RG 2010 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu
10.03.2015 • Views
Share Embed Flag

RG 2010 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu

RG 2010 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu

RG 2010 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
csrg.bytom.pl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

Redaguje zespół:<br />

Jerzy Kaczmarek<br />

– redaktor naczelny<br />

Barbara Kochan<br />

– z-ca redaktora naczelnego<br />

Jacek Dubiel<br />

– sekretarz redakcji<br />

Katarzyna Myślińska<br />

Łukasz Burda<br />

Adres redakcji:<br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego S.A.<br />

41-902 Bytom<br />

ul. Chorzowska 25<br />

tel. (32) 388 04 45<br />

lub (32) 388 05 92<br />

fax. (32) 388 04 44<br />

e-mail:<br />

j.kaczmarek@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w <strong>Bytomiu</strong><br />

ul. Chorzowska 12d<br />

41-902 BYTOM<br />

tel. (32) 388 06 22<br />

e-mail:<br />

osrgbytom@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Jaworznie<br />

ul. Krakowska 95<br />

43-600 JAWORZNO<br />

tel. (32) 616 22 86<br />

fax. (32) 616 44 33<br />

e-mail:<br />

osrgjaworzno@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Wodzisławiu Śl.<br />

ul. Marklowicka 3<br />

44-300 WODZISŁAW ŚL.<br />

tel. (32) 455 47 06<br />

e-mail:<br />

osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl<br />

Okręgowa <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Zabrzu<br />

ul. Jodłowa 33<br />

41-800 ZABRZE<br />

tel. (32) 271 35 06<br />

e-mail: osrgzabrze@csrg.bytom.pl<br />

Redakcja nie odpowiada za treść<br />

reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania<br />

skrótów tekstów oraz<br />

zamieszczania własnych tytułów<br />

i śródtytułów. Nie zamówionych<br />

materiałów nie zwracamy.<br />

SPIS TREŚCI<br />

• Krótko<br />

Wizyta w CS<strong>RG</strong> S.A. ministra Jana Burego ................. 1<br />

Podziękowania za wzorową postawę ....................... 1<br />

Katastrofy problemem interdyscyplinarnym ................. 1<br />

Akcje pożarowe ...................................... 1<br />

Akcje zawałowe ...................................... 1<br />

Nowości szkoleniowe ................................. 1<br />

• Rozmowa z inż. Adamem Szkołdą, kierownikiem Kopalnianej Stacji<br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego KWK „Borynia”<br />

Poszliśmy na całość ................................... 2<br />

• Jerzy Kaczmarek, Małgorzata Jankowska<br />

Wnioski z prac Komisji powołanej przez Prezesa WUG badającej<br />

przyczyny i okoliczności zapalenia metanu oraz wypadku zbiorowego<br />

zaistniałego 18 września 2009 r. w KHW S.A. KWK „Wujek”<br />

Ruch „Śląsk” w Rudzie Śląskiej ......................... 4<br />

• Jerzy Kaczmarek, Katarzyna Kajdasz-Szpotko<br />

Bezpieczeństwo ratowników a ryzyko<br />

w czasie akcji ratowniczych (1) .......................... 8<br />

• Dariusz Brzózka<br />

Akcja zawałowa ..................................... 11<br />

• Krzysztof Fabiszak<br />

Pożary w kopalniach węgla kamiennego ................... 15<br />

• Jacek Kudela, Bogdan Dulęba<br />

Wykorzystanie azotu do inertyzacji atmosfery (2) ............ 18<br />

• Tadeusz Jagła, Mirosław Maciaszek<br />

Wprowadzenie aparatów PSS-90 do użytku ................ 22<br />

• Piotr Bulenda, Grzegorz Plenzler<br />

Pełzając po dnie jaskini ............................... 25<br />

• Zbigniew Kubica<br />

Zwyciężył KGHM „Polska Miedź” ....................... 26<br />

• Andrzej Plata<br />

Aparat oddechowy – system Paul 1918/23 ................. 27<br />

Skład, opracowanie techniczne<br />

oraz druk:<br />

Oficyna Drukarska,<br />

01-142 Warszawa,<br />

ul. Sokołowska 12a,<br />

tel./fax (22) 632 83 52<br />

Zdjęcie na okładce: Zastęp ratowniczy KWK „Borynia”.<br />

Fot: archiwum

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

KRÓTKO<br />

WIZYTA W CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

MINISTRA JANA BUREGO,<br />

SEKRETARZA STANU<br />

W MINISTERSTWIE<br />

SKARBU PAŃSTWA<br />

8 kwietnia <strong>2010</strong> roku w CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

podczas wizyty Jana Burego zaprezento<br />

wano strukturę ratownictwa górniczego<br />

w Polsce oraz struktury organizacyjne<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. wraz z zakresem zabezpieczania<br />

zakładów górniczych przez<br />

jed no stkę. Przedstawiono informację<br />

o ilości i rodzaju akcji ra towniczych,<br />

omówiono także bieżącą działalność<br />

spółki. Zaprezentowano za sadnicze wyposażenie<br />

techniczne CS<strong>RG</strong> S.A., jak<br />

i wybrane elementy wyposażenia specjalistycznych<br />

pogotowi ratowniczych.<br />

Odbyło się także spotkanie z ratownikami<br />

z OS<strong>RG</strong> Bytom.<br />

PODZIĘKOWANIA<br />

ZA WZOROWĄ POSTAWĘ<br />

24 kwietnia <strong>2010</strong> roku w gmachu<br />

Kompanii Węglowej S.A. odbyła się uroczystość<br />

wręczenia dyplomu okolicznościowego<br />

ratownikowi OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

Krzysztofowi Mrozińskiemu. Dyplom<br />

został przyznany za odwagę, zaangażowanie<br />

i precyzyjne zlokalizowanie poszkodowanego<br />

podczas akcji ratowniczej<br />

w kopalni „Rydułtowy-Anna”. Prezes<br />

Kompanii Węglowej S.A. Mirosław Kugiel<br />

podziękował naszemu ratownikowi za<br />

profesjonalizm, poświęcenie i niezwykłą<br />

odwagę, którą wykazał się podczas akcji<br />

ratowniczej.<br />

Podobny charakter miała uroczystość,<br />

która odbyła się w siedzibie Wyższego<br />

Urzędu Górniczego 27 kwietnia <strong>2010</strong> r.<br />

Zarząd Fundacji „Bezpieczne Górnictwo”<br />

im. prof. W. Cybulskiego w porozumieniu<br />

z Prezesem WUG wręczył dyplomy honorowe<br />

„Dzielny Górnik” ratownikom z OS<strong>RG</strong><br />

Bytom: Piotrowi Józefiokowi, Kazimierzowi<br />

Wendlochowi i Bogdanowi Kwiatoniowi.<br />

Dyplomy wręczone zostały w podziękowaniu<br />

za wzorową postawę naszych<br />

ratowników podczas akcji w ZG „Siltech”.<br />

Wyróżnienia za dzielność otrzymało także<br />

6 górników z ZG „Siltech”.<br />

KATASTROFY<br />

PROBLEMEM<br />

INTERDYSCPLINARNYM<br />

11-12 marca <strong>2010</strong> r. w Wiśle-Jaworniku<br />

odbyła się Ogólnopolska Konferencja<br />

Naukowa „Katastrofy – jako problem medyczno-sądowy<br />

i interdyscyplinarny”. Ze<br />

stro ny CS<strong>RG</strong> S.A. brał udział dyrektor techniczny<br />

mgr inż. Mirosław Bagiński.<br />

Omówiono praktycznie wszystkie katastrofy,<br />

jakie miały miejsce w Polsce lub<br />

z udziałem Polaków w ostatnich latach:<br />

katastrofę budowlaną hali MTK w Katowicach,<br />

katastrofę samolotu wojskowego<br />

CASA, pożar hotelu socjalnego w Kamieniu<br />

Pomorskim oraz katastrofę autobusową<br />

pod Grenoble – Instytut Ekspertyz<br />

Sądo wych w Krakowie. Pracownicy Katedry<br />

i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii<br />

Sądowo-Lekarskiej SUM w Katowicach<br />

przedstawili własne doświadczenia<br />

w badaniu ofiar katastrof górniczych, które<br />

miały miejsce w ostatnich latach na terenie<br />

woj. śląskiego: KWK „Niwka-Modrzejów”<br />

w 1998 r., KWK „Zabrze-Bielszowice”<br />

w 2003 r., KWK „Halemba” w 2006 r., KWK<br />

„Wujek-Śląsk” w 2009 r.<br />

AKCJE POŻAROWE<br />

Od 10 do 12 marca <strong>2010</strong> r. – akcja pożarowa<br />

w KWK „Mysłowice-Wesoła” Ruch<br />

„Mysłowice”, w akcji brały udział zastępy<br />

OS<strong>RG</strong> Jaworzno i zawodowe zastępy<br />

ratownicze pogotowia pomiarowego<br />

CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

Od 18 do 19 marca <strong>2010</strong> r. – akcja pożarowa<br />

w KWK „Pniówek”, w akcji uczestniczyły<br />

zawodowe zastępy ratownicze<br />

pogotowia pomiarowego CS<strong>RG</strong> S.A. oraz<br />

zastępy ratownicze OS<strong>RG</strong> Wodzisław.<br />

Od 23 do 26 kwietnia <strong>2010</strong> r. – akcja<br />

pożarowa w KWK „Zofiówka”, w akcji brały<br />

udział zastępy ratownicze OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

oraz zastępy zawodowe pogotowia<br />

pomiarowego CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

AKCJE ZAWAŁOWE<br />

Od 24 do 27 marca <strong>2010</strong> r. – akcja zawałowa<br />

w KWK „Rydułtowy-Anna” Ruch<br />

„Rydułtowy”, w akcji brały udział zastępy<br />

zawodowe specjalistycznego pogotowia<br />

górniczo-technicznego CS<strong>RG</strong> S.A. oraz zastępy<br />

ratownicze OS<strong>RG</strong> Wodzisław. W rejonie<br />

zagrożenia znajdowało się 7 osób.<br />

W wyniku natychmiast rozpoczętej akcji<br />

ratowniczej ze strefy zagrożenia wycofano<br />

6 osób, jeden z poszkodowanych odniósł<br />

obrażenia śmiertelne. Dotarcie zastępów<br />

ratowniczych do poszkodowanego trwało<br />

3 doby. (czyt. „Akcja zawałowa”)<br />

Od 12 do 13 kwietnia <strong>2010</strong> r. – akcja<br />

zawałowa w ZG „Siltech”. Zawał spowodowany<br />

został robotami górniczymi<br />

w chodniku badawczym na poziomie<br />

240 m. W rejonie zagrożonym znajdowało<br />

się 6 górników. Do akcji skierowane<br />

zostały zawodowe zastępy specjalistycznego<br />

pogotowia gór niczo-technicznego<br />

CS<strong>RG</strong> S.A., zastę py OS<strong>RG</strong> Zabrze i OS<strong>RG</strong><br />

Bytom. Po 16 godzinach akcji ratowniczej<br />

wszystkich zagrożonych górników<br />

bezpiecznie przetransportowano na powierzchnię.<br />

NOWOŚCI SZKOLENIOWE<br />

Od maja br. dział ratownictwa ds. szkolenia<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. organizuje kurs podstawowy<br />

dla ratowników górniczych, kandydatów<br />

na członków specjalistycznych zastępów<br />

do prac z użyciem technik alpinistycznych<br />

w wyrobiskach pionowych lub o dużym<br />

nachyleniu. Zapraszamy.<br />

Oprac.: Monika Konwerska<br />

Łukasz Burda<br />

Zmarł dyrektor František Ščavnickỳ<br />

W wieku 85 lat 26 lutego <strong>2010</strong> roku w Bojnicach zmarł František<br />

Ščavnickỳ – nestor słowackiego ratownictwa górniczego, wieloletni<br />

dyrektor Głównej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego w Prievidzy.<br />

Twórca słowackiego ratownictwa górniczego, organizator ratownictwa<br />

dla wszystkich słowackich kopalń węgla, rud i uranu. Z Jego<br />

inicjatywy powstało 28 kopalnianych stacji ratownictwa górniczego<br />

podległych Głównej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego w Prievidzy.<br />

Był autorem wielu publikacji i skryptów akademickich z dziedziny<br />

ratownictwa górniczego. Wydał „Wspomnienia ratownika górniczego”, gdzie opisał<br />

wiele skomplikowanych akcji ratowniczych, w których uczestniczył.<br />

Cześć Jego Pamięci!<br />

3

NR 2/<strong>2010</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

POSZLIŚMY NA CAŁOŚĆ<br />

Rozmowa z inż. Adamem Szkołdą, kierownikiem Kopalnianej Stacji<br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego KWK „Borynia”<br />

ROK XV<br />

– W ubiegłym roku drużyna ratownicza<br />

z „Boryni” pod Pańskim<br />

kierownictwem zdobyła Puchar<br />

Prezesa CS<strong>RG</strong> w <strong>Bytomiu</strong> w Centralnych<br />

Zawodach Drużyn Ratowniczych.<br />

Był to niewątpliwie<br />

duży sukces…<br />

– Tak jest. Był to z pewnością duży<br />

sukces ratowników kopalni „Borynia”,<br />

ale także – na co zwracam uwagę<br />

– całej Jastrzębskiej Spółki Węglowej.<br />

My jako kopalnia zajęliśmy w tych zawodach<br />

pierwsze miejsce, natomiast<br />

tuż za nami, zajmując drugie miejsce<br />

uplasowała się drużyna ratownicza<br />

z kop. „Pniówek”. Było to potwierdzeniem<br />

wysokiego poziomu ratownictwa<br />

górniczego, które służy umacnianiu<br />

bezpieczeństwa pracy w całej Jastrzębskiej<br />

Spółce Węglowej. Zgodnie z regulaminem<br />

w zawodach startowały dwie<br />

drużyny ratownicze z JSW i obie zajęły<br />

czołowe miejsca. Chciałbym zwrócić<br />

uwagę jeszcze na to, że kop. „Borynia”<br />

także na poprzednich Centralnych Zawodach<br />

Drużyn Ratowniczych zdobyła<br />

pierwsze miejsce. Niko mu do tej pory<br />

nie udało się dwukrotnie pod rząd powtórzyć<br />

tej sztuki w tak prestiżowych<br />

zawodach.<br />

– Jak przygotowywaliście się do tych<br />

zawodów? Na co kładliście największy<br />

nacisk?<br />

– Przed zawodami oczywiście intensywnie<br />

przygotowywaliśmy się do nich.<br />

Jak w każdej innej dyscyplinie bez<br />

odpowiedniego treningu nie ma szans<br />

na powodzenie. Przede wszystkim ćwiczyliśmy<br />

na torze przeszkód. Był on<br />

dokładnie określony wcześniej w regulaminie<br />

zawodów, więc na takim torze<br />

przeszkód mogliśmy trenować nie tylko<br />

my, ale także ratownicy z innych kopalń.<br />

Wielki nacisk kładliśmy na czas<br />

pokonywania całego<br />

toru i jakość pokonywania<br />

poszczególnych<br />

przeszkód. Trzeba było<br />

to robić szybko i z dużą<br />

precyzją ponieważ liczył<br />

się głównie czas.<br />

A niestety punkty karne<br />

za złe wykonanie zadania<br />

są przeliczane na sekundy,<br />

które dodaje się<br />

do ogólnego czasu pokonania<br />

toru. Dużą rolę<br />

w zawodach odgrywał<br />

także poziom wiedzy<br />

teoretycznej. Tutaj byliśmy<br />

na drugim miejscu,<br />

więc nadal trzeba się<br />

mocno szkolić, żeby w pełni osiągnąć<br />

mistrzostwo. Niezwykle ważny był<br />

sprawdzian z udzielania pierwszej pomocy.<br />

Każda z drużyn musiała reagować<br />

tak, jakby zdarzenie miało miejsce<br />

na dole kopalni. Sytuacje powypadkowe<br />

mogą być różne, np. po wybuchu<br />

czy zapaleniu metanu może być wielu<br />

rannych górników, wówczas zastępowy<br />

musi sam ocenić komu udzielać<br />

pomocy w pierwszej kolejności i jak<br />

dalej działać.<br />

– Co wówczas było dla Was najtrudniejsze?<br />

– Powiem tak: nie było zadań łatwiejszych<br />

i trudniejszych. Wszystkie były<br />

trudne i jednocześnie ważne. Tylko<br />

jedno zadanie wykonane źle eliminowało<br />

nas z walki ponieważ punkty się<br />

sumują i nie ma o czym gadać. Całe<br />

zawody przebiegały w czterech etapach:<br />

pierwszy był testem z wiedzy<br />

teoretycznej, drugi dotyczył pomocy<br />

medycznej, trzeci był konkursem mechaników,<br />

zaś czwarty to pokonywanie<br />

toru przeszkód. Ratownicy z „Boryni”<br />

4<br />

dobrze wylosowali, gdyż startowali<br />

jako ostatnia drużyna, co dawało nam<br />

na bieżąco możliwość oceny sytuacji.<br />

Gdy rozpoczynaliśmy pokonywanie<br />

toru przeszkód będąc wówczas na drugim<br />

miejscu za kopalnią „Pniówek”<br />

wiedzieliśmy, że jeżeli nie wygramy<br />

tej ostatniej konkurencji to zajmiemy<br />

dalsze miejsce w całych zawodach.<br />

Powiedziałem wówczas przed startem<br />

na torze mojemu zastępowi: idziemy<br />

na całość i robimy swoje. Udało się,<br />

mieliśmy najlepszy czas z najmniejszą<br />

ilością punktów karnych. Po raz kolejny<br />

wygraliśmy całe zawody.<br />

– Jak ocenialiście najgroźniejszych<br />

konkurentów?<br />

– Niespodziewanie wtedy najgroźniejszym<br />

naszym konkurentem okazała<br />

się drużyna z kop. „Pniówek”, która<br />

w całych zawodach zajęła drugie<br />

miejsce. Wcześniej zdobyła pierwsze<br />

miejsce w zawodach organizowanych<br />

przez Okręgową Stację <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego w Wodzisławiu Śląskim<br />

o Puchar Prezesa JSW. My wówczas

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

byliśmy drudzy, natomiast rok wcześniej<br />

pierwsi. Kopalnia „Pniówek”,<br />

która od dwunastu lat nie zdobywała<br />

czołowych miejsc w zawodach ratowniczych<br />

ostatnio urosła niczym<br />

przysłowiowe grzyby po deszczu. Teraz<br />

była bardzo dobrze przygotowana<br />

do tych obu zawodów. Była oczywiście<br />

naszym najgroźniejszym rywalem,<br />

ale tylko podczas odbywania poszczególnych<br />

konkurencji, gdyż na co dzień<br />

z ratownikami „Pniówka” łączą nas dobre,<br />

koleżeńskie stosunki. Pracujemy<br />

przecież w jednej spółce, realizujemy<br />

wspólne plany, nieraz uzupełniamy się.<br />

Nie ma powodów, żebyśmy po prostu<br />

się nie lubili.<br />

– Drużyna ratowników górniczych<br />

musi być zgranym zespołem. Odpowiednio<br />

wyszkolonym, sprawnie<br />

działającym, solidarnym zwłaszcza<br />

w trudnych sytuacjach. Czy może<br />

Pan scharakteryzować pod tym<br />

względem swoich ratowników?<br />

– Na jakość zespołu wpływa wiele<br />

czynników. Przede wszystkim do ratownictwa<br />

górniczego nie przychodzą<br />

przypadkowi ludzie. Muszą mieć<br />

po prostu powołanie do swojej pracy,<br />

jak np. lekarze. Jest to swoista misja.<br />

Ratownik powinien być dyspozycyjny<br />

przez całą dobę. Nie wiemy przecież<br />

kiedy zaskoczy nas matka natura.<br />

O sile drużyny ratowniczej stanowi<br />

także poziom wyszkolenia, czemu<br />

dobrze służy harmonijne współdziałanie<br />

w organizacji szkoleń i ćwiczeń<br />

z CS<strong>RG</strong> w <strong>Bytomiu</strong> i Okręgową Stacją<br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego w Wodzisławiu<br />

