<br />

automatyczne dawkowanie<br />

tlenu poszkodowanemu<br />

górnikowi w optymalnym<br />

tempie i objętości .<br />

W wypadku rozpoczęcia<br />

przez pacjenta<br />

samodzielnego oddychania<br />

funkcja „żądanie<br />

oddychania” pozwala na<br />

samodzielne oddychanie.<br />

Dräger. Technika dla Życia.

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong><br />

<strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego S.A.<br />

ul. Chorzowska 25<br />

41 – 902 Bytom<br />

tel. 32 282 – 25 – 25<br />

fax 32 282 – 26 – 81<br />

e–mail:<br />

info@csrg.bytom.pl<br />

http://www.csrg.bytom.pl

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!