RG 2009 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa GÃ³rniczego w Bytomiu

ISSN 1426–3092 

Nr 2 (55) czerwiec 2009 r. 

KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

Redaguje zespół: 

Andrzej Plata — redaktor 

naczelny 

Jacek Dubiel — sekretarz 

redakcji 

Barbara Kochan 

Katarzyna Myślińska 

Adres redakcji: 

Centralna Stacja 

Ratownictwa Górniczego 

S.A. 

41–902 Bytom 

ul. Chorzowska 25 

tel. (0–32) 388–04–19 

lub 388–04–53 

fax. (0–32) 388–04–44 

e–mail: pa@csrg.bytom.pl 

Redakcja nie odpowiada 

za treść reklam i zastrzega 

sobie prawo dokonywania 

skrótów tekstów oraz 

zamieszczania własnych 

tytułów i śródtytułów. 

Nie zamówionych 

materiałów nie zwracamy 

SPIS TREŚCI: 

• Wywiad z Prezesem CSRG S.A. 

1 

• Krótko 

4 

CSRG S.A. z pomocą ratownictwu kolumbijskiemu 

Zmagania w solnej komorze 

• Andrzej Plata 

Szkolenie dyspozytorów ruchu zakładu górniczego 5 

• Alfred Wita 

Po wybuchu metanu w kopalni „Borynia” 6 

• Adam Nowak 

W ZG „Piekary” pożar ugaszony 10 

• Andrzej Plata 

Izolacja wyrobisk 12 

• Grzegorz Świecki 

Sprawdzanie i kalibracja przyrządów pomiarowych 16 

• Adam Ściuk, Zbigniew Jaskólski 

Skuteczna profilaktyka 19 

• Aleksander Cholewiński, Stanisław Suchocki 

Szeroka gama usług CEN–RAT 22 

• Bogdan Ćwięk 

Dwunasty rok działalności Fundacji Rodzin Górniczych 24 

• Zbigniew Kubica, Dariusz Niemiec 

95 lat ratownictwa w kopalni „Bochnia” 26 

Skład, opracowanie 

techniczne oraz druk: 

Drukarnia SKILL, 

Bytom. 

Zdjęcie na okładce: ćwiczenia ratownicze w Kopalni Soli „Bochnia” – autor 

Krzysztof Stompór.

ROK XIV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 55 

NR 2/2009 

Rozmowa z mgr. inż. Eugeniuszem Kentnowskim, Prezesem Zarządu 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

Uważam, że o przyszłość 

Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego 

możemy być spokojni 

— Pan Prezes już wiele lat pracuje 

w górnictwie węgla kamiennego. 

Proszę przybliżyć swoją drogę 

zawodową. 

— Bezpośrednio po ukończeniu 

studiów na Politechnice Śląskiej 

w Gliwicach, w lipcu 1978 roku podjąłem 

pracę na kopalni „Makoszowy”. 

Przeszedłem praktycznie wszystkie 

szczeble kopalnianej kariery, od stażysty 

poprzez nadgórnika, sztygara zmianowego, 

kierownika oddziału, kierownika 

robót górniczych, naczelnego 

inżyniera po dyrektora kopalni. Z dumą 

mogę też stwierdzić, że pochodzę 

z górniczej rodziny, dziadek ze strony 

matki był górnikiem przodowym, ojciec 

zaś pracował na kopalni jako ślusarz. 

Dyrektorem byłem prawie 11 

lat, do 2005 roku w KWK „Makoszowy”, 

a kiedy połączono „Makoszowy” 

z kopalnią „Sośnica” — kierowałem 

KWK „Sośnica–Makoszowy”. Na początku 

mojej górniczej drogi pracowałem 

na pierwszej linii wydobywczego 

frontu, tzn. w oddziałach wydobywczych 

i przygotowawczych. To właśnie 

tam, w oddziałach, gdzie urabiało 

się węgiel, było widać największe 

zaangażowanie w pracę i koncentrację 

wysiłku górników. Praca w górnictwie 

nauczyła mnie obowiązkowości, nabrałem 

przekonania, że nie ma rzeczy 

niemożliwych, dała rozwagę w podejściu 

do każdego tematu i pewną pokorę 

w stosunku do natury, która zawsze 

płatała nam figle. 

Przez ostatnie dwa lata byłem dyrektorem 

Zabytkowej Kopalni Węgla 

Kamiennego „Guido” w Zabrzu. 

1 

— Lata te przyniosły Panu wiele 

doświadczeń zawodowych, czy 

mógłby Pan zatem porównać obecne 

górnictwo z tym jakie było, kiedy 

zaczynał Pan pracę? Także ratownictwo 

górnicze? 

— Od czasu, kiedy zaczynałem 

pracę w górnictwie zmieniło się bardzo 

wiele. Wówczas były tzw. ściany łopatowe, 

a więc węgiel urabiano materiałem 

wybuchowym i kilofem, a węgiel 

ładowano łopatami. To było rzeczywiście 

prawdziwe górnictwo. Urabianie 

i ładowanie odbywało się ręcznie, prawie 

tak, jak można zobaczyć na historycznych 

rycinach. Początkowo uważałem, 

że nie jest to praca dla mnie. 

Ta ciężka robota przerażała mnie. Potem 

zastosowano pierwsze obudowy 

zmechanizowane. Obudowy, taśmociągi 

dostawcze, przenośniki ścianowe 

— był to znaczny postęp w mechanizacji. 

Bardzo dużo dał mi półroczny 

okres pracy w wentylacji. Następnie 

zapoznawałem się z robotami przygotowawczymi, 

najpierw związanymi 

z robotami strzałowymi (m.in. 

skończyłem kurs inżynierów strzelniczych), 

aby w końcu zostać kierownikiem 

robót górniczych, gdzie odpowiadałem 

m.in. za zbrojenia nowych 

ścian. Mając w pamięci te doświadczenia, 

nie wchodząc zbytnio w szczegóły, 

uważam, że w ciągu ostatnich 30 

lat zaszły w polskim górnictwie zasadnicze 

zmiany technologiczne i organizacyjne. 

Trudno porównywać dzisiejszą 

rzeczywistość z tym, co było przed 

laty. 

Dotyczy to również ratownictwa 

górniczego, a doświadczałem różnych 

sytuacji, pożarów endogenicznych, 

nagromadzenia dużych ilości 

metanu itp. Wówczas szukaliśmy pomocy 

u ratowników górniczych. W ratownictwie 

górniczym trzydzieści lat 

temu i obecnie nie zmieniło się tylko 

jedno, cechą zasadniczą i podstawową 

jest niezmienne zaangażowanie ludzi, 

chęć niesienia pomocy innym, nawet 

przy bardzo wielkich zagrożeniach, 

jak np. po wybuchu pyłu węglowego 

w „Halembie”, po zapłonie metanu 

w „Sośnicy” czy też po innych poważnych 

zdarzeniach. W górnictwie walka 

z naturą wkalkulowana jest w codzienną 

pracę. Musi być ktoś, na kogo 

górnik może liczyć w ekstremalnych 

sytuacjach. Tą osobą jest ratownik, 

który zawsze przyjdzie mu z pomocą. 

Oczywiście uległ zmianie sprzęt, 

który w akcjach wykorzystują ratownicy. 

Technologia poszła rzeczywiście 

daleko do przodu. Stale wprowadzany 

jest nowy sprzęt, np. obecnie stosowane 

są pulsometry, które dają ratownikowi 

możliwość bieżącej kontroli 

tętna, aparaty powietrzne, inaczej dzisiaj 

wyglądają górnicze lampy i ubiór


ratownika. Za sprawą nauki o wiele 

więcej wiemy o zagrożeniach i udoskonalamy 

działania ratownictwa. Natomiast 

— podkreślam — nie zmienił 

się człowiek, nieraz z narażeniem własnego 

życia idący na ratunek drugiemu 

człowiekowi. 

Patrząc przez pryzmat kopalni niewiele 

zmieniła się organizacja ratownictwa. 

Istniały bowiem kopalniane 

stacje ratownicze, okręgowe stacje ratownicze, 

które wchodziły w skład 

Centralnej Stacji podobnie jak teraz. 

Stacji okręgowych było jednak więcej, 

bowiem znacznie więcej było kopalń. 

Zawsze jednak pieczę nad tą strukturą 

ratowniczą spełniała Centralna Stacja 

Ratownictwa Górniczego w Bytomiu 

i tak jest do dzisiaj. 

— Jak ocenia Pan działalność 

ratownictwa w trzecim miesiącu 

kierowania CSRG S.A.? 

— Nie ukrywam, że przychodziłem 

tutaj z pewną obawą z uwagi na 

to, że dotychczas zajmowałem się inną 

pracą. Czas, od kiedy jestem w CSRG 

S.A. jest dla mnie nadal pewnego rodzaju 

nauką. Staram się problemy Stacji 

poznać dogłębnie. Mogę powiedzieć, 

że nasze ratownictwo jest na 

bardzo wysokim poziomie. Tworzą je 

ludzie o wielkim doświadczeniu zawodowym, 

dobrze wykonują swoje zadania 

również okręgowe stacje. Także 

nowoczesny sprzęt, którym dysponuje 

ratownictwo predysponuje je, aby mogło 

być najlepsze w Europie i na świecie. 

Wielu ratowników znam osobiście, 

bo sam prowadziłem różne akcje, 

głównie pożarowe i śmiem twierdzić, 

że wszedłem w grono fachowców na 

poziomie europejskim. 

— Projekt nowej ustawy „Prawo 

geologiczne i górnicze” we fragmencie 

dotyczącym ratownictwa 

górniczego budzi wśród ratowników 

niepokój, gdyż w praktyce może 

ograniczyć ich dotychczasową 

działalność. Dopuszcza bowiem do 

akcji ratowniczych inne dowolne 

podmioty ratownicze. Czy nie odbije 

się to negatywnie na działaniu 

CSRG S.A? 

— Rzeczywiście z dużym niepokojem 

wielu ratowników patrzy 

RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 55 

na projekt nowych przepisów regulujących 

funkcjonowanie ratownictwa 

górniczego. W niektórych kręgach 

utarło się przekonanie, że CSRG 

jest monopolistą na świadczenie tego 

typu usług. A tak przecież nie jest. 

Jeżeli zapoznamy się z obowiązującą 

od 1994 roku ustawą to stwierdzimy, 

że stosowny zapis mówi, iż 

usługi ratownicze świadczy Centralna 

Stacja Ratownictwa Górniczego 

lub inny podmiot zawodowo trudniący 

się ratownictwem górniczym. Takie 

podmioty przecież funkcjonują już 

od dawna: ratownictwo górnicze w 

KGHM „Polska Miedź”, Ratownicza 

Stacja Górnictwa Otworowego w Krakowie, 

czy jednostka ratownictwa w 

Tarnobrzegu. Nie jest więc tak, że mamy 

monopol na świadczenie usług ratowniczych. 

Niektórzy obawiają się nawet prywatyzacji 

CSRG. Do tego z pewnością 

nie dojdzie. Obawiamy się natomiast, 

że mogą powstać podmioty nie przygotowane 

w pełni do tego typu działania, 

a ich celem może być jedynie 

osiąganie zysku. Dlatego uważamy, że 

muszą spełniać określone wymagania. 

A te wymagania dla jednostek zawodowo 

trudniących się ratownictwem 

górniczym są opisane w obowiązujących 

obecnie przepisach. Chcielibyśmy, 

aby one nadal obowiązywały. 

W projekcie nowej ustawy „Prawo 

geologiczne i górnicze” niepokoi 

nas kilka proponowanych rozwiązań 

prawnych, które naszym zdaniem koniecznie 

powinny być doprecyzowane. 

Na pewno dotyczy to artykułu 120 

tego projektu. Nie chcielibyśmy, aby 

badania lekarskie ratowników dostała 

spółka, która nie dysponuje fachowcami 

o odpowiednich kwalifikacjach 

i nie ma doświadczeń w tej materii. 

Albowiem stan zdrowia ratownika 

górniczego decyduje o jakości jego 

pracy. Koordynator medyczny przy 

CSRG S.A. przygotował metodykę 

badań, wg której osoba chcąca zostać 

ratownikiem musi przejść cykl badań 

medycznych i psychofizycznych. Jest 

to konieczny standard. W praktyce 

znaczący procent kandydatów na ratowników 

nie spełnia wymagań zdro- 

2 

ROK XIV 

wotnych. Jak wyglądałoby ratownictwo, 

gdyby firma chcąca wejść na ten 

rynek nie była w stanie spełnić wysokich 

wymagań dotyczących prowadzenia 

specjalistycznych badań lekarskich, 

które są w stanie ustalić, czy 

kandydat na ratownika jest zdolny fizycznie 

i psychicznie unieść ciężar tego 

zawodu? 

— Jak kształtują się perspektywy 

działalności szkoleniowej Centralnej 

Stacji skoro projektowane 

zapisy w ustawie dopuszczają do organizacji 

szkoleń dotychczas prowadzonych 

tylko w CSRG dowolne 

podmioty nad którymi Wyższy 

Urząd Górniczy nie będzie spełniał 

nadzoru? 

— Wspomniany artykuł 120 projektu 

ustawy mówi nader lakonicznie 

o szkoleniach ratowniczych. Naszym 

zdaniem powinny je prowadzić 

instytucje dysponujące prawdziwymi 

fachowcami i nowoczesną bazą 

szkoleniową, jak Centralna Stacja 

Ratownictwa Górniczego. My mamy 

bardzo dobrych fachowców mających 

wiedzę i predyspozycje do nauczania 

innych. Posiadamy system szkolenia, 

który dobrze zdaje egzamin, a także 

potrzebne do jego realizacji zaplecze. 

Nie trzeba chyba nikomu tłumaczyć, 

jakie znaczenie dla ratownictwa górniczego 

ma dobrze wyszkolony ratownik 

umiejący się skutecznie zachować 

w każdej sytuacji zagrożenia. Ten system 

szkoleń nie może być jednak przejęty 

przez inną instytucję tylko z powodu 

niedoprecyzowania pewnych 

sformułowań w projekcie ustawy. 

Chcę wszystkich uspokoić, gdyż 

jestem po rozmowach z przedstawicielami 

ministerstwa oraz z posłami, 

członkami podkomisji sejmowej 

przygotowującej nowy akt prawny. 

Zapewniono mnie, że gdy będą omawiane 

problemy ratownictwa górniczego 

zostaniemy zaproszeni na posiedzenie 

podkomisji z prawem głosu, 

aby przedstawić wszystkim jej członkom 

swoją opinię i swoje racje w tych, 

tak ważnych dla nas sprawach. Aby 

uświadomić zagrożenia niektórymi 

projektami rozwiązań i zaproponować 

doprecyzowanie zbyt ogólnych prze-



pisów. Sądzę, że już niektórzy posłowie 

skłaniają się do przyjęcia naszego 

zdania. 

Uważam, że o los Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego możemy 

być spokojni. Tak dobrze zorganizowanego 

ratownictwa i na tak wysokim 

poziomie nie ma w kraju, ba, nawet w 

Europie. Ostatnio np. dostaliśmy ofertę 

z Kolumbii, aby tam wspólnie z fabryką 

„Faser” zmodernizować ratownictwo 

górnicze. Wynika z tego, że 

nasz potencjalny konkurent musiałby 

wielu rzeczom sprostać. A to nie jest 

takie łatwe, jak mogłoby niektórym 

się wydawać. 

— Czy niektóre zadania przewidziane 

dla CSRG S.A. będą nadal 

wykonywane przez spółki córki zależne 

od CSRG S.A., czy też powrócą 

one w obręb działania Stacji? 

— W strukturach ratownictwa 

górniczego funkcjonują dwie spółki– 

córki CSRG: CEN–MED i CEN–RAT. 

CEN–MED Sp. z o.o. jest stricte spółką 

medyczną. Wykonuje wszelkiego 

rodzaju badania osób, które chcą być 

ratownikami, badania okresowe i inne 

badania specjalistyczne. Przeprowadza 

około 8500 tego typu badań rocznie. 

Zatrudnia znakomitych fachowców 

z dziedziny medycyny o różnych 

specjalnościach niejednokrotnie z tytułami 

profesorskimi, znających się bardzo 

dobrze także na sprawach ratowniczych 

oraz posiada świetny sprzęt 

medyczny. Obsługuje również okręgowe 

stacje ratownictwa górniczego. 

Ma także podpisaną umowę z NFZ i 

mogą także tam leczyć się osoby z poza 

ratownictwa górniczego. Z jej usług 

korzysta już znaczna część mieszkańców 

Bytomia, których ilość systematycznie 

się zwiększa. Jest to spółka o 

dużej przyszłości. Trudno jest podważać 

jej sens funkcjonowania. Szkoda 

więc mówić o zmianie jej statusu. 

Druga spółka, CEN–RAT, niedawno 

została oceniona przez jedną z 

warszawskich specjalistycznych firm 

na wniosek Najwyższej Izby Kontroli 

pod kątem czy funkcjonowanie 

CEN–RAT–u jest uzasadnione i czy 

nie należałoby go włączyć do CSRG 

S.A. CEN–RAT prowadzi bardzo 

szczególną działalność komercyjną 

m.in. gaszenie pożarów w kopalniach 

za pomocą gazów inertnych. Opinia 

firmy niezwiązanej z górnictwem jednoznacznie 

dowodzi celowości istnienia 

tej spółki o tym zakresie działalności. 

Uważam zatem, że zarówno 

CEN–MED, jak i CEN–RAT mają rację 

bytu i ich funkcjonowanie — tak 

jak do tej pory — nie powinno być zakłócone. 

— Jaka jest Pańska wizja ratownictwa 

górniczego i co powinno 

się zrobić, aby ją zrealizować, mając 

przede wszystkim na uwadze jego 

skuteczność i wysoki poziom zawodowy? 

— Nie można burzyć tego, co dobre. 

Na nasze ratownictwo pracowały 

pokolenia, zmieniał się sprzęt na coraz 

nowocześniejszy, poziom zawodowy 

stawał się coraz wyższy. Ratownictwo 

górnicze ma przecież ponad 

100–letnią tradycję i nie można jej 

przekreślić. Jeżeli patrzymy na nie z 

tej perspektywy, widzimy, jak wielkiej 

uległo ono transformacji i jakim 

poważnym zmianom nadal ulega. O 

naszej randze świadczy choćby to, 

że inni — RPA, Amerykanie, Ukraińcy, 

czy ostatnio Kolumbijczycy — 

proszą nas o zawodową pomoc. Na 

pewno chciałbym, aby nasze ratownictwo 

utrzymywało się na wysokim 

poziomie. Aby nadal było postrzegane 

jako jedno z najlepszych na świecie. 