Śląskim. Przekłada się to następnie<br />

na wysoką jakość szkolenia<br />

w kopalnianych stacjach ratownictwa<br />

górniczego. Istnieje wśród ratowników<br />

świadomość konieczności odbywania<br />

takich szkoleń, potrzeba zwiększania<br />

swoich kwalifikacji, co także łączy<br />

członków zastępu nie tylko podczas<br />

normalnej pracy, ale również w czasie<br />

prowadzenia akcji ratowniczych. Zastępy,<br />

które na co dzień pracują razem<br />

powinny także wspólnie iść do akcji<br />

ratowniczych. Im dłużej ratownicy<br />

przebywają razem, tym lepiej się rozumieją,<br />

a to sprzyja ich sprawniejszemu<br />

działaniu. Ratownik idealny – moim<br />

zdaniem – oprócz tych walorów o których<br />

już wspominałem – winien być<br />

średniego wzrostu, szczupły, wysportowany,<br />

zrównoważony psychicznie,<br />

umiejętnie znoszący stres i potrafiący<br />

podejmować szybkie decyzje.<br />

– Czy potwierdza się słuszność<br />

znanego wojskowego powiedzenia,<br />

które można też chyba przenieść<br />

na ratowniczy grunt, że czym więcej<br />

potu na poligonie tym mniej<br />

krwi w boju?<br />

– To jest oczywiste. Bowiem im więcej<br />

ćwiczymy, tym mamy większą praktykę.<br />

Wszak trening czyni mistrza.<br />

Jesteśmy mądrzejsi, bardziej rozważni<br />

i efektywni, a nade wszystko skuteczniej<br />

działamy. A stawka tego działania<br />

jest nieraz bardzo wysoka – ludzkie<br />

życie.<br />

– Jak Pan ocenia na podstawie<br />

własnych doświadczeń stan ratownictwa<br />

górniczego na szczeblu kopalnianym?<br />

– Ratownictwo górnicze funkcjonuje<br />

dobrze. Nie mamy problemów z zakupem<br />

potrzebnego nam sprzętu. Posiadamy<br />

wszystko co jest nam niezbędne.<br />

Dyrekcja kopalni zawsze idzie<br />

nam na rękę nie szczędząc środków<br />

finansowych na to, co jest potrzebne<br />

dla efektywnego działania służb<br />

ratowniczych. Trzeba oszczędzać,<br />

ale nie na bezpieczeństwie pracy<br />

i na ratownictwie. I nie oszczędza się.<br />

Jest to żelazna zasada.<br />

– Zapewne wielokroć w razie potrzeby<br />

przychodziliście z pomocą<br />

innym poza Waszą kopalnią?<br />

– Zdarzało się to wiele razy. Ostatnio,<br />

czyli w grudniu zeszłego roku uczestniczyliśmy,<br />

podobnie jak ratownicy<br />

z innych okolicznych kopalń, w akcji<br />

ratowniczej w kop. „Pniówek”. Była<br />

to akcja pożarowa w jednej z eksploatowanych<br />

ścian. Trwała kilka dni i zakończyła<br />

się sukcesem. Najważniejsze,<br />

5<br />

że ofiar w ludziach nie było. Spełniliśmy<br />

tylko swój obowiązek.<br />

– Wybieracie się do Australii na kolejne<br />

zawody ratownicze, tym razem<br />

międzynarodowe?<br />

– Wszystko wskazuje na to, że weźmiemy<br />

udział w Międzynarodowych<br />

Zawodach <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego<br />

Australia <strong>2010</strong> organizowanych przez<br />

Stację Ratowniczą Nowa Południowa<br />

Walia, obecnego członka Międzynarodowej<br />

Organizacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego.<br />

Odbędą się one w Southern<br />

Mines Rescue Stadion (Wollongong)<br />

oraz w pobliskich kopalniach 11 i 12<br />

listo pada br. Miasto Wollongong leży<br />

nad morzem ok. osiemdziesiąt km<br />

od Sydney. Otrzymaliśmy już zgodę<br />

Zarządu JSW na udział w tych zawodach,<br />

niebawem więc rozpoczniemy<br />

przygotowania do nich. Odbędą się<br />

one na zupełnie innych zasadach niż<br />

ratownicze zawody w Polsce. Dla naszej<br />

ekipy będzie to wielkie przeżycie,<br />

gdyż jeszcze nie braliśmy udziału<br />

w tak wielkiej imprezie. Mam nadzieję,<br />

że w Australii potwierdzimy świetną<br />

opinię jaką na świecie cieszą się polscy<br />

ratownicy górniczy.<br />

– Tylko należy życzyć powodzenia.<br />

Jaka była Pańska droga życiowa<br />

do górnictwa?<br />

– Pochodzę z rodziny o górniczych tradycjach.<br />

Pradziadek, dziadek i ojciec<br />

byli górnikami. Dziadek budował szyby<br />

wielu kopalń jako pracownik Przedsiębiorstwa<br />

Budowy Szybów w <strong>Bytomiu</strong>,<br />

zaś ojciec pracował w kop. „Borynia”.<br />

Poszedłem w ich ślady. W 1995 roku<br />

rozpocząłem moją górniczą przygodę<br />

w kop. „Zofiówka”, a od 1997 r. pracuję<br />

w kop. „Borynia”. Od 1998 roku<br />

jestem związany z ratownictwem górniczym.<br />

Tutaj zostałem nadgórnikiem,<br />

potem sztygarem zmianowym, nadsztygarem,<br />

a od 2006 r. kierownikiem<br />

Kopalnianej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego.<br />

Nie ma to jak górniczy fach.<br />

– Dziękuję za rozmowę.<br />

Rozmawiał: JACEK DUBIEL

NR 2/<strong>2010</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

WNIOSKI Z PRAC KOMISJI POWOŁANEJ PRZEZ PREZESA<br />

WUG BADAJĄCEJ PRZYCZYNY I OKOLICZNOŚCI<br />

ZAPALENIA METANU ORAZ WYPADKU ZBIOROWEGO<br />

ZAISTNIAŁEGO 18 WRZEŚNIA 2009 R. W KHW S.A.<br />

KWK „WUJEK” RUCH „ŚLĄSK” W RUDZIE ŚLĄSKIEJ<br />

ROK XV<br />

W kwietniu <strong>2010</strong> roku zakończyła<br />

pracę Komisja powołana przez<br />

Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego<br />

do zbadania przyczyn i okoliczności<br />

zapalenia metanu oraz<br />

wypadku zbiorowego, zaistniałego<br />

w Katowickim Holdingu Węglowym<br />

S.A., w Kopalni Węgla Kamiennego<br />

„Wujek” Ruch „Śląsk”<br />

w dniu 18 września 2009 r.<br />

Zapalenie i wybuch metanu nastąpił<br />

o godzinie 10 10 w ścianie 5, w pokładzie<br />

409, na poziomie 1050 m. Wtedy<br />

to anemometr stacjonarny zarejestrował<br />

spadek ilości powietrza przepływającego<br />

przez ścianę z około 1200 m 3 /min.<br />

do około 400 m 3 /min., a czujniki zabudowane<br />

w chodniku badawczym 3a<br />

wtórnym zarejestrowały wzrosty zawartości<br />

tlenku węgla i metanu. Stężenie CO<br />

przekroczyło zakres pomiarowy czujnika<br />

wynoszący 200 ppm, a zawartość metanu<br />

wynosiła 22 %. W zagrożonym rejonie<br />

znajdowało się 221 pracowników.<br />

W wyniku zdarzenia 12. pracowników<br />

doznało śmiertelnych obrażeń, kolejnych<br />

8. wskutek doznanych obrażeń zmarło<br />

w szpitalach, 25. uległo wypadkom ciężkim,<br />

a 9. wypadkom lekkim.<br />

O godz. 10 16 Kierownik Akcji rozpoczął<br />

akcję ratowniczą, której celem<br />

było wyprowadzenie pracowników<br />

ze strefy zagrożenia. Wyznaczono bazę<br />

ratowniczą w przecince pomiędzy upadową<br />

południową a przekopem południowym<br />

z poziomu 1050 m oraz strefę<br />

zagrożenia obejmującą wyrobi ska<br />

w pokładzie 409 na poziomie 1050 m<br />

wraz z drogami odprowadzającymi powietrze<br />

do szybu wentylacyjnego III.<br />

Dojście do strefy zagrożenia zabezpieczono<br />

siedmioma posterunkami.<br />

mgr inż.<br />

JERZY KACZMAREK<br />

kierownik Działu <strong>Ratownictwa</strong><br />

ds. Szkolenia CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

mgr inż.<br />

MAŁGORZATA JANKOWSKA<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

Prace ratownicze w pierwszym etapie<br />

miały na celu ratowanie ludzkiego<br />

życia oraz wyprowadzenie poszkodowanych<br />

z zagrożonego rejonu. W strefie<br />

zagrożenia znajdowali się poszkodowani<br />

pracownicy z rejonu ściany 5<br />

niezdolni do samodzielnej ewakuacji<br />

oraz osoby dozoru wraz z pracownikami,<br />

zmobilizowane i skierowane przez<br />

dyspozytora do udzielenia pomocy.<br />

W pierwszych minutach po wybuchu<br />

pracownicy lżej poszkodowani lub<br />

przebywający w wyrobiskach sąsiednich<br />

przystąpili do ratowania i ewakuacji<br />

poszkodowanych. Osoby poszkodowane<br />

odniosły nie tylko obrażenia<br />

fizyczne, ale były również w stanie szoku<br />

wywołanego zdarzeniem. Sprawnie<br />

przeprowadzona akcja wyprowadzania<br />

osób, które w trakcie zapalenia i wybuchu<br />

metanu znalazły się w zasięgu oddziaływania<br />

płomienia, wysokiej temperatury,<br />

gazów powybuchowych oraz<br />

fali ciśnienia, pozwoliła Kierownikowi<br />

Akcji zakończyć akcję ratowania ludzi<br />

18. września 2009 r. o godzinie 14 00 .<br />

Następnie przystąpiono do działań<br />

mających na celu likwidację skutków<br />

zapalenia i wybuchu metanu w rejonie<br />

ściany 5. Czynności te pozwoliły na wykonanie<br />

penetracji wyrobisk w strefie<br />

zagrożenia i w związku ze stwierdzeniem<br />

zgodnego z przepisami stanu atmosfery<br />

kopalnianej Kierownik Akcji<br />

24 października 2009 r. o godzinie 15 00<br />

odwołał akcję ratowniczą.<br />

6<br />

W wyniku analizy działań podjętych<br />

przez dyspozytora w pierwszej<br />

fazie prowadzenia akcji ratowniczej<br />

stwierdzono wiele nieprawidłowości.<br />

Dyspozytor ruchu:<br />

a. nie wykorzystał sygnalizacji alarmowo-zgłoszeniowej<br />

do powiadomienia<br />

o niebezpieczeństwie zagrożonej<br />

załogi,<br />

b. nie powiadomił o zagrożeniu OS<strong>RG</strong><br />

i CS<strong>RG</strong> w <strong>Bytomiu</strong> oraz nie przekazał<br />

pełnej informacji o stanie<br />

zagrożenia i podjętych działaniach<br />

przejmującemu kierownictwo akcji<br />

Naczelnemu Inżynierowi. W wyniku<br />

tego do godziny 11 20 nie powiadomiono<br />

dyżurujących zastępów ratowniczych<br />

(pogotowia ratowniczego)<br />

z OS<strong>RG</strong> w <strong>Bytomiu</strong> i służb specjalistycznych<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong>,<br />

c. nie korzystał z telefonu alarmowego<br />

– nagrane zostały tylko dwie rozmowy<br />

oraz nie w rejestrował rozmów<br />

prowadzonych w związku z akcją,<br />

d. nie wpisał do książki raportowej<br />

otrzymanej wiadomości o zagrożeniu,<br />

co w konsekwencji opóźniło<br />

znacznie udział w akcji zawodowych<br />

zastępów ratowniczych<br />

OS<strong>RG</strong>, lekarzy i pogotowia pomiarowego<br />

CS<strong>RG</strong> S.A.,<br />

e. w nieprawidłowy sposób prowadził<br />

książkę raportową dyspozytora<br />

ruchu zakładu co powodowało,<br />

że niemożliwym było jednoznaczne<br />

określenie liczby pracowników zatrudnionych<br />

przy poszczególnych<br />

rodzajach robót i w wyrobiskach.<br />

Dyspozytor znał tylko ogólną liczbę<br />

osób z poszczególnych oddziałów<br />

ruchu zatrudnionych w całym rejonie<br />

pokładu 409.<br />

W powyższym zakresie działania<br />

dyspozytora oceniono negatywnie.

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

Niemniej komisja stwierdziła, że podjęte<br />

zostały przez dyspozytora natychmiastowe<br />

działania w zakresie powiadamiania<br />

o niebezpieczeństwie osób<br />

dozoru ruchu, niezwłocznego skierowania<br />

ich do miejsca zagrożenia w celu zorganizowania<br />

akcji zabezpieczenia oraz<br />

ratowania ludzi. Podkreślono również<br />

sprawne zorganizowanie obsady sztabu<br />

akcji w zakresie wszystkich wymaganych<br />

służb kopalni, a także właściwe<br />

powiadomienie OUG w Katowicach.<br />

Komisja nie wniosła zastrzeżeń<br />

w zakresie mobilizacji własnych służb<br />

ratownictwa górniczego. Właściwe<br />

działania mechanika KS<strong>RG</strong> polegały<br />

na powiadomieniu 2. zastępów ratowniczych<br />

dyżurujących na poz. 765 m<br />

w Ruchu „Śląsk”, szybkiej mobilizacji<br />

na powierzchni 2. dodatkowych zastępów<br />

ratowniczych Ruchu „Śląsk”<br />

oraz sprawnym wykonaniu polecenia<br />

Naczelnego Inżyniera przerzutu<br />

2. zastępów dyżurujących z Ruchu<br />

„Wujek” na Ruch „Śląsk”. Dzięki tym<br />

działaniom kierownik akcji dysponował<br />

w stosunkowo krótkim czasie 6.<br />

zastępami ratowniczymi. W dalszej<br />

kolejności przybycie na kopalnię 5.<br />

zastępów z pogotowia CS<strong>RG</strong> S.A.<br />

wraz z lekarzami zapewniło wystarczającą<br />

ilość ratowników do sprawnego<br />

kontynuowania akcji.<br />

PRZYCZYNY ZAPALENIA<br />

I WYBUCHU METANU<br />

Z UDZIAŁEM PYŁU<br />

WĘGLOWEGO ORAZ<br />

PRZYCZYNY WYPADKU<br />

ZBIOROWEGO<br />

Przyczynami zapalenia i wybuchu metanu<br />

z udziałem pyłu węglowego były:<br />

1. Nagromadzenie metanu o niebezpiecznych<br />

stężeniach wybuchowych powyżej<br />

5 % CH 4<br />

w rejonie ściany 5 (przewietrzanej<br />

tzw. systemem na „U”),<br />

które utrzymywało się bezpośrednio<br />

za sekcjami obudowy zmechanizowanej,<br />

a także wystąpiło w części pola roboczego<br />

ściany na odcinku od 180 m<br />

(120 sekcja) do skrzyżowania z chodnikiem<br />

badawczym 3a wtórnym.<br />

Do powstania i utrzymywania się<br />

niebezpiecznego nagromadzenia metanu<br />

przyczyniło się niedotrzymanie<br />

ustalonych warunków przewietrzania<br />

ściany 5 po uruchomieniu robót<br />

eksploatacyjnych ścianą 4. Powyższe<br />

polegało na niezlikwidowaniu<br />

(otamowaniu) przecinki 5 na wschód<br />

od dowierzchni centralnej oraz niedostarczeniu<br />

wymaganej ilości powietrza<br />

do ściany (1650 m 3 /min. prądem opływowym<br />

przez ścianę i 300 m 3 /min.<br />

lutniociągiem na skrzyżowanie ściany<br />

z chodnikiem badawczym 3a wtórnym),<br />

a także:<br />

a) brak bieżącej likwidacji chodników<br />

przyścianowych za ścianą 5,<br />

b) zakłócanie przepływu powietrza<br />

w sieci wentylacyjnej rejonu poprzez<br />

otwieranie lub uchylanie<br />

drzwi szeregu śluz wentylacyjnych,<br />

c) regulacja parametrów pracy inżektorowej<br />

stacji odmetanowania<br />

zabudowanej w przecince 3 mająca<br />

wpływ na wydatek powietrza<br />

w ścianie w sytuacji wysokiej<br />

metanowości bezwzględnej,<br />

większej od kryterialnej.<br />

2. Powstanie inicjału, który spowodował<br />

zapalenie, a następnie wybuch<br />

metanu.<br />

Za inicjał uznano skutki zwarcia<br />

w przewodzie zasilającym urządzenia<br />

chłodnicze w ścianie 5, które zaistniało<br />

w wyniku:<br />

a) podania napięcia na uszkodzony<br />

przewód,<br />

b) zmostkowania styków wykonawczych<br />

przekaźnika upływowego<br />

w wyłączniku OW-0208M/K zasilającym<br />

instalację urządzeń chłodniczych,<br />

c) nieprzestrzegania przepisów i zasad<br />

bhp w zakresie eksploatacji<br />

maszyn, urządzeń i instalacji w rejonie<br />

ściany.<br />

Jako przyczyny zainicjowania zapalenia<br />

metanu wykluczono następujące<br />

źródła:<br />

a) roboty strzałowe,<br />

b) roboty spawalnicze,<br />

c) pożar endogeniczny,<br />

d) iskrzenie skał stropowych lub spągowych,<br />

7<br />

e) iskrzenie spowodowane pracą<br />

urządzeń mechanicznych,<br />

f) wyładowania elektrostatyczne<br />

zwią zane ze stosowaniem tkanin<br />

powlekanych, środków ochrony<br />

indywidualnej i odzieży roboczej<br />

oraz uznano, że zapalenie metanu<br />

nie nastąpiło od elektrostatycznych<br />

wyładowań ładunków gromadzących<br />

się na powierzchni butelek typu<br />

„PET” i tkanin polipropylenowych,<br />

samozapłonu metanu w wyniku jego<br />

sprężenia oraz otwartego ognia.<br />

Przyczyną wypadku zbiorowego,<br />

jako skutku zapalenia i wybuchu metanu<br />

z udziałem pyłu węglowego było<br />

oddziaływanie na pracowników:<br />

a) płomienia o wysokiej temperaturze,<br />

b) podmuchu dynamicznie przemieszczającej<br />

się fali ciśnień,<br />

c) atmosfery niezdatnej do oddychania.<br />

W wyniku przeprowadzonych badań<br />

przyczyn i okoliczności zdarzenia<br />

stwierdzono następujące nieprawidłowości,<br />

które miały wpływ na<br />

liczbę osób poszkodowanych:<br />

a) 18 września 2009 r. na zmianie I.<br />

ok. godz.10 00 , tj. w czasie, gdy urabiający<br />

kombajn ścianowy znajdował<br />

się w odległości mniejszej niż<br />

30 m od chodnika badawczego 5,<br />

w chodniku tym przed frontem ściany<br />

5 oraz w przecince 4 zatrudnione<br />

były łącznie 22. osoby przy obowiązującym<br />

zakazie przebywania osób<br />

w tych wyrobiskach, wynikającym<br />

z rygorów obowiązujących w wyznaczonej<br />

tam strefie szczególnego<br />

zagrożenia tąpaniami,<br />

b) 18 września 2009 r. na zmianie I.<br />

ok. godz.10 00 w chodniku badawczym<br />

3a wtórnym zatrudnionych<br />

było 5 osób zamiast maksymalnie<br />

do 3., jak wynikało z rygorów<br />

szczególnego zagrożenia tąpaniami<br />

obowiązującym w wyznaczonej<br />

tam strefie szczególnego<br />

zagrożenia tąpaniami.<br />

Ponadto stwierdzono szereg innych<br />

nieprawidłowości, w tym między<br />

innymi:

NR 2/<strong>2010</strong><br />

a) nieprowadzenie ewidencji osób<br />

wchodzących do wyrobisk objętych<br />

strefami szczególnego zagrożenia<br />

tąpaniami. Osoby wchodzące<br />

do stref nie zgłaszały tego faktu,<br />

brak było posterunków lub obserwatorów,<br />

którzy by zabezpieczali<br />

wejścia do przedmiotowych stref,<br />

b) pracownicy oddziału zbrojeniowolikwidacyjnego<br />

zatrudniani w rejonie<br />

ściany 5 w dniach od 14. do 18.<br />

września 2009 r. nie byli informowani<br />

o lokalizacji stref szczególnego<br />

zagrożenia tąpaniami,<br />

c) 18. września 2009 r. od godz. 8 50<br />

do chwili wybuchu nie podjęto<br />

działań w celu wyjaśnienia przekroczenia<br />

dopuszczalnych zawartości<br />

metanu zarejestrowanych<br />

przez metanomierz automatyczny<br />

zabudowany w dowierzchni<br />

badawczej 1 w rejonowym prądzie<br />

zużytego powietrza,<br />

d) we wrześniu 2009 r. nie prowadzono<br />

opylania stref zabezpieczających<br />

przed przeniesieniem się<br />

wybuchu pyłu węglowego wyznaczonych<br />

w chodnikach przyścianowych<br />

tj. w chodniku badawczym<br />

3a wtórnym i w chodniku badawczym<br />

5, co spowodowało spadek<br />

zawartości części niepalnych poniżej<br />

80 %,<br />

e) ślepy odcinek chodnika badawczego<br />

5 na odcinku 12 m za linią<br />

zawału ściany 5 nie był przewietrzany<br />

przy pomocy jakichkolwiek<br />

urządzeń wentylacyjnych,<br />

f) w sierpniu i wrześniu 2009 r. lokalizacje<br />

uszkodzeń i pomiary<br />

elektryczne wykonywane były<br />

bez poleceń pisemnych,<br />

g) w stacji transformatorowej nr 201,<br />

zasilającej przenośniki taśmowe<br />

w do wierzchni badawczej 1 i w<br />

chod niku badawczym 5 oraz zespół<br />

transformatorowy w dowierzchni<br />

badawczej 1, przerwany był przewód<br />

sterujący wyłączeniem wyłącznika<br />

mocy po zadziałaniu zabezpieczenia<br />

ziemnozwarciowego,<br />

h) w stacji transformatorowej nr 115,<br />

zasilającej urządzenia chłodnicze<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

w ścianie oraz kruszarkę w chodniku<br />

badawczym 5 dwa przewody<br />

wychodzące z wyłącznika mocy<br />

były połączone z zabezpieczaniem<br />

ziemnozwarciowym w sposób<br />

niezgodny z dokumentacją<br />

techniczno-ruchową, (DTR), tzn.<br />

były rozcięte i połączone ponownie<br />

ze sobą.<br />

WNIOSKI KOMISJI<br />

W odniesieniu do przedsiębiorców<br />

wydobywających węgiel kamienny:<br />

1. Egzekwować przestrzeganie obowiązujących<br />

przepisów w zakresie<br />

dbałości o maszyny, urządzenia<br />

i instalacje elektro energetyczne oraz<br />

kształtować właściwą kulturę techniczną<br />

wśród ich użytkowników,<br />

a także służb energomechanicznych<br />

poprzez wdrażanie mechanizmów<br />

ponoszenia odpowiedzialności<br />

za nie właś ciwą eksploatację.<br />

2. Chodniki przyścianowe ścian prowadzonych<br />

w warunkach zagrożenia<br />

metanowego likwidować lub utrzymywać<br />

w sposób ustalony przez<br />

KRZG w oparciu o opinię kopalnianego<br />

zespołu do spraw zagrożeń.<br />

3. Wprowadzić do planu ratownictwa<br />

zapis nakazujący dyspozytorowi<br />

ruchu kopalni natychmiast wezwać<br />

jednostkę ratownictwa górniczego<br />

w przypadku wystąpienia zagrożenia<br />

życia i zdrowia pracowników zakładu<br />

górniczego, bezpieczeństwa ruchu<br />

zakładu górniczego lub zagrożenia<br />

bezpieczeństwa powszechnego.<br />

4. Pomieszczenia dyspozytorni wyposażyć<br />

w środki łączności umożliwiające<br />

automatyczne nagrywanie<br />

wszystkich rozmów prowadzonych<br />

przez kierującego akcją z wyraźną<br />

sygnalizacją funkcji nagrywania.<br />

5. Prowadzić systematyczne szkolenia<br />

oraz ćwiczenia praktyczne dla<br />

służby dyspozytorskiej w zakresie<br />

sprawnego obsługiwania wszystkich<br />

środków łączności będących<br />

w ich dyspozycji, szczególnie alarmowo-zgłoszeniowych.<br />

6. Opracować i wdrożyć procedury zabezpieczania<br />

poszkodowanych, ich<br />

8<br />

ROK XV<br />

rodzin oraz ratowników przez lekarzy<br />

specjalistów z dziedziny psychologii.<br />

7. W rejonach ścian stosować systemy<br />

gazometrii automatycznej o działaniu<br />

ciągłym włącznie z pomiarami ciśnienia<br />

bezwzględnego i różnicy ciśnień.<br />

8. W systemach łączności, bezpieczeństwa<br />

i alarmowania wprowadzić synchronizację<br />

czasu.<br />

9. System przewietrzania ściany sposobem<br />

na „U” w warunkach zagrożenia<br />

metanowego można stosować:<br />

a) po wykluczeniu możliwości zastosowania<br />

innych sposobów przewietrzania,<br />

b) gdy możliwe jest przewietrzanie<br />

ściany z maksymalną dopuszczalną<br />

prędkością powietrza, tj. 5 m/s.<br />

10. Przeprowadzić analizę systemu<br />

szkoleń służb elektrycznych (energomechanicznych)<br />

wraz z systemem<br />

wydawania uprawnień.<br />

11. Przeprowadzić szkolenie osób<br />

dozoru ruchu i kierownictwa kopalń<br />

z zakresu prowadzenia robót<br />

w warunkach występowania zagrożenia<br />

metanowego, pożarowego<br />

i tąpaniami z wykorzystaniem<br />

opisu zdarzeń, szczególnie wskazując<br />

przyczyny i okoliczności zapalenia<br />

i wybuchu metanu w KWK<br />

„Wujek” Ruch „Śląsk”.<br />

12. Przeprowadzić analizę zatrudnienia<br />

pracowników kopalń pracujących<br />

w firmach wykonujących czynności<br />

w ruchu zakładów górniczych<br />

i ustalić takie warunki ich zatrudnienia,<br />

aby czas pracy i wypoczynku<br />

był zgodny z obowiązującymi<br />

przepisami w tym zakresie.<br />

W odniesieniu do jednostek naukowo<br />

badawczych:<br />

Opracować i upowszechnić wśród<br />

przedsiębiorców:<br />

1. nowe zasady techniczno-eksploatacyjne<br />

dla ścian metanowych,<br />

2. rozwiązania w zakresie kontroli i monitorowania<br />

stanu układów i wyłączania<br />

energii elektrycznej urządzeń<br />

zasilanych średnim napięciem (wyłączniki)<br />

z kontrolą otwarcia komór<br />

przyłączowych,

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

3. rozwiązania w zakresie diagnozowania<br />

uszkodzonych kabli i przewodów<br />

elektroenergetycznych,<br />

4. system kontroli ruchu załogi w wyznaczonych<br />

strefach zagrożeń powodujących<br />

włączanie sygnalizacji alarmowej<br />

w przypadku wejścia do niej<br />

większej liczby osób niż ustalona,<br />

5. system łączności ra tow niczej o lepszych<br />

parametrach użytkowych od<br />

obecnie stosowanych (mniejsza waga,<br />

większy zasięg działania, większa niezawodność)<br />

umożliwiający transmisję<br />

danych pomiarowych,<br />

6. lekką, przewiewną odzież odporną<br />

na chwilowe działania płomienia<br />

dla osób zatrudnionych w rejonach<br />

z zagrożeniem metanowym,<br />

7. system pomiarowo-zabezpieczający<br />

w ścianie powodujący natychmiastowe<br />

wyłączanie energii elektrycznej<br />

w przypadku nagłego wypływu<br />

metanu ze zrobów,<br />

8. osobisty sygnalizator zagrożenia metanowego<br />

sygnalizujący przekroczenia<br />

ustalonego progu stężenia metanu,<br />

9. lekkie, kilkuminutowe aparaty ucieczkowe<br />

do natychmiastowego użycia,<br />

10. metody umożliwiające wykonywanie<br />

dokładnych, zdalnych pomiarów<br />

temperatury,<br />

11. systemy i materiały szkoleniowoedukacyjne<br />

dla szkoleń służb energomechanicznych,<br />

12. opracowanie odpowiednio szybkich<br />

stacjonarnych czujników ciśnienia<br />

bezwzględnego do rejestracji zdarzeń,<br />

określenia ich przebiegu, charakteru<br />

i dynamiki.<br />

Dla jednostek ratownictwa górniczego:<br />

1. Doposażyć jednostki ratownictwa<br />

górniczego w sprzęt do rejestracji<br />

obrazu w wyrobiskach zagrożonych<br />

wybuchem.<br />

2. Doposażyć dyżurujące zastępy ratownicze<br />

w urządzenia łączności ratowniczej<br />

o lepszych parametrach użytkowych<br />

od obecnie stosowanych.<br />

3. Doposażyć specjalistyczne pogotowia<br />

i laboratoria w urządzenia i sprzęt<br />

do lepszej kontroli stanu zagrożenia<br />

pożarowego, wybuchowego oraz po-<br />

prawy bezpieczeństwa wykonywania<br />

prac profilaktycznych i akcji ratowniczych<br />

w zakładach górniczych.<br />

4. Wyposażyć ratowników w odzież<br />

zapewniającą ochronę przed krótkotrwałym<br />

działaniem płomienia.<br />

5. Podjąć działania w celu zatrudnienia<br />

(nawiązania współpracy) psychologów.<br />

W odniesieniu do przepisów prawa:<br />

1. W świetle prac nad nowelizacją Prawa<br />

geologicznego i górniczego podjąć<br />

działania zmierzające między<br />

innymi do:<br />

a) uzupełnienia rozwiązań dotyczących<br />

przeprowadzania kontroli<br />

u przed siębiorców w celu usprawnienia<br />

działalności organów nadzoru<br />

górniczego,<br />

b) uzupełnienia rozwiązań dotyczących<br />

przeprowadzania czynności<br />

nadzoru górniczego o nowe formy<br />

działania,<br />

c) uzupełnienia rozwiązań dotyczących<br />

uprawnień przedsiębiorców<br />

w zakresie stosowania kar dyscyplinarnych<br />

wobec pracowników<br />

zakładów górniczych,<br />

d) wprowadzenia w przepisach nowych<br />

rozwiązań zawierających<br />

możliwość nakładania sankcji<br />

na przedsiębiorców i ich reprezentantów<br />

(umożliwiających skuteczne<br />

egzekwowanie obowiązków<br />

nałożonych na przedsiębiorców).<br />

2. Akty wykonawcze wynikające z ustawy<br />

Prawo geologiczne i górnicze<br />

należy uzupełnić o postanowienia<br />

nakazujące:<br />

a) wprowadzenie synchronizacji czasu<br />

w kopalnianych systemach łączności,<br />

bezpieczeństwa, alarmowania<br />

i nadzoru,<br />

b) stosowanie w polach metanowych<br />

II-IV kategorii systemów metanometrii<br />

automatycznej o działaniu<br />

ciągłym określając czas wycofania<br />

systemów o działaniu cyklicznym,<br />

c) określenie kwalifikacji i zadań<br />

służb dyspozytorskich monitorujących<br />

zagrożenia gazowe,<br />

d) określenie zasad archiwizacji wyników<br />

pomiarów z systemów ga-<br />

9<br />

zometrycznych, bezpieczeństwa<br />

i alarmowania oraz rozmów telefonicznych<br />

z prowadzenia akcji,<br />

e) wyposażenie śluz, mających<br />

wpływ na przewietrzanie ścian<br />

w polach metanowych zaliczonych<br />

do II–IV kategorii w czujniki, które<br />

przy równoczesnym otwarciu<br />

tam spowodują wyłączenie energii<br />

elektrycznej w rejonie ściany,<br />

f) eliminowanie czujników mechanicznych<br />

do kontroli stanu otwarcia<br />

tam, a w zamian stosować<br />

rozwiązania oparte na kontroli<br />

ciśnienia umożliwiające rejestrację<br />

zaburzenia wynikającego<br />

z chwilowego otwarcia,<br />

g) przeprowadzanie analizy struktury<br />

sieci wentylacyjnej w oparciu<br />

o schemat kanoniczny i jego<br />

przekształcenia topologiczne,<br />

h) wezwanie przez dyspozytora ruchu<br />

kopalni jednostki ratownictwa górniczego<br />

w przypadku wystąpienia<br />

zagrożenia życia i zdrowia pracowników,<br />

bezpieczeństwa ruchu<br />

zakładu górniczego lub zagrożenia<br />

bezpieczeństwa powszechnego,<br />

i) rozszerzenie zakresu przeszkolenia<br />

ratowników w zakresie udzielania<br />

pomocy przedmedycznej,<br />

j) określenie częstotliwości kontroli<br />

rejonów robót górniczych przez<br />

osoby kierownictwa i dozoru ruchu<br />

kopalni zwłaszcza w okresie:<br />

zbrojenia, rozruchu, końcowego<br />

biegu oraz likwidacji ściany.<br />

3. Zmienić brzmienie §119 ust.3 Rozporządzenia<br />

Ministra Gospodarki<br />

z dnia 12.06.2002 r. w sprawie ratownictwa<br />

górniczego (Dz.U. <strong>Nr</strong> 94,<br />

poz.838 z późn. zm.) na następujące:<br />

„Zastęp ratowniczy w drodze<br />

do miej sca wykonywania prac ratowniczych<br />

w strefie zagrożenia, podczas<br />

ich wykonywania oraz w drodze<br />

powrotnej, powinien utrzymywać<br />

łączność telefoniczną lub radiową<br />

z bazą ratowniczą, w sposób określony<br />

przez Kierownika Akcji”<br />

oraz dodać „W przypadkach:<br />

a) pracy ratowników w atmosferze<br />

niezdatnej do oddychania,

NR 2/<strong>2010</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

ROK XV<br />

b) występowania w miejscu pracy 4. Zmienić zapis w §8 ust. 3 Rozporządzenia<br />

5. Dokonać analizy stanu prawne-<br />

zastępów trudnych warunków mikroklimatu,<br />

Ministra Gospodarki go oraz przedstawić propozycje<br />

wymagana jest ciągła<br />

łączność ratownicza z każdego<br />

miejsca przebywania zastępów.<br />

Kierownik Akcji może odstąpić<br />

od wymogów pkt. 1) i 2) tylko w sytuacji<br />

ratowania życia lub zdrowia<br />

poszkodowanych, określając inny<br />

z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie<br />

bezpieczeństwa i higieny pracy,<br />

prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego<br />

zabezpieczenia przeciwpożarowego<br />

w podziemnych zakładach<br />

górniczych (Dz. U. <strong>Nr</strong> 139,<br />

poz. 1169 oraz z 2006 r. <strong>Nr</strong> 124,<br />

zmian w zakresie czasu pracy<br />

w celu wyeliminowania praktyki<br />

wykonywania czynności w ruchu<br />

podziemnego zakładu górniczego,<br />

w szczególności w wyrobiskach<br />

górniczych, w wymiarze przekraczającym<br />

jeden etat.<br />

sposób utrzymywania cyklicznej poz. 863) skreślając ,,specjalności<br />

(Opracowano na podstawie<br />

łączności z zastępami ratowniczymi. górniczej”.<br />

sprawozdania komisji)<br />

BEZPIECZEŃSTWO RATOWNIKÓW<br />

A RYZYKO W CZASIE AKCJI<br />

RATOWNICZYCH (1)<br />

Artykuł został zamieszczony w materiałach konferencji WUG nt. bezpieczeństwa, która odbyła się w Wiśle 23-24 marca<br />

<strong>2010</strong> r. Stanowi przypomnienie /w niektórych miejscach wprost zacytowanie/ i rozwinięcie artykułu zamieszczonego w kwartalniku<br />

nr 4/2004 „Ratownictwo Górnicze” napisanego wspólnie z dr inż. Kazimierzem Trzaską.<br />

Każda akcja jest szczegółowo<br />

analizowana, zarówno co do jej<br />

przebiegu, jak i okoliczności oraz<br />

przyczyn, które spowodowały konieczność<br />

jej prowadzenia. Od<br />

roku 1945 w Polsce (bo dane z tego<br />

okresu są w pełni zweryfikowane),<br />

a więc w ciągu 65 lat zginęło w czasie<br />

akcji ratowniczych 98 ratowników.<br />

Najwięcej podczas wybuchów<br />

pyłu węglowego, względnie metanu<br />

czy gazów pożarowych - 42 osoby<br />

(6 zdarzeń tego typu). Na drugim<br />

miejscu tragicznej statystyki plasują<br />

się zgony z powodu doznania<br />

przez ratowników udaru cieplnego<br />

– 9 zdarzeń – 24 ofiary.<br />

mgr inż.<br />

JERZY KACZMAREK<br />

kierownik Działu <strong>Ratownictwa</strong><br />

ds. Szkolenia CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

KATARZYNA KAJDASZ-SZPOTKO<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

Pełną statystykę obejmuje wykres 1.<br />

Każda prowadzona działalność jest<br />

nieodłącznie związana z podejmowanym<br />

ryzykiem, ale szczególnie ryzykowna<br />

jest działalność górnicza. Prowadzona<br />

w stale pogarszających się<br />

warunkach geologiczno – górniczych<br />

poddana jest wielu czynnikom mającym<br />

wpływ na wzrost potencjalnych<br />

zagrożeń naturalnych i technologicznych.<br />

Specyficzny rodzaj tej działalności<br />

to praca podczas akcji ratowniczych.<br />

W tym przypadku występuje<br />

ryzyko zwielokrotnione, związane nie<br />

tylko z niedoborem posiadanych informacji,<br />

ale i deficytem czasu na podejmowanie<br />

określonych decyzji, do tego<br />

często zdeterminowanych koniecznością<br />

ratowania życia ludzkiego. Ryzyko<br />

10<br />

Wykres 1. Wypadki ratowników w czasie akcji ratowniczych od 1945 roku.<br />

to jest nieporównywalnie większe od<br />

występującego podczas prowadzenia<br />

normalnego ruchu zakładu górniczego.<br />

Definicja ryzyka mówi, że ryzyko<br />

zawodowe to (zgodnie z PN-N-18002<br />

i Rozporządzeniem MPiPS w sprawie<br />

ogólnych przepisów bhp) prawdopodobieństwo<br />

wystąpienia niepożądanych<br />

zdarzeń związanych z wykonywaną<br />

pracą, powodujących straty, w szczególności<br />

wystąpienie u pracowników<br />

niekorzystnych skutków zdrowotnych<br />

w wyniku zagrożeń zawodowych występujących<br />

w środowisku pracy lub sposobem<br />

wykonywania pracy. Ryzyko zawodowe<br />

określa potencjalne następstwa

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

zagrożeń występujących w środowisku<br />

pracy, które wiążą się z pracą wykonywaną<br />

na określonym stanowisku pracy<br />

i w określonych warunkach pracy, zdeterminowanych<br />

głównie przez: warunki<br />

środowiska materialnego pracy, zastosowaną<br />

technologię, wyposażenie techniczne,<br />

warunki przestrzeni roboczej, organizację<br />

stanowiska pracy. Ze względu na<br />

dynamikę ryzyko dzielimy na ryzyko<br />

zdrowotne i ryzyko wypadkowe.<br />

W trakcie prowadzenia prac ratowniczych<br />

spotykamy się z różnego rodzaju<br />

zagrożeniami.<br />

Jednym z nich jest możliwość wybuchu<br />

metanu, gazów pożarowych lub pyłu<br />

węglowego. W przypadku zaistnienia<br />

pożarów istnieje możliwość wystąpienia<br />

szeregu zaburzeń w sieci wentylacyjnej<br />

kopalni. Zjawiska takie jak odwrócenie<br />

się prądów powietrza, cofanie tych prądów,<br />

czy powstanie prądów wstecznych<br />

mogą w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie<br />

akcji ratowniczej, wpływając<br />

jednocześnie na znaczne zwiększenie<br />

ryzyka podejmowanego podczas jej prowadzenia.<br />

Zagrożenie płynące ze strony<br />

atmosfery niezdatnej do oddychania powoduje<br />

ryzyko związane z koniecznością<br />

używania sprzętu ochrony układu oddechowego,<br />

a co za tym idzie z możliwością<br />

różnego rodzaju niesprawności tego<br />

sprzętu (oczywiście tego rodzaju możliwość<br />

jest eliminowana, czy zmniejszana<br />

do minimum w trakcie przeprowadzanych<br />

kolejnych kontroli sprzętu, jednak<br />

potencjalnie jest). Zawsze istnieje też<br />

ryzyko przesunięcia, czy zerwania maski<br />

z twarzy ratownika, przypadkowego<br />

przecięcia węży układu oddechowego<br />

aparatu, czy wyczerpania się zapasu<br />

tlenu butli spowodowanego choćby niesprawnością<br />

aparatu.<br />

Szczególnie trudnym są przypadki<br />

prowadzenia prac w trudnych warunkach<br />

mikroklimatu, względnie współwystępowania<br />

zagrożeń (tzw. zagrożenia<br />

skojarzone).Występowanie ograniczonej<br />

przez dymy czy parę wodną widoczności,<br />

a w związku z tym ograniczonej możliwości<br />

poruszania się zastępów ratowniczych<br />

lub wręcz zabłądzenia w takich<br />

warunkach, jest też jednym z poważnych<br />

zagrożeń. W trakcie prowadzonych akcji<br />

związanych z tąpnięciem czy zawałem<br />

możliwe jest wystąpienie kolejnych zjawisk<br />

podobnego typu, co może spowodować<br />

objęcie ich zasięgiem zastępów<br />

próbujących dotrzeć do poszkodowanych.<br />

Skutki tego zdarzenia mogą się<br />

Wykres 2. Liczba ratowników, którzy stracili życie w czasie pełnienia obowiązków w latach 1945-2009.<br />