Nie chodzi tylko o poziom wyszkolenia 

ratowników, ale i o sprzęt, 

który musi ulegać stałemu unowocześnianiu. 

W tym roku na ten cel uzyskaliśmy 

zarówno środki budżetowe, jak 

i środki z NFOŚ i GW. Jestem przekonany, 

że Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego w przyszłych latach 

powinna zachować podobną jak 

dzisiaj strukturę organizacyjną, choć 

zmiany, które narzuca rzeczywistość 

są nieuniknione. Wynikają one choćby 

ze zmniejszania się ilości kopalń 

— mówi się w przyszłości o zaledwie 

kilkunastu zespolonych kopalniach, co 

dla nas oznacza ewentualność korekty 

liczby okręgowych stacji ratownictwa 

górniczego. My też zgodnie z transformacją 

górnictwa węglowego musimy 

3 

się zmieniać, zachowując jednak przy 

tym wysoki poziom naszych usług ratowniczych. 

— Na początku w CSRG powiedział 

Pan, że ważne jest dobrze zacząć 

pracę, ale ważniejsze jest tak 

pracować, by ją kończąc móc spojrzeć 

wszystkim w twarz… 

— Górnictwo nauczyło mnie, 

że ludzie każdego po czasie oceniają. 

Ważne jest — patrząc oczywiście 

z perspektywy — żebyśmy przy goleniu 

mogli spokojnie spoglądać w lustro 

w przekonaniu, że człowiek niczego 

nie zawalił w pracy zawodowej. 

A jednocześnie, aby każdemu górnikowi, 

niekoniecznie czy się z nim współpracowało, 

czy też nie, móc spokojnie 

spojrzeć w twarz. Aby on postrzegając 

nas, jako tych, którzy niosą mu pomoc 

w trudnej sytuacji, a jeżeli się w niej 

nie znalazł to w podzięce za pracę w 

bezpiecznych warunkach, mógł spokojnie 

uścisnąć nam dłoń. Chciałbym, 

aby Centralna Stacja Ratownictwa 

miała jak najmniej pracy, jeżeli chodzi 

o akcje ratunkowe. Oznaczałoby 

to, że nasze górnictwo jest bezpieczne. 

A Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego 

w Bytomiu właśnie w tym celu 

została przed 100 laty powołana. 

Z górnictwem jestem związany 30 

lat. Nigdy tej pracy nie zamieniłbym 

na inną. Spowodowała ona bowiem, 

że inaczej patrzy się na życie. Inaczej 

na to co sam robię i co robią inni. Na 

koniec chciałbym nam wszystkim życzyć, 

aby Centralna Stacja, która działa 

przecież nie tylko w górnictwie, bo 

szliśmy m.in. na ratunek ofiarom zawalonej 

hali w Katowicach–Bytkowie, 

była postrzegana przez wszystkich 

górników, a także przez różne 

instytucje, jako przyjaciel na którego 

w trudnych sytuacjach można liczyć 

i który zawsze, kiedy będzie taka potrzeba, 

przyjdzie z pomocą. 

Dziękuję za rozmowę. 

Rozmawiał: JACEK DUBIEL


KRÓTKO 

CSRG z pomocą 

ratownictwu 

kolumbijskiemu 

Dwadzieścialat temu grupa pracowników 

inżynieryjno – technicznych 

Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu tworzyła zręby 

pod zorganizowane ratownictwo 

górnicze w Kolumbii. Zaproponowano 

wtedy zainteresowanym służbom 

górniczym Kolumbii utworzenie 

w wyznaczonych rejonach tego kraju 

sześciu stacji ratownictwa górniczego, 

ich wyposażenie i stosowne przeszkolenie. 


Pod koniec ubiegłego roku instytucja 

nadzorująca górnictwo w Kolumbii 

za pośrednictwem FASER–u zwróciła się 

do CSRG S.A. z propozycją odnowienia 

kontaktów zawodowych. FASER, jako 

producent sprzętu ratunkowego ma 

zabezpieczyć dostawę sprzętu, a pracownicy 


Górniczego wezmą udział w przeszkoleniu 

górników kolumbijskich w zakresie 

ratownictwa górniczego. 15 kwietnia 

do Kolumbii pojechał Mirosław Bagiński, 

dyrektor ds. technicznych CSRG S.A, 

aby przeprowadzić rekonesans, mający 

na celu zdiagnozowanie stanu ratownictwa 

kolumbijskiego. W czerwcu 

lub w lipcu w Kolumbii rozpocznie się 

szkolenie ratownicze, które poprowadzi 

Jerzy Kaczmarek - kierownik działu 

szkolenia CSRG S.A. i Jerzy Krótki - dyrektor 

OSRG Wodzisław. Do przeszkolenia 

przewidzianych jest około 80 osób, 

z różnych szczebli zarządzania ratownictwem. 

Szkoleniem zostaną objęci 

ratownicy górniczy oraz osoby, które 

stanowić będą kierownictwo akcji ratowniczej. 

Dodatkowym zadaniem będzie 

przygotowanie służb ratowniczych 

do planowanych w sierpniu zawodów 

drużyn ratowniczych Kolumbii. W lipcu 

wyjadą tam następne dwie osoby. Tym 

razem będzie to pracownik wydelegowany 

przez FASER – mający za zadanie 

przeprowadzić szkolenie dla mechaników 

sprzętu ratowniczego oraz jedna 

osoba z CSRG S.A. w celu zorganizowania 

wspomnianych zawodów ratowniczych. 

Obszerną relację z pobytu polskich 

specjalistów w Kolumbii przedstawimy 

w następnym numerze kwartalnika. 

Obecnie prezentujemy zdjęcia z akcji 

ratowniczej w kopalni kolumbijskiej, 

której przyczyną był wybuch metanu 

w 2002 roku. Na pierwszym zdjęciu – 

wyrobisko prowadzące do kopalni z powierzchni, 

a na drugim – ratownicy wyjeżdżający 

platformą tym wyrobiskiem. 

mgr inż. Jerzy Kaczmarek 

Zmagania w solnej 

komorze 

Już po raz szesnasty w podziemiach 

Kopalni Soli „Bochnia” spotkali 

się ratownicy górniczy, aby zmierzyć 

się w sportowej rywalizacji. Turniej 

piłki siatkowej zorganizowany przez 

bocheńską kopalnię pod patronatem 

„Dziennika Polskiego” i Okręgowej 

Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie 

zgromadził 14 drużyn reprezentujących 

górnictwo węgla, soli, 

rud cynku i ołowiu oraz miedzi. 

ROK XIV 

Do walki stanęły: ZG „Sobieski”, KWK 

„Marcel”, KWK „Kazimierz–Juliusz”, KWK 

„Mysłowice–Wesoła”, KWK „Ziemowit”, 

KWK „Brzeszcze–Silesia”, KWK „Wieczorek”, 

KWK „Jankowice”, KWK „Staszic”, 

KS „Bochnia”, ZG „Trzebionka”, ZGH „Bolesław”, 

CSRG S.A. oraz KGHM „Polska 

Miedź”. Drużyny podzielono na cztery 

grupy, z których wyłoniono finalistów. 

W ostatecznej rywalizacji zwyciężyła, jak 

zawsze bardzo mocna drużyna KGHM 

„Polska Miedź” po zaciętym pojedynku 

z równie dobrą drużyną KWK „Kazimierz–Juliusz”, 

która tym samym zajęła drugie 

miejsce. Na miejscu trzecim uplasowała 

się drużyna KWK „Marcel”, a tuż za 

pudłem drużyna gospodarzy. 

Puchary za cztery pierwsze miejsca 

wręczył wiceprezes ds. technicznych 

CSRG S.A. – Jan Syty. Puchar Dyrektora 

Kopalni Soli „Bochnia” zwycięzcy wręczył 

sam fundator, dyrektor Krzysztof 

Zięba, a dla drugiej drużyny ufundował 

i wręczył puchar dyrektor OSRG Jaworzno 

– Zbigniew Kubica. Każdy uczestnik 

otrzymał ufundowane przez Uzdrowisko 

Kopalnia Soli „Bochnia” pamiątkowe 

upominki. Miano najsympatyczniejszej 

drużyny zyskała ekipa CSRG S.A. 

i odebrała z rąk drużyny KGHM „Polska 

Miedź” piękny puchar. 

W trakcie zawodów swoją ofertę prezentowała 

Fabryka Sprzętu Ratunkowego 

i Lamp Górniczych FASER S.A., która 

również uhonorowała cztery pierwsze 

zespoły lampami karbidowymi. Jak co 

roku imprezie towarzyszyła wspaniała 

atmosfera i należy mieć nadzieję, że 

w następnych latach będzie okazja znowu 

się spotkać w komorze ,,Ważyn”. 

mgr inż. Zbigniew Kubica 

4



Szkolenie dyspozytorów ruchu zakładu górniczego 

Symulacyjny program 

komputerow y 

Instytut Mechaniki Górotworu 

PAN w Krakowie na zlecenie 

CSRG S.A. opracował symulacyjny 

program komputerowy, który wykorzystywany 

będzie w szkoleniu 

dyspozytorów ruchu zakładu górniczego. 

Dyspozytor jest osobą, która 

pierwsza dowiaduje się o powstaniu 

zagrożenia i musi podjąć stosowne 

działania. Przepisy nakazują prowadzenie 

akcji ratowniczej kierownikowi 

ruchu zakładu górniczego, 

jednak do czasu objęcia przez kierownika 

ruchu zakładu górniczego 

prowadzenia akcji, akcję ratowniczą 

organizuje dyspozytor. 

Zgodnie z obowiązującymi zapisami 

w rozporządzeniu Ministra Gospodarki 

z 12 czerwca 2002 r. w sprawie 

ratownictwa dyspozytor po otrzymaniu 

wiadomości o zagrożeniu i wpisaniu 

jej w książce raportowej musi wykonać 

następujące czynności: 

1. Uruchomić telefon alarmowy z zapisem 

magnetofonowym, 

2. Powiadomić o niebezpieczeństwie 

osobę kierownictwa lub dozoru ruchu, 

przebywającą najbliżej miejsca 

zagrożenia, z jednoczesnym 

skierowaniem jej do tego miejsca, 

w celu zorganizowania akcji zabezpieczenia 

ludzi i likwidacji zagrożenia, 

3. Powiadomić o niebezpieczeństwie 

wszelkimi dostępnymi środkami 

ludzi znajdujących się w wyrobiskach 

zagrożonych i wskazać 

im miejsca, do których muszą się 

wycofać ze strefy zagrożonej oraz 

skierować do udziału w akcji ratowniczej 

zastępy dyżurujące w 

zakładzie górniczym, 

4. Powiadomić o zagrożeniu kierownika 

ruchu zakładu górniczego lub 

jego zastępcę, osobę kierownictwa 

lub dozoru ruchu odpowiedzialną 

za pracę w zakładzie górniczym na 

danej zmianie roboczej, kopalnianą 

stację ratownictwa górniczego 

oraz inne osoby i instytucje, zgodnie 

z planem ratownictwa. 

mgr inż. 

ANDRZEJ PLATA 

CSRG S.A. w Bytomiu 

Projektowane zmiany w przepisach 

w tym zakresie przewidują rozszerzenie 

kompetencji dyspozytora ruchu 

zakładu górniczego, dlatego też szkolenie 

praktyczne dyspozytorów będzie 

odgrywało dużą rolę. W celu poprawy 

skuteczności szkolenia dyspozytorów, 

zwłaszcza percepcji przez szkolonych 

wiedzy nabywanej w czasie szkolenia, 

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego 

zleciła Instytutowi Mechaniki 

Górotworu Polskiej Akademii Nauk 

w Krakowie wykonanie wg określonych 

założeń programu służącego do 

symulowania zagrożeń w rzeczywistej 

sieci wentylacyjnej. Program ten będzie 

umożliwiał wykonanie przez dyspozytora 

wymienionych poprzednio 

czynności. W zależności od inwencji 

instruktora prowadzącego ćwiczenia 

dyspozytor po wykonaniu wstępnych 

czynności będzie mógł prowadzić akcję 

ratowniczą. Czynności wstępne 

polegać będą na wskazaniu na schemacie 

przestrzennym: 

• miejsca pracy załogi, 

• miejsca pobytu osób dozoru, 

• miejsca pracy dyżurujących zastępów 

ratowniczych. 

Po przyjęciu przez program tych 

założeń dyspozytor będzie gotowy 

do podjęcia zadań w razie wystąpienia 

zagrożenia pożarowego. Instruktor 

wskaże źródło informacji o zagrożeniu. 

Informacją będzie np. przyrost 

stężeń CO na czujniku, miejsce wypływu 

dymów lub inne oznaki pożaru. 

Po uzyskaniu pewnych informacji 

dyspozytor przystępuje do organizowania 

akcji ratowniczej zgodnie z obowiązującymi 

procedurami, a instruktor 

obserwując jego działania ocenia 

poprawność ich wykonania. Ćwiczenia 

prowadzone na przestrzennych 

schematach kopalń mają również 

sprawdzić biegłość czytania schematu 

przestrzennego przez dyspozytora, 

znajomość kopalni. Niejednokrotnie 

za pulpitem dyspozytorskim siadają 

5 

osoby pracujące na co dzień na innych 

stanowiskach pracy i w związku z tym 

jedynym sprawdzianem ich umiejętności 

będą właśnie takie ćwiczenia. 

Dla tzw. „zawodowych dyspozytorów” 

ćwiczenia będą okazją sprawdzenia 

się w sytuacjach kryzysowych 

i wyzbycia się złych nawyków wypływających 

z wieloletniej rutyny zawodowej, 

bo jak mawiał klasyk „ćwiczenia 

czynią mistrza”, a można również 

dopowiedzieć, że brak ćwiczeń doprowadza 

do zaniku nabytej wiedzy. 

Na rysunku przedstawiam zrzut 

ekranu przedstawiający moment rozpoczęcia 

akcji. Dyspozytor wcześniej 

zaznaczył miejsca pracy załóg i osób 

dozoru (ponumerowane dwie figurki 

i pojedyncza figurka) oraz zastępów 

dyżurujących (miejsca ich pobytu 

znajdują się po za ekranem). Następnie 

otrzymał informację z czujników 

CO o gwałtownie narastającym zagrożeniu 

pożarowym (stężenie CO równe 

3001 ppm na czujniku w chodniku 

Bw-5, a na kolejnym czujniku w chodniku 

Bw-6 stężenie CO wynosiło 621 

ppm), w związku z tym uruchomił sygnalizację 

alarmową (symbole sygnalizatorów 

na ekranie pulsują) i określił 

strefę zagrożenia pożarowego (pogrubiona 

linia przerywana). Program 

umożliwia wprowadzenie pewnej dynamiki 

działań dyspozytora np. poprzez 

wprowadzanie przez instruktora 

dodatkowych zadań wynikających 

z raportów od załogi wycofującej się 

ze strefy zagrożenia. Taki raport może 

zawierać informacje o człowieku, który 

pozostał w strefie zagrożenia i dyspozytor 

będzie musiał podjąć stosowne 

działania, aby go uratować. Wielość 

zagadnień do rozwiązania przez dyspozytora 

w czasie prowadzenia symulowanej 

akcji będzie zależeć od inwencji 

i doświadczenia instruktorów 

prowadzących zajęcia. Dlatego też na 

tych stanowiskach zatrudnieni będą 

pracownicy kopalń i ratownictwa górniczego, 

którzy uczestniczyli w wielu 

akcjach ratowniczych i w związku 

z tym posiadają duże doświadczenie 

w organizacji akcji ratowniczych.



ROK XIV 

Po wybuchu metanu w KWK „Borynia” 

Przewietrzenie 

i penetracja otamowanego 

rejonu ściany F-22 

8 grudnia 2008 r. o godzinie 8 30 

rozpoczęto prace związane z otwarciem, 

przewietrzeniem i penetracją 

rejonu ściany F–22 w pokładzie 

405/ 1łg 

, otamowanym po wybuchu 

metanu 4 czerwca 2008 r. Otamowany 

rejon obejmował ścianę F–22 

wraz chodnikami przyścianowymi 

(rys. 1. – schemat przestrzenny 

kopalni). Akcję prowadzono na 

podstawie planu akcji otwarcia, 

przewietrzenia i penetracji otamowanego 

rejonu, który był uzgodniony 

z CSRG S.A. i został zatwierdzony 

przez Kierownika Ruchu 

Zakładu Górniczego oraz pozytywnie 

zaopiniowany przez Komisję ds. 

Atmosfery Kopalnianej i Zagrożeń 

Aerologicznych w Podziemnych Zakładach 

Górniczych. Szczegółowe 

zasady prowadzenia tej akcji zosta- 

mgr inż. 

ALFRED WITA 

OSRG Wodzisław 

ły 3 grudnia 2008 r. zaakceptowane 

przez Kopalniany Zespół ds. Zagrożeń 

Naturalnych w składzie poszerzonym 

o specjalistów z zewnątrz. 

Zgodnie z planem akcji 7 grudnia 

2008 r., osiem godzin przed początkiem 

akcji ratowniczej, rozpoczęto 

wykonywanie cyklicznych analiz 

chromatograficznych powietrza z częstotliwością 

co 30 minut na przemian 

z chodnika F–22 i F–22a (odpowiednio 

wlot i wylot otamowanego rejonu). 

O godzinie 9 47 zastęp przystąpił do 

otwarcia przepustów tamy przeciwwybuchowej 

T–2 w chodniku F–22a 

w pokładzie 405/ 1łg 

, (wylot z rejo- 

6 

nu). W związku ze spadkiem stężenia 

metanu w rurociągu odmetanowania 

do poniżej 30 % CH 4 

, o godzinie 

10 33 wstrzymano odmetanowanie rejonu 

ściany. O godzinie 10 45 otwarto 

przepusty tamy T–2, a o godzinie 13 24 

otwarto jeden z przepustów tamy T–1 

(wlot do rejonu) – rys. 2. Otwarcie 

przepustów w obydwu tamach w założeniu 

miało spowodować przewietrzanie 

rejonu opływowym prądem 

powietrza. O tym, że tak się nie stało 

zastęp zgłosił o godzinie 13 35 . Na początku 

następnej zmiany do tamy T–1 

wysłano zastęp dla ostatecznego wyjaśnienia 

kwestii, czy powietrze przepływa 

przez otwarty rejon. Po tym jak 

zastęp potwierdził brak przepływu, 

polecono mu otworzyć drugi przepust 

w tamie T–1, co jednak nie spowodowało 

przepływu powietrza, więc aby



zwiększyć różnicę potencjałów aerodynamicznych 

między wlotem a wylotem 

z rejonu zamknięto tamy regulacyjne 

w pochylni F–22 i w chodniku 

F–20 w pokładzie 405/ 1łg 

. To również 

nie dało zamierzonego efektu, a zarazem 

świadczyło o niedrożności któregoś 

z wyrobisk otwieranego rejonu. 

W tej sytuacji Kierownik Akcji zadecydował 

o zastosowaniu drugiego wariantu 

planu akcji przewidzianego na 

okoliczność braku przepływu powietrza, 

tzn. do przewietrzania chodnika 

F–22 za pomocą wentylacji odrębnej. 

Drugi wariant przewidywał zamknięcie 

przepustów tamy T–2, co wykonano 

o godzinie 17 11 . Zastęp, który to 

wykonał po drodze otworzył zamknięte 

kilka godzin wcześniej tamy regulacyjne 

w pochylni F–22 i w chodniku 

F–20. O godzinie 19 49 wprowadzono 

lutniociąg montowany z lutni elastycznych 

o średnicy φ 800 mm do 

przepustu tamy T–1. Do końca zmiany 

przedłużono lutniociąg na odległość 

20 m za tamę T–1. W kolejnych 

godzinach aż do połowy zmiany nocnej 

kontynuowano budowę lutniociągu 

i transport lutni w chodniku F–22, 

kiedy to po wydłużeniu lutniociągu do 

miejsca odległego o około 100 m od 

tamy T–1, natknięto się na zalewisko, 

w którym woda wypełniała chodnik aż 

pod strop. W związku z tym podjęto 

następujące decyzje: 

49 

• o godzinie 5 wysłano zastęp, któremu 

polecono przytransportować 

do zalewiska pompy wraz z osprzętem, 

• zlecono Zakładowi Odmetanowania 

Kopalń Spółka z o. o. w Jastrzębiu 

Zdroju odwiercenie otworu odwadniającego 

o średnicy φ 65 mm z niwelacyjnie 

niżej położonego chodnika 

F–32 w pokładzie 406/2–3. 

8 grudnia 2008 r. przystąpiono do 

transportu do chodnika F–22 w pokładzie 

405/ 1łg 

trzech pomp CP–0077 

o zasilaniu sprężonym powietrzem 

(wydzierżawionych z CSRG S.A.) 

oraz przedłużano rurociągi sprężonego 

powietrza i rurociąg odwadniający 

w pobliże tamy T–1, gdzie podłączono 

je do rurociągów używanych wcześniej 

do klimatyzacji ściany F–22. O 

godzinie 8 10 Kierownik Akcji ograniczył 

strefę zagrożenia, która obejmowała 

tylko chodnik F–22 w pokładzie 

405/ 1łg 

i na wlocie tego chodnika ustawiono 

posterunek obstawy. 

Następnie w rejonie wylotu zbudowanego 

lutniociągu zabudowano czujniki 

metanometrii i CO–metrii oraz telefon 

i o godzinie 18 07 uruchomiono 

pompowanie wody, w pierwszej fazie 

przy pomocy trzech pomp CP–0077, 

których łączny wydatek wynosił około 

20 dcm 3 /min. W związku z techniczną 

niemożnością szybkiego zlikwidowania 

zalewiska w chodniku F–22 

z powodu licznych awarii pomp oraz 

faktu, że otworami wierconymi przez 

ZOK nie trafiono w nie, Kierownik 

Akcji zawiesił prowadzenie akcji ratowniczej. 

Dalsze działania kontynuowano 

na zasadach prac profilaktycznych, 

których celem było prowadzenie 

pompowania aż do przesunięcia lustra 

Ẕałącznik nr 6 

wody do 254 metra chodnika i sukce 

12-01-2009r. 

SCHEMAT PRZESTRZENNY PRZEWIETRZANIA 

Partii „F” w pokł . 405/1, 404/1, 401-2 

KWK „BORYNIA” 

Przekop taśmowy 

świerkl. centralny poz.713m 

Przekop polowy I wschodni poz.713m 

Szyb V 

Szyb VI 

Przekop łączący "N" poz.713m 

Przekop do szybu V 

Przekop do szybu VI 

Przekop do pokł.407/1 poz.713m 

Przek. łączący "S" poz.713m 

Przekop polowy II wschodni poz.713m 

Chod. went. 

F-21 p.404/1 

Przekop polowy II wschodni poz.713m 

Pochylnia F-21 

pokł.405/1 

Pochylnia F-21 pokł.404/1 

Przekop łączący S 

poz.838m 

Przekop II wschodni 

poz.838m 

Upadowa taśmowa do poz.950m 

Dopływ powietrza 

z KWK „Zofiówka” 

Przekop taśmowy II wschodni poz.838m 

Chodnik F-20 

pokł.406/2-3 

Przekop łączący 

poz.950m 

Chodnik F-32 

Pochylnia F-31 pokł.406/2-3 

Chodnik F-32a 

pokł.406/2-3 


Chodnik F-22b 

Ściana F-22 

Pokład 405/1 

Chodnik F-31 

pokł.406/2-3 

Chodnik F-22c 

Chodnik F-22a 

Pokł.405/1 

Przekop taśmowy 

Chodnik F-22 

Ch-k F-20 

pok.405/1 

Pochylnia F-22 pokł.405/1 

chłodnica 

powietrza 

II wschodni poz.950m 

Ch-k F-21 

Pokł.404/1 


Przec.t.F-21 


pokł.405/1 

Przekop taśmowy II wschodni poz.838m 

Chodnik F-32a pokł.401-2 

Śc. F-32 

pokł. 401 

Chodnik F-31 

Chodnik F-32 pokł.401-2 

Pochylnia F-31 pokł.401-2 

Przekop taśmowy II 


pokł.404/1 

pokł.401-2 

Przecinka 

do szybu V 

Przekop taśmowy II wschodni poz .838m 

Przekop taśmowy G 

poz.950m 

Przekop łączący 

do szybu V poz.950m 

wschodni poz.950m 


pokł.404/1 

Przekop F-31 poz.950m 

Rys. 

1 

7



sywne wraz z postępem pompowania 

przedłużanie lutniociągu. W trakcie 

tych prac wysokość lustra wody obniżono 

o 37 cm i przemieszczono je w 

poziomie o około 4,57 m. 

Do prac ratowniczych na każdej 

zmianie angażowano po trzy zastępy 

kopalni „Borynia” z udziałem 

lekarza. Prowadzono pomiary składu 

atmosfery kopalnianej za pomocą 

sprzętu przenośnego będącego na 

wyposażeniu zastępów ratowniczych 

oraz obserwowano wskazania czujników 

metanometrii i CO–ometrii zabudowanych 

w rejonie prowadzonych 

prac. Analizy składu atmosfery wykonywano 

również za pomocą chromatografu 

z częstotliwością co 30 minut 

na przemian z chodnika F–22 i 

F–22a. Parametry atmosfery kopalnianej 

w miejscu pompowania zmierzone 

przyrządami przenośnymi na początku 

tej operacji były następujące: CH 4 

– 0,1 %, O 2 

– 20,9 %, CO 2 

– 0 %, CO – 

0 ppm, ts – 26°C i wilgotność względna 

φ – 75 %. Parametry te przez cały 

okres prowadzenia prac ulegały niewielkim 

zmianom. 

5 stycznia 2009 r. w związku z realizacją 

założonego w planie prac profilaktycznych 

celu, wznowiono akcję 

ratowniczą polegającą w jej pierwszej 

fazie na pompowaniu wody, a następnie 

12 stycznia 2009 r. o godzinie 

9 00 uruchomiono odmetanowanie 

rejonu ściany F–22. O godzinie 10 25 

w związku z osiągnięciem w chodniku 

F–22 założonego prześwitu nad 

lustrem wody, ponownie odizolowano 

rejon poprzez zamknięcie przepustów 

tamy T–1. O godzinie 11 20 zatrzymano 

odmetanowanie ze względu 

na zbyt niską koncentrację CH 4 

w rurociągu 

(wynosiła 23 %). O godzinie 

8 

Rys. 

2 

ROK XIV 

13 43 otwarto przepusty tamy T–2 i wykonano 

pomiary. Pomiary wykazały: 

CH 4 

– 1,73 %, O 2 

– 1,1 %, CO 2 

– 4,3 %, 

CO – 0 ppm, t s 

– 36°C, φ – 85 %. 

Od godziny 15 35 kolejny zastęp 

zgodnie z planem akcji rozpoczął 

otwieranie przepustów w tamie 

T–1 aż do uzyskania o godzinie 22 00 

pełnego otwarcia. W związku z uzyskaniem 

opływowego przewietrzania 

rejonu wyłączono wentylator lutniociągu 

przewietrzającego chodnik 

F–22a oraz dla zwiększenia różnicy 

potencjałów aerodynamicznych 

między wlotem a wylotem z rejonu 

ść. F–22 zamknięto śluzę w pochylni 

F–31 w pokładzie 406/2–3. Działania 

te pozwoliły osiągnąć wydatek powietrza 

przepływającego przez rejon o 

wielkości 700 m 3 /min. 

13 stycznia 2009 r. na początku 

zmiany I przybyły na kopalnię dwa 

zastępy z OSRG Bytom, które niezwłocznie 

skierowano do bazy ratowniczej. 

O godzinie 10 53 zastęp nr 1 

OSRG Bytom z przewodnikiem wyruszył 

z bazy do penetracji chodnika 

F–22. W trakcie penetracji o godzinie 

11 43 zastęp zameldował, że na 407 

metrze chodnika F–22 znajduje się 

zamknięta skrzynia strzałowa. Dalej 

przed dojściem do ściany natknął się 

na porzucone przedmioty: 5 hełmów, 

11 aparatów SR–60, torbę narzędziową, 

lampę osobistego oświetlenia. 

Wykonano również pomiary parametrów 

atmosfery w rejonie skrzyżowania 

chodnika F–22c ze ścianą F–22; o 

godzinie 13 05 były następujące: CH 4 

– 

0,0 %, O 2 

– 20,9 %, CO 2 

– 0,00 %, CO 

– 0,0000 %, t s 

– 22,5 °C, φ – 75,0 %. 

Skrzyżowanie chodnika ze ścianą było 

zawężone do ok. 1,0 m wysokości 

i 1,5 m szerokości, opinka skorodowana, 

ocios węglowy obsypany. O godzinie 

13 48 zastęp wszedł do ściany. Pod 

pierwszą sekcją natknął się na dwie 

lampy górnicze, a pod sekcją nr 2 na 

czujnik metanometrii automatycznej. 

W tym miejscu zastęp o godzinie 

13 55 wykonał następne pomiary parametrów 

atmosfery, stwierdzając CH 4 

– 

0,0 %, O 2 

– 20,9 %, CO 2 

– 0,00 %, CO 

– 0,0000 %, t s 

– 22,5 °C, φ – 75,0 %. 

Przemieszczając się ścianą w kierun-



ku chodnika F–22a zastęp meldował 

o następnych porzuconych przedmiotach 

– lampach osobistego oświetlenia, 

torbie narzędziowej, aparatach ucieczkowych 

SR–60, elementach odzieży i 

obuwia, maskach przeciwpyłowych, 

dyskietce RCP, hełmach, narzędziach, 

itp. W rejonie sekcji nr 28–29 ratownicy 

zauważyli ślady po lustrze wody 

w ścianie. Zastęp zakończył penetrację 

w sekcji obudowy ścianowej nr 

110, gdzie wykonał pomiary parametrów 

atmosfery stwierdzając: CH 4 

– 

0,0 %, O 2 

– 20,9 %, CO 2 

– 0,00 %, CO 

– 0,0000 %, t s 

–32,8 °C, φ – 75,0 %. W 

trakcie penetracji w wyznaczonych 

punktach pobierał próbki pyłu do badań 

na zawartość części niepalnych 

i tzw. „koksików” dla laboratorium 

GIG oraz wykonywał dokumentację 

fotograficzną trasy za pomocą aparatu 

fotograficznego. W czasie trwania 

penetracji przez zastęp I o godz. 14 26 

do chodnika podścianowego wysłano 

zastęp nr 2 z OSRG Bytom. Zastępowi 

polecono wytransportować środki 

i sprzęt strzałowy ze skrzyni strzałowej. 

Zastęp zameldował, że w skrzyni 

do wytransportowania są m. in. ładownica 

z zapalnikami elektrycznymi, 

pusta puszka strzałowa, metanomierz 

typu VM–1, omomierz OSI, zapalarka 

z kluczykiem. Po powrocie zastępów 

OSRG Bytom do bazy do dalszego 

pompowania zalewiska, o godz. 

17 34 wysłano zastęp KWK „Borynia”. 

Na początku zmiany III zastęp 

z SRG Bytom skierowano do penetracji 

chodnika F–22a i górnego odcinka 

ściany F–22, tj. powyżej sekcji 

obudowy ścianowej nr 110. O godzinie 

23 10 zastęp zameldował, że zapora 

przeciwwybuchowa wodna na 106,5 

metrze jest zrzucona. Dalej w chodniku 

zastęp natknął się na następne trzy 

uszkodzone zapory przeciwwybuchowe 

wodne. O godzinie 23 57 zastęp wykonał 

pomiary parametrów powietrza 

w chodniku F–22a stwierdzając: CH 4 

– 0,3 %, O 2 

– 20,6 %, CO 2 

– 0 %, CO – 

0%, t s 

– 32,8 °C, t w 

– 31 °C. Na trasie 

dalszej penetracji w chodniku F–22b 

będącego przedłużeniem chodnika 

F–22a na 60 metrze zastęp natknął 

się na wywrócony stół wiertniczy i 

wiertnicę, otwarte aparaty ucieczkowe 

SR–60, AU–9E1 oraz dwa hełmy. 

Nieco dalej na 70 metrze chodnika 

znajdowała się sekcja obudowy ścianowej, 

przy której leżał metanomierz. 

O godzinie 1 07 zastęp dotarł do następnego 

stanowiska wiertniczego na 

80 mb, a o godzinie 1 35 wykonał pomiary 

atmosfery kopalnianej w chodniku 

F–22b stwierdzając: CH 4 

– 0,3 %, 

O 2 

– 20,3 %, CO 2 

– 0 %, CO – 0 %, t s 

– 32,6 °C, t w 

– 31,5 °C. Na odcinku 

100 –110 m chodnika zastęp natknął 

się na zalewisko wody o głębokości 

około 20 cm. O godzinie 2 55 ratownicy 

doszli do skrzyżowania chodnika 

F–22b ze ścianą, gdzie wykonali 

pomiary parametrów powietrza, których 

wyniki były następujące – CH 4 

– 0,2 %, O 2 

– 20,4 %, CO 2 

– 0 %, CO 

– 0 %, t s 

– 32,4 °C, t w 

– 31,2 °C. Penetrujący 

w rejonie skrzyżowania ściany 

z chodnikiem nadścianowym nie 

zauważyli żadnych fragmentów pomocniczych 

urządzeń wentylacyjnych 

funkcjonujących w tym miejscu przed 

wybuchem. Natomiast zameldowali, 

że chodnik nadścianowy w kierunku 

zawału jest drożny. O godzinie 3 30 zastęp 

OSRG Bytom doszedł do sekcji 

nr 110, gdzie leżał bęben z linią telefoniczną 

pozostały po penetracji przeprowadzonej 

na poprzedniej zmianie. 

To oznaczało, że cały rejon został spenetrowany. 

Na trasie penetracji w wyznaczonych 

punktach zastęp pobierał 

próbki pyłu na zawartość części niepalnych 

i tzw. „koksików” oraz wykonywał 

dokumentację fotograficzną 

trasy. O godzinie 4 21 zastęp OSRG 

Bytom wrócił z penetracji do bazy. 

W tym czasie ratownicy KWK „Borynia” 

pompowali wodę z pozostałego 

jeszcze na odcinku 335 – 394,5 m 

zalewiska. 

Następnego dnia, czyli 14 stycznia 

o godzinie 11 34 kolejny zastęp 

OSRG Bytom podłączył, uruchomił 

oraz skalibrował metanomierz i czujnik 

CO–metrii automatycznej na wylocie 

ze ściany F–22. Natomiast zastępy 

KWK„Borynia” kontynuowały 

pompowanie, aż do chwili gdy po zalewisku 

pozostała niewielka zamulona 

mulda, nad którą zbudowano drewnianą 

kładkę. W związku z tym, że rejon 

zdarzenia został przygotowany do 

9 

przeprowadzenia wizji lokalnej przez 

komisję mającą ustalić inicjał i przebieg 

wybuchu, która powołana została 

przez Prezesa WUG, o godzinie 

12 01 zastępy wycofano ze strefy zagrożenia. 

O godzinie 12 45 Kierownik 

Akcji w oparciu o opinię połączonych 

zespołów ds. zagrożeń naturalnych w 

składzie poszerzonym o specjalistów 

z zewnątrz zakończył akcję ratowniczą. 

Dojścia do rejonu ściany F–22 

w pokładzie 405/1 pozostały jednak 

zabezpieczone posterunkami obstawy, 

których obsadę rekrutowano spośród 

osób dozoru kopalni. 

Przez cały okres trwania akcji ratowniczej 

zaangażowane w niej były 

na każdej zmianie trzy zastępy ratownicze 

KWK „Borynia” oraz lekarz 

w bazie ratowniczej. Ponadto w okresie 

od zmiany I 13 stycznia 2009 r. do 

zmiany I 14 stycznia 2009 r. włącznie, 

czyli na czterech zmianach do akcji 

zmobilizowano po dwa zastępy ratownicze 

pogotowia OSRG Bytom, których 

głównym zadaniem było przeprowadzenie 

penetracji chodników 

przyścianowych i ściany F–22. W czasie 

prowadzenia akcji kontrolowano 

skład atmosfery kopalnianej za pomocą 

przenośnego sprzętu pomiarowego 

będącego na wyposażeniu zastępów, 

śledzono również wskazania czujników 

gazometrii kopalnianej, wykonywano 

analizy chromatograficzne z 

wlotu i wylotu rejonu oraz pobierano 

próbki powietrza do analiz szczegółowych 

wykonywanych przez laboratorium 

GIG z następujących miejsc: 

—— z rurociągu odmetanowania w 

chodniku nadścianowym ściany 

F–22, 

—— zza tamy T–2 w tym samym chodniku, 

—— z chodnika F–22. 

Prace ratownicze prowadzono 

z zachowaniem rygorów bezpieczeństwa, 

dzięki czemu nie odnotowano 

żadnego wypadku ani urazu. 

•



W Zakładzie Górniczym „Piekary” 

Pożar – ugaszony 

ROK XIV 

w celu ewentualnego podsadzenia 

otamowanego wyrobiska. 