11

NR 2/<strong>2010</strong><br />

przejawiać jako bezpośrednio związane<br />

z urazami mechanicznymi lub pośrednio<br />

związane z odcięciem drogi wyjścia,<br />

a w skrajnych przypadkach z utratą dopływu<br />

powietrza. Innym zagrożeniem<br />

jest niedoskonałość organizmu ludzkiego<br />

oraz problemy związane z nieodłącznym<br />

występowaniem stresu u ratowników.<br />

POZIOM RYZYKA W TRAKCIE<br />

PROWADZONYCH AKCJI<br />

RATOWNICZYCH<br />

Wszystkie prowadzone działania<br />

w ramach akcji ratowniczych obwarowane<br />

są odpowiednimi przepisami,<br />

według których należy je prowadzić.<br />

Jednak jest możliwe odstępstwo od tych<br />

zasad. § 89 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra<br />

Gospodarki z 12 czerwca 2002 roku<br />

mówi: „Podczas prowadzenia akcji ratowniczej,<br />

w przypadkach szczególnych,<br />

ze względu na bezpieczeństwo załogi<br />

lub zakładu górniczego, kierownik akcji<br />

może odstąpić od wymagań określonych<br />

w przepisach niniejszego Rozporządzenia<br />

i przepisów wydanych na podstawie<br />

art. 78 ust. 1 i 2 Ustawy Prawo Geologiczne<br />

i Górnicze, pod warunkiem postępowania<br />

zgodnego z obowiązującymi<br />

zasadami techniki górniczej. Każdy taki<br />

przypadek powinien być odnotowany<br />

w „Książce prowadzenia akcji ratowniczej”.<br />

Oczywiście w żadnym wypadku<br />

w takich sytuacjach nie może być przekroczony<br />

pewien poziom ryzyka. Jednocześnie<br />

musimy sobie zdawać sprawę<br />

z tego, że w niektórych zdarzeniach zbyt<br />

dosłowne stosowanie się do przepisów<br />

też może stwarzać zagrożenie dla ratowników.<br />

Akcja ratownicza jest sytuacją<br />

specyficzną, stąd jej prowadzenie w warunkach<br />

dołowych z udziałem ratowników<br />

niesie zawsze określone zagrożenie.<br />

Dlatego w pewnych sytuacjach<br />

konieczne jest podejmowanie ryzyka.<br />

Autorzy publikacji „System zarządzania<br />

bezpieczeństwem pracy w zakładach<br />

górniczych”, wydanej przez<br />

GIG w 1997 roku, Jerzy Sobala i Piotr<br />

Rozmus podzielili ryzyko na:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

akceptowane,<br />

tolerowane,<br />

nietolerowalne.<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

Podczas określania i oceny ryzyka<br />

metodą Politechniki Śląskiej posługujemy<br />

się podziałem ryzyka na:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

minimalne,<br />

akceptowalne,<br />

istotne,<br />

niepożądane,<br />

nieakceptowalne.<br />

Dr inż. Bogdan Ćwięk w swoim<br />

artykule zamieszczonym w nr 5/1998<br />

miesięcznika WUG poszedł jeszcze<br />

dalej i wydzielił dwa stopnie ryzyka<br />

nietolerowanego:<br />

•<br />

•<br />

dopuszczalne nietolerowanie ryzyka,<br />

niedopuszczalne nietolerowanie ryzyka.<br />

W artykule zamieszczonym w kwartalniku<br />

nr 4/2004 „Ratownictwo Górnicze”<br />

wraz z dr. Kazimierzem Trzaską<br />

podzieliliśmy ryzyko na:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

dopuszczalne,<br />

tolerowalne,<br />

nietolerowalne,<br />

niedopuszczalne.<br />

Bliższe określenie zakresu podejmowanego<br />

wymienionego przez nas<br />

ryzyka można określić następująco:<br />

RYZYKO DOPUSZCZALNE<br />

Jest to ryzyko niewielkie, nie niosące<br />

za sobą zagrożenia zdrowia lub życia<br />

ratowników i podejmuje się je w trakcie<br />

trwania akcji stosunkowo często. Jego<br />

skutkiem mogą być trudności w realizacji<br />

zadań akcyjnych i ewentualne opóźnienie<br />

w wykonawstwie robót, ale nie<br />

będzie ono nigdy stwarzać zagrożenia<br />

dla zdrowia czy życia ratowników.<br />

RYZYKO TOLEROWALNE<br />

Jest wyższym stopniem ryzyka dopuszczalnego,<br />

przy podjęciu którego<br />

nie istnieje jeszcze zagrożenie dla życia<br />

i zdrowia ratowników, ale rośnie szansa<br />

zaistnienia nawet znacznych zakłóceń<br />

w prowadzeniu akcji. W praktyce<br />

podejmowane jest ono rzadziej aniżeli<br />

ryzyko dopuszczalne i z reguły po<br />

przeprowadzeniu dokładnych analiz.<br />

RYZYKO NIETOLEROWALNE<br />

Może stwarzać pewne zagrożenia<br />

dla ratowników zatrudnionych w akcji,<br />

12<br />

ROK XV<br />

wynikiem jego podjęcia mogą być<br />

utrudnienia w jej prowadzeniu i zdarzenia<br />

z udziałem ludzi. Ryzyko to<br />

podejmowane jest bardzo rzadko,<br />

a uzasadnione jest np. potrzebą udzielenia<br />

pomocy osobom przebywającym<br />

w strefie zagrożenia. Przy podejmowaniu<br />

tego rodzaju ryzyka należy dążyć<br />

do jak największego złagodzenia skutków<br />

ewentualnych niepowodzeń działania<br />

poprzez zastosowanie wszelkich<br />

możliwych dodatkowych środków.<br />

RYZYKO NIEDOPUSZCZALNE<br />

Niesie ono ze sobą możliwość zaistnienia<br />

wypadków, którym mogą ulec<br />

ratownicy zatrudnieni w pracach akcyjnych,<br />

a nie jest dostatecznie umotywowane<br />

wyższymi względami np.<br />

koniecznością ratowania zagrożonej<br />

załogi. Takie ryzyko nie powinno być<br />

podejmowane w żadnym przypadku.<br />

Istnieje wiele metod oceny ryzyka zawodowego,<br />

jedną z takich metod jest metoda<br />

Politechniki Śląskiej. Z próby oceny<br />

ryzyka zawodowego podczas akcji ratowniczej<br />

tą metodą wynika, że jako czynności<br />

niebezpieczne należy zakwalifikować<br />

czynności związane z przebywaniem<br />

w strefie zagrożenia podczas dojścia do<br />

miejsca bezpośredniego wykonywania<br />

prac, jak i powrotu do bazy ratowniczej.<br />

Z przeprowadzonej analizy wynikło, że<br />

procentowy wskaźnik udziału czynności<br />

niebezpiecznych wynosi około WUcn =<br />

6,94 %. Natomiast jako czynności szczególnie<br />

niebezpieczne zakwalifikowane<br />

zostały czynności związane z przebywaniem<br />

w strefie zagrożenia podczas wykonywania<br />

prac bezpośrednio związanych<br />

z ratowaniem zagrożonych ludzi lub<br />

też likwidacją stanu zagrożenia. W tym<br />

przypadku procentowy wskaźnik udziału<br />

czynności szczególnie niebezpiecznych<br />

wynosi WUcsn = 43,05 %<br />

Jednak jasno trzeba powiedzieć,<br />

że swoje obowiązki ratownictwo musi<br />

realizować przy występowaniu każdego<br />

poziomu ryzyka, starając się zmniejszyć<br />

je do akceptowalnego poziomu.<br />

Drugą część artykułu zamieścimy<br />

w kolejnym numerze.

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

W rejonie E2 kopalni pokład<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

o miąższości 3,4 m<br />

zaliczony jest do III stopnia zagrożenia<br />

tąpaniami, IV kategorii zagrożenia<br />

metanowego, I stopnia<br />

zagrożenia wodnego oraz klasy B<br />

zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.<br />

Strop bezpośredni pokładu<br />

stanowiły iłowce zmiennie zapiaszczone<br />

o grubości 2,5 m, powyżej zalega<br />

warstwa mułowców o grubości<br />

1,2 m oraz warstwa piaskowców<br />

o grubości powyżej 6 m. Spąg pokładu<br />

stanowiły mułowce oraz piaskowiec<br />

o grubości 2,0 m. Na podstawie<br />

przeprowadzonych badań<br />

skłonności węgla do tąpań, węgiel<br />

pokładu 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

został zakwalifikowany<br />

jako słabo skłonny<br />

do tąpań. W rejonie ściany Ia-E-E2<br />

występowały krawędzie nadbudowy<br />

pokładów: 624, 620/1-2 i 615n<br />

zalegających odpowiednio w odległości<br />

około 370 m, 490 m i 780 m<br />

nad pokładem 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

.<br />

KWK „Rydułtowy-Anna” Ruch I<br />

AKCJA ZAWAŁOWA<br />

mgr inż.<br />

DARIUSZ BRZÓZKA<br />

OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

obwodzie stanowiła siatka zgrzewana<br />

typu zaczepowego, a obudowa w zależności<br />

od typu stabilizowana była<br />

dziesięcioma lub dziewięcioma rozporami<br />

wieloelementowymi.<br />

Na kwartalnym posiedzeniu Zespołu<br />

ds. Tąpań i Zagrożenia Zawałowego<br />

12 stycznia <strong>2010</strong> r. ustalono następującą<br />

profilaktykę tąpaniową dla rejonu<br />

ściany Ia-E-E 2<br />

w pokł 713/ 12<br />

+712/ 1-2<br />

:<br />

• rejon ściany objęto ciągłą obserwacją<br />

sejsmologiczną,<br />

• w rejonie ściany zabudowano w chodnikach<br />

przyścianowych po jednym<br />

geofonie,<br />

• codziennym sondażem wierceniowym<br />

objęto ścianę – 4 pasy pomiarowe<br />

oraz chodniki przyścianowe –<br />

w każdym po dwa pasy pomiarowe<br />

15 m i 30 m przed frontem ściany.<br />

W wyniku przeprowadzonej analizy<br />

28 stycznia <strong>2010</strong> roku przez Zespół<br />

ds. Tąpań i Zagrożenia Zawałowego<br />

w składzie poszerzonym o specjalistów<br />

wykonano:<br />

• przed zbliżeniem się chodnika 1-E-E 2<br />

do dowierzchni Ia-E-E 2<br />

na odległość<br />

50 m aktywną profilaktykę tąpanio-<br />

Ściana Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+<br />

712/ 1-2<br />

o długości średnio 178 m i nachyleniu<br />

podłużnym od 0-20° oraz<br />

poprzecznym od 6-12°, wyposażona<br />

została w 119 sekcji obudowy zmechanizowanej<br />

typu BW 17/43 POz2, kombajn<br />

ścianowy typu JOY 4LS20 oraz<br />

przenośnik ścianowy typu Rybnik 850.<br />

Do odstawy urobku służył przenośnik<br />

zgrzebłowy typu PAT 200 oraz przenośnik<br />

taśmowy typu Gwarek B1200S.<br />

Eksploatacja ściany prowadzona była<br />

systemem poprzecznym z zawałem<br />

stropu. Ściana została uruchomiona<br />

4 marca <strong>2010</strong> r. i do 24 marca uzyskała<br />

średnio około 4,75 m postępu. Do<br />

zakończenia jej biegu pozostało około<br />

547 m. Pochylnia II-1200-E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

wykonana została<br />

w obudowie ŁP9/V32/A, a odcinkami<br />

ŁP10/V32/10/4/A. Opinkę na całym<br />

Rys. 1. Wyposażenie ściany Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

.<br />

Rys. 2. Schemat przewietrzania rejonu ściany Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

.<br />

13

NR 2/<strong>2010</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

ROK XV<br />

wą polegającą na wykonaniu serii<br />

strzelań torpedujących z przedmiotowej<br />

dowierzchni,<br />

• strzelaniami torpedującymi objęto<br />

odcinek 50 m dowierzchni licząc<br />

od chod nika 1-E-E 2<br />

, wykonując trzy<br />

otwory w ociosie ścianowym i dwa<br />

w kierunku strefy zaburzenia uskokowego<br />

i zrobów wytworzonych wyeksploatowaniem<br />

ściany I-E-E 2<br />

.<br />

Po wstrząsie o energii 1,9E5 J 11 marca<br />

<strong>2010</strong> r., w wyniku przeprowadzonej<br />

analizy przez Zespół ds. Tąpań i Zagrożenia<br />

Zawałowego w składzie poszerzonym<br />

o specjalistów podjęto następujące<br />

działania:<br />

• przed ponownym uruchomieniem<br />

ściany wykonano strzelanie w stropie<br />

z chodnika 1-E-E2 w kierunku<br />

zrobów ściany Ia-E-E2,<br />

• wykonano strzelanie w stropie w ścianie<br />

Ia-E-E2 co 30 sekcji,<br />

• wykonano strzelanie wstrząsowe<br />

w ocio sie ściany Ia-E-E2 co 10÷12 m,<br />

• wydobycie prowadzono na jednej<br />

zmianie; pomiędzy zmianą wydobywczą,<br />

a konserwacyjną zachowywano<br />

6-godzinny czas wyczekiwania,<br />

• na wybiegu ściany w kierunku ściany<br />

prowadzono strzelania torpedujące,<br />

• w rejonie ściany Ia-E-E 2<br />

zabudowano<br />

trzeci geofon w chodniku 3-E-E 2<br />

w odległości ok. 12 m od dowierzchni<br />

ścianowej Ia-E-E 2<br />

,<br />

• w tym rejonie zostały wyznaczone<br />

strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami<br />

obejmujące:<br />

– chodnik 1-E-E 2<br />

– 100 m przed<br />

frontem ściany do miejsca rozpoczęcia<br />

ruchu ściany,<br />

– chodnik 3-E-E 2<br />

– 100 m od dowierzchni<br />

ściany Ia-E-E 2<br />

w kierunku<br />

chodnika 4-N-C,<br />

– dowierzchnię ściany Ia-E-E 2<br />

od<br />

skrzyżowania z pochylnią II-1200-<br />

E 2<br />

do skrzyżowania z chodnikiem<br />

3-E-E 2<br />

,<br />

– pochylnię II-1200-E 2<br />

– 100 m<br />

przed frontem ściany do miejsca<br />

rozpoczęcia ruchu ściany,<br />

– ścianę Ia-E-E 2<br />

na odcinkach z obudową<br />

indywidualną.<br />

Stanowisko obsługi<br />

PZS i PZP<br />

Rys. 3. Strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami.<br />

Ponadto na zmianach wydobywczych<br />

wstrzymano ruch załogi w następujących<br />

wyrobiskach:<br />

• pochylni II-1200-E 1<br />

i chodniku 3-E-<br />

E 2<br />

na długości obowiązującej strefy,<br />

• w chodniku 1-E-E 2<br />

.<br />

24 marca <strong>2010</strong> r., na zmianie „A”<br />

rozpoczynającej się o godzinie 4 30<br />

i trwającej do godziny 12 00 , ściana Ia-<br />

E-E2 obłożona była do wydobycia.<br />

O godzinie 7 42’15” zaistniał wysokoenergetyczny<br />

wstrząs górotworu o energii<br />

1,9x106J, którego epicentrum zlokalizowano<br />

około 25 m za frontem ściany<br />

Ia-E-E2, w sąsiedztwie chodnika<br />

1-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

.<br />

14<br />

Kamera przemysłowa<br />

Strefa szczególnego<br />

zagrożenia tąpaniami<br />

Odcinek wyrobiska<br />

wyłączony z ruchu<br />

na zmianach<br />

wydobywczych<br />

Rys. 4. Schemat przewietrzania rejonu ściany Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

oraz wydatki<br />

doprowadzanego powietrza przed zdarzeniem i po zdarzeniu (w nawiasach).<br />

Wstrząs spowodował tąpnięcie w pochylni<br />

II-1200-E2, którego skutkiem<br />

był zawał na odcinku około 35 m przed<br />

frontem ściany. Uszkodzeniu uległy<br />

m.in. dwa czujniki metanometrii automatycznej,<br />

zabudowane w rejonie<br />

skrzyżowania ściany Ia-E-E2 z pochylnią<br />

II-1200-E2 i geofon, zabudowany<br />

w chodniku 3-E-E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

, około 14 m za frontem<br />

ściany Ia-E-E2. W wyniku wstrząsu wystąpiło<br />

przekroczenie dopuszczalnych<br />

stężeń metanu. Na czujniku, zabudowanym<br />

w chodniku 3-E-E2, w odległości<br />

10-15 m od dowierzchni Ia-E-E2, zarejestrowano<br />

stężenie metanu o maksy-

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

malnej wartości 46 %. Stężenia metanu<br />

o wartościach powyżej 2 % utrzymywały<br />

się do godziny 11 56 .<br />

Od początku eksploatacji ściany<br />

Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

do dnia zdarzenia zarejestrowano łącznie<br />

26 wstrząsów górotworu, w tym<br />

2 wstrząsy wysokoenergetyczne o energii<br />

rzędu 105J. Ocena kompleksowa<br />

stanu zagrożenia tąpaniami dla ściany<br />

Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+ 712/ 1-2<br />

na dzień 24 marca <strong>2010</strong> r. wykazała<br />

stan zagrożenia „a”, tj. wyrobisko niezagrożone<br />

tąpaniami.<br />

W wyniku wstrząsu i tąpnięcia jeden<br />

pracownik uległ wypadkowi śmiertelnemu,<br />

a 6. pracowników zatrudnionych<br />

w rejonie skrzyżowania ściany Ia-E-E2<br />

z pochylnią II-1200-E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

uległo wypadkom lekkim.<br />

Załoga z wyjątkiem jednego pracownika<br />

samodzielnie wycofała się<br />

z zagrożonego rejonu. Poszkodowani<br />

po udzieleniu im pierwszej pomocy<br />

w kopalnianym punkcie opatrunkowym<br />

zostali przewiezieni do szpitali.<br />

Po wstrząsie rozpoczęto niezwłocznie<br />

akcję ratowniczą. Wyznaczono strefę<br />

zagrożenia, którą zabezpieczono czteroma<br />

posterunkami obstawy zlokalizowanymi<br />

w następujących wyrobiskach:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

przekop pochyły do pokładu 713/ 1-2<br />

,<br />

chodnik 9-C przed pochylnią<br />

II-1000-C w pokł. 713/ 1-2<br />

,<br />

przekop zachodni II poz. 800 m na<br />

skrzyżowaniu z chod. gł. N-C w pokł.<br />

630/ 1-2<br />

,<br />

przekop zachodni II poz. 800 m na<br />

skrzyżowaniu z chod. odst. C w pokł.<br />

703/ 1<br />

.<br />

O godz. 8 20 zakończono powiadamianie<br />

wszystkich osób i instytucji wyszczególnionych<br />

w Planie <strong>Ratownictwa</strong>.<br />

W bezpośredniej strefie zagrożenia znalazło<br />

się 7 osób, a w sumie z rejonu wycofano<br />

91 pracowników. Po przeliczeniu<br />

zatrudnionej załogi w rejonie ściany<br />

Ia-E-E2 stwierdzono brak jednego pracownika.<br />

Skierowano w rejon zdarzenia<br />

dwa zastępy dyżurujące, a kopalniana<br />

stacja ratownictwa górniczego rozpoczęła<br />

mobilizację następnych czterech<br />

zastępów ratowniczych. Wyznaczono<br />

Rys. 5. Miejsce wypadku śmiertelnego.<br />

miejsca lokalizacji dwóch baz ratowniczych<br />

w następujących wyrobiskach:<br />

• chodnik 9-C przed pochylnią II-<br />

1000-C w pokł. 713/ 1-2<br />

,<br />

• skrzyżowanie pochylni wentylacyjnej<br />

E2 z chodnikiem gł. E2 w pokł.<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

do których skierowano kierownika<br />

akcji na dole i dwóch kierowników baz.<br />

O godz. 8 05 wezwano górnicze pogotowie<br />

ratownicze OS<strong>RG</strong> Wodzisław,<br />

a o godz. 8 10 powiadomiono dyspozytora<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. i wezwano do udziału w akcji<br />

pogotowie górniczo-techniczne. Zastępy<br />

po przybyciu na kopalnię (OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

8 28 , OS<strong>RG</strong> Bytom 10 28 ) zostały<br />

niezwłocznie skierowane na dół kopalni.<br />

Dokonano lokalizacji, za pomocą odbiornika<br />

GLOP, przysypanego górnika,<br />

który miał lampę wyposażoną w nadajnik<br />

GLON o numerze 10. Za pomocą namiarów<br />

tym przyrządem stwierdzono, że<br />

nadajnik poszkodowanego znajduje się<br />

w odległości ~ 11 m od początku gruzowiska<br />

od strony przesypu w pochylni<br />

II – 1200-E2. KAR podjął decyzję o zawężeniu<br />

strefy zagrożenia, w związku<br />

z czym o godz. 14 14 zmieniono lokalizację<br />

obu baz ratowniczych (bazę nr 1 zlokalizowano<br />

w pochylni II-1200-E2 w pokł.<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