Kolejno prowadzone były roboty 

związane z wykonaniem ręcznego 

transportu materiału do budowy tamy 

izolacyjnej, węży i rur, a następnie ich 

wykonanie i montaż. Wykonanie robót 

w szybiku 411 było utrudnione intensywnymi 

obciekami wody oraz brakiem 

środków transportowych. Kontrola 

składu atmosfery na bieżąco 

wykonywana była w chodniku wentylacyjnym 

w pokł. 504 oraz w szybiku 

411 powyżej tego chodnika. Kontrola 

przeprowadzana była z częstotliwością 

co 30 minut przez zastępy ratowników 

i co godzinę z poszczególnych 

linii chromatograficznych. 6 marca 

2009 r. od godz. 9 15 poprzez zmontowaną 

linię wodną do chodnika wentylacyjnego 

w pokł. 504 podano 414 

m 3 wody. Działanie to spowodowało 

całkowity zanik stężeń CO i objawów 

palenia w otamowanym wyrobisku. 

W celu uzyskania skutecznej izolacji 

otamowanego wyrobiska od innych 

wyrobisk lub zrobów kontynuowano 

budowę tamy izolacyjnej w chodniku 

wentylacyjnym w pokł. 504 z wyprowadzoną 

końcówką rurociągu za tamę 

i w następnej kolejności zlikwidowanie 

wyrobiska poprzez podsadzenie. O 

godz. 17 38 zakończono murowanie tamy 

izolacyjnej na wlocie do chodnika 

wentylacyjnego w pokł. 504, tamę wyposażono 

we wlot dla rury podsadzkowej 

i rurkę kontrolną. Po uszczelnieniu 

tamy, kontynuowane były roboty 

związane z budową rurociągu podsadzkowego. 

Od godz. 17 00 stężenia 

CO za wykonaną tamą izolacyjną zamgr 

inż. 

ADAM NOWAK 

OSRG Bytom 

Pożar powstał w pok. 504. Zagrożenia 

naturalne w pokładzie 504 

kształtują się następująco: pokład 

jest niemetanowy, zaliczony do II 

stopnia zagrożenia wodnego, klasy 

B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, 

V grupa skłonności do samozapalenia 

węgla. 

5 marca 2009 r. o godz. 15 10 dyspozytor 

ruchu stwierdził wzrost tlenku 

węgla w czujniku zainstalowanym w 

przekopie odstawczym na poz. 303 m 

do wartości 42 ppm. Niezwłocznie 

wydał polecenie osobie dozoru skontrolowania 

składu atmosfery w miejscu 

zabudowy czujnika. Kontrola 

potwierdziła poprawne działanie czujnika 

oraz obecność CO w miejscu jego 

zabudowy. W celu określenia źródła 

powstania CO, analizując kierunki 

przepływu powietrza dopływającego 

do czujnika, osoba dokonująca kontroli 

ustaliła, że stężenia tlenku węgla 

wypływają z chodnika wentylacyjnego 

w pokł. 504 do szybika 411, a następnie 

przemieszczają się one wraz 

z kierunkiem powietrza do wyrobisk 

na poz. 303 m. Stężeniom CO towarzyszyło 

również zadymienie, które 

uniemożliwiało dokładne rozpoznanie 

miejsca i przyczyny pożaru. Po otrzymaniu 

tych informacji dyspozytor niezwłocznie 

określił wyrobiska objęte 

wstępną strefą zagrożenia i rozpoczął 

wycofanie z nich zatrudnionej załogi. 

O godzinie 17 00 dyspozytor ogłosił 

akcję przeciwpożarową, a następnie 

kontynuował wycofanie załogi ze strefy 

zagrożenia i powiadomił niezbędne 

instytucje zgodnie z planem ratownictwa. 

Dyspozytor CSRG S.A. przyjął 

informację o pożarze o godz. 17 45 . 

Pogotowie OSRG Bytom wraz z pogotowiem 

pomiarowym o godz. 18 30 

zgłosili gotowość do zjazdu na zrębie 

szybu Żeromski. Dyrektor Techniczny 

Zakładu Górniczego „Piekary” o godzinie 

18 35 przejął prowadzenie akcji. 

Bazę wyznaczono na podszybiu szybu 

Żeromski, poz. 395 m. 

W akcji na każdej zmianie uczestniczyły 

4 zastępy ratownicze po dwa 

z ZG „Piekary” i dwa z CSRG S.A. 

w Bytomiu. Wykorzystano pogotowie 

pomiarowe CSRG S.A., które rozwinęło 

dwie linie chromatograficzne z 

wyprowadzeniem ich końcówek do 

chodnika wentylacyjnego w pokł. 504 

i do szybika 411 ok. 6 m powyżej wylotu 

z tego chodnika. Niezwłocznie, 

po rozpoczęciu akcji przeciwpożarowej, 

opracowano „Plan likwidacji zagrożenia”, 

który zakładał wykonanie: 

• tamy izolacyjnej murowej na bazie 

obmurza szybika 411 izolującej 

chodnik wentylacyjny w pokł. 

504 wyposażonej w rurę o średnicy 

φ150 mm, 

• doprowadzenie do tamy linii wężowej 

p.poż. o średnicy φ110 mm 

z jej wyprowadzeniem za tamę w 

celu zalewania wodą domniemanego 

miejsca pożaru, 

• zmontowanie odcinka rurociągu 

podsadzkowego pomiędzy chodnikiem 

taśmowym ściany 115, a rurą 

zabudowaną w tamie izolującej 

chodnik wentylacyjny w pokł. 504, 

10



nikły całkowicie (podawanie wody zakończono 

o godz. 16 00 ). O godz. 20 10 

Kierownik Akcji Ratowniczej polecił 

skontrolować wyrobiska w wylotowych 

prądach powietrza przez zastępy 

ratowników i pobranie prób pipetowych. 

Po zakończonej kontroli wyrobisk 

akcja przeciwpożarowa została 

zakończona o godz. 22 10 . 

Pozostałe roboty prowadzone były 

na zasadach prac profilaktycznych 

zgodnie z programem zaproponowanym 

przez Zespół i zatwierdzonym 

przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. 

W pracach profilaktycznych 

wzięła udział grupa ratowników alpinistycznych 

z CSRG S.A. w celu wykonania 

rurociągu podsadzkowego w 

szybiku 411 od poziomu 395 do tamy 

w chodniku wentylacyjnym w pokł. 

504. Po zapoznaniu się z przebiegiem 

akcji przeciwpożarowej, wykonanym 

zakresem prac i użytymi środkami 

Zespół pozytywnie zaopiniował zakres 

prac związany z likwidacją pożaru. 

Uważa się, że zastosowanie takich 

środków i metod gaszenia pożaru pozwoliło 

w osiągnięciu zamierzonego 

celu i daje podstawę do stwierdzenia, 

że pożar został ugaszony aktywnie. 

W akcji brały udział zastępy własne 

ZG „Piekary”, zastępy OSRG Bytom 

i Zabrze oraz grupa ratowników wysokościowych 

CSRG S.A. w Bytomiu. 

• 

11



Profilaktyka pożarowa 

Izolacja wyrobisk 

ROK XIV 

jonu kontroli wewnątrz rejonu. Dlatego 

też powinny być tamowane tamami 

z zastosowaniem przepustów tamowych 

wyposażonych w przeciwwybuchowe 

obudowy. Przedstawiam więc 

konstrukcje korków izolacyjnych, które 

znajdą zastosowanie zarówno jako 

tamy izolacyjne bez przepustów tamowych, 

jak i z przepustami tamowymi. 

Są to konstrukcje tam, w których będą 

zastosowane spoiwa szybkowiążące. 

W tych rozwiązaniach własnomgr 

inż. 

ANDRZEJ PLATA 


W § 189 Rozporządzenia Ministra 

Gospodarki z 28 czerwca 2002 

r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny 

pracy, prowadzenia ruchu oraz 

specjalistycznego zabezpieczenia 

przeciwpożarowego w podziemnych 

zakładach górniczych jest zawarte 

stwierdzenie, że „nieprzewietrzane 

wyrobiska niezwłocznie otamowuje 

się lub likwiduje, a do czasu ich 

otamowania lub zlikwidowania zamyka 

się do nich dostęp”. To część 

przepisu interesującego nas w kontekście 

również profilaktyki pożarowej. 

Jeżeli są to wyrobiska w polu 

metanowym czasowo otamowywane 

np. na kilka miesięcy należy je otamować 

w taki sposób, aby ewentualne 

zagrożenie wybuchem powstałym 

w przestrzeni otamowanej nie 

wyrządziło szkód poza nią. 

Potencjalne zagrożenie wybuchem 

mieszanin gazowo – powietrznych w 

obrębie tamowanych rejonów w polach 

metanowych potęgować może fakt 

współistnienia zagrożenia pożarem 

endogenicznym. Dlatego też zalecane 

jest w takich przypadkach tamowanie 

tamami izolacyjnymi o konstrukcji 

przeciwwybuchowej zgodnie z przedstawionym 

przez CSRG S.A. „Sposobami 

wykonywania tam izolacyjnych 

przeciwwybuchowych”. Wprawdzie 

technologie wykonywania tam izolacyjnych 

zawarte w tych ustaleniach 

dotyczą sytuacji w czasie prowadzenia 

akcji ratowniczych, ale dla zapewnienia 

bezpieczeństwa załodze pracującej 

na dole, będąc w zgodzie z § 

81.1 rozporządzenia MG z 12 czerwca 

2002 r. w którym czytamy, że „w przypadku 

zagrożenia życia lub zdrowia 

pracowników lub bezpieczeństwa ruchu 

zakładu górniczego podejmuje się 

odpowiednie prace” można te ”Sposoby.....” 

zastosować również w ramach 

prac profilaktycznych. Do tych 

prac zaliczyć należy (zgodnie z § 88.1 

ust. 3) prace polegające na budowaniu 

przeciwwybuchowych tam izolacyjnych. 

Izolowane czasowo rejony kopalni 

mogą wymagać przed ich otwarciem 

(rozebraniem konstrukcji tamy izolacyjnej) 

i ponownym udostępnieniu re- 

Rys. 1. Korek podsadzkowy z wrębem na całej jego długości. 

Rys. 2. Korek bez wrębu z dodatkowym wewnętrznym zbrojeniem. 

12



ści parametrów wytrzymałościowych 

spoiwa mineralnego i dotrzymanie rygorów 

technologii wykonania decydują 

o uzyskaniu odporności tamy na ciśnienie 

fali wybuchu. Tamy ze spoiw 

szybkowiążących wykonuje się w postaci 

korków podsadzkowych wypełnianych 

spoiwami mineralnymi o własnościach 

zapewniających odporność 

konstrukcji tamy na ciśnienie fali wybuchu 

o wartości 1 MPa po czasie nie 

dłuższym niż 24 godz. od zatłoczenia. 

Grubość korka wyznacza się ze wzoru 

określonego w załączniku nr 1 do 

„Sposobów wykonywania tam izolacyjnych 

przeciwwybuchowych” 

– opracowanych przez CSRG S.A. 

Wzór ten pozwala określić minimalną 

grubość tamy (korka) w zależności 

od powierzchni przekroju poprzecznego 

wyrobiska, obwodu wyrobiska, 

wytrzymałości spoiwa mineralnego 

na ściskanie (lub ścinanie) i przyjętego 

nadciśnienia fali odbitej wybuchu 

równemu 1 MPa. We wzorze przyjmuje 

się również współczynnik bezpieczeństwa 

o wielkości co najmniej 1,5. 

Można też mając grubość tamy jako 

parametr niezmienny z uwagi na uwarunkowania 

górniczo – techniczne dobrać 

odpowiednie spoiwo mineralne 

na podstawie wyliczonej wytrzymałości 

na ściskanie (lub ścinanie). 

A teraz kilka podstawowych uwag 

do zamieszczonych konstrukcyjnych 

schematów przeciwwybuchowych 

izolacyjnych korków podsadzkowych. 

Budowę tamy należy rozpocząć od 

wybrania miejsca usytuowania zawarć 

tamowych. Jak wspomniano odległość 

miedzy zawarciami zależy od parametrów 

wytrzymałościowych spoiwa zastosowanego 

do wypełnienia korka 

podsadzkowego i gabarytów wyrobiska. 

Z praktyki wynika, że odległość 

ta nie powinna być mniejsza niż 2,0 m 

dla przekroju poprzecznego wyrobiska 

w świetle jego obudowy do 12 m 2 

i 3,0 m dla przekroju powyżej 12 m 2 . 

Tama może być wykonana jako 

korek: 

Rys. 3. Korek z wrębem i dodatkowym wewnętrznym zbrojeniem. 

Rys. 4. Korek podsadzkowy z wrębami w miejscu zawarć z obudową przeciwwybuchową zamykaną 

od strony dojścia do tamy. 

• z wrębem na całej jego długości po 

całym obwodzie wyrobiska – rys.1. 

W miejscach wykonania zawarć 

dla uzyskania szczelności korka 

należy wykonać wrąb do niespękanego 

górotworu, postawić stojaki i 

zamontować dolne rygle dla posadowienia 

przepustów tamowych. 

Szkielet zawarć tamowych należy 

od wewnątrz odeskować lub opiąć 

elastyczną siatką metalową oraz 

uszczelnić płótnem podsadzkowym. 

• bez wrębu na długości korka z dodatkowym 

wewnętrznym zbrojeniem 

wzmacniającym – rys.2. 

• z wrębem oraz dodatkowym wewnętrznym 

zbrojeniem wzmacniającym 

– rys.3, z częściowym 

wrębem na długości korka oraz dodatkowym 

wewnętrznym zbrojeniem 

wzmacniającym. 

• z wrębami tylko w miejscu zawarć 

tamowych korka – rys.4, rys.5. Korek 

przy zawarciach z konstrukcji 

drewnianej z obudową przeciwwybuchową 

o konstrukcji zamykanej 

od strony dojścia do tamy i od strony 

izolowanego pola. Zamiast zewnętrznych 

zastrzałów stosuje się 

wewnątrz korka spinanie rygli za 

pomocą linek stalowych bądź łańcuchów. 

13



ROK XIV 

Rys. 5. Korek podsadzkowy z wrębami w miejscu zawarć z obudową przeciwwybuchową zamykaną 

od strony pola izolowanego. 

Rys. 6. Zawarcia tamowe lekkiej konstrukcji z elementów rurowych z obudową przeciwwybuchową 

o konstrukcji zamykanej od strony dojścia do tamy. 

Rys. 7. Tama ze spoiw szybkowiążących w wyrobiskach nachylonych. 

Można również wykonać korek z 

wykorzystaniem zawarcia tamowego 

z lekkiej konstrukcji z elementów rurowych 

z obudową przeciwwybuchową 

o konstrukcji zamykanej od strony 

dojścia do tamy lub od strony przestrzeni 

tamowanej – rys.6. 

Do niedawna w czasie akcji ratowniczych 

stosowano przeciwwybuchowe 

jedynie obudowy tamowe zamykane 

od strony przestrzeni tamowanej. Ta 

technologia miała to swoje zalety, ale 

też posiadała wady. Zalety, to samoczynne 

zamknięcie pod wpływem fali 

wybuchu oraz możliwość szybkiego 

zamknięcia przy użyciu linki lub zatrzasku, 

natomiast wadami był skomplikowany 

montaż, kłopotliwa zabudowa 

w wyrobiskach nachylonych, 

ciężar 4–metrowego kompletu i czas 

montażu. Obudowa uniwersalna ważyła 

ok. 800 kg, a czas montażu wynosił 

ok.120 min, obudowa zmodernizowana 

ważyła ok. 500 kg, a czas montażu 

wynosił 80 min. I ostatnią wadą był 

nieergonomiczny transport ręczny elementów. 

Dlatego też zaadaptowano do 

naszych warunków rozwiązanie stosowane 

w Czechach, w którym wyeliminowano 

niektóre wady poprzedniego 

rozwiązania. Mianowicie umożliwia 

ono nieskomplikowany montaż, także 

w wyrobiskach nachylonych – rys.7 

oraz ergonomiczny transport ręczny, a 

czas montażu wynosi ok. 30 min. Jednak 

posiada także wady w stosunku 

do rozwiązania poprzedniego. Są nimi 

brak samoczynnego zamknięcia pod 

działaniem fali wybuchu, niedostosowanie 

do zabudowy w tamach organowych 

oraz również duży ciężar 4–metrowego 

kompletu, bowiem waży ok. 

500 kg. 

Jak wspomniano montaż jest nieskomplikowany, 

najbardziej czasochłonne 

jest dokręcanie poszczególnych 

lutni i pokrywy do lutni 

przepustu, ale poradzono sobie i z tym 

kłopotem stosując zakrętak pneumatyczny 

– zdj. 2, 3. 

W każdym przypadku podczas wykonywania 

tamy na etapie budowy zawarcia 

tamy od strony dojścia, należy 

wykonać otwór inspekcyjny dla kontroli 

przebiegu procesu wypełniania 

przestrzeni między tamami tworzącymi 

korek. Powinien on być usytuowany 

około 1,5 m przy stropie wyrobiska 

na szerokość około 0,4 m – rys.8. 

Tak wykonane okienko pozwoli 

na: 

• ciągłą kontrolę stanu i jakości podsadzania 

oraz rozlewności mieszaniny, 

• wymianę ciepła z otoczeniem, wydzielanego 

w procesie wiązania 

spoiwa. 

Okienko to w miarę postępu wypełniania 

tamy spoiwem należy zamykać 

deskami. Należy pamiętać, iż 

w miejscu otworu inspekcyjnego nie 

14

Minova Ekochem S.A. 

ul. Budowlana 10, 41-100 Siemianowice Âl 

Tel: 32 208 68 00, Fax: 32 208 68 01 

minova.ekochem@minovaint.com, www.minova.pl 

Minova Ekochem S.A. produkuje i oferuje do wykorzystania 

w przemyÊle górniczym nast´pujàce materia∏y: 

● ¸adunki klejowe do obudowy kotwiowej LOKSET 

● Systemy poliuretanowe do wzmacniania ska∏ i pok∏adów w´gla 

● Systemy fenolowe do wype∏niania pustek i tam izolacyjnych 

● Systemy mocznikowe do wype∏niania pustek i uszczelniania 

● Systemy mineralno – organiczne do wzmacniania i uszczelniania 

górotworu i w´gla 

● Spoiwa nieorganiczne do budowy tam wentylacyjnych, tam 

przeciwwybuchowych i pasów podsadzkowych 

● Zestawy pompowe i osprz´t do iniekcji 

● Torby wodne do budowy przeciwwybuchowych 

zapór wodnych 

● Sprz´t ochrony osobistej 

Realizujemy procesowy model 

Zarzàdzania JakoÊcià ISO 9001: 2000



Zdj. 1. Obudowa przeciwwybuchowa z zamknięciem od strony dojścia do tamy wraz z lekką 

rurkową konstrukcją zawarcia tamowego. 

Zdj.2. Montaż pokrywy obudowy do korpusu przepustu tamowego przy użyciu zakrętaka. 

Zdj. 3. Zakrętak udarowy pneumatyczny - narzędzie wspomagające przykręcenie pokrywy 

przepustu tamowego. 

powinien znajdować się żaden dodatkowy 

sprzęt tzn. rury tłoczne, rura 

odpowietrzająca, rurociągi technologiczne, 

czy też rurociąg (rurki) 

umożliwiające pobieranie prób gazowych 

zza tamy. 

Przy wykonywaniu korka izolacyjnego 

przeciwwybuchowego należy 

zrobić włom w najwyższym miejscu 

wewnątrz korka dla umieszczenia 

w nim końcówek rur tłocznych i rury 

odpowietrzającej. Wykonanie takiego 

włomu daje większą pewność dokładnego 

podsadzenia korka – nie wystąpi 

wówczas możliwość tworzenia się pustek 

czyli tzw. „zer podsadzkowych”. 

Zawarcia tamowe stanowią jedynie 

zabezpieczenie przed wyciekiem 

spoiwa szybkowiążącego w trakcie 

wypełniania korka i nie stanowią w 

żadnej mierze o jego wytrzymałości. 

Odporność przeciwwybuchowa korka 

tamowego zależy wyłącznie od parametrów 

wytrzymałościowych wypełniającego 

go spoiwa. Dodatkowego 

wzmocnienia przez podbudowanie 

wymaga jedynie obudowa przeciwwybuchowa 

przepustu tamowego. 

Przy wykonywaniu tam przeciwwybuchowych 

z zawarciami konstrukcji 

drewnianej jako materiał zamykający 

tamy najlepiej zastosować deski 

aniżeli okorki. Zabudowane w zawarciach 

proste deski, uszczelnione następnie 

od wewnątrz płótnem podsadzkowym, 

uniemożliwiają przedostanie 

się wtłaczanego materiału na zewnątrz 

korka. Stosowanie desek znacznie 

przyspiesza prace przy wykonywaniu 

zawarć. Zastosowanie do wykonania 

zawarcia tamowego lekkiej konstrukcji 

z elementów rurowych również w 

znaczny sposób przyspiesza czynności 

związane z wykonaniem korka izolującego 

rejon, a ponadto konstrukcja 

zawarć korka podsadzkowego może 

być wykorzystana wielokrotnie. 

Przedstawione sposoby wykonywania 

korków izolacyjnych powinny 

znaleźć zastosowanie w praktyce nie 

tylko w akcjach ratowniczych w za- 

15



Rys. 8. konstrukcja tamy z okienkiem inspekcyjnym. 

ROK XIV 

kresie gaszenia pasywnego, ale również 

w pracach prewencji pożarowej 

lub zabezpieczenia przed skutkami 

ewentualnych wybuchów w izolowanych 

rejonach w warunkach zagrożenia 

metanowego. 

• 

Literatura: 

1. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego 

S.A., „Sposoby wykonywania tam izolacyjnych 

przeciwwybuchowych”, Bytom, 2008 r. 

2. Jan Syty, Wiesław Tomaszczak, Obudowy 

przepustów, „Ratownictwo Górnicze” nr 

1/2008”, Bytom. 

Dla badania stężeń gazów 

Sprawdzanie i kalibracja 

przyrządów pomiarow ych 

Przedstawiamy stację kalibracyjną 

wraz z oprogramowaniem, 

która służy do kontroli sprawności 

przyrządów pomiarowych w celu 

zagwarantowania poprawności wykonywanych 

pomiarów. 

Urządzenia pomiarowe i ostrzegawcze 

są projektowane i produkowane, 

by chronić pracowników przed 

zagrożeniami np. pod postacią gazów 

w miejscu pracy oraz w bezpośrednim 

jego otoczeniu. Dla bezpieczeństwa 

pracowników niezbędne jest, aby 

stosowane urządzenia były całkowicie 

sprawne, a wykonywane pomiary 

poprawne. Nie w pełni funkcjonujące 

urządzenia nie spełniają funkcji chroniącej 

i mogą prowadzić do wypadków. 

Kontakt z wysoką koncentracją 

gazów toksycznych lub niedoborem 

powietrza może doprowadzić do groźnych 

chorób, a nawet śmierci. Sprawdzanie 

urządzenia przy pomocy znanej 

koncentracji gazu jest podstawową 

drogą do niezawodnego i poprawnego 

pomiaru oraz ostrzegania przed niebezpiecznymi 

związkami. 

Do takiego celu, tzn. sprawdzania 

poprawności działania sensora oraz 

funkcji alarmowych urządzenia, służy 

stacja kalibracyjna E – Cal. Stacja 

mgr inż. 

GRZEGORZ ŚWIECKI 

CSRG w Bytomiu 

E – Cal jest stacją kalibracyjną o konstrukcji 

modułowej. Przeznaczona jest 

do automatycznego sprawdzania i kalibracji 

przenośnych urządzeń pomiarowych. 

System składa się ze stacji 

Master, która może przełączać pomiędzy 

maksymalnie dwunastoma różnymi 

gazami kalibracyjnymi. Można do 

niej podpiąć do dziesięciu dowolnych 

modułów kalibracyjnych. Moduły automatycznie 

reagują na umieszczenie 

w nich miernika i zapewniają odpowiedni 

dopływ gazu kalibracyjnego 

zgodnie z wcześniejszym zaprogramowaniem. 

Stacja Master rozpoznaje, 

która butla z gazem jest podłączona i 

przy pomocy komputera PC dostarcza 

odpowiedni gaz do właściwego urządzenia. 

Głównymi funkcjami stacji kalibracyjnej 

E – Cal są: 

• test funkcjonowania przyrządu pomiarowego, 

• kalibracja przyrządu świeżym powietrzem, 

• kalibracja punktu zerowego, 

16 

• kalibracja czułości detektora przyrządu, 

• możliwość ładowania urządzeń, 

• automatyczne dokumentowanie danych. 

Stację cechuje prostota kalibracji. 

Przyrządy należy umieścić w modułach 

kalibracyjnych i kliknąć na 

ekranie laptopa przycisk „GO”. System 

E – Cal steruje przepływem gazów 

wzorcowych, dostarcza gaz do 

urządzeń, odczytuje stężenie, dokonuje 

właściwych regulacji, rejestruje 

wyniki kalibracji i usuwa gaz ze stacji. 

Niezależnie od tego, czy zostanie 

przeprowadzona kalibracja, czy 

tzw. „BumpTest” jednego czy dziesięciu 

przyrządów w stacji E – Cal jest 

to równie proste. „BumpTest” to test 

poprawności wskazań przyrządu pomiarowego 

zadany przyrządowi gazu 

wzorcowego. Służy jedynie do sprawdzenia 

poprawności wskazań przyrządu 

pomiarowego bez możliwości 

kalibracji. Funkcje wykonywane za 

pomocą przycisku „GO” są konfigurowalne. 

Wiele parametrów można dostosować 

do swoich indywidualnych 

potrzeb. Zadaje się systemowi E – Cal 

czy ma pobierać zapisane informacje, 

dopuszczalne ograniczenia na „Bump-



––X–am 1/2/5000 (X–am 

1100/1700/2000/5000), 

––X–am 3000, 

––X–am 7000, 

––Multiwarn II. 

Dla każdej stacji Master możliwa 

jest każda konfiguracja modułów 

(maksymalnie do 10 sztuk). 

Elementy systemu 

Zdj. 1. Stacja kalibracyjna E –Cal – moduł Master oraz moduły kalibracyjne dla Pac III, 

Pac Ex 2 i X – am 7000. 

Teście”, czy kalibrować, jeśli „Bump- 

Test” nie powiódł się oraz inne parametry. 

Gdy tylko użytkownik ustali 

parametry do swoich potrzeb, wszystkie 

akcje są wypełnione od razu w momencie 

kliknięcia przycisku. Oprogramowanie 

CC – Vision potrafi również 

dostosować się do parametrów działania 

konkretnych przyrządów. Można 

zmieniać poziomy alarmowania, odstępy 

czasu między kalibracjami, parametry 

zapisu danych i wszystkie inne 

funkcje ustawione przez użytkownika 

na przyrządzie poprzez kliknięcie 

przycisku. Jedną z wyróżniających się 

cech sytemu E – Cal jest to, że przeprowadza 

on kalibrację aż do 10 przyrządów 

równocześnie. Pełna kalibracja 

(w sumie 50 czujników) zabiera w 

przybliżeniu 15 minut. Ten czas również 

obejmuje całkowitą dokumentację 

i zarchiwizowanie całej procedury. 

Nie ma tutaj czasochłonnej procedury 

ustawiania parametrów pracy przed 

każdą kalibracją. Nie ma nawet potrzeby 

włączania i wyłączania zaworów 

w butlach z gazami wzorcowymi 

do kalibrowania z pomocą regulatorów 

przepływu. Zestaw 40 przyrządów 

może być całkowicie obsłużony 

w mniej niż jedną godzinę. Oto moduły 

urządzeń, które można zainstalować 

w stacji kalibracyjnej E – Cal: 

––Pac 1000–7000, 

––Pac III, 

––Pac Ex 2, 

––MiniWarn, 

Moduł Master 

1. Moduł z dołączonym filtrem 

oczyszczającym, 

2. Kabel USB, 

3. Piny mocujące, 

4. Zasilacz, 

5. Oprogramowanie. 

Moduł kalibracyjny 

1. Moduł kalibracyjny, 

2. Kabel komunikacyjny, 

3. Piny mocujące, 

4. Przewód wylotowy, 

5. Przewód zasilania gazem (ok. 25 

cm), 

6. Złączka o kształcie T. 

Moduł oczyszczający 

1. Moduł oczyszczający, 

2. Kabel komunikacyjny, 

3. Przewody wylotowe do modułów 

kalibracyjnych, 

4. Piny mocujące. 

Rys.1. Schemat połączenia stacji w oparciu o moduł Master (wersja z 12–toma wlotami). Widok z tyłu i z góry. 

A – kabel USB, B – przewody dostarczające gaz, C – zawór butli, D – zasilacz, E – filtr, F – kable komunikacyjne łączące kolejne moduły, G – 

zawór wylotowy modułu Master, H – złączki w kształcie T, J – przewody wlotowe modułów, K – przewody łączące zawór wylotowy (G) modułu 

Master z modułami kalibracyjnymi, L – przewody wylotowe, M – gniazdo wentylacyjne, N – piny połączeniowe do zmontowania ze sobą modułów 

stacji, O – włącznik zasilania modułu Master, U – gniazda zasilania. 

17



ROK XIV 

Rys. 3. Moduł kalibracyjny z adapterem (opcjonalnie). 

Rys. 2. Moduł oczyszczający (opcjonalny). 

Adapter 

1. Adapter, 

2. Kabel USB, 

3. Zasilacz. 

Dla zwiększenia sprawności w wydalaniu 

gazów wylotowych można zastosować 

moduł oczyszczający, o którym 

mowa dalej. 

Możliwa jest także półautomatyczna 

praca pojedynczych modułów kalibracyjnych 

bez modułu Master. W razie 

konieczności moduł kalibracyjny 

może służyć do ładowania urządzenia. 

Istnieje możliwość połączenia modułu 

kalibracyjnego z komputerem za pomocą 

opcjonalnego adaptera dla pracy 

automatycznej. 

Kontrolę nad funkcjami stacji zapewnia 

oprogramowanie CC Vision E 

– Cal. Jest ono także doskonałym narzędziem 

do katalogowania i przechowywania 

danych dotyczących urządzeń. 

Można udostępnić zapis każdej 

kalibracji, „BumpTestu” i sesji zapisu 

danych dopełnione automatycznie zapisywanymi 

danymi, czasami numerami 

seryjnymi lub w sposób rozszerzony, 

dla każdego przyrządu w miejscu 

pracy. Oprogramowanie CC – Vision, 

które nadzoruje E – Cal system równie 

dobrze spełnia te funkcje. Zawiera 

również kompletną bazę danych i 

zintegrowane narzędzie do przeszukiwania, 

upraszczające wyszukiwanie 

danych i tworzenie raportu. Istnieje 

możliwość przeszukiwania bazy danych 

na podstawie urządzenia, numeru 

seryjnego, stosowanego czujnika, 

numeru fabrycznego przyrządu, wymaganych 

danych kalibracyjnych lub 

innych parametrów. 

Moduł oczyszczający zapewnia 

aktywne i stałe odsysanie gazów wylotowych 

ze stacji E – Cal. Jednocześnie 

umożliwia skuteczniejsze wyrzucanie 

gazów na odległość większą 

niż standardowa długość przewodów 

wylotowych. Moduł oczyszczający 

umieszcza się w połowie długości stacji 

pomiędzy modułami kalibracyjnymi. 

E – Cal jest systemem samowystarczalnym. 

Zamiast wyziewu gazów 

do otaczającej atmosfery są one wypompowywane 

z systemu. Oznacza 

to, że nie jest wymagana praca stacji 

pod wyciągiem. Istniejące dygestoria 

mogą być wykorzystane do innych celów, 

a jeśli zaplecze aktualnie nie dysponuje 

wyciągiem może zaoszczędzić 

na tej inwestycji stosując E – Cal system. 

Dedykowany komputer PC nie 

jest wymagany. E – Cal system może 

być stosowany w połączeniu z istniejącymi 

komputerami (z wystarczającą 

ilością pamięci i prędkości), więc nie 

wiążą się z tym dodatkowe i nieprzewidziane 

wydatki. 

Adapter umożliwia pracę pojedynczego 

modułu kalibracyjnego 

z lub bez oprogramowania CC Vision 

E – Cal. W takim połączeniu automatyczne 

przełączanie pomiędzy gazem 

zerowym i kalibracyjnym nie jest 

18 

możliwe. Jednym z głównych zagrożeń, 

jakie niesie za sobą praca w podziemnych 

wyrobiskach górniczych, 

jest zagrożenie gazowe. Zalicza się 

do tego występowanie gazów szkodliwych 

dla zdrowia i życia oraz niedobór 

tlenu. Stacja kalibracyjna E – Cal 

firmy Dräger została zaprojektowana 

i wyprodukowana z myślą o szybkiej 

i wygodnej pracy przy sprawdzaniu 

i kalibracji podręcznych przyrządów 

pomiarowych, służących do badania 

stężeń gazów. Stacja została pomyślana 

tak, aby można było sterować 

jej funkcjami za pomocą komputera. 

Praca manualna jest ograniczona 

przede wszystkim do wyciągnięcia z 

modułów przyrządów sprawdzonych 

i włożenie kolejnych, które wymagają 

sprawdzenia bądź kalibracji. Jedną z 

zalet urządzenia jest oszczędzanie gazu 

wzorcowego poprzez automatyczną 

regulację gazu dostarczonego do 

stacji. Do istotnych zalet stacji należy 

zaliczyć możliwość automatycznej archiwizacji 

uzyskanych danych. Na ich 

podstawie można wnioskować o stanie 

sprawdzanych urządzeń, jak również 

o przebiegu ich kalibracji. 

• 

Literatura: 

Instrukcja użytkowania firmy Dräger.



Zagrożenia pożarowe 

Skuteczna profilaktyka 

najważniejsza 

Prowadzenie robót górniczych 

w górotworze związane jest z ujawnianiem 

się różnorodnych zjawisk 

natury: geomechanicznej, aerologicznej 

i hydrogeologicznej. W zależności 

od lokalnego charakteru 

górotworu, w którym prowadzi się 

roboty górnicze oraz rodzaju intensywności 

działalności górniczej skala 

tych zjawisk może być zróżnicowana. 

Wzajemna zależność między tymi 

zjawiskami i prowadzoną profilaktyką 

stanowi o istocie i wielkości zagrożeń. 

Niemały wpływ na wzrost zagrożeń 

naturalnych ma restrukturyzacja 

kopalń, szczególnie węgla kamiennego, 

która wymusza prowadzenie wydobycia 

przy jego dużej koncentracji, 

a więc również kumulacji i potęgowaniu 

się występujących zagrożeń naturalnych 

i górniczych takich jak: 

pożarowe, tąpaniami, metanowe, wybuchem 

pyłu węglowego, wentylacyjno–klimatyczne 

i wodne. Zagrożenia 

te można skutecznie zwalczać poprzez 

prawidłowe ich rozpoznanie i stosowanie 

odpowiedniej profilaktyki. Dlatego 

też najważniejszym jest: 

• posiadanie należytego rozeznania 

rejonów i skali występujących zagrożeń 

w zakładach górniczych 

przez stosowanie odpowiedniego 

monitoringu i metod rozpoznawania 

tych zagrożeń, 

• eliminowanie wpływu zagrożeń naturalnych 

na bezpieczeństwo prowadzonych 

robót górniczych na 

etapie ich projektowania, 

• podejmowanie działań profilaktycznych 

zmniejszających lub likwidujących 

możliwość zaistnienia 

niebezpiecznego zdarzenia lub wypadku. 

W latach 1990–2007 wzrost koncentracji 

wydobycia spowodował wyraźne 

(blisko 3–krotne) zmniejszenie 

się liczby ścian. Biorąc jednak pod 

uwagę bardzo wysokie koszty technicznego 

wyposażenia ścian o dużej 

mgr inż. 

ADAM Ściuk 

OSRG Zabrze 

mgr inż. 

ZBigniew Jaskólski 


koncentracji produkcji, należy szczególnie 

mocno podkreślić skuteczność 

stosowanej w takich warunkach prewencji 

pożarowej, aby nie dopuścić 

do samozapalenia węgla. Prewencja 

obejmuje zarówno elementy technologii 

górniczej, sposób rozprowadzenia 

powietrza, jak i odpowiednio rozwinięty 

nowoczesny monitoring, który 

należy prowadzić w rejonach ścian, 

szczególnie ścian zawałowych, od 

chwili uruchomienia ściany do czasu 

jej wyłączenia z ruchu i otamowania 

jej zrobów. Brak zastosowania odpowiedniej 

profilaktyki pożarowej, jak 

też jej opóźnienie w czasie, skutkować 

może poważnym wzrostem zagrożenia, 

a nawet utratą wydobycia w części 

zakładu wydobywczego. W kopalniach 

węgla kamiennego wydobycie z 

poszczególnych jednostek jest dosyć 

zróżnicowane i waha się od 500 t/dobę 

do nawet 6.500 t/dobę. Zdecydowana 

większość eksploatowanych ścian to 

ściany zawałowe. Z analizy układów 

przewietrzania struktur rejonowych 

podsieci wentylacyjnych wynika, że 

najczęstszym układem przewietrzania 

wyrobisk eksploatacyjnych jest układ 

„U” od pola. Układ ten jest najczęściej 

wykorzystywanym układem przewietrzania 

przy zagrożeniu pożarowym 

(60 %) w odniesieniu do wszystkich 

ścian. Drugim układem przewietrzania 

jest układ „Y”. Najczęściej jest stosowany 

przy dużym zagrożeniu metanowym 

(III i IV kat.), gdyż metan zostaje 

dobrze wypłukiwany ze zrobów 

i nie ma możliwości gromadzenia się 

w chodniku nadścianowym. Interesujące 

jest, że prawie 40 % ścian zawałowych 

w polach III i IV kategorii zagrożenia 

metanowego prowadzonych 

jest w układzie „U” od pola. Świadczy 

to o uznaniu zagrożenia pożarowego, 

19 

jako podstawowego przy skojarzonym 

zwalczaniu obydwu zagrożeń. 