na stacji zwrotnej przesypu<br />

przenośnika podścianowego, a bazę nr 2<br />

w chodniku 3-E-E2, 80 m za ścianą Ia-<br />

15<br />

E-E2 w pokł. 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

) przybliżając<br />

je do strefy objętej zawałem w pochylni<br />

II-1200-E2. Zawężona strefa zagrożenia<br />

obejmowała następujące wyrobiska:<br />

• pochylnię II-1200-E2 na odcinku od<br />

ściany Ia-E-E2 do stacji zwrotnej przesypu<br />

przenośnika podścianowego,<br />

• chod. 3-E-E2 na odcinku 80 m od<br />

ściany Ia-E-E2 w kierunku przecinki<br />

wentylacyjnej E2,<br />

• ścianę Ia-E-E2 na odcinku obudowy<br />

indywidualnej i sekcji nr 1.<br />

W trakcie prowadzenia akcji o godz.<br />

14 00 odbyło się posiedzenie kopalnianego<br />

Zespołu ds. Tąpań i Zagrożenia<br />

Zawałowego, w składzie poszerzonym<br />

o specjalistów, na którym zaproponowano<br />

następujące warunki bezpieczeństwa<br />

obowiązujące w okresie prowadzenia<br />

akcji ratowniczej:<br />

1. Prowadzić ciągłe monitorowanie stanu<br />

zagrożenia tąpaniami w rejonie ścia ny<br />

Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

metodą sejsmoakustyczną za pomocą<br />

3 geofonów oraz metodą sejsmologiczną.<br />

Stan zagrożenia analizowany<br />

będzie przez służby tąpaniowe<br />

kopalni, zgodnie z zasadami stosowania<br />

metody kompleksowej i metod<br />

szczegółowych oceny stanu zagrożenia<br />

tąpaniami w kopalni węgla<br />

kamiennego. Dyspozytor kopalnianej<br />

stacji geofizyki i elektroniki górniczej,

NR 2/<strong>2010</strong><br />

co godzinę będzie przekazywał raporty<br />

do Sztabu Akcji.<br />

W przypadku wystąpienia wstrząsu<br />

o energii ≥1x104 J w promieniu<br />

do 100 m w od przodków drążonego<br />

(drążonych) w wyrobiska ratowniczego<br />

należy:<br />

a) przerwać wykonywane roboty górnicze,<br />

b) wycofać ratowników w miejsce<br />

oddalone o minimum 200 m od<br />

czoła przodków w opływowym<br />

prądzie powietrza,<br />

c) wejście do przodków celem dokonania<br />

oględzin, po czasie wyczekiwania<br />

nie krótszym niż 1 godz., może<br />

nastąpić w oparciu o wskazania metod<br />

obserwacyjnych i uzgodnienia<br />

z dyspozytorem kopalnianej stacji<br />

geofizyki i elektroniki górniczej,<br />

d) przed wznowieniem robót górniczych<br />

przeprowadzić kontrolę<br />

wyrobiska przez osobę dozoru<br />

ruchu nadzorującą roboty prowadzone<br />

w danym przodku.<br />

Dyspozytor kopalnianej stacji<br />

geofizyki i elektroniki górniczej na<br />

bieżąco będzie przekazywał informację<br />

o wszystkich wstrząsach zarejestrowanych<br />

z rejonu E2 kopalni.<br />

2. Prowadzić ciągłe monitorowanie stężenia<br />

metanu, tlenku węgla oraz przepływu<br />

powietrza. Dyspozytor metanometrii<br />

będzie przekazywał szczegółowe<br />

raporty Sztabu Akcji, w przypadku<br />

wzrostu zagrożenia, w odniesieniu do<br />

dotychczas rejestrowanego poziomu.<br />

3. Na czas prowadzenia akcji ratowniczej<br />

przestają obowiązywać strefy<br />

szczególnego zagrożenia tąpaniami<br />

w rejonie ściany Ia-E-E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

i związane z nimi<br />

rygory, dotyczące warunków przebywania<br />

i zatrudnienia pracowników.<br />

4. Z uwagi na znaczną odległość ściany<br />

Ia-E-E2 w pokładzie 713/ 1-2<br />

+712/ 1-2<br />

od ściany IV-N-C w pokładzie 713/ 1-2<br />

,<br />

która wynosi obecnie ok. 750 m i od<br />

przodka chodnika 4-E-E2, która wynosi<br />

obecnie ok. 670 m, nie występuje<br />

wzajemne oddziaływanie. W związku<br />

z tym, uznaje się za możliwe eksploatację<br />

pokładu 713/ 1-2<br />

ścianą IV-<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

N-C oraz drążenie chodnika 4-E-E2<br />

w trakcie prowadzenia akcji.<br />

Na posiedzeniu zaproponowano<br />

również zasady drążenia chodnika<br />

ratunkowego, na podstawie których<br />

opracowano technologię wykonania<br />

tego chodnika. Technologia określała<br />

następujący sposób drążenia:<br />

a) chodnik ratunkowy drążyć równocześnie<br />

dwoma przodkami, tj.<br />

od strony ściany oraz od strony<br />

chodnika głównego E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

po ociosie północnym,<br />

stycznie do odrzwi obudowy<br />

pochylni II-1200-E2,<br />

b) wymiary chodnika w świetle obudowy:<br />

wysokość ok. 1,5-2,0 m,<br />

szerokość ok. 1,5 m,<br />

c) obudowę ostateczną chodnika ratunkowego<br />

stanowić będą stropnice<br />

stalowe podbudowane stojakami<br />

stalowymi,<br />

d) urabianie calizny wykonywać ręcznie<br />

kilofami i przy użyciu młotków<br />

pneumatycznych,<br />

e) urobek wybierać ręcznie i odstawiać<br />

poza rejon prowadzonej akcji<br />

ratowniczej.<br />

24 marca <strong>2010</strong> r. od godziny 16 07 rozpoczęto<br />

prace w chodniku ratunkowym<br />

zgodnie z przedstawioną technologią<br />

oraz kontynuowano przebieranie gruzowiska<br />

po ociosie południowym od strony<br />

ściany. W tym samym dniu sprowadzono<br />

przewodników z dwoma psami do<br />

poszukiwań ludzi w zawałach, jednakże<br />

psy nie podjęły tropu. Następnego dnia<br />

wezwano pracowników Państwowej<br />

Straży Pożarnej w Jastrzębiu Zdroju,<br />

którzy przybyli z kamerą wziernikową<br />

oraz psem do poszukiwania zwłok. Jednakże<br />

i te próby zlokalizowania poszkodowanego,<br />

prowadzone z obu kierunków<br />

drążonego chodnika ratunkowego,<br />

nie przyniosły pozytywnego rezultatu<br />

w związku z czym kontynuowano drążenie<br />

chodnika ratunkowego.<br />

26 marca <strong>2010</strong> r. o godzinie 9 02 ratownik<br />

górniczy z OS<strong>RG</strong> Wodzisław,<br />

poruszając się w strefie zawałowej po<br />

przenośniku zgrzebłowym PAT 200,<br />

w odległości około 15 m od czoła zawa<br />

łu po stronie ociosu północnego<br />

16<br />

ROK XV<br />

pochylni II-1200-E2 w pokładzie<br />

713/ 1-2<br />

+ 712/ 1-2<br />

, ręką zlokalizował poszukiwanego<br />

pracownika. Lokalizację<br />

poszkodowanego potwierdzono<br />

kamerą wziernikową. Aby dotrzeć do<br />

poszkodowanego należało wykonać<br />

około 7 m chodnika ratunkowego.<br />

W związku z tym kierownik akcji ratowniczej<br />

podjął decyzję o wstrzymaniu<br />

drążenia chodnika ratunkowego od<br />

strony ściany i prowadzeniu prac związanych<br />

z uwalnianiem poszkodowanego<br />

już tylko w wyrobisku ratowniczym<br />

drążonym od strony chodnika głównego<br />

E-2. Do chwili zlokalizowania poszukiwanego<br />

pracownika wykonano<br />

8,5 m chodnika ratunkowego od strony<br />

chodnika głównego E-2 oraz 6 m od<br />

strony ściany. 27 marca <strong>2010</strong> r. o godzinie<br />

2 09 po pobraniu urobku do zabudowy<br />

19 odrzwi odsłonięto częściowo<br />

poszkodowanego. O godzinie 5 50<br />

skierowany do chodnika ratunkowego<br />

lekarz stwierdził jego zgon. Ponieważ<br />

ciało poszkodowanego było dociśnięte<br />

do zastawki przenośnika elementami<br />

obudowy łukowej oraz rurą Ø 100 mm,<br />

prace związane z jego uwalnianiem<br />

prowadzono jeszcze do godziny 12 00 .<br />

Wówczas dopiero uwolniono ciało<br />

poszkodowanego i wkrótce po wytransportowaniu<br />

go do bazy, o godzinie<br />

12 15 , zakończono akcję ratowniczą.<br />

PODSUMOWANIE<br />

W akcji wzięły udział łącznie 62 zastępy<br />

ratownicze; z KWK ,,Rydułtowy<br />

– Anna’’ Ruch I (39), KWK ,,Rydułtowy<br />

– Anna’’ Ruch II (2) oraz KWK<br />

,,Jankowice’’ (1). Ponadto do prac związanych<br />

z tą akcją czterokrotnie wyjeżdżało<br />

pogotowie OS<strong>RG</strong> Wodzisław (8)<br />

i sześciokrotnie zawodowe pogotowie<br />

OS<strong>RG</strong> Bytom (12). Zwykle na każdej<br />

zmianie zatrudnionych było sześć zastępów,<br />

co umożliwiło prowadzenia<br />

prac w szerokim zakresie. Należy podkreślić<br />

sprawne przeprowadzenie mobilizacji<br />

oraz wysoką dyspozycyjność<br />

zastępów ratowniczych, zarówno własnych<br />

z KWK ,,Rydułtowy-Anna’’ Ruch<br />

I, jak i z innych kopalń Centrum Wydobywczego<br />

,,Południe’’ oraz górniczego

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

pogotowia ratowniczego OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

i OS<strong>RG</strong> Bytom.<br />

Akcja prowadzona była sprawnie<br />

przy zachowaniu zasad techniki górniczej.<br />

Kierujący akcją prowadzili<br />

ją w sposób profesjonalny i przede<br />

wszystkim bezpieczny, dzięki czemu<br />

uniknięto jakichkolwiek wypadków<br />

lub urazów wśród ratujących. Przygotowano<br />

i w dużej mierze zastosowano<br />

szeroki asortyment urządzeń i sprzętu<br />

przewidzianego do takich akcji.<br />

Ratownicy posługujący się sprzętem<br />

zawałowym wykazali się umiejętnościami<br />

jego montażu i obsługi. Od<br />

samego początku akcji ratowniczej<br />

zastępy zatrudnione w strefie zagrożenia<br />

utrzymywały łączność ratowniczą<br />

z bazą. Zasadnicza część urządzeń<br />

i sprzętu przytransportowanego do<br />

celów akcyjnych pochodziła z OS<strong>RG</strong><br />

Wodzisław i OS<strong>RG</strong> Bytom. Nadzór<br />

nad akcją pełnił nieprzerwanie Okręgowy<br />

Urząd Górniczy w Rybniku.<br />

Statystyka i ogólna analiza roku 2009<br />

POŻARY W KOPALNIACH<br />

WĘGLA KAMIENNEGO<br />

Zagrożenie pożarowe jest najbardziej<br />

powszechnym i najczęściej<br />

występującym zagrożeniem<br />

naturalnym w górnictwie podziemnym.<br />

Stwarza nie tylko poważne<br />

niebezpieczeństwo dla załóg<br />

górniczych, ale także naraża kopalnie<br />

na istotne i znaczące straty<br />

materialne, a nawet utratę zdolności<br />

produkcyjnych poprzez konieczność<br />

zaniechania eksploatacji<br />

zagrożonych rejonów.<br />

mgr inż.<br />

KRZYSZTOF FABISZAK<br />

kierownik specjalistycznego pogotowia<br />

przeciwpożarowego CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

Właściwa ocena zagrożenia pożarowego,<br />

skuteczna profilaktyka<br />

oraz prawidłowe, zgodne z zasadami<br />

sztuki górniczej, projektowanie i prowadzenie<br />

robót znacznie obniżają<br />

ryzyko wystąpienia pożaru. Sprzyjają<br />

temu także nowe rozwiązania<br />

techniczne w dziedzinie zwalczania<br />

zagrożenia pożarowego oraz postęp<br />

nauki. Z drugiej jednak strony wzrost<br />

koncentracji wydobycia, instalowanie<br />

urządzeń o coraz wyższych mocach,<br />

zwiększanie się poziomu wszystkich<br />

zagrożeń naturalnych i ich koincydencja<br />

będące wynikiem zaszłości<br />

historycznych stale to ryzyko podnoszą.<br />

Dlatego naszym podstawowym<br />

celem w dalszym ciągu jest poszukiwanie<br />

i stosowanie skutecznych mechanizmów<br />

profilaktyki pożarowej<br />

pozwalających na określenie miejsca<br />

i skali narastania zagrożenia w początkowej<br />

jego fazie z jednoczesnym<br />

podejmowaniem odpowiednich działań<br />

technicznych. Temu, między innymi,<br />

służy analizowanie zaistniałych<br />

w przeszłości pożarów.<br />

OGÓLNA ANALIZA POŻARÓW<br />

ZAISTNIAŁYCH W 2009 R.<br />

Pożary w roku 2009<br />

Endogeniczne<br />

KWK „Halemba – Wirek” – Ruch „Wirek”<br />

ZG „Piekary”<br />

KWK „Chwałowice”<br />

KWK „Staszic”<br />

KWK „Sośnica-Makoszowy” – Ruch „Sośnica"<br />

KWK „Sośnica-Makoszowy” – Ruch „Sośnica"<br />

KWK „Mysłowice-Wesoła” – Ruch „Wesoła”<br />

ZG „Piekary”<br />

KWK „Pniówek”<br />

KWK „Mysłowice-Wesoła” – Ruch „Mysłowice”<br />

17<br />

W 2009 roku w polskim górnictwie<br />

węgla kamiennego zaistniało 11 pożarów<br />

podziemnych; 10 pożarów endogenicznych<br />

i 1 pożar egzogeniczny.<br />

Przyczyny powstawania i rozwoju<br />

pożarów endogenicznych są bardzo<br />

liczne i zróżnicowane, a wynikają<br />

głównie z faktu, że węgiel kamienny<br />

jest kopaliną palną. Negatywny wpływ<br />

na zagrożenie pożarowe mają czynniki<br />

naturalne, górniczo-geologiczne, techniczno-organizacyjne<br />

i wentylacyjne,<br />

a w tym przede wszystkim:<br />

• duża lub bardzo duża skłonność węgli<br />

do samozapalenia się większości<br />

eksploatowanych pokładów,<br />

• akumulacja ciepła wydzielającego<br />

się w czasie reakcji utleniania,<br />

• obecność materiału palnego, czyli<br />

rozdrobnionego węgla skłonnego<br />

do niskotemperaturowego utleniania,<br />

• znaczna i zmienna grubość eksploatowanych<br />

pokładów z licznymi<br />

zaburzeniami geologicznymi i mało<br />

zwięzłymi skałami stropowymi,<br />

• duża intensywność przewietrzania<br />

wyrobisk stosowana do zwalczania<br />

zagrożenia metanowego lub klimatycznego,<br />

zwiększająca możliwość<br />

przenikania powietrza przez zroby<br />

i szczelinowate filary,<br />

• zagrożenie tąpaniami powodujące<br />

naruszenie i niszczenie struktury<br />

węgla i jego rozszczelinowanie.<br />

Egzogeniczne<br />

KWK „Sośnica-Makoszowy”<br />

– Ruch „Makoszowy"

NR 2/<strong>2010</strong><br />

Poszczególne przypadki wystąpienia<br />

zagrożenia pożarowego są niepowtarzalne<br />

i nieporównywalne, a więc<br />

procentowy udział wyszczególnionych<br />

czynników jest również zmienny.<br />

Ponadto w każdym przypadku<br />

zaistnienia pożaru przyczyny jego<br />

powstania są złożone i stanowią zbiór<br />

niekorzystnych okoliczności.<br />

Przyjętą miarą zagrożenia pożarowego<br />

jest wskaźnik pożarowości<br />

„W”, określający liczbę zaistniałych<br />

pożarów przypadającą na 1 mln ton<br />

wydobytego węgla w danym roku.<br />

Wydobycie węgla kamiennego (netto)<br />

w 2009 r. wyniosło 77,436 mln ton.<br />

Zatem wskaźnik pożarowości (W) dla<br />

L=11 pożarów i wydobycia rocznego<br />

T = 77,436 mln ton wynosi:<br />

L 11<br />

W 014 , pożarów /<br />

T 77,<br />

436<br />

mln ton węgla<br />

Wskaźnik ten oraz procentowy udział<br />

pożarów endogenicznych i egzogenicznych<br />

w ostatnich 10 latach przedstawiają<br />

poniższe tabele.<br />

Z tabeli 1 wynika, że w 2009 roku<br />

ilość pożarów w stosunku do zeszłego<br />

roku wzrosła dwukrotnie, a wskaźnik<br />

pożarowości jest wyższy od średniej<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

z ostatnich 10 lat. W latach 2000-2009<br />

(tabela 2) na ogólną liczbę pożarów<br />

podziemnych zaistniałych w górnictwie<br />

wystąpiły 43 pożary endogeniczne<br />

(79 %) i 12 pożarów egzogenicznych<br />

(21 %). Ilość pożarów egzogenicznych<br />

w poszczególnych la tach<br />

według przyczyn ich powstania przedstawiono<br />

w tabeli 3.<br />

W 2009 roku w sześciu przypadkach<br />

(ZG „Piekary”, KWK „Chwałowice”<br />

KWK „Sośnica-Makoszowy”<br />

– Ruch „Sośnica” – 2 razy, KWK<br />

„Mysłowice-Wesoła” – Ruch Wesoła”,<br />

KWK „Pniówek”) zagrożenie<br />

zostało wykryte przez zasygnalizowanie<br />

wzrostu stężeń tlenku węgla<br />

czujnikiem CO-metrii automatycznej.<br />

W pozostałych pięciu przypadkach<br />

zagrożenie zostało wykryte przez<br />

osoby wykonujące pomiary parametrów<br />

atmosfery kopalnianej.<br />

Jak widać, CO-metria doskonale<br />

sprawuje się przy wykrywaniu podwyższonej<br />

ilości stężenia CO w powietrzu<br />

kopalnianym, ponad 50 % pożarów<br />

zostało wykryte przy jej pomocy.<br />

Należy zatem kontynuować wyposażenie<br />

kopalń w systemy CO-metrii<br />

automatycznej zapewniające stałe<br />

monitorowanie stanu zagrożenia pożarowego<br />

i gazowego w wyrobiskach<br />

ROK XV<br />

podziemnych nie tylko w czynnych rejonach<br />

eksploatacyjnych lecz również<br />

poza nimi oraz przestrzegać dyscypliny<br />

w codziennej kontroli rejonów<br />

wentylacyjnych.<br />

Pożar egzogeniczny zaistniały w kopal<br />

ni „Sośnica-Makoszowy” Ruch<br />

„Ma ko szowy” w 2009 roku spowodowany<br />

wypaleniem metanu doprowadził<br />

do poparzenia czterech pracowników.<br />

W kopalni „Pniówek” pod czas<br />

ewakuacji w przypadku czterech<br />

osób konieczne było użycie aparatów<br />

regeneracyjnych ucieczkowych.<br />

W pozostałych przypadkach, gdzie<br />

w rejonach występowania pożarów<br />

znaj do wała się załoga, została ona<br />

wyprowadzona ze strefy zagrożenia<br />

bez użycia aparatów regeneracyjnych<br />

ucieczkowych.<br />

Skuteczna prewencja pożarów endogenicznych<br />

wymaga dokładnego<br />

określenia miejsca i dostatecznie<br />

wczesnego wykrycia pożaru w jego<br />

wczesnej fazie. W dalszym ciągu<br />

jednym z podstawowych parametrów<br />

sygnalizujących o powstaniu i rozwoju<br />

pożaru endogenicznego jest wzrost<br />

zawartości tlenku węgla w powietrzu<br />

kopalnianym.<br />

W przypadku jedenastu pożarów zaistniałych<br />

w roku 2009 r. dwa pożary<br />

Tabela 1. Wskaźnik pożarowości<br />

Stan zagrożenia pożarowego 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ogółem<br />

Liczba pożarów 3 1 7 5 7 9 3 5 6 11 55<br />

Wskaźnik pożarowości 0,03 0,01 0,07 0,05 0,07 0,09 0,03 0,06 0,07 0,14 0,062<br />

Tabela 2. Procentowy udział pożarów endogenicznych i egzogenicznych<br />

Stan zagrożenia pożarowego 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ogółem<br />

POŻARY ENDOGENICZNE<br />

Liczba pożarów 2 1 4 4 5 7 2 5 5 10 43<br />

Wskaźnik pożarowości 0,02 0,01 0,04 0,04 0,05 0,07 0,02 0,06 0,06 0,13 0,05<br />