Obecnie często kopalnie są zmuszone 

do prowadzenia robót górniczych 

na coraz większych głębokościach 

w bardzo trudnych warunkach 

górniczo–geologicznych, a przede 

wszystkim klimatycznych. Dokonując 

analizy pożarów endogenicznych 

można stwierdzić, że ok. 90 % wszystkich 

pożarów zaistniało w rejonach 

eksploatacyjnych. Należy stwierdzić, 

iż do podstawowych przyczyn powstania 

i rozwoju pożarów w górnictwie 

węgla kamiennego w Polsce zaliczamy: 

• zmienną grubość eksploatowanych 

pokładów z licznymi zaburzeniami 

geologicznymi i mało zwięzłymi 

skałami stropowymi, 

• dużą intensywność przewietrzania 

wyrobisk stosowaną generalnie 

przy zwalczaniu zagrożenia metanowego 

lub klimatycznego powodującą 

zwiększone przenikanie powietrza 

przez zroby i szczelinowate 

filary, 

• wpływ zagrożenia tąpaniami powodujący 

w ramach prowadzonej 

profilaktyki naruszenie i niszczenie 

struktury węgla oraz jego zeszczelinowanie. 

Podstawą bezpieczeństwa pożarowego 

w kopalniach powinna być skuteczna 

„profilaktyka wentylacyjna” 

oparta o aktualny schemat potencjalny, 

a na tej podstawie o prawidłowy 

rozkład spadków potencjału aerodynamicznego 

wokół danej przestrzeni. 

W celu zwiększenia skuteczności profilaktyki 

pożarowej konieczne jest stosowanie 

takich mechanizmów, które 

pozwolą na wczesne wykrywanie początkowego 

stadium powstawania zagrożenia 

pożarowego. W laboratorium 

chemicznym Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego S.A. powstaje stanowisko 

badawcze do termicznego 

utleniania węgla w atmosferze powietrza 

oraz w otulinie innych gazów np. 

gazów inertnych oraz ich mieszanek



ROK XIV 

w różnej konfiguracji procentowej. 

Na podstawie takich badań oraz obliczonych 

wskaźników można w miarę 

precyzyjnie określić z jakimi egzotermicznymi 

procesami utleniania mamy 

do czynienia w danym przedziale czasowym 

w wyrobiskach kopalnianych 

i na tej podstawie ustalić temperaturę 

zagrzanego węgla. Rozszerzenie analizy 

chemicznej o oznaczanie śladowych 

ilości (rzędu ppm lub ułamków 

ppm) węglowodorów nasyconych i 

nienasyconych pozwala na uzyskanie 

dodatkowych informacji o temperaturze 

i rozwoju ukrytego ogniska 

pożaru oraz podnosi skuteczność 

wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych. 

Badania tego typu stanowią 

podstawę dla podjęcia decyzji 

o praktycznym zastosowaniu odpowiedniego 

modelu działań profilaktycznych. 

Procedura określania 

temperatury i masy 

zagrzanego węgla 

Procedura dotyczy podziemnych 

zakładów górniczych wydobywających 

węgiel kamienny podczas normalnego 

ruchu zakładu oraz podczas 

prac profilaktycznych i akcji ratowniczych 

z wykorzystaniem pogotowi 

specjalistycznych Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. 

Pobieranie próby węgla z pokładu 

w podziemnym wyrobisku górniczym 

Próbę węgla pobiera się ze świeżo 

odsłoniętej calizny pokładu węgla tak, 

aby reprezentowała średnie własności 

pokładu zgodnie z wymogami ujętymi 

w normie PN-G-04501: 1998 „Węgiel 

kamienny–Próbki pokładowe – Pobieranie 

i przygotowanie do analizy chemicznej”. 

Próbę węgla należy umieścić 

w pojemniku ograniczającym do 

minimum zawartość powietrza. Należy 

ją jak najszybciej dostarczyć do laboratorium 

chemicznego CSRG S.A. 

w Bytomiu. 

Przygotowanie próbki węgla do 

badań laboratoryjnych 

W laboratorium chemicznym 

CSRG S.A. w Bytomiu próbkę rozdrabnia 

się zgodnie z wymaganiami 

ujętymi w punkcie 5 i 6 normy 

PN-G-04502: 1990 „Węgiel kamienny 

i brunatny – Metody pobierania i 

przygotowania próbek do badań laboratoryjnych”. 

Próbkę ogólną należy 

rozdrobnić do takiego stanu, aby 

wszystkie ziarna przechodziły przez 

sito z oczkami kwadratowymi o boku 

3 mm. Z próbki laboratoryjnej o wielkości 

ziaren poniżej 3 mm przesiewa 

się frakcję ziaren z przedziału 0,8 ÷ 

1,0 mm. Do badań pobiera się ok. 50 

gramów ziaren węgla tej frakcji. Czas 

rozdrabniania i przygotowania próbki 

węgla do badań należy ograniczyć do 

pół godziny. 

Przygotowanie aparatury do badań 

procesu niskotemperaturowego 

utleniania węgla 

Schemat aparatury przedstawiono 

na rys.1. 

Sprzęt pomiarowy pozwala na wykonywanie 

analiz poszczególnych 

składników w próbach gazowych z 

poniższą czułością: 

1) 0,1 % obj. – dla tlenu, 

2) 0,01 % obj. – dla dwutlenku węgla, 

3) 0,05 % obj. – dla metanu w zakresie 

od 1 do 5 %, 

0,02 % obj. – dla metanu w zakresie 

od 0,1 do 1 %, 

20 

0,002 % obj. – dla metanu w zakresie 

od 0,01 do 0,1 %, 

4) 0,0001 % obj. – dla tlenku węgla 

w zakresie do 0,0026 %, 

5) 1 ppm – dla wodoru w zakresie do 

100 ppm, 

6) 0,001 ppm – dla etylenu i propylenu 

w zakresie do 0,100 ppm, 

7) 0,001 ppm – dla acetylenu w zakresie 

do 0,100 ppm. 

Przebieg badań laboratoryjnych 

zagrzewania się węgla 

W komorze reakcyjnej umieszcza 

się próbkę węgla o masie ok. 50 g. 

W programatorze (4) ustala się przyrost 

temperatury w komorze termostatu 

(10) na wartość 1℃/min lub 0,5 ℃/ 

min. Uruchamia się mieszadło (15) w 

celu wyrównania temperatury w komorze 

termostatu. Rozpoczyna się 

odczytywanie temperatury w komorze 

termostatu (10) i w komorze reakcyjnej 

(9). Po uzyskaniu temperatury 

30 ℃ w komorze termostatu odkręca 

się zawory (2) ustalając przepływ powietrza 

na ustalonym poziomie z przedziału 

od 2 do 30 dm 3 /h. Po uzyskaniu 

temperatury 30 ℃ próbki węgla w komorze 

reakcyjnej dokonuje się analizy 

na wylocie z tej komory zawartości 

następujących gazów: O 2 

, CO 2 

, CO, 

H 2 

, CH 4 

, C 2 

H 6 

, C 2 

H 4 

, C 2 

H 2 

, C 3 

H 6 

, N 2 

. 

Od tego momentu dokonuje się popunkcie 

5 i 6 normy PN-G-04502: 1990 „Węgiel kamienny i brunatny - Metody pobierania i przygotowania próbek 

do badań laboratoryjnych”. Próbkę ogólną należy rozdrobnić do takiego stanu, aby wszystkie ziarna przechodziły 

przez sito z oczkami kwadratowymi o boku 3 mm. Z próbki laboratoryjnej o wielkości ziaren poniżej 3 

mm przesiewa się frakcję ziaren z przedziału 0,8 ÷ 1,0 mm. Do badań pobiera się ok. 50 gramów ziaren węgla 

tej frakcji. Czas rozdrabniania i przygotowania próbki węgla do badań należy ograniczyć do pół godziny. 

Przygotowanie aparatury do badań procesu niskotemperaturowego utleniania węgla 

Schemat aparatury przedstawiono na rys.1. 

11 

12 

13 

3 

9 

Rys. 1. Objaśnienia: 

Rys. 1. Objaśnienia: 

1–zbiornik ciśnieniowy z gazem stosowanym w badaniach, 2–zawory, 3–przepływomierz, 

14–programator - zbiornik ciśnieniowy temperatury, z gazem stosowanym 5–grzałka do w badaniach, podgrzewania 2 - zawory, medium 3 - przepływomierz, w termostacie, 46–miernik 

- programator 

temperatury, temperatury, 7–termopara 5 - grzałka do pomiaru do podgrzewania temperatury medium próbki w termostacie, węgla, 68–termopara - miernik temperatury, do pomiaru 

7 temperatury - termopara do w pomiaru termostacie, temperatury 9–komora próbki reakcyjna, węgla, 8 - termopara 10–komora do termostatu, pomiaru temperatury 11–chromatograf w termostacie, 

z detektorem 9 - komora TCD, reakcyjna, 12–chromatograf 10 - komora z detektorem termostatu, 11 FID, - chromatograf 13–analizator z detektorem konduktometryczny, 

TCD, 12 - 

chromatograf z detektorem 14–osłona FID, 13 - analizator termiczna konduktometryczny, termostatu, 15–mieszadło. 14 - osłona termiczna termostatu, 

15 - mieszadło. 

Sprzęt pomiarowy pozwala na wykonywanie analiz poszczególnych składników w próbach gazowych z poniższą 

czułością: 

15 

8 

14 

10 

7 

5 

6 

4 

3 

2 

2 

1

wzor 1.indd 1 



miaru czasu między kolejnymi analizami 

składu gazów na wylocie. Analizę 

przeprowadza się przy przyroście 

temperatury próbki węgla co 20 ℃ lub 

co 10 ℃. Badanie zostaje zakończone 

po osiągnięciu przez próbkę węglową 

temperatury 350 ℃. 

Określenie przyrostu objętości 

gazów w czasie badań laboratoryjnych 

Wyniki pomiarów zawartości poszczególnych 

składników w strumieniu 

gazu opuszczającego komorę reakcyjną 

należy odnieść do masy węgla 

znajdującego się w komorze 

gdzie: Rys. 2. Wykres do wyznaczenia temperatury i masy zagrzanego węgla. 

v̇ – strumień – strumień objętości objętości właściwej powietrza 

V̇p 

gazów w wydzielanych obserwowanym z węgla wyrobisku, 

w danej [m 3 /s]. temperaturze, 

v̇ = C · g 

[ ] 

V̇s 

m m m3 

·s 

p 

– strumień objętości gazów, 

V̇s (1) 

[m 

gdzie: 

Zakres 3 /s], 

podobieństwa badań laboratoryjnych 

zawartość poszczegól- 

i rzeczywistych 

m w 

C g 

– = f (t w 

), [kg]. 

v̇ – strumień objętości właściwej nych składników gazowych, 

gazów wydzielanych z węgla [mol/mol], 

Przy porównywaniu wyników badań 

laboratoryjnych do warunków 

w danej temperaturze, m p 

– masa próbki węgla, [g]. 

rzeczywistych powinno być spełnione 

– strumień objętości gazów, 

V̇s podobieństwo termodynamiczne i che- 

badanych procesów. W związ- 

[m 3 /s], 

5/21/09 2:55:39 PMmiczne 

C g 

– zawartość poszczególnych 

składników gazowych, 

[mol/mol], 

m p 

– masa próbki węgla, [g]. 

Pobieranie prób powietrza w wyrobiskach 

górniczych do badań laboratoryjnych 

W celu określenia przyrostu zawartości 

poszczególnych składników 

gazowych w danym wyrobisku lub 

przestrzeni otamowanej należy pobrać 

próby powietrza na wlocie i wylocie 

z danej przestrzeni. Dla określenia 

przyrostu objętości poszczególnych 

składników gazów dokonuje się pomiaru 

całkowitego strumienia objętości 

przepływających gazów. Próby 

powietrza dostarczone do laboratorium 

poddaje się analizie chemicznej 

z zastosowaniem chromatografów. 

Następnie oblicza się rzeczywistą 

ilość wydzielonych gazów istotnych 

[m V̇rz 3 /s]: 

gdzie: 

V̇rz 

= ΔC g 

·V̇p 

(2) 

ΔC g 

– przyrost zawartości danego 

składnika gazowego w strumieniu 

powietrza, [mol/mol], 

v̇ = C g 

· V̇s 

(1) 

wzor 2.indd 1 

ku z tym korzysta się z podobieństwa 

procesu zagrzewania węgla stosując 

liczbę bezwymiarową wynikającą 

z teorii Frank–Kamienieckiego: 

E Q 

K c 

= · c 

R·T r 

c pw 

·T r 

(3) 

gdzie: 

E – energia aktywacji, [kJ/mol], 

R – uniwersalna stała gazowa, 

[8314 J/kmol K], 

T r 

– temperatura reakcji, [K], 

Q c 

– ciepło reakcji, [J/kg], 

c pw 

– ciepło właściwe węgla, [J/kg K]. 

5/21/09 3:39:30 PM 

Opracowanie wyników pomiarów 

laboratoryjnych i kopalnianych 

Strumień objętości gazów istotnych 

zależy od masy zagrzanego węgla 

oraz od jego temperatury, co można 

zapisać równaniem: 

= f(m V̇rz w 

, t w 

) [dm 3 /min] 

(4) 

gdzie: 

m w 

– masa zagrzanego węgla, [kg], 

t w 

– temperatura zagrzanego węgla, 

[°C]. 

Mając dane pomiarowe z badań 

laboratoryjnych i pomiarów kopalnianych 

oblicza się zmianę masy zagrzanego 

węgla w zależności od temperatury, 

co można zapisać: 

(5) 

W następnej kolejności uzyskane 

dane nanosi się na wykres (rys.2). 

Miejsca przecięcia się linii obrazującej 

funkcję (5) określają temperaturę 

i masę zagrzanego węgla. Idealnym 

stanem jest ten, gdy wszystkie krzywe 

zmiany zawartości gazów przetną 

się w jednym punkcie, jak to pokazano 

na rys. 2. Z rysunku wynika, że 

temperatura zagrzanego węgla wynosi 

t w 

= 200 °C, a masa zagrzanego węgla 

m w 

= 100 kg. 

W przypadku, gdy przecięć tak 

zwanych krzywych gazowych jest 

więcej należy podać wszystkie temperatury 

i odpowiadające im masy zagrzanego 

lub palącego się węgla. Gdy 

na wykresie nie uzyska się przecięcia 

wszystkich linii przedstawiających 

przebieg zmian zawartości analizowanych 

gazów oznacza to, że temperatura 

zagrzania węgla przekracza zakres 

temperatury, dla której wykonano badania 

laboratoryjne. W tym przypadku 

należy rozszerzyć badanie o wyższy 

zakres temperatury. 

• 

21


Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. w czerwcu 2003 

r. utworzyła Centrum Usług Specjalistycznych 

CEN–RAT Sp. z o.o. 

przekazując jej część działalności 

nie związanej bezpośrednio z gotowością 

ratowniczą, która mogła być 

potraktowana jako działalność komercyjna. 

Spółka CEN–RAT zatrudnia 

wysoko wykwalifikowaną 

kadrę pracowników, dzięki którym 

w krótkim okresie działalności rozszerzyła 

znacznie zakres wykonywanych 

usług i sprzedaży, osiągając 

dobre wyniki ekonomiczne będące 

gwarantem prawidłowego jej funkcjonowania. 

Świadczy szeroko zakrojone usługi, 

między innymi w zakresie inertyzacji, 

utylizacji, laboratorium chemicznego, 

sprzedaży i serwisu sprzętu 

ratowniczego itp. Rok 2008 był szóstym 

rokiem działalności Spółki. 

Kontrahentami CEN–RAT Sp. z o.o. 

są głównie kopalnie i firmy związane 

z górnictwem oraz w dużym zakresie 

firmy z poza górnictwa. 

Inertyzacja 

Podstawową działalnością usługową 

Spółki jest stosowanie inertyzacji 

w kopalniach węgla kamiennego. Zapobieganie 

zagrożeniu pożarowemu 

i wybuchowemu gazów pożarowych 

jest jednym z podstawowych zadań 

służb wentylacyjnych kopalń. Każdemu 

wzrostowi zagrożenia towarzyszy 

wzmożona działalność profilaktyczna, 

która jednak nie zawsze prowadzi 

do jego opanowania, kończąc się 

akcją pożarową. W profilaktyce pożarów 

podziemnych, a także podczas 

prowadzenia akcji pożarowych dla 

zwalczania zagrożeń aerologicznych 

stosowane są środki wentylacyjne i 

techniczne. W odniesieniu do środków 

technicznych, najpierw w górnictwie 

światowym, a począwszy od drugiej 

połowy lat siedemdziesiątych XX 

wieku również w górnictwie polskim 

zaczęto stosować azot do inertyzacji 

atmosfery gazowej w przestrzeni objętej 

ogniskiem samozapalenia się węgla 

lub pożaru, a także do inertyzacji 


CEN-RAT Sp. z o.o. w 2008 r. 

Szeroka gama 

niezbędnych usług 

mgr inż. 

ALEKSANDER CHOLEWIŃSKI 

mgr inż. 

STANISŁAW SUCHOCKI 

CEN–RAT Sp. z o.o. 

mieszanin wybuchowych. Warunkiem 

zakończenia akcji pożarowych było 

aktywne lub pasywne ugaszanie pożaru 

podziemnego. Głównym celem podawania 

gazu inertnego do zagrożonej 

przestrzeni jest utworzenie niskotlenowego 

składu gazów wokół ogniska 

pożaru dla uniemożliwienia palenia 

się materiału palnego, a w przypadku 

wystąpienia mieszaniny wybuchowej 

gazów dla zneutralizowania mieszaniny. 

Innym celem podawania gazu inertnego 

jest wychłodzenie ogniska pożaru. 

Jako gazów inertnych używa się 

przede wszystkim azotu i dwutlenku 

węgla. W polskich kopalniach eksploatacja 

węgla prowadzona jest na coraz 

większej głębokości, a eksploatowane 

pokłady są skłonne do samozapalenia 

i w coraz większym stopniu zagrożone 

występującym metanem. Stosowanie 

inertyzacji ograniczyło liczbę, zasięg 

pożarów oraz wybuchów. Dlatego 

też kopalnie w coraz to większym zakresie 

stosują inertyzację w celu zwalczania 

zagrożenia pożarowego i wybuchowego 

w profilaktyce. Spółka 

CEN–RAT Sp. z o.o. posiada specjalistyczny 

sprzęt i urządzenia do podawania 

gazów inertnych. W 2008 roku 

w celu zaspokojenia zwiększającego 

się zapotrzebowania na stosowanie 

gazów inertnych CEN–RAT zakupił 

nowe urządzenia do transportu instalacji 

inertyzacyjnych: 

––dwie naczepy podkontenerowe NS 

34 PT, 

––jedną naczepę platformę NS 34 ST. 

Spółka dysponuje specjalistami 

przeszkolonymi w zakresie stosowania 

gazów inertnych oraz obsługi sprzętu. 

Są oni członkami pogotowia specjalistycznego 

do inertyzacji powietrza kopalnianego 

CSRG S.A. Sprzęt, którym 

dysponuje Spółka w prowadzeniu inertyzacji 

to: 

22 

ROK XIV 

• urządzenia typu HPLC, MGA i PSA 

do pozyskiwania azotu z powietrza 

atmosferycznego, 

• instalacje do zgazowania ciekłego 

azotu składające się ze zbiornika 

ciśnieniowego i parownicy atmosferycznej, 

• instalacje do zgazowania ciekłego 

dwutlenku węgla składające się ze 

zbiornika i parownicy elektrycznej 

lub atmosferycznej. 

W 2008 roku prowadzono prace 

inertyzacyjne wykorzystując ciekły 

azot i dwutlenek węgla oraz pozyskując 

azot z powietrza atmosferycznego 

w ilościach: 

1. Azot ciekły 

– 9 399 588 m 3 w 12 kopalniach, 

2. Ciekły dwutlenek węgla 

– 4 830 837 m 3 w 8 kopalniach, 

3. Azot pozyskiwany z powietrza atmosferycznego 

– 28 805 200 m 3 w 6 kopalniach. 

Sekcja Utylizacji i Usług 

Samochodowych 

1. Działalność sekcji Usług Utylizacji 

prowadzona jest na podstawie 

Decyzji Prezydenta Miasta Bytomia 

z 30.11.2001 r. z datą ważności 

do 31.10.2014 r. Polega na odbiorze 

do utylizacji z kopalń i innych 

podmiotów gospodarczych odpadów 

w postaci zużytego i przeterminowanego 

sprzętu ochrony dróg 

oddechowych (pochłaniacze, aparaty, 

ostaryt), lamp górniczych, 

gaśnic proszkowych oraz innych 

odpadów będących uwzględnionych 

w Decyzji, a mogących mieć 

wpływ na zanieczyszczenie środowiska 

naturalnego. Ponadto sekcja 

prowadzi usługi związane z 

wulkanizacją, wymianą opon oraz 

drobnymi naprawami samochodowymi. 

2. Odbiór odpadów odbywa się, po 

przeprowadzeniu postępowań 

przetargowych i zawarciu umów 

lub na podstawie każdorazowych 

zleceń wystawionych przez zleceniodawców, 

własnymi i specjal-



nie do tego celu przystosowanymi 

środkami transportu. Każdorazowo 

wystawiamy zleceniodawcy 

„Karty przekazania odpadu” zgodnie 

z Ustawą o Ochronie Środowiska 

z 2001 r. W 2008 r. dokonano 

78 odbiorów do utylizacji z następujących 

zakładów: 

––20 kopalń węgla kamiennego, 

––2 kopalnie rud miedzi, 

––2 kopalnie rud żelaza, 

––1 kopalnia soli, 

––CSRG + 4 OSRG, 

––5 innych podmiotów gospodarczych. 

3. Sekcja w związku z nową działalnością 

wystąpiła z wnioskiem do 

marszałka województwa o uzyskanie 

nowej decyzji na odbiór i przetwarzanie 

odpadów oraz zabudowę 

nowej instalacji do przetworzenia 

odpadu wodorotlenku wapnia 

z odpadu na produkt do wytrącania 

metali ciężkich z wód kopalnianych. 

Planowany jest również 

zakup urządzenia do kompleksowego 

przeglądu klimatyzatorów 

samochodowych i poszerzenie zakresu 

usług samochodowych o tę 

działalność. 

4. W wyniku działalności sekcji odzyskano 

i sprzedano innym kontrahentom: 

––22,656 [Mg] złomu metalowego, 

––10,300 [Mg] wodorotlenku 

sodu, 

––4,060 [Mg] wodorotlenku potasu, 

––33,540 [Mg] wodorotlenku wapnia. 

Sprzęt lokacyjny, 

łączność ratownicza 

i inne urządzenia 

specjalnego 

przeznaczenia 

Spółka w ramach tej działalności 

prowadzi: 

1. Konserwację, naprawy i serwis 

zestawów lokacyjnych GLOP– 

PAM–G3/1 przeznaczonych do 

zdalnej lokalizacji osobistych nadajników 

typu GLON w trybie automatycznym 

lub ręcznym. 

2. Produkcję, sprzedaż i serwis zestawu 

do zdalnego pobierania prób 

powietrza ZP–02. Zestaw przeznaczony 

jest do zdalnego pobierania 

prób powietrza kopalnianego bądź 

gazów z przestrzeni otamowanych 

lub trudno dostępnych do pipet lub 

worków Tedlara. Następnie te próby 

są analizowane w kopalnianych 

laboratoriach lub laboratorium 

GIG i CSRG S.A. dla potrzeb oceny 

stanu zagrożenia pożarowego w 

kopalni. 

3. Produkcję, sprzedaż i serwis przenośnego 

telefonu ratowniczego 

PTR–3 wraz z bębnem wielokrotnego 

użycia BWU, służącego do 

szybkiego zorganizowania łączności 

przewodowej pomiędzy bazą 

ratowniczą a zastępem ratowników 

biorących udział w akcji. 

PTR–3 pozwala na łączność do 

4000 m bębnami BWU o pojemności 

250 m. Dysponujemy specjalnym 

urządzeniem tzw. wpinakiem, 

który umożliwia wpięcie się do linii 

telefonicznej rozwijanej przez 

ratowników w dowolnym miejscu 

bez uszkodzenia przewodu. W 

2008 roku sprzedano dla 10 kopalń 

i firm 54 sztuki bębnów BWU, 15 

noszaków, 40 sztuk aparatu bazowego 

i 64 sztuki aparatu ratownika 

PTR–3. 

4. Produkcję, sprzedaż i serwis urządzeń 

pomiarowych nadajników lokacyjnych 

typu UPNL przeznaczonych 

do pomiaru podstawowych 

parametrów lokacyjnych osobistych 

nadajników umieszczonych 

w lampach górniczych (wszystkich 

typów), takich jak częstotliwość 

i moment magnetyczny. 

5. Produkcję, sprzedaż i serwis testerów 

nadajników lokacyjnych 

TNL–05 przeznaczonych do kontroli 

sprawności wszystkich typów 

osobistych nadajników górniczych 

instalowanych w lampach górniczych. 

6. Produkcję, sprzedaż i serwis przenośnych 

testerów nadajników lokacyjnych 

PTNL–03 przeznaczonych 

do codziennej kontroli sprawności 

nadajników GON i GLON zainstalowanych 

w lampach górniczych, 

stanowiących wyposażenie każdego 

górnika. Przyrząd jest kompatybilny 

z systemem GON–GOL, jak 

i GLON–LOP. 

7. Naprawy, przegląd i wzorcowanie 

termohigrometrów CTH–02, 

CTH–01, mierników ciśnienia 

23 

PAE–03, EAC–01 i termometrów 

TC–150. 

Rzeczoznawstwo 

Decyzją Prezesa Wyższego Urzędu 

Górniczego Centrum Usług Specjalistycznych 


Górniczego CEN–RAT Sp. 

z o.o. otrzymało „Upoważnienie rzeczoznawcy 

do spraw ruchu Zakładu 

Górniczego Nr 122/2007”, na podstawie 

art. 78a ust.1 pkt 1 ustawy z 4 lutego 

1994 roku Prawo geologiczne i 

górnicze w zakresie: 

1. Określania klasy stropu i spągu 

złoża rud miedzi w podziemnych 

zakładach wydobywających rudy 

miedzi dla celów związanych z zaliczaniem 

złoża do odpowiednich 

stopni zagrożenia tąpaniami. 

2. Wykonywania badań z uwzględnieniem 

warunków geologiczno– 

górniczych, właściwości geomechanicznych 

pokładu oraz badań 

skał stropowych i wydawania opinii 

dla celów związanych z zaliczaniem 

złoża (pokładu) do odpowiednich 

stopni zagrożenia 

tąpaniami. W 2008 roku zrealizowano 

opracowania dla 8 kopalń 

węgla kamiennego w tematach: 

• określenie stanu naprężeń na 

podstawie badań metodą geotomografii 

sejsmicznej, 

• badania i ocena skłonności do 

tąpań górotworu i pokładu, 

• określenia stref koncentracji naprężeń 

dla drążonych wyrobisk 

górniczych, 

• prognoza sejsmiczności wraz z 

oceną stanu zagrożenia tąpaniami, 

• optymalizacja sieci sejsmologicznej 

uwzględniającej rozmieszczenie 

stanowisk sejsmicznych, 

opracowanie map 

statystycznych błędów lokalizacji 

hipocentrum i epicentrum 

wstrząsów oraz wyznaczenie 

prędkości kierunkowych, 

• wykonanie prześwietleń sejsmicznych, 

• opracowanie kryteriów zagrożenia 

pożarowego opartych na 

precyzyjnej analizie chromatograficznej 

gazów wraz z opracowaniem 

środków prewencji. 

•



ROK XIV 

Dwunasty rok działalności Fundacji Rodzin Górniczych 

Pomoc płynąca z serca 

29 sierpnia 1997 r. z inicjatywy 

ówczesnego wiceministra gospodarki 

ds. górnictwa dr. inż. Jerzego 

Markowskiego, przy poparciu ówczesnego 

prezydenta RP Aleksandra 

Kwaśniewskiego, powołano do 

życia Fundację Rodzin Górniczych. 

Uroczyste podpisanie aktu notarialnego 

miało miejsce w Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego 

w Bytomiu, a grono założycieli stanowili 

przedstawiciele spółek węglowych 

i kopalń (9 jednostek), znaczących 

przedsiębiorstw i instytucji 

górniczych (6 jednostek) oraz wiceminister 

Jerzy Markowski. 

Twórcy Fundacji w projekcie statutu 

założyli, że będzie wspierała 

wdowy i sieroty po górnikach, którzy 

ulegli wypadkom śmiertelnym 

w kopalniach. Wsparcie miało polegać 

przede wszystkim na przyznawaniu 

stypendiów dla uczniów uczących 

się w szkołach na różnym szczeblu nauczania, 

a także studentów na studiach 

wyższych oraz jednorazowej pomocy 

materialnej dla rodzin znajdujących 

się w trudnej sytuacji życiowej. 

Środki na ten cel zostały zapewnione 

poprzez utworzenie przez założycieli 

funduszu statutowego w wysokości 

1.011.000,00 zł. Fundacja miała 

utrzymywać się ze składek i darowizn 

świadczonych przez sponsorów oraz 

przez pracowników górnictwa, którzy 

wyrazili chęć opodatkowania się 

na rzecz Fundacji w dowolnej wysokości, 

począwszy już od 1 zł w skali 

miesiąca. Nie przewidziano możliwości 

prowadzenia przez Fundację żadnej 

dochodowej działalności. Statut 

z tak określonymi założeniami został 

zatwierdzony przez Sąd Rejestrowy, a 

te podstawowe zasady obowiązują do 

dziś. Fundacją kierował dwuosobowy 

zarząd: prezes Kazimierz Służewski 

i zastępca prezesa Janusz Pierzchała. 

Nadzór kontrolny powierzono Radzie 

Fundacji w 19 osobowym składzie, a 

jej pierwszym przewodniczącym został 

Włodzimierz Etryk. 

Skromne były możliwości Fundacji 

w pierwszych latach jej działalności, 

gdyż świadczenia mogły być 

dr inż. 

Bogdan ćwięk 

Prezes Zarządu Fundacji Rodzin Górniczych 

w Katowicach 

24 

udzielane w zasadzie z wpływów od 

darczyńców i z oprocentowania środków 

finansowych na lokatach bankowych. 

Tak założono, aby nie dopuścić 

do naruszania wysokości funduszu statutowego, 

bowiem w krótkim czasie 

mogło to doprowadzić do zachwiania 

płynności wypłat i niewypłacalności 

świadczeń. Już 3 grudnia 1997 r. odbyła 

się pierwsza wielka impreza dla 

dzieci, podopiecznych Fundacji, kiedy 

to 250–osobowa grupa, na zaproszenie 

prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, 

uczestniczyła w Pałacu 

Prezydenckim w Warszawie w uroczystościach 

związanych z tradycyjną 

Barbórką i Świętami Bożego Narodzenia. 

Bardzo aktywnie włączyła się do 

sponsorowania opieki nad górniczymi 

dziećmi fundacja „Porozumienie bez 

barier” Jolanty Kwaśniewskiej. Podjęła 

się organizacji zagranicznych wycieczek 

turystyczno – wypoczynkowych, 

w których zawsze uczestniczyły 

górnicze dzieci. Pierwszy wyjazd miał 

miejsce w lutym 1998 r. do Tunezji, a 

wzięła w nim udział grupa 41 dzieci. 

Koszty pokrywali sponsorzy. Na przestrzeni 

lat 1998 – 2007 uczestniczyło 

w wycieczkach ponad 400 górniczych 

dzieci. Wyjeżdżano m.in. do Egiptu, 

Maroka, Włoch, Austrii, na Cypr i 

dwukrotnie do USA. 

Świadczenia stypendialne i jednorazowa 

pomoc finansowa w początkowym 

okresie działalności Fundacji 

sprowadzały się do kilkunastu, potem 

kilkudziesięciu stypendiów w roku i 

tyluż zapomóg. Kwotowo świadczenia 

osiągały poziom niewiele przekraczający 

200 – 300 tys. zł. w skali 

roku. W latach 2007 – 2008 możliwości 

w tym zakresie uległy zasadniczym 

zmianom. Np. w roku 2008 samych 

stypendiów wypłacano 318, a 

kwota przekazana uczniom i studentom 

to blisko 1.100.000,00 zł. Zapomóg 

w tymże roku wypłacono prawie 

330, a łączna kwota wyniosła ponad 

620.000,00 zł. Te radykalne zmiany 

były możliwe, kiedy po katastrofie 

w kopalni „Halemba” w roku 2006 

Fundację wsparło wielu sponsorów, w 

tym w sposób zasadniczy Grupa PZU 

(PZU SA i PZU Życie SA). Zaktualizowano 

Statut Fundacji, wprowadzając 

korekty, które pozwalają dzisiaj 

pomagać nie tylko rodzinom, w których 

mąż i ojciec zginął w kopalni, ale 

także inwalidom górniczym i rodzinom 

znajdującym się w trudnej życiowej 

sytuacji. Niezależnie od pomocy 

finansowej, już od pierwszych lat działalności 

Fundacja podjęła także organizację 

darmowych wczasów rodzinnych 

w okresie letnim. W roku 1998 

skorzystało z nich w Brennej i Istebnej 

58 osób (matki z dziećmi). Akcja jest 

prowadzona w każdym roku, w 2008 

r. uczestniczyło w niej 40 rodzin – 132 

osoby. Oprócz wczasów stacjonarnych 

od roku 2006 są również organizowane 

w okresie wakacyjnym tygodniowe 

wycieczki krajoznawcze dla dzieci i 

młodzieży. W czasie dwóch turnusów 

około 80 dzieci w dwóch autokarach 

ma możliwość zwiedzania pięknych 

zakątków Polski. Zwiedzano już m.in. 

Wrocław, Legnicę, Góry Stołowe, Sudety, 

Zamość, Bieszczady, Kazimierz 

Dolny, Lublin, Warszawę i Łódź. Młodzież 

bardzo wysoko ocenia te wyjazdy, 

w czasie których ma wiele atrakcji 

turystycznych, ale także okazji do 

nawiązywania nowych znajomości 

i przyjaźni we własnym gronie. 

Rozwój Fundacji jest uzależniony 

przede wszystkim od wsparcia finansowego 

udzielonego przez szerokie 

grupy górników. Oczywiście, 

każdy darczyńca jest pomocny, a jego 

szczodrość służy wspomożeniu rodzin 

górniczych będących w potrzebie. 

Jednak to górnicy muszą być podstawową 

grupą utrzymującą swoją Fundację. 

Na przestrzeni lat ukształtowały 

się w kopalniach grupy ludzi, które 

rozumieją ten szczytny cel, ale niestety 

jeszcze nie na miarę tych, jakie mogłyby 

świadczyć wsparcie. Dla przykładu: 

z kopalń „Bolesław Śmiały”, 

czy „Halemba Wirek” Ruch „Halemba” 

Fundacja nie otrzymuje żadnego 

wsparcia, z kop. „Bielszowice” wpłaty



miesięczne w ciągu roku osiągają wielkość 

29 zł, a z kopalni „Ziemowit” 25 

zł. W roku 2008 na 46 kopalń i zakładów, 

jakie opodatkowały się na rzecz 

Fundacji, aż w 16 składki obniżono w 

okresie styczeń – grudzień. Sytuacja ta 

zagraża funkcjonowaniu Fundacji, bowiem 

powoduje spadek funduszu dyspozycyjnego 

i zbliżenie jego wielkości 

do poziomu funduszu statutowego. 

Pierwszy zarząd Fundacji, jaki działał 

do listopada 2008 r., nie przedstawił 

Radzie Fundacji realistycznego planu 

poprawy sytuacji finansowej, stąd 

Rada zdecydowała o konieczności jego 

odwołania. Powołano nowy zarząd 

rozszerzając jego skład do trzech osób 

(prezes i dwóch zastępców). Zarząd 

podjął działania, które w generalnym 

ujęciu można scharakteryzować następująco: 

Po pierwsze nawiązać ścisłą współpracę 

z kierownictwami kopalń w celu 

zaktywizowania działań dla wzrostu 

liczby załóg, które zadeklarują wsparcie 

finansowe Fundacji. W kopalniach 

ustanowić wolontariuszy Fundacji z 

grona pracowników lub emerytów, 

którzy byliby łącznikami miedzy załogą 

a Fundacją. Za ich pośrednictwem 

mogłyby być przekazywane informacje 

dla górników o potrzebach i działaniach 

Fundacji oraz o wykorzystaniu 

środków uzyskiwanych od załóg. 