Procentowy udział pożarów 67 100 57 80 71 78 67 100 83 91 79<br />

POŻARY EGZOGENICZNE<br />

Liczba pożarów 1 – 3 1 2 2 1 - 1 1 12<br />

Wskaźnik pożarowości 0,01 – 0,03 0,01 0,02 0,02 0,01 - 0,01 0,01 0,012<br />

Procentowy udział pożarów 33 – 43 20 29 22 33 - 17 9 21<br />

18

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

Tabela 3: Liczba pożarów egzogenicznych wg przyczyn ich powstania.<br />

Przyczyny pożarów<br />

egzogenicznych<br />

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ogółem %<br />

Usterki elektryczne - - - - 1 - - - - - 1 8<br />

Usterki mechaniczne - - - - 1 1 1 - - - 3 26<br />

Zaprószenie ognia - - - - - - - - 1 - 1 8<br />

Zapalenie metanu - - 3 1 - 1 - - - 1 6 50<br />

Przyczyny nieustalone 1 - - - - - - - - - 1 8<br />

Ogółem 1 - 3 1 2 2 1 - 1 1 12 100<br />

zostały ugaszone metodą aktywną<br />

czyli działaniem środka gaszącego<br />

na źródło pożaru, a pozostałe zlikwidowano<br />

metodą pasywną poprzez<br />

izolowanie rejonu. W sumie wykonano<br />

10 tam przeciwwybuchowych<br />

z materiałów szybkowiążących o wysokich<br />

parametrach wytrzymałości,<br />

3 korki wodne przeciwwybuchowe<br />

oraz 3 korki podsadzkowe.<br />

Współczesne wydobywanie podziemnych<br />

kopalin często zmusza<br />

kopalnie do prowadzenia robót górniczych<br />

na coraz większych głębokościach<br />

w bardzo trudnych warunkach<br />

górniczo-geologicznych, a przede<br />

wszyst kim klimatycznych. W warunkach<br />

jednoczesnego występowania<br />

kilku zagrożeń naturalnych wzrasta<br />

znaczenie stosowania w profilaktyce<br />

pożarowej środków chemicznych<br />

i mineralnych. Przed podjęciem decyzji<br />

o doborze odpowiedniego środka,<br />

szczególnie w profilaktyce pożarowej,<br />

należy ustalić jaką rolę ma on spełniać<br />

np. izolacyjną, wytrzymałościową<br />

oraz czy zastosowany środek ma być<br />

użyty w środowisku wilgotnym lub<br />

zawodnionym.<br />

W kopalniach węgla kamiennego<br />

w roku 2009 r. w ramach prac profilaktycznych<br />

prowadzono działania<br />

iner tyzacyjne w celu zlikwidowania<br />

zagrożenia pożarowego w jego początkowej<br />

fazie. Miało to miejsce w KWK<br />

„Wujek”, KWK „Mysłowice-Wesoła”,<br />

ZG „Sobieski”, KWK „Bobrek-Centrum”,<br />

KWK „Halemba-Wirek”, KWK<br />

„Knurów”, KWK „Bielszowice”, ZG<br />

„Janina”, KWK „Marcel”, ZG „Piekary”,<br />

KWK „Szczygłowice”, KWK „Pokój”,<br />

KWK „Borynia”, KWK „Staszic”,<br />

KWK „Pniówek”, KWK „Zofiówka”,<br />

KWK „Budryk”, KWK „Sośnica-Makoszowy”<br />

i KWK „Wieczorek”.<br />

W sumie do wyrobisk podziemnych<br />

w ramach działań inertyzacyjnych prowadzonych<br />

przez CS<strong>RG</strong> S.A. w polskich<br />

kopalniach węgla kamiennego<br />

w 2009 r. zatłoczono ok. 37 mln m 3<br />

azotu i ok. 7 mln m 3 CO 2<br />

.<br />

STWIERDZENIA I WNIOSKI<br />

W 2009 roku w kopalniach węgla<br />

kamiennego miało miejsce jedenaście<br />

pożarów; jeden egzogeniczny i 10 endo<br />

genicznych. Wskaźnik po ża ro wości<br />

w 2009 r. wyniósł 0,14, tj. jeden pożar<br />

przypadał na 7,04 mln ton wydobytego<br />

węgla. W po równaniu z rokiem<br />

ubiegłym wskaźnik ten zwiększył<br />

się dwukrotnie, na co zdecydowany<br />

wpływ miała liczba zaistniałych pożarów,<br />

pomimo, że wydobycie spadło<br />

o 7 mln ton.<br />

Trzy pożary endogeniczne w 2009 r.<br />

powstały w rejonach eksploatacyjnych,<br />

natomiast pozostałe w rejonach,<br />

gdzie nie była prowadzona eksploatacja<br />

np. chodnik wentylacyjny,<br />

czy transportowy. Pożar egzogeniczny<br />

powstał w rejonie, gdzie była prowadzona<br />

eksploatacja.<br />

W pożarach w 2009 roku doszło<br />

do poparzenia czterech osób. Podczas<br />

jednego zdarzenia załoga musiała<br />

używać aparatów regeneracyjnych<br />

ucieczkowych.<br />

Pożary endogeniczne zaistniałe<br />

w 2009 roku miały miejsce w węglu<br />

19<br />

o małej i dużej skłonności do samozapalenia<br />

(II, III i V grupa samozapalności).<br />

W roku 2009 w polskim górnictwie<br />

węgla kamiennego w czasie prowadzenia<br />

akcji ratowniczych przeciwpożarowych<br />

wykonano 10 tam o konstrukcji<br />

przeciwwybuchowej z szybkowiążących<br />

spoiw mineralno-cementowych,<br />

3 korki wodne przeciwwybuchowe<br />

i 3 korki podsadzkowe przeciwwybuchowe.<br />

W trakcie prowadzenia wszystkich<br />

akcji przeciwpożarowych, które wystąpiły<br />

w 2009 r. do gaszenia pożarów<br />

wykorzystywano dwutlenek węgla<br />

i azot w ilości ok. 450 tys. m 3 .<br />

W 2009 r. w ramach działań profilaktycznych<br />

azot i dwutlenek węgla zastosowano<br />

w dziewiętnastu kopalniach<br />

wtłaczając do wyrobisk podziemnych<br />

ponad 37 mln m 3 azotu oraz ponad<br />

7 mln m 3 CO 2<br />

.<br />

Wszystkie akcje przeciwpożarowe<br />

były kierowane prawidłowo, zgodnie<br />

z zasadami prowadzenia akcji<br />

przeciwpożarowych i sztuki górniczej.<br />

W czasie ich prowadzenia stale<br />

zapewnione były warunki bezpiecznego<br />

wykonywania prac ratowniczych.<br />

W prowadzonych akcjach<br />

wykorzystane były wszelkie dostępne<br />

środki techniczne poprawiające<br />

warunki pracy zastępom biorącym<br />

udział w akcji. W akcjach wykorzystano<br />

wszelkie dostępne środki techniczne<br />

np. do prowadzenia ciągłych<br />

analiz składu powietrza za pomocą<br />

mikrochromatografów oraz chromatografów.

NR 2/<strong>2010</strong><br />

W celu zapewnienia bezpieczeństwa<br />

pracy w wyrobiskach z zabudowaną<br />

instalacją do podawania azotu<br />

określono minimalną ilość powietrza<br />

w tych wyrobiskach:<br />

V min O 2<br />

– minimalna ilość powietrza<br />

umożliwiająca utrzymanie O 2<br />

><br />

19 % [m 3 /min],<br />

SO dop − SO rur<br />

2 2<br />

VminO2<br />

= Va<br />

SO<br />

2 wyr − SO<br />

2 dop<br />

Va – wydajność z jaką podawany<br />

jest gaz inertny [m 3 /min],<br />

So 2<br />

rur – stężenie O 2<br />

w rurociągu [%],<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

W zrobach ściany nr 362 w pokładzie 209, poz. 650 m w KWK „PIAST”<br />

WYKORZYSTANIE AZOTU<br />

DO INERTYZACJI ATMOSFERY (2)<br />

Publikujemy drugą część arty -<br />

ku łu dotyczącego inerty zacji zrobów<br />

zawałowych z wy ko rzy staniem<br />

azotu zasto so wa ną po raz<br />

pierwszy w KWK „Piast”. W związku<br />

z występującym w koń cowym<br />

biegu ściany nr 362 zaburzeniem<br />

sedymentacyjnym oraz stwierdzonymi<br />

uskokami pozostawio na została<br />

nadmierna przystropowa<br />

war stwa węgla, co było bezpośrednią<br />

przyczyną wzrostu zagrożenia<br />

pożarowego. Wykorzystanie<br />

technologii podawania azotu spowodowało<br />

spadek wskaźników zagrożenia<br />

pożarowego wraz z całkowitą<br />

likwi dacją tego zagrożenia.<br />

Podjęte działania umożliwiły bezpieczne<br />

prowadzenie robót górniczych<br />

w ścianie włącznie z jej<br />

likwidacją i otamowaniem. Przedstawione<br />

roz wią zania mogą być<br />

pomocnym przykładem w zwalczaniu<br />

zagrożenia pożarami endogenicznymi<br />

dla kopalń, które<br />

jeszcze nie stosowały metody inertyzacji,<br />

jaki i dla innych, mających<br />

w tych sprawach doświadczenie.<br />

mgr inż.<br />

JACEK KUDELA<br />

KWK „Piast”<br />

mgr inż.<br />

BOGDAN DULĘBA<br />

KWK „Piast”<br />

So 2<br />

dop – stężenie O 2<br />

dopuszczalne<br />

w powietrzu kopalnianym 19 [%],<br />

So 2<br />

wyr – stężenie O 2<br />

w wyrobiskach<br />

[m 3 /min].<br />

19 - 0<br />

= =158 m 3 /min<br />

VminO2<br />

8,3 20,0 - 19<br />

Przy zachowaniu minimalnej ilości powietrza<br />

min. 158 m 3 /min zawartość tlenu<br />

w poszczególnych wyrobiskach w przypadku<br />

uszkodzenia instalacji do podawania<br />

azotu nie spadnie poniżej dopuszczalnej<br />

przepisami wartości 19 %.<br />

• Pojemność zrobów w rejonie ściany<br />

nr 362, które przeznaczone były<br />

do wypełnienia azotem:<br />

Q = 300 [m] x 200 [m] x 4,0 [m]<br />

x 0,25 = 60 000 [m 3 ]. Zakładano<br />

kilkakrotną „wymianę” atmosfery<br />

w zrobach.<br />

ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA<br />

PRZY PODAWANIU AZOTU<br />

Azot (N 2<br />

) jest podstawowym składnikiem<br />

powietrza atmosferycznego – objętościowo<br />

stanowi on ok. 78 %. W formie<br />

gazowej jest gazem bezbarwnym, bez<br />

smaku i zapachu, nietrującym, nieco lżejszym<br />

od powietrza (jego gęstość względna<br />

w stosunku do powietrza wynosi 0,967<br />

kg m 3 ), chemicznie obojętnym względem<br />

większości pierwiastków chemicznych.<br />

Dla organizmu ludzkiego jest obojętny<br />

natomiast zagrożeniem może być zwiększenie<br />

koncentracji azotu w powietrzu<br />

ze względu na wypieranie tlenu i powstanie<br />

atmosfery duszącej z niską zawartością<br />

tlenu. Ze względu na swe właściwo-<br />

20<br />

ROK XV<br />

ści fizyko-chemiczne, a w szczególności<br />

na brak wyczuwalności wyższych stężeń<br />

azotu przez organizm ludzki istnieje<br />

niebezpieczeństwo szybkiego uduszenia.<br />

W związku z tym podawanie azotu<br />

do zrobów ściany nr 362 w pokładzie<br />

209 odbywało się przy zastosowaniu następujących<br />

warunków:<br />

1) wyrobiska, w których prowadzono<br />

rurociąg do podawania azotu objęte<br />

zostały strefą zagrożenia pośredniego,<br />

a były to:<br />

a) szyb nr IV,<br />

b) objazd szybu nr IV na poz. 500 m<br />

i przekop południowy III – 938,<br />

c) przekop kołowy zachód – 915<br />

na odcinku od skrzyżowania<br />

z przekopem południowym III<br />

– 938 do skrzyżowania z pochylnią<br />

transportową – 1293,<br />

d) pochylnia transportowa – 1293,<br />

e) chodnik transportowy – 1282,<br />

f) przecinka transportowa<br />

i dowierzchnia II – 1286.<br />

2) W czasie podawania azotu do rejonu<br />

zrobów ściany nr 362 był czynny<br />

wentylator główny wymuszający<br />

przewietrzanie wyrobisk w tym<br />

rejonie. Zabroniono wykonywania<br />

w tym czasie zmian parametrów<br />

pracy tego wentylatora.<br />

3) W razie zaistnienia przerwy w pracy<br />

wentylatorów głównych w czasie<br />

podawania azotu do zrobów<br />

ściany nr 362 czynności związane<br />

z przetłaczaniem powinny być natychmiast<br />

przerwane.<br />

4) Przed rozpoczęciem podawania<br />

azotu została wyznaczona strefa<br />

zagrożenia w związku z możliwością<br />

wystąpienia atmosfery beztlenowej.<br />

Ze strefy zagrożenia została<br />

wycofana cała załoga, a dojścia<br />

do strefy były zabezpieczone posterunkami<br />

obstawy.

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

5) Strefa zagrożenia i zabezpieczenie<br />

do niej dojścia posterunkami obstawy<br />

utrzymywane były do czasu<br />

ustabilizowania się składu atmosfery<br />

w odprowadzanym prądzie<br />

powietrza i stwierdzeniu, że jest on<br />

zgodny z wymogami przepisów.<br />

6) W czasie podawania azotu w rejon<br />

ściany nr 362 prowadzone były pomiary<br />

kontrolne:<br />

a) w punkcie pomiarowym P-1 w miej -<br />

scu podawania azotu z częstotliwością<br />

raz na zmianę przez obchodowego<br />

oddziału wentylacji:<br />

– ciśnienia tłoczonego azotu,<br />

– stężeń zatłaczanych gazów na<br />

króćcu próbobiorczym instalacji<br />

przyrządem pomiarowym<br />

typu ATX – 620 lub przez próby<br />

pipetowe.<br />

Stały pomiar:<br />

– składu atmosfery przyrządem<br />

pomiarowym typu ATX-620<br />

w sposób ciągły,<br />

– wydatku przepływu powietrza<br />

raz na zmianę.<br />

b) w punkcie pomiarowym P-2 na<br />

wlocie ściany nr 362 raz na zmianę<br />

przez pomiarowców:<br />

– składu atmosfery przyrządem<br />

pomiarowym typu ATX-620,<br />

– wydatku przepływu powietrza.<br />

c) w punkcie pomiarowym P-3<br />

w ścia nie nr 362 raz na zmianę<br />

przez obchodowych wentylacji:<br />

– składu atmosfery przyrządem<br />

pomiarowym ATX-620 lub<br />

przez próby pipetowe,<br />

– wydatku przepływu powietrza.<br />

d) w punkcie pomiarowym P-4<br />

na koń cówce ściany nr 362 w dowierzchni<br />

I – 1320 raz na zmianę<br />

przez obchodowych wentylacji:<br />

– składu atmosfery przyrządem<br />

pomiarowym ATX-620 lub<br />

przez próby pipetowe,<br />

– wydatku przepływu powietrza.<br />

7) Dojścia do strefy zabezpieczone<br />

były tablicami ostrzegawczymi.<br />

Trasa rurociągu była kontrolowana<br />

przez grupę obserwacyjną na każdej<br />

zmianie, na której odbywało<br />

się podawanie azotu.<br />

8) W czasie podawania azotu była<br />

utrzymywana łączność telefoniczna<br />

pomiędzy punktem pomiarowym<br />

P-1 w dowierzchni II – 1286, a stanowiskiem<br />

obsługi urządzeń do podawania<br />

azotu na powierzchni.<br />

9) Wszystkie osoby biorące udział<br />

w pracach związanych z wtłaczaniem<br />

azotu do zrobów zostały wyposażone<br />

w aparaty regeneracyjne<br />

ucieczkowe SR 60.<br />

ETAPY INERTYZACJI<br />

ATMOSFERY W ZROBACH<br />

ŚCIANY NR 362<br />

W początkowym etapie, czyli<br />

od 14 kwiet nia do 7 maja 2008 roku,<br />

azot dostarczany był na kopalnię<br />

w cys ternach. W tym okresie ściana<br />

znajdowała się w końcowym biegu,<br />

wykonano pole wygrodzeniowe do likwidacji<br />

oraz rozpoczęto jej likwidację.<br />

Zostały wykonane trzy otwory do zrobów<br />

wzdłuż dowierzchni II w odległościach<br />

60, 80 i 100 m od czoła obcinki<br />

likwidacyjnej ściany. Otwory obsadzono<br />

rurami Ø 50 mm o długościach od 3<br />

do 10 m. Zgazowany azot był podawany<br />

przemiennie do poszczególnych otworów.<br />

Każdy z otworów był podłączony<br />

do rurociągu zasilającego Ø 100 mm<br />

za pomocą węża elastycznego Ø 52<br />

mm poprzez zawór odcinający. Umożliwiało<br />

to łatwe, bezpieczne i wygodne<br />

sterowanie procesem wtłaczania azotu<br />

do zrobów. Szczelność połączeń węży<br />

zasilających oraz doszczelnienie z Mariflexu<br />

ociosu zawałowego dowierzchni<br />

II – 1286 (niedopuszczenie do „cofania<br />

się” wtłaczanego do zrobów azotu)<br />

było kontrolowane na każdej zmianie<br />

przez wyznaczonych pracowników<br />

i przez dozór działu wentylacji.<br />

W okresie od 8 maja do 13 lipca 2008<br />

roku azot podawano do zrobów głównie<br />

z wykorzystaniem generatora do pozyskiwania<br />

azotu gazowego z atmosfery<br />

(380V). Dla poszerzenia strefy inertyzacji<br />

zrobów podjęto również decyzję<br />

o wywierceniu kolejnych pięciu otworów<br />

w ociosie zawałowym dowierzchni<br />

II – 1286, w odległościach: 120, 140,<br />

160, 180 i 200 m od czoła obcinki likwidacyjnej<br />

ściany nr 362. Azot wtłaczano<br />

głównie do trzech najdalszych otworów<br />

i okazało się to dobrym rozwiązaniem.<br />

Stężenia tlenku węgla w newralgicznych<br />

dotąd punktach spadły do akceptowalnych<br />

wartości i poprawiły się<br />

wskaźniki pożarowe. Azot do zrobów<br />

ściany nr 362 podawany był profilaktycznie<br />

aż do zakończenia jej likwidacji<br />

i postawienia tamy izolacyjnej na wylocie,<br />

w chodniku transportowym – 1282.<br />

Tabela 1. Zużycie azotu do inertyzacji zrobów ściany nr 362.<br />

Lp.<br />

Okres zatłaczania<br />

Ilość podanego azotu<br />

Sposób podawania azotu<br />

od do [kg] [m 3 ]<br />

1. 14-04-2008 07-05-2008 Azot ciekły w ilości 250 [kg/h] 152 000 129 200<br />

2. 08-05-2008 29-05-2008 Generator azotu (500V) – wydajność 500 [m 3 /h] --- 240 000<br />

3. 30-05-2008 05-06-2008 Azot ciekły w ilości 250 [kg/h] 38 500 32 725<br />

4. 06-06-2008 30-06-2008 Generator azotu (380V) – wydajność 500 [m 3 /h] --- 301 000<br />

5. 01-07-2008 13-07-2008 Generator azotu (380V) – wydajność 500 [m 3 /h h] --- 140 000<br />

Łączna ilość zgazowanego azotu podana do zrobów (od 14-04 -2008 do 13-07-2008) [m 3 ] 842 925<br />

21

NR 2/<strong>2010</strong><br />

PODSUMOWANIE I WNIOSKI<br />

Czynnikami powodującymi wzrost<br />

zagrożenia pożarowego w ścianie<br />

nr 362 były:<br />

• pozostawienie nadmiernej warstwy<br />

przystropowej węgla w zrobach<br />

eksploatacyjnych ściany spowodowane<br />

zaburzeniami geologicznymi<br />

zalegania pokładu i licznymi dyslokacjami<br />

uskokowymi,<br />

• bardzo duża skłonność węgla do samozapalenia<br />

– V grupa samozapalności,<br />

• niekorzystny sposób przewietrzania<br />

w końcowym biegu ściany tzw. na „Y”<br />

ze względu na konieczność prowadzenia<br />

robót zbrojeniowych w sąsiedniej<br />

ścianie nr 361 (stosowanie transportu<br />

z napędem spalinowym).<br />

Podjęte działania profilaktyki pożarowej<br />

polegały na:<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

• objęciu rejonu bardzo dokładnym<br />

monitoringiem stanu zagrożenia:<br />

– pomiary stężeń wykonywane<br />

przez osoby dozoru, dyżurujące<br />

zastępy ratownicze i pomiarowców<br />

oddziału wentylacji,<br />

– stosowanie czujników CO i V<br />

pracujących w systemie dyspozytorskim<br />

Venturon,<br />

– objęcie wczesnym wykrywaniem<br />

pożarów całego rejonu wraz ze<br />

zwiększeniem częstotliwości prób,<br />

– zastosowanie metody precyzyjnej<br />

wczesnego wykrywania pożarów<br />

endogenicznych.<br />

• ograniczeniu ilości tlenu dopływającego<br />

do zrobów poprzez:<br />

– zmniejszenie do niezbędnego<br />

minimum ilości powietrza dopływającego<br />

do ściany tak, aby<br />

spełnione były warunki klima-<br />

ROK XV<br />

tyczne na stanowiskach pracy<br />

w rejonie,<br />

– stosowanie systemu przewietrzania<br />

na „U” na większości wybiegu<br />

ściany,<br />

– izolację zrobów za postępem<br />

ściany wzdłuż dowierzchni II<br />

– 1286 za pomocą płótna wentylacyjnego<br />

za które była tłoczona<br />

piana chemiczna,<br />

– bieżącą likwidację dowierzchni<br />

I – 1320 oraz wykonywanie korków<br />

z piany chemicznej,<br />

– stosowanie wentylacji odrębnej<br />

dla przewietrzania obcinki likwidacyjnej,<br />

– inertyzację atmosfery zrobów<br />

przy użyciu azotu.<br />

• stosowaniu środków antypirogenicznych<br />

do obniżenia skłonności<br />

węgla do samozagrzewania.<br />

12,0<br />

0,0035<br />

10,0<br />

0,0030<br />

Wydatek CO [l/min]<br />

8,0<br />

6,0<br />

4,0<br />

0,0025<br />

0,0020<br />

0,0015<br />

0,0010<br />

Vco<br />

Dco<br />

G<br />

2,0<br />

0,0005<br />

0,0<br />

0,0000<br />

2007-09-02<br />

2007-09-16<br />

2007-09-30<br />

2007-10-14<br />

2007-10-28<br />

2007-11-11<br />

2007-11-25<br />

2007-12-09<br />

2007-12-23<br />

2008-01-06<br />

2008-01-20<br />

2008-02-03<br />

2008-02-17<br />

2008-03-02<br />

2008-03-16<br />

2008-03-30<br />

2008-04-13<br />

2008-04-27<br />

2008-05-11<br />

2008-05-25<br />

2008-06-08<br />

2008-06-22<br />

2008-07-06<br />

2008-07-20<br />

Data pomiaru<br />

Rys. 3. Wczesne wykrywanie pożarów endogenicznych dla ściany nr 362.<br />

0,0050<br />

50,00<br />

0,0040<br />

40,00<br />

0,0030<br />

0,0020<br />

30,00<br />

20,00<br />

10,00<br />

Graham<br />

WP3<br />

WP6<br />

0,0010<br />

0,00<br />

WP<br />

0,0000<br />

-10,00<br />

2008-04-03<br />

2008-04-04<br />

2008-04-07<br />

2008-04-10<br />

2008-04-13<br />

2008-04-16<br />

2008-04-18<br />

2008-04-21<br />

2008-04-24<br />

2008-04-28<br />

2008-04-30<br />

2008-05-05<br />

2008-05-08<br />

2008-05-12<br />

2008-05-15<br />

2008-05-21<br />

2008-05-29<br />

2008-06-05<br />

2008-06-12<br />

2008-06-19<br />

Rys. 4. Określenie zagrożenia pożarowego metodą GIG w dowierzchni II - 1286, zawał ściany nr 362.<br />

22

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

Zastosowanie inertyzacji zrobów<br />

jako kolejnego elementu stosowanej<br />

profilaktyki było możliwe z następujących<br />

względów:<br />

• korzystnego układu przewietrzania, • dostępu do zrobów poprzez utrzymywanie<br />

chodnika przyściano-<br />

a co za tym idzie rozkładu potencjałów<br />

aerodynamicznych powodujących<br />

migrację do zrobów, wierzchni II –1286 –<br />

wego za frontem ściany – do-<br />

możliwość<br />

0,0030<br />

0,0025<br />

8,00<br />

7,00<br />

6,00<br />

0,0020<br />

0,0015<br />

0,0010<br />

0,0005<br />

5,00<br />

4,00<br />

3,00<br />

2,00<br />

1,00<br />

0,00<br />

-1,00<br />

Graham<br />

WP3<br />

WP6<br />

WP<br />

0,0000<br />

-2,00<br />

Rys. 5. Określenie zagrożenia pożarowego metodą GIG w dowierzchni I – 1320, „zawał bliski” ściany nr 362.<br />

0,0025<br />

12,00<br />

0,0020<br />

0,0015<br />

0,0010<br />

0,0005<br />

10,00<br />

8,00<br />

6,00<br />

4,00<br />

2,00<br />

0,00<br />

Graham<br />

WP3<br />

WP6<br />

WP<br />

0,0000<br />

-2,00<br />

2008-04-03<br />

2008-04-04<br />

2008-04-07<br />

2008-04-08<br />

2008-04-10<br />

2008-04-13<br />

2008-04-16<br />

2008-04-18<br />

2008-04-21<br />

2008-04-24<br />

2008-04-28<br />

2008-04-30<br />

2008-05-05<br />

2008-05-08<br />

2008-05-12<br />

2008-05-15<br />

2008-05-18<br />

2008-05-21<br />

2008-05-29<br />

2008-06-05<br />

2008-06-12<br />

2008-06-19<br />

2008-04-03<br />

2008-04-04<br />

2008-04-07<br />

2008-04-08<br />

2008-04-10<br />

2008-04-13<br />

2008-04-16<br />

2008-04-18<br />

2008-04-21<br />

2008-04-24<br />

2008-04-28<br />

2008-04-30<br />

2008-05-05<br />

2008-05-08<br />

2008-05-12<br />

2008-05-15<br />

2008-05-18<br />

2008-05-21<br />

2008-05-29<br />

2008-06-05<br />

2008-06-12<br />

2008-06-19<br />

Rys. 6. Określenie zagrożenia pożarowego metodą GIG w dowierzchni I - 1320, „zawał z rurociągu”, ściana nr 362.<br />

Wartość wskaźnika Grahama [-]<br />

0,0025<br />

0,0020<br />

0,0015<br />

0,0010<br />

0,0005<br />

0,0000<br />

08-07-30<br />

08-08-13<br />

08-08-27<br />

08-09-10<br />

08-09-24<br />

08-10-08<br />

08-10-22<br />

08-11-05<br />

08-11-19<br />

08-12-03<br />

08-12-17<br />

08-12-31<br />

09-01-14<br />

09-01-28<br />

09-02-11<br />

Data pomiaru<br />

09-02-25<br />

09-03-11<br />

09-03-25<br />

09-04-08<br />

09-04-22<br />

09-05-06<br />

09-05-20<br />

09-06-03<br />

09-06-17<br />

09-07-01<br />

G<br />

Rys. 7. Wskaźnik Grahama obliczony na podstawie prób powietrza pobranych zza tamy izolacyjnej TI-180 zlokalizowanej w chodniku transportowym<br />

– 1282 w pokładzie 209.<br />

23

NR 2/<strong>2010</strong><br />

wykonania otworów, którymi był<br />

podawany azot,<br />

• korzystnego nachylenia pokładu<br />

– chodnik nadścianowy, czyli dowierzchnia<br />

I – 1320 był usytuowany<br />

wyżej niż chodnik, którym był<br />

podawany azot, czyli dowierzchnia<br />

II – 1286, co było ważne przy wyborze<br />

rodzaju gazu inertnego pomiędzy<br />

CO 2<br />

lub N 2<br />

,<br />

• wyposażenia szybu nr IV oraz wyrobisk<br />

dołowych w rurociągi rezerwowe,<br />

którymi mógł być podawany<br />

gaz inertny na zasadach prac<br />

profilaktycznych,<br />

• peryferyjnego usytowania szybu<br />

IV przy którym były zainstalowane<br />

urządzenia do wytwarzania<br />

i podawania azotu powodujące<br />

uciążliwy hałas.<br />

Zastosowanie inertyzacji zrobów<br />

zawałowych w końcowym biegu<br />

ściany nr 362 oraz w czasie jej likwidacji<br />

przyniosło spodziewane rezultaty<br />

w postaci szybkiego spadku<br />

wskaźników zagrożenia pożarowego.<br />

Pozytywny wpływ na to miało<br />

dostarczenie gazowego azotu bezpośrednio<br />

do strefy zawału ściany<br />

nr 362, co przyczyniło się do zmniejszenia<br />

zawartości tlenu i zatrzymania<br />

rozwijających się procesów pożaro-<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

ROK XV<br />

wych. Sytuacji tej sprzyjał układ potencjałów<br />

aerodynamicznych dzięki<br />

czemu znaczna część tlenu została<br />

wypchnięta z przestrzeni zawałowej<br />

i zastąpiona azotem hamującym rozwój<br />

pożaru.<br />

Należy podkreślić, że działania<br />

podjęte przy zwalczaniu zagrożenia<br />

pożarowego, w tym inertyzacja<br />

zrobów, zostały wykonane podczas<br />

normalnego ruchu zakładu na zasadach<br />

prac profilaktycznych. Przez<br />

cały czas, zgodnie z harmonogramem,<br />

były prowadzone roboty związane<br />

z wyzbrojeniem ściany nr 362<br />

oraz roboty zbrojeniowe w ścianie<br />

nr 361. Powodzenie zastosowanej<br />

metody było możliwe dzięki szybkiej<br />

i trafnej decyzji KRZG i Kopalnianego<br />

Zespołu ds. Zwalczania<br />

Zagrożenia Pożarowego. Mimo<br />

początkowych obaw, szczególnie<br />

ze strony załogi, udało się bezpiecznie<br />

wykonać wszystkie zaplanowane<br />

prace. Zostało to zrealizowane<br />

przy zaangażowaniu wszystkich<br />

służb kopalni „Piast”. W przedmiotowym<br />

rejonie w połowie 2009<br />

roku zakończyła bieg i została wyzbrojona<br />

ściana nr 361. Podczas<br />

całego jej biegu, a także likwidacji<br />

nie stwierdzono znaczącego wzrostu<br />

zagrożenia. Ustaleniami KDW<br />

tama izolacyjna nr 180 zamykająca<br />

chodnik przyścianowy ściany nr 362<br />

została objęta wczesnym wykrywaniem<br />

pożarów endogenicznych. Jak<br />

dotychczas nie stwierdzono wzrostu<br />

zagrożenia pożarowego.<br />

Przytoczone rozwiązanie jest cennym<br />

doświadczeniem kopalni „Piast”<br />

dającym przekonanie, że inertyzacja<br />

odpowiednio zastosowana jest skutecznym<br />

środkiem przy zwalczaniu<br />

zagrożenia pożarowego.<br />

LITERATURA:<br />

1. Sposób prowadzenia akcji ratowniczych<br />

i prac profilaktycznych z wykorzystaniem<br />

gazów inertnych. Biuletyn<br />

Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Gór niczego,<br />

marzec 2008.<br />

2. Materiały własne kopalni: dokumentacja<br />

wczesnego wykrywania pożarów<br />

endogenicznych, wyniki i opis<br />

metody precyzyjnej GIG wczesnego<br />

wykrywania pożarów, projekty<br />

i technologie dotyczące prowadzonych<br />

prac profilaktycznych i inertyzacji.<br />

3. Strumiński Andrzej: Zwalczanie pożarów<br />

podziemnych w kopalniach. Zakład<br />

Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.<br />

Wrocław 1987.<br />

W KWK „Halemba – Wirek”<br />

WPROWADZENIE APARATÓW<br />

PSS-90 DO UŻYTKU<br />

Aparaty PSS - 90 wprowadzono<br />

na wyposażenie zastępów ratowniczych<br />

w związku ze zmianami w Kopalnianym<br />

Planie <strong>Ratownictwa</strong> od 1<br />

stycznia <strong>2010</strong> r. Początkowo w 2008<br />

r. były wykorzystywane do ćwiczeń<br />

ratowniczych w OS<strong>RG</strong> Zabrze oraz<br />

w Kopalnianej Stacji <strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego, aby zapoznać ratowników<br />

z nowym sprzętem.<br />

mgr inż.<br />

TADEUSZ JAGŁA<br />

KWK „Halemba-Wirek”<br />

mgr inż.<br />

MIROSŁAW MACIASZEK<br />

KWK „Halemba-Wirek”<br />

Aparat PSS-90 składa się z:<br />

• dwóch butli kompozytowych o pojemności<br />

6,8 litra, napełnionych sprężonym<br />

powietrzem o ciśnieniu 300<br />

24<br />

barów połączonych ze sobą łącznikiem,<br />

stelaża wykonanego z kompozytów<br />

węglowych,<br />

uprzęży,<br />

pasa biodrowego,<br />

adaptera,<br />

aparatu płucnego,<br />

reduktora ciśnienia,<br />

elektronicznego urządzenia sygnalizacyjnego<br />

i ostrzegawczego.<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

Kontrola aparatu jest prosta i nadzorowana<br />

przez elektroniczne urządzenie<br />

sygnalizacyjne i ostrzegawcze. Jest ono<br />

montowane na przewód wysokociśnieniowy<br />

współdziałającego systemu<br />

ochrony dróg oddechowych na sprężone<br />

powietrze. Urządzenie posiada<br />

następujące funkcje:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

nadzór nad dostępnym ciśnieniem<br />

systemu powietrznego,<br />

wyświetlanie wartości; czas do gwizdka<br />

(CDG) i czas końca pracy (CKP),<br />

czujnik ruchu i automatyczny system<br />

wzywania pomocy (ASWP),<br />

sygnał alarmu panikowego (SAP) aktywowany<br />

przez wciśnięcie przycisku,<br />

temperatura,<br />

stan baterii,<br />

podświetlanie wyświetlacza.<br />

W warunkach jakie panują w pracy<br />

pod ziemią kopalń (niskie wyrobiska,<br />

przejścia przez trudne odcinki<br />

w nietypowej pozycji np. klęczącej<br />

lub czołganiem) można doprowadzić<br />

do uszkodzenia zaworu, a co za tym<br />

idzie do rozszczelnienia butli i ubytku<br />

powietrza. W kopalni „Halemba-<br />

Wirek” do ochrony aparatu zastosowano<br />

pokrowce skórzane, które chronią<br />

butle kompozytowe oraz zawór przed<br />

uszkodzeniem mechanicznym.<br />

W OS<strong>RG</strong> Zabrze były wykonywane<br />

testy przez pracowników Politechniki<br />

Śląskiej w Gliwicach, przedstawione<br />

w artykułach „Szkoły eksploatacji podziemnej<br />

2009”, mające na celu określić<br />

wpływ zastosowanych aparatów i rozwiązań<br />

na wybrane parametry fizjologiczne<br />

organizmu. Do kontroli aparatu<br />

przez mechanika zastosowano komputerowe<br />

urządzenie testowe. Aparat<br />

do ochrony dróg oddechowych zostaje<br />

przetestowany na urządzeniu testowym<br />

w warunkach maksymalnie zbliżonych<br />

do rzeczywistych warunków użycia.<br />

Napowietrzenie aparatu – sztuczne<br />

oddychanie odbywa się za pomocą<br />

sztucznego płuca. Sensory ciśnienia<br />

zintegrowane zostają poprzez połączenie<br />

urządzenia testowego z komponentami<br />

aparatu oddechowego. Kontrolowane<br />

są nie tylko poszczególne części,<br />

lecz również ich połączenia z np. maską<br />

Rys. 1. Składowanie butli.<br />

25<br />

czy automatem płucnym. Urządzenie<br />

testowe wykrywa podczas napowietrzania<br />

aparatu powietrznego opór<br />

powietrza pod maską (przy oku) lub<br />

w sztucznym płucu.Wyniki pomiarów<br />

odpowiadają oporowi wdechu i wydechu,<br />

które odczuwa również użytkownik<br />

aparatu podczas jego użycia. Jeżeli<br />

opór powietrza jest w przepisowych<br />

granicach, wówczas automat płucny<br />

poddany zostanie testowi funkcji. Test<br />

stałości prądu powietrza [l/min] automatu<br />

płucnego zostaje opuszczony.<br />

Podczas napowietrzania może zostać<br />

wykryte dynamiczne ciśnienie średnie.<br />

Wówczas następuje sprawdzenie, jak<br />

bardzo spada wartość średniego ciśnienia<br />

na reduktorze poprzez dodatkowe<br />

dozowanie przez automat płucny. Testy<br />

wspierane są przez specjalny program,<br />

który steruje procesem testowania<br />

i prowadzi użytkownika przez kolejne<br />

etapy testu. Z pomocą zintegrowanej<br />

bazy danych, która zawiera wartości<br />

tolerancji i wartości testowe, komputerowe<br />

urządzenie testowe prowadzi<br />

porównanie. Rezultaty testu oceniane<br />

są przez wynik: dobrze lub błąd.<br />

Do napełniania butli aparatu PSS-<br />

90 sprężonym powietrzem w KS<strong>RG</strong><br />

w KWK „Halemba-Wirek” zastosowano<br />

sprężarkę połączoną z chłodnicą powietrza.<br />

Powietrze sprężone przepływa<br />

przez chłodziarkę, gdzie jest schładzane<br />

i tłoczone do butli. By przyśpieszyć proces<br />

napełniania butli sprężonym powietrzem<br />

zastosowano układ połączonych<br />

ze sobą sześciu butli o pojemności pięćdziesięciu<br />

litrów każda, tzw. „bank powietrza”<br />

z którego bezpośrednio sprężone<br />

powietrze przepływa do podłączonej<br />

pustej butli aparatu PSS-90, a do „banku<br />

powietrza” dopływa sprężone powietrze<br />

z układu chłodziarka – sprężarka, czyli<br />

istnieje układ zamknięty. Połączenie<br />

to zezwala na skrócenie do minimum<br />

czasu napełniania butli do aparatu,<br />

co jest bardzo istotne podczas akcji.<br />

WNIOSKI<br />

Aparaty PSS-90 wprowadzone do użytku<br />

w KWK „Halemba-Wirek” wytyczają<br />

nowy trend w ratownictwie podziemnym<br />

(poprzez zastosowanie aparatów<br />

nadciśnieniowych). Komputerowe urządzenie<br />

testowe pozwala na wykrycie<br />

wad aparatu. W przypadku wykrycia<br />

wady nie zezwala na dalszą kontrolę.<br />

Bardzo istotną zaletą tego urządzenia<br />

jest to, że wszystkie dane o kontroli<br />

i ewentualnej naprawie zostają zapisane<br />

na twardym dysku komputera. Oprócz<br />

tego dokonuje się wydruku z każdej<br />

przeprowadzonej kon troli przez mechanika,<br />

co jest bardzo ważnym elementem<br />

w przypadku możliwego nieszczęśliwego<br />

wypadku ratownika podczas<br />

akcji ratowniczej. Wydruk taki staje<br />

się prawnym zabezpieczeniem, że kontrola<br />

przez mechanika była wykonana

NR 2/<strong>2010</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

ROK XV<br />

w sposób prawidłowy i nie stwierdzono<br />

wad w działaniu aparatu. Układ chłodziarka<br />

– sprężarka – „bank powietrza”<br />

stanowi bardzo dobre zabezpieczenie<br />

ciągłego napełniania butli. Eliminuje<br />

straty w czasie na napełnianie butli sprężonym<br />

powietrzem.<br />

A oto zalety i wady aparatu PSS-90<br />

(w stosunku do W-70) wykryte podczas<br />

ćwiczeń i użytkowania na dole<br />

kopalni:<br />

Zalety:<br />

aparat nadciśnieniowy ze sprężonym<br />

powietrzem<br />

(w W-70 jest tlen),<br />

brak pochłaniacza<br />

(nie ogrzewa powietrza),<br />

prostsza budowa, co za tym idzie<br />

mniej kontroli przez ratownika, zastępowego,<br />

me chanika oraz mniej<br />

elementów do wymiany przy konserwacji<br />

lub naprawie,<br />

w masce nie paruje szybka (w W-70<br />

jest wycieraczka),<br />

kontrole aparatu wykonuje układ<br />

elektroniczny,<br />

lepiej dopasowany do kręgosłupa,<br />

wygodniejsze pasy nośne,<br />

możliwość podłączenia drugiego ratownika<br />

do jednego aparatu,<br />

układ elektroniczny powiadamia ratownika<br />

o zużyciu powietrza, temperaturze<br />

otoczenia oraz o czasie<br />

ochronnego działania aparatu w dalszej<br />

pracy,<br />

waga aparatu obniża się wraz z zużyciem<br />

powietrza,<br />

znacząco poprawia komfort oddychania,<br />

można „sczytać” z układu elektronicznego<br />

następujące informacje; czy<br />

i kiedy aparat został poprawnie skontrolowany<br />

przez mechanika, ratownika,<br />

wydolność pracy ratownika itd.,<br />

istnieje możliwość przypisania aparatu<br />

do ratownika poprzez kod identyfikacyjny,<br />

mniej elementów składowych aparatu<br />

do demontażu i ponownego<br />

montażu oraz konserwacji,<br />

istnieje możliwość podawania napojów<br />

ratownikowi pod maskę (w zależności<br />

od zastosowanego typu maski).<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Wady:<br />

• butle oraz zawory łączące je ze sobą<br />

są narażone na uszkodzenia mechaniczne<br />

(w kopalni zastosowano specjalne<br />

pokrowce skórzane),<br />

• możliwość „zaplątania” w przewód<br />

aparatu płucnego przy nieumiejętnym<br />

zakładaniu i ściąganiu aparatu<br />

przed przeszkodą (przewód owija<br />

się o szyję ratownika),<br />

powinien być wypinany<br />

jeden pas (najkorzystniej<br />

lewy), aby zapobiec<br />

takim zdarzeniom,<br />

• brak sprzączki przymocowania<br />

automatu płucnego<br />

do pasa (istnieje<br />

możliwość zabrudzenia<br />

oraz uszkodzenia automatu),<br />

• należy nauczyć ratowników<br />

„spokojnego” oddychania<br />

przez nos –<br />

wdech, ustami – wydech,<br />

aby zmniejszyć zużycie<br />

powietrza,<br />

• pasy nośne nie sprawdzają<br />

się w górniczych<br />

warunkach pod zie mią<br />

kopalń (sól, wilgoć i brud<br />

niszczy materiał, z którego<br />

są wykonane),<br />

• w przejściach w trudnych<br />

warunkach (przez<br />

niskie, ciasne wyrobiska)<br />

Rys. 3. Aparaty przygotowane do pracy.<br />

26<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Rys. 2. Sprężarka.<br />

należy zwrócić szczególną uwagę,<br />

by nie uszkodzić aparatu (butli kompozytowej),<br />

większa waga,<br />

krótszy czas działania (90 minut),<br />

podczas transportu materiału na<br />

ra mieniu należy zwrócić uwagę<br />

na węże, które są umiejscowione na<br />

ramionach.