Przekazywać pracownikom świadczącym 

składki specjalne podziękowania 

w graficznym opracowaniu Akademii 

Sztuk Pięknych w Katowicach. 

Po drugie podjąć działania dla pozyskania 

nowych sponsorów spoza 

górnictwa, po trzecie podjąć się organizacji 

obozów wypoczynkowych 

dla młodzieży również w okresie zimowym. 

Organizować wycieczki dla 

młodzieży w jednakowym przedziale 

wiekowym, a także obozy ukierunkowane 

według zainteresowań. Np. 

z możliwością pogłębiania wiedzy o 

historii, literaturze, geografii, architekturze, 

sporcie, turystyce itp. Po 

czwarte organizować spotkania dyskusyjne 

dla opiekunów dzieci z prezentacją 

problemów z dziedziny psychologii, 

wychowawczych. 

Ponadto zorganizować grupę psychologów, 

którzy mogliby służyć poradą 

dla potrzebujących pomocy, w 

tym szczególnie dla dzieci mających 

trudności w nauce oraz nawiązać kontakt 

z Śląskim Centrum Rehabilitacji 

25 

w Ustroniu dla umożliwienia leczenia 

górników, szczególnie po wypadkach 

jakich doznali w pracy. 

Zarząd zamierza oprzeć swoją 

działalność na systematycznych kontaktach 

z matkami i opiekunami dzieci 

dla wykorzystania ich inicjatywy 

w zakresie pomocy w rozwiązywaniu 

szeregu istotnych problemów Fundacji. 

Już w roku 2000 zorganizowano


pierwsze spotkanie władz państwowych, 

wojewódzkich i górniczych 

z rodzinami górniczymi. Odbywają 

się w grudniu nawiązując do tradycji 

Barbórki i Świąt Bożego Narodzenia. 

Uczestniczy w nich około 300 osób. 

Są wysoko oceniane przez podopiecznych 

Fundacji. W roku ubiegłym było 

to ósme spotkanie. 


ROK XIV 

Należy wyrazić przekonanie, że 

tak jak dotychczas ta ważna i pożyteczna 

działalność charytatywna, jaką 

prowadzi Fundacja będzie rozwijana. 

Zarówno w oparciu o sympatię i 

zrozumienie prezentowane przez szerokie 

grono pracowników górnictwa, 

jak i ludzi dobrej woli rozumiejących 

górnictwo i doceniających ryzyko jakie 

podejmują górnicy. Wdzięczność 

obdarowanych niechaj będzie satysfakcją 

dla darczyńców. Wdzięczność 

to autentyczna bowiem w wielu przypadkach, 

gdyby nie ta pomoc, rodziny 

potrzebujące byłyby pozbawione 

nawet podstawowych warunków egzystencji. 

• 

95 lat ratownictwa w kopalni „Bochnia” 

Zaczęło się od straży 

ratunkowej 

Historia ratownictwa górniczego 

w najstarszym zakładzie górniczym 

działającym na ziemiach polskich, 

wiąże się nierozerwalnie z 

zawodem jaki od wieków towarzyszy 

ludzkości. Nie znamy ani pierwszego 

poszkodowanego pracującego 

pod ziemią, ani też tych niosących 

mu pomoc. Można się tylko domyślić, 

że były to działania spontanicznej 

samopomocy pracujących ze sobą 

górników. Potrzeba było kilka 

wieków zdobywania doświadczeń, 

pogłębiania wiedzy o zagrożeniach 

i sposobach ich zwalczania, aby powstało 

zorganizowane ratownictwo 

górnicze. Pierwsze wzmianki o organizowaniu 

się w kopalniach początkowych 

form służb ratowniczych 

sięgają roku 1889. 

31 maja tegoż roku Cesarsko–Królewski 

Urząd Górniczy w Krakowie 

w swym okólniku polecił kopalniom 

położonym w podległym sobie okręgu 

zaopatrzenie się w aparaty ratunkowe 

umożliwiające oddychanie w gazach 

niezdatnych do życia. 25 stycznia 

1906 roku ten sam urząd wydaje zalecenie 

powołania w kopalniach oddziałów 

straży ratunkowej. Stacja ratownicza 

w bocheńskiej kopalni powstała w 

1913 roku. 

Współczesne ratownictwo górnicze 

w Kopalni Soli „Bochnia” ma na 

celu szybkie i skuteczne niesienie pomocy 

w razie zagrożenia zdrowia lub 

mgr inż. 

ZBIGNIEW kubica 

OSRG Jaworzno 

mgr inż. 

DAriusz niemiec 

KS „Bochnia” 

26 

życia załogi górniczej, jak również 

coraz liczniejszym turystom odwiedzającym 

podziemne wyrobiska trasy 

turystycznej. Ma za zadanie szybkie 

likwidowanie skutków zagrożenia 

i przywracanie normalnego ruchu zakładu 

górniczego. Zagrożenia występujące 

w kopalniach soli podzielono 

na zawałowe, wodne, gazowe i pożarowe. 

Pierwsze z nich powstają na skutek 

wybierania soli i tworzenia poeksploatacyjnych 

pustek oraz związanych 

z tym procesów odprężania górotworu. 

Tak stało się w 1711 r., kiedy to zawalił 

się szyb Bochneris. Szczególnie 

niebezpieczne w przypadku kopalń soli 

jest zagrożenie wodne. Wypłukiwanie 

soli osłabia strukturę górotworu. 

W 1826 r., gdy wezbrany potok Babica 

przelał wody przez wieńce szybów 

Gazaris i Sutoris duża część kopalni 

została zalana, a usuwanie wody trwało 

cały rok. Zagrożenie gazowe wynika 

z obecności w powietrzu różnych 

gazów trujących, bądź wybuchowego 

metanu. Jeden z ostatnich wybuchów 

metanu miał miejsce w latach sześćdziesiątych 

XX wieku. 

Obecnie w bocheńskiej kopalni 

może wystąpić już tylko zagrożenie 

pożarowe, spowodowane nieostrożnością 

przebywających pod ziemią 

ludzi. Dawniej niebezpieczeństwo to 

wynikało z nagromadzonego w kopalni 

drewna, a w okresie jeszcze wcześniejszym 

– siana dla pracujących pod 

ziemią koni. Najczęstszą przyczyną 

pożarów było używanie otwartego 

ognia w kagankach łojowych. Tragedię 

powodowała nieostrożność lub 

przypadek, z jednym wyjątkiem, kiedy 

to robotnicy żupni wzniecili pożar 

celowo, zdeterminowani brakiem wypłaty. 

Zadania współczesnego ratownictwa 

górniczego określa jednoznacznie 

rozporządzenie Ministra Gospodarki 

z 12 czerwca 2002 roku. Zgodnie 

z wcześniejszymi zaleceniami władz 

górniczych Kopalnia Soli „Bochnia” 

posiadała Stację Ratownictwa Górniczego, 

której siedziba zlokalizowana 

była na parterze budynku cechowni, a 

potem została przeniesiona do odrębnego 

budynku tzw. elektrowni, gdzie 

po modernizacji pomieszczeń istnieje 

do dzisiaj. Pierwszymi aparatami roboczymi 

będącymi na wyposażeniu 

stacji ratownictwa, po jej powstaniu w 

1913 roku, były aparaty typu Pneumatogen. 

Okres międzywojenny to czas 

doskonalenia organizacji i wyposażania 

stacji. Wybuch II wojny światowej 

mimo, że spowodował duże straty, nie 

przerwał działań stacji w Bochni. Materiałem 

stanowiącym już dzisiaj wartość 

historyczną są zeszyty, w których 

prowadzono ewidencję odbytych ćwi-



czeń ratowniczych w latach okupacji 

niemieckiej. W tych ćwiczeniach brało 

zwykle udział około 20 ratowników, 

którzy w aparatach ratowniczych 

przechodzili wyrobiska o zaniżonych 

gabarytach, transportując worki z piaskiem, 

deski itp. materiały. W latach 

1940 – 1942 istniała kopalniana drużyna 

ratownicza w liczbie czterech zastępów 

odbywających regularne ćwiczenia 

na terenie kopalni, wyjeżdżano 

także na ćwiczenia do Stacji Ratownictwa 

w Bytomiu. Kierownictwo kopalnianej 

drużyny ratowniczej sprawował 

wówczas Ludwik Leśny. W latach 

1943 – 1949 według relacji Stanisława 

Topolskiego, działalnością Kopalnianej 

Stacji kierował inż. Zygmunt 

Tyrka, a następnie Franciszek Biernat. 

W 1950 roku kierownictwo Kopalnianej 


objął Stanisław Topolski, który 

pełnił te funkcję aż do 1969 r. W tym 

okresie następowały określone przepisami 

górniczymi zmiany w organizacji 

i działalności Kopalnianej Drużyny 

Ratowniczej. Wprowadzono ścisłą 

ewidencję członków drużyny, ewidencję 

odbywanych ćwiczeń, zarówno w 

KSRG, jak też w Okręgowej Stacji 

Ratownictwa Górniczego Sosnowiec, 

a następnie OSRG Jaworzno oraz ewidencję 

akcji ratowniczych. Kopalniana 

Stacja została wyposażona w 12 

sztuk aparatów oddechowych produkcji 

krajowej typu FSR–M51 oraz niezbędną 

ilość części zamiennych, przetłaczarkę 

tlenu, inhalatory, przyrządy 

kontrolne. W jej posiadaniu był również 

magazyn z podręcznym sprzętem, 

niezbędnym do prowadzenia akcji 

ratowniczych. 

W latach od 1970 do 1981 r. kierownictwo 

KSRG sprawował inż. Marian 

Rakoczy. W tym okresie stacja 

ratownicza uległa dalszym modyfikacjom. 

Przede wszystkim zwiększona 

została liczebność drużyny ratowniczej 

z kilkunastu do ponad dwudziestu 

ratowników, a więc do czterech 

pełnych zastępów wraz z niezbędną 

rezerwą. Dzięki systematycznym 

szkoleniom, kursom i ćwiczeniom odbywanym 

w KSRG i OSRG oraz dyżurom 

w OSRG Jaworzno, umożliwiającym 

kontakty z ratownictwem 

górnictwa węglowego, podniósł się 

znacznie poziom wiedzy i umiejętności 

bocheńskich ratowników. Aparaty 

typu FSR–M51 zostały zastąpione 

nowszymi, pewniejszymi w działaniu 

i sprawniejszymi aparatami oddechowymi 

typu FSR–W63. Zakupiono 

aparaty ucieczkowe AU–2N Rudna, 

do szkolenia i ewentualnego użycia w 

akcji oraz metanomierze. Zwiększono 

znacznie ilość sprzętu podręcznego, 

wykonano własnym sumptem wiele 

schematów do szkolenia teoretycznego 

ratowników. W obrębie nadszybia 

szybu Sutoris wykonano komorę ćwiczeń, 

w której w pełnym zadymieniu 

prowadzono szkolenie praktyczne ratowników 

w prowadzeniu akcji ratowniczych. 

Od roku 1981 do 1994 r. funkcję 

kierownika KSRG pełnił Jerzy Strach, 

dzięki staraniom którego dokonano 

przebudowy i modernizacji pomieszczeń 

KSRG. Zakupiono nowe aparaty 

ratownicze typu W–70, a także aparaty 

ucieczkowe typu AU–9E oraz 

nowego typu maski do aparatów roboczych. 

Zakupiono także nową przetłaczarkę 

tlenu i zainstalowano ją w 

nowym pomieszczeniu. Stację wyposażono 

w dodatkowy sprzęt do prowadzenia 

akcji m.in. łącznicę telefoniczną 

typu UŁR. Wytypowano specjalną 

siedzibę do prowadzenia akcji ratowniczych 

i wyposażono ją w pełną łączność 

z zastępami pracującymi na dole 

kopalni z możliwością nagrywania 

rozmów pomiędzy bazą ratowniczą, 

zastępami w akcji a kierownikiem 

całej akcji. Dla podniesienia poziomu 

szkoleń ratowniczych zakupiono 

sprzęt audiowizualny umożliwiający 

odtwarzanie przebiegu akcji ratowniczych 

prowadzonych na innych kopalniach 

i ich analizę. 

Kolejnymi kierownikami Kopalnianej 


Kopalni Soli „Bochnia” byli w latach: 

1995 – 1996 – mgr inż. Tomasz Migdas, 

1996 – 1999 – mgr inż. Zdzisław 

27 

Lisak, 2000 – 2001– mgr inż. Krzysztof 

Pytka, a od 2001 r. Dariusz Niemiec. 

W okresie powojennym zastępy 

ratownicze brały czynny udział w akcjach 

w kopalniach węglowych podczas 

pełnienia pogotowi górniczych 

w OSRG Jaworzno, a także w kopalniach 

soli „Bochnia” i „Wieliczka”. 

Z ważniejszych akcji wymienić należy: 

––czerwiec 1949 r. Kopalnia Soli 

„Bochnia” – wyrzut metanu i skał 

w poprzeczni Caballini, poz. IX, 

––wrzesień 1960 r. Kopalnia Węgla 

Kamiennego „Sosnowiec”, 

––listopad 1962 r. Kopalnia Soli 

„Wieliczka”, 

––lipiec 1964 r. Kopalnia Soli „Bochnia” 

– wybuch metanu w komorze 

W2, poz. XII, 

––luty 1965 r. Kopalnia Soli „Bochnia” 

– zawał komory Paschek, poz. 

VII, 

––kwiecień 1973 r. Kopalnia Węgla 

Kamiennego „Jaworzno”, 

––maj 1974 r. Kopalnia Węgla Kamiennego 

„Komuna Paryska”, 

––lipiec 1975 r. Kopalnia Węgla Kamiennego 

„Czerwone Zagłębie”, 

––listopad 1988 r. Kopalnia Soli „Siedlec–Moszczenica” 

– wypadek w 

szybie Moszczenica, 

––luty 1991 r. Kopalnia Węgla Kamiennego 

„Śląsk”, 

––1992 r. Kopalnia Soli „Siedlec– 

Moszczenica” – komora K–2, 

––1997 r. Kopalnia Soli „Bochnia” – 

prace penetracyjne na poz. Danielowiec 

wschód, 

––czerwiec 1997 r. Kopalnia Soli 

„Bochnia” – prace penetracyjne 

w szybie Regis, 

––2005 r. Kopalnia Węgla Kamiennego 

„Wieczorek” – akcja pożarowa. 

Bocheńscy ratownicy odpowiadali 

również na tak nietypowe wezwania 

jak np. wyjeżdżali do zasypanych ludzi 

przy pogłębianiu studni gospodarskiej 

we wsi Baczków koło Bochni.


Członkowie drużyny KSRG biorą 

też czynny udział w zawodach i imprezach 

zwiększających wiedzę i sprawność 

oraz budujących więzi między 

ratownikami poszczególnych zakładów 

górniczych. 

Odnoszą niejednokrotnie znaczące 

sukcesy jak np. 

• II miejsce w spartakiadzie wiedzy 

i sprawności ratowniczej w 1987 r., 

• II miejsca w zawodach piłki siatkowej 

w latach: 1994, 1995, 1998, 

1999, 2001 oraz III miejsce w 

2005 r., 

• I miejsce w 1994 r. oraz III miejsce 

w 1995 r. w zawodach piłki nożnej. 

W 2008 roku zastęp w składzie: 

Waldemar Tynka, Jerzy Michaldo, 

Władysław Jewuła, Piotr Gajek, Ro- 


bert Korta – zastępowy oraz Mirosław 

Imiołek – mechanik i Krzysztof Przybyłko, 

wywalczył puchar i miano najlepszych 

wśród kopalń niewęglowych 

w XI Spartakiadzie Drużyn Ratowniczych 

rejonu działania OSRG Jaworzno. 

Stało się już tradycją, że ratownicy 

górniczy Kopalni Soli „Bochnia” 

opiekują się grobami zasłużonych lub 

tragicznie zmarłych górników. Ich mogiły 

znajdują się na cmentarzu komunalnym 

przy ulicy Orackiej w Bochni, 

należącym do najstarszych polskich 

nekropolii. Jedną z wielu znajdujących 

się tam mogił zbiorowych jest 

granitowy pomnik z 1876 roku. Upamiętnia 

on pożar w komorze Beust, 

który trwał od 30 grudnia 1875 r. do 3 

stycznia 1876 r. Zginęli wtedy starszy 

28 

ROK XIV 

radca skarbu Edward Windakiewicz, 

radca górniczy Andrzej Furdzik oraz 

dziesięciu górników. 

Ogłoszony w ostatnich latach 

w czasopiśmie „Ratownik” apel 

o przekazanie eksponatów do tworzonych 

ekspozycji historycznych przyniósł 

pożądany efekt. Odwiedzając teraz 

KSRG możemy zapoznać się nie 

tylko ze współczesnym, ale i starszym 

nieużywanym już sprzętem ratowniczym. 

Dzięki przychylności darczyńców 

oraz dyrekcji bocheńskiej 

kopalni, w odnowionych pomieszczeniach 

KSRG możemy obejrzeć sceny 

przedstawiające ratowników w szyku 

bojowym oraz w czasie akcji ratowania 

i transportowania rannego 

w zawalonym wyrobisku. Zapoznać 

się możemy też ze schematem podziemnej 

trasy turystycznej namalowanym 

na jednej ze ścian sali wykładowej 

Kopalnianej Stacji Ratownictwa 

Górniczego. Na starych fotografiach 

uwidoczniono prototypy aparatów oddechowych 

i postacie górników podczas 

pracy w nieistniejących już wyrobiskach 

kopalni. 

Aktualnie stan osobowy drużyny 

KSRG Przedsiębiorstwa Państwowego 

Kopalnia Soli „Bochnia” wynosi 

30 osób, w tym 4 specjalistów. W komorze 

„Ważyn” w kopalni soli „Bochnia” 

odbyło się spotkanie z ratownikami 

górniczymi. Okazją do spotkania 

były obchody 95–cio lecia ratownictwa 

w rejonie bocheńskim. W związku 

z tym jubileuszem Prezes CSRG 

S.A. odznaczył medalami „Zasłużony 

ratownik” wyróżniających się ratowników 

kopalni „Bochnia”. Dekoracji 

ratowników medalami dokonał dyrektor 

techniczny CSRG S.A. Mirosław 

Bagiński. 

Zdjęcia – Marek Rybicki. 

•

Centralna 

Stacja 

Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

ul. Chorzowska 25 

41 – 902 Bytom 

tel. 282 – 25 – 25 

fax. 282 – 26 – 81 

e–mail: 

info@csrg.bytom.pl 

http://www.csrg.bytom.pl

RG 2009 Nr 2 - Centralna Stacja Ratownictwa GÃ³rniczego w Bytomiu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?