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

Szkolenie „alpinistów” – ratowników górniczych<br />

PEŁZAJĄC PO DNIE JASKINI<br />

Aby utrzymać wysoki poziom<br />

wiedzy i sprawności członków zastępów<br />

specjalistycznych do prac<br />

w wyrobiskach pionowych i o dużym<br />

nachyleniu, OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

jesienią ub.r. po raz kolejny<br />

zorganizowała obóz kondycyjnoszkoleniowy.<br />

Zgrupowanie odbyło<br />

się w miejscowości Kroczyce,<br />

na skałkach i w jaskiniach Jury<br />

Krakowsko-Częstochowskiej.<br />

W szkoleniu uczestniczyło 20 ratowników<br />

z CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong>,<br />

CEN-RAT Sp. z o.o., KWK<br />

„Chwałowice”, KWK „Jankowice”<br />

i KWK „JAS-MOS”.<br />

mgr inż.<br />

PIOTR BULENDA<br />

OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

mgr inż.<br />

GRZEGORZ PLENZLER<br />

OS<strong>RG</strong> Wodzisław<br />

dniu na tej skałce przeprowadzono<br />

pozorowaną akcję ratowniczą z wykorzystaniem<br />

specjalistycznego sprzętu<br />

ratowniczego. Akcja była oparta o założenie,<br />

że u podnóża góry znajduje<br />

się osoba, którą należy przetransportować<br />

na górę do bazy. W tym momencie<br />

zostały uruchomione wszystkie<br />

procedury. Po poszkodowanego błyskawicznie<br />

ruszyła ekipa ratowników.<br />

Po dotarciu do niego i udzieleniu mu<br />

pomocy przedmedycznej przystąpiono<br />

do transportu pionowego w górę. Trasę<br />

dodatkowo urozmaicały liczne przepinki,<br />

które nie stanowiły większego<br />

problemu dla ratowników. Poszkodowany<br />

został bezpiecznie przetransportowany<br />

do góry i przeniesiony do bazy.<br />

Następnie omówiono i przećwiczono<br />

Zajęcia odbywały się pod czujnym<br />

okiem szefa wyszkolenia GOPR Aleksandra<br />

Chruściela. Program szkolenia<br />

obejmował 40 godzin zajęć teoretycznych<br />

i praktycznych:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

wspólne elementy prowadzenia akcji<br />

ratowniczych górskich i górniczych,<br />

wykorzystanie sprzętu ratowniczego<br />

wysokogórskiego w ratownictwie<br />

górniczym,<br />

sprzęt i urządzenia stanowiące wyposażenie<br />

wyrobisk pionowych i mocno<br />

nachylonych,<br />

organizację prowadzenia akcji ratowniczych<br />

i prac profilaktycznych<br />

w wyrobiskach pionowych i mocno<br />

nachylonych,<br />

pomoc przedmedyczną,<br />

ćwiczenia z wykorzystaniem specjalistycznego<br />

sprzętu wysokościowego.<br />

W pierwszym dniu szkolenia, szczegółowo<br />

omówiono zagadnienia oraz<br />

zademonstrowano sprzęt stanowiący<br />

wyposażenie CS<strong>RG</strong> S.A. Następnego<br />

dnia ćwiczenia rozpoczęły się<br />

na skałce „Biblioteka”. Uczestników<br />

podzielono na cztery zastępy, których<br />

zadaniem było założenie stanowisk<br />

oraz przećwiczenie wszystkich znanych<br />

układów do zjazdu, podchodzenia<br />

i autoratownictwa. W kolejnym<br />

27

NR 2/<strong>2010</strong><br />

sposób prawidłowego zabezpieczania<br />

poszkodowanego do chwili przekazania<br />

go w ręce służb medycznych. Symulowana<br />

akcja została zakończona<br />

i oceniona pozytywnie.<br />

Kolejne ćwiczenie polegało na uwolnieniu<br />

poszkodowanego, który zawisł<br />

na wysokości w uprzęży przemysłowej.<br />

Zadaniem ratowników było podejście<br />

po poszkodowanego, zabezpieczenie<br />

go i po uwolnieniu przetransportowanie<br />

w wyznaczone miejsce według powyższego<br />

schematu.<br />

Poza działaniami na skałkach, ćwiczenia<br />

prowadzono także w trzech<br />

jaskiniach. Tego typu ćwiczenia mają<br />

przy bliżyć ratownikom górniczym<br />

tech nikę, niebezpieczeństwa i problemy<br />

z którymi można spotkać się w takich<br />

warunkach. Pierwszą była „Jaskinia<br />

Żabia”, do której wnętrza prowadzi<br />

obszerna studnia. Długość jaskini wynosi<br />

59 m, a jej głębokość 18,5 m. Podczas<br />

wyprawy dodatkowym zadaniem<br />

było wyciągnięcie osoby poszkodowanej<br />

z dna studni, do czego zastosowano<br />

metodę „flaszencug”.<br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

Kolejną spenetrowaną<br />

jaskinią była „Studnia<br />

Szpatowców”, składająca<br />

się z dwóch części: stromej<br />

pochylni i pionowej<br />

studni. Jej całkowita długość<br />

wynosi 58 m, natomiast<br />

głębokość 36,5 m.<br />

Jako ostatnia pokonywana<br />

była pozioma „Jaskinia<br />

Berkowa” o długości<br />

54 m. Jej bardzo<br />

wąski i niski korytarz<br />

(miejscami wysokość ok.<br />

30 cm) niejednego już odstraszył. Sforsować<br />

ją mogą jedynie osoby szczupłe<br />

stosując technikę pełzania, bowiem<br />

o czołganiu nie było mowy. Widoki, jakie<br />

można po drodze zobaczyć z żabiej<br />

perspektywy rekompensują w pełni poniesiony<br />

trud.<br />

Na podsumowaniu członkowie za stępów<br />

specjalistycznych „szybowych”<br />

musieli zdać egzamin teoretyczny<br />

i prak tyczny przed szefem wyszkolenia<br />

GOPR. Podkreślił on, jak istotne<br />

znaczenie mają tego typu szkolenia,<br />

ROK XV<br />

bo przecież w działaniach ratowniczych<br />

to wiedza, sprawność, dopracowana<br />

technika, a co za tym idzie czas<br />

bezpośrednio przekładają się na szybkość<br />

i powodzenie akcji ratowniczej.<br />

Coroczne organizowanie obozów<br />

kon dycyjno-szkoleniowych ma na celu<br />

nabycie i podniesienie kwalifikacji ratowników<br />

wysokościowych, zapoznanie<br />

się z nowościami sprzętowymi oraz<br />

wymianę doświadczeń uzyskanych<br />

podczas prac profilaktycznych i akcji<br />

ratowniczych.<br />

XVII Turniej Siatkówki Ratowników Górniczych – Bochnia <strong>2010</strong><br />

ZWYCIĘŻYŁ<br />

KGHM „POLSKA MIEDŹ”<br />

26 marca <strong>2010</strong> roku w podziemiach<br />

Kopalni Soli „Bochnia” odbył<br />

się XVII Turniej Piłki Siatkowej<br />

Ratowników Górni czych. Impreza,<br />

dzięki przychylności włodarzy bocheńskiej<br />

żupy i osobistemu zaangażowaniu<br />

kie rownika KS<strong>RG</strong> Dariusza<br />

Niemca, stała się już stałym<br />

elementem integrującym środowisko<br />

ratowników górniczych.<br />

mgr inż.<br />

ZBIGNIEW KUBICA<br />

dyrektor OS<strong>RG</strong> Jaworzno<br />

Tym razem w szranki turniejowe stanęło<br />

dwanaście zespołów reprezentujących<br />

górnictwo podziemne eksploa tujące<br />

węgiel kamienny (ZG „Sobieski”,<br />

KWK „Kazimierz-Juliusz”, KWK „Ziemowit”,<br />

KWK „Murcki-Staszic” Ruch<br />

„Staszic”, KWK „Mysłowice-Wesoła”<br />

Ruch „Wesoła”, KWK „Marcel”, KWK<br />

„Jankowice”), kopalnie soli (KS „Bochnia”,<br />

KS „Wieliczka”), ZGH „Bolesław”<br />

- rudy cynku i ołowiu, KGHM „Polska<br />

Miedź” oraz drużyna CS<strong>RG</strong> S.A. Startujące<br />

zespoły podzielono na cztery grupy<br />

po trzy drużyny i po zaciętej rywalizacji<br />

do finału zakwalifikowały się drużyny<br />

KGHM „Polska Miedź”, KS „Bochnia”,<br />

KWK „Marcel” oraz KWK „Ziemowit”.<br />

28<br />

Dużą niespodzianką turnieju było wyeliminowanie<br />

w kwalifikacjach drużyny<br />

KWK „Kazimierz-Juliusz”, która przez<br />

ostatnie lata należała do faworytów i zajmowała<br />

czołowe miejsca. Do niespodzianki<br />

przyczyniła się w dużym stopnia<br />

bardzo dobra postawa młodej drużyny<br />

z KWK „Ziemowit”, która pokazała,<br />

że w przyszłości będzie liczącym się zespołem.<br />

W finałowej rozgrywce spotkały<br />

się drużyny KGHM „Polska Miedź”<br />

z drużyną gospodarzy i po zaciętej walce<br />

pierwsze miejsce zdobył KGHM.<br />

W spotkaniu o trzecie miejsce wystąpiły<br />

zespoły KWK „Marcel” i KWK „Ziemowit”<br />

i w tej rywalizacji górą była rutyna

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

NR 2/<strong>2010</strong><br />

oraz doświadczenie drużyny z KWK<br />

„Marcel”.<br />

W podsumowaniu zawodów wzięli<br />

udział przedstawiciele OUG Kraków;<br />

zastępcy dyrektora – Krzysztof Paraszczuk<br />

oraz Zbigniew Bielewicz, którzy<br />

wręczyli nagrody za pierwsze cztery<br />

miejsca. Puchar Dyrektora Kopalni<br />

„Bochnia” wręczył Krzysztof Zięba<br />

natomiast Puchar Dyrektora OS<strong>RG</strong><br />

Jaworzno dyrektor Zbigniew Kubica.<br />

Puchar dla najsympatyczniejszej<br />

drużyny ufundowany przez KGHM<br />

„Polska Miedź” zdobyła drużyna gospodarzy.<br />

Tradycyjnie już, oprócz rywalizacji<br />

sportowej, dzięki uprzejmości<br />

gospodarzy uczestnicy mieli okazję<br />

zwiedzenia ciekawej trasy turystycznej<br />

i już przy zjeździe na dół zobaczenia<br />

na zrębie szybu ,,Campi” unikatowej,<br />

ponad stuletniej parowej maszyny wyciągowej.<br />

Podczas imprezy swoje najnowsze<br />

produkty prezentowała firma<br />

Zwycięska drużyna KGHM „Polska Miedź”.<br />

FASER. Patronat nad turniejem objęła<br />

gazeta ,,Dziennik Polski” oraz Okręgowa<br />

<strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego<br />

Fot: archiwum<br />

w Jaworznie. Wszyscy uczestnicy imprezy<br />

rozstali się z nadzieją na kolejne<br />

spotkanie w przyszłym roku.<br />

Rozwój sprzętu oddechowego w Ameryce<br />

APARAT ODDECHOWY<br />

– SYSTEM PAUL 1918/23<br />

W latach dwudziestych XX wieku<br />

w państwach dominujących w<br />

wydobywaniu węgla kamiennego<br />

prowadzono prace dotyczące<br />

doskonalenia sprzętu ochrony<br />

dróg oddechowych przeznaczonego<br />

dla ratowników górniczych.<br />

Związane to było oczywiście z narastającą<br />

potrzebą niesienia pomocy<br />

górnikom poszkodowanym<br />

w różnych zdarzeniach w kopalniach<br />

w coraz trudniejszych warunkach<br />

górniczo-technicznych.<br />

mgr inż.<br />

ANDRZEJ PLATA<br />

CS<strong>RG</strong> S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

29<br />

W poprzednich numerach kwartalnika<br />

„Ratownictwo Górnicze” opisywałem<br />

początki rozwoju tego sprzętu<br />

w Niemczech i Anglii. Również za Atlantykiem<br />

w Stanach Zjednoczonych<br />

Ameryki Północnej pojawiły się konstrukcje<br />

sprzętu oddechowego takie<br />

jak system „Gibbs – 1917/23” czy też<br />

system „Paul – 1918/23”. Jednym<br />

z konstruktorów tych systemów był<br />

inż. James W. Paul.<br />

W obu systemach zastosowano specyficzny<br />

schładzacz powietrza kie r-<br />

owanego do worka oddechowego.<br />

W aparacie „Gibbs-1917/23” schładzacz<br />

był wykonany jako płaska<br />

skrzynka aluminiowa podzielona wewnątrz<br />

na dwie nierówne części – komory.<br />

Był on bezpośrednio połączony<br />

z workiem oddechowym.<br />

Szczegóły konstrukcji urządzenia,<br />

jak np. budowa części ustników, zastosowanie<br />

finimetru (manometru)<br />

i późniejsze zabudowanie na butli<br />

tlenowej zaworu, pokazują duże podobieństwo<br />

do konstrukcji aparatów<br />

firmy Dräger. Aparat oddechowy<br />

„Paul 1918/23” był urządzeniem uruchamianym<br />

za pomocą płuc człowieka,<br />

w swojej konstrukcji był dostosowany<br />

do wymogów technicznych<br />

i fizjologicznych stawianych przez<br />

Bureau of Mines Pittsburg, PA.<br />

System „Paul” był jedynym znanym<br />

w tym czasie aparatem oddechowym<br />

z obiegiem powietrza wymuszanym<br />

przez siłę płuc, w którym zrezygnowano<br />

z przełożenia worka do oddychania<br />

na plecy osoby używającej ten<br />

aparat. Worek do oddychania znajdował<br />

się na klatce piersiowej ratownika.<br />

Kierowanie przepływem powietrza

NR 2/<strong>2010</strong><br />

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 59<br />

ROK XV<br />

następowało przez zawory, które znajdowały<br />

się pod ustnikiem.<br />

Tlen przepływał z butli (1) do zaworu<br />

redukującego ciśnienie (3) i dalej przewodem<br />

tlenowym (4) do właściwego<br />

zaworu (6) (zawór automatyczny kierowany<br />

za pomocą płuc), który znajdował<br />

się w worku oddechowym (17).<br />

Przy wdychaniu worek oddechowy<br />

kurczył się, a jego zewnętrzna ścianka<br />

naciskała na dźwignię (8), która z kolei<br />

uruchamiała drążek zaworu i poprzez<br />

to otwierał się zawór (6) dostarczając<br />

tlen do worka oddechowego. Strumień<br />

tlenu w zaworze regulującym ciśnienie<br />

(3) wytwarzał podciśnienie i otwierał<br />

dopływ tlenu z butli (1). Tlen płynął<br />

workiem pomocniczym (2), dalej przez<br />

tlenowy przewód zasilający (4) do zaworu<br />

(6), poprzez zawór zostawał doprowadzony<br />

do worka oddechowego<br />

(17). Dopóki worek oddechowy (17)<br />

napełniony był do 2/3 swojej objętości<br />

dopływ tlenu przewodem tlenowym<br />

(4) był wstrzymany. Napływający<br />

z butli tlen wypełniał worek tlenowy<br />

i po osiągnięciu odpowiedniego nadciśnienia<br />

zamykał się otwór zaworu<br />

sterującego (3). Strumień tlenu był tym<br />

samym przerwany. Proces zaczynał się<br />

od początku, jak tylko worek oddechowy<br />

został opróżniony poniżej poziomu<br />

powodującego zadziałanie zaworu<br />

otwierającego dopływ tlenu z butli<br />

do worka oddechowego. Pochłaniacz<br />

(12) mający za zadanie absorpcję dwutlenku<br />

węgla z obiegu powietrza, którym<br />

oddychał ratownik był wypełniony<br />

granulowanym wodorotlenkiem potasu<br />

lub sodu. Aparat wyposażony był w butlę<br />

o pojemności ok. 2 litrów, wypełnioną<br />

wysokoprocentowym tlenem pod<br />

ciśnieniem 150 atmosfer, co jest równe<br />

zapasowi 300 litrów tlenu.<br />

Dawkowanie tlenu zostawało przerywane<br />

w momencie osiągnięcia ciśnienia<br />

o wartości 6 uncji na cal kwadratowy.<br />

Wydychane powietrze było wysyłane<br />

do worka oddechowego (17) przez ustnik<br />

(9), następnie przez węże oddechowe<br />

(10) i (11), pochłaniacz (12), chłodnicę<br />

(14) i wąż łączący (15) do worka<br />

oddechowego. Stamtąd oczyszczone<br />

30<br />

już z dwutlenku węgla i odświeżone tlenem<br />

było wdychane przez ratownika.<br />

Jak widać na zdjęciach ratownik<br />

na piersiach miał przymocowany worek<br />

oddechowy wraz z wężami oddechowymi<br />

doprowadzonymi do ustnika.<br />

Worek był połączony wężami<br />

usytuowanymi z boku ratownika z pozostałą<br />

częścią aparatu oddechowego,<br />

którą stanowiły pochłaniacz, schładzacz,<br />

dodatkowy worek oraz butla<br />

tlenowa. Można przypuszczać, że rozłożenie<br />

całości systemu do oddychania<br />

(aparatu) na ciele ratownika nie umożliwiało<br />

mu zbyt wygodnej pracy. Czas<br />

ochronnego działania aparatu wynosił<br />

2 godziny, waga – 17 kg. Aparat rozpowszechniony<br />

był w Stanach Zjednoczonych<br />

Ameryki Północnej, w Meksyku<br />

i w Anglii.<br />

LITERATURA:<br />

Handbuch für das Grubenrettungswesen,<br />

Von Wilhelm Haase-Lampe, Lubeck 1924.<br />

Ratownik z aparatem oddechowym konstrukcji inż. Jamesa W. Paula, model z roku 1918.<br />

Oryginalny schemat zaczerpnięty z podręcznika autorstwa Von Wilhelma Hasse-Lampe z 1924 r.

Dział Szkolenia<br />

Centralnej Stacji<br />

<strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A.<br />

oferuje szkolenia:<br />

Kurs z zakresu udzielania pierwszej pomocy (dla dozoru, ratowników, sanitariuszy)<br />

Kurs z zakresu bhp (dla kierownictwa zakładów górniczych, dozoru, pracowników pow.)<br />

Kurs dla dozoru z zakresu ochrony przeciwpożarowej podziemnych zakładów górniczych<br />

Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm 3<br />

Kurs dla osób zatrudnionych przy obsłudze lamp górniczych<br />

Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego<br />

Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej<br />

Kurs obsługi chromatografu gazowego<br />

Kurs dla laborantów w zakresie analizy gazów<br />

Kurs dla kierowników laboratorium chemicznych<br />

Kurs z zakresu konserwacji sprzętu ochrony układu oddechowego<br />

Kurs dla kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac<br />

z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu<br />

Kursy prowadzone są przez wysokiej klasy specjalistów w formie warsztatów z wykorzystaniem<br />

technik interaktywnych.<br />

Są to jedno lub kilkudniowe szkolenia, na które może zapisać się każdy chętny.<br />

Program szkolenia zapewnia zdobycie kompleksowej wiedzy w danym temacie oraz przygotowanie<br />

do praktycznego jej wykorzystania w codziennej pracy zawodowej.<br />

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong> <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A.<br />

Dział <strong>Ratownictwa</strong> ds. Szkolenia<br />

41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25<br />

tel. 032 3880592; 032 3880457<br />

fax: 032 2822681<br />

e-mail: info@csrg.bytom.pl<br />

Dział Szkolenia Centralnej Stacji <strong>Ratownictwa</strong> Górniczego S.A. w <strong>Bytomiu</strong><br />

posiada<br />

Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty

<strong>Centralna</strong> <strong>Stacja</strong><br />

<strong>Ratownictwa</strong><br />

Górniczego S.A.<br />

ul. Chorzowska 25<br />

41 – 902 Bytom<br />

tel. 32 282 – 25 – 25<br />

fax 32 282 – 26 – 81<br />

e–mail:<br />

info@csrg.bytom.pl<br />

http://www.csrg.bytom.pl

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!