RG 2009 Nr 3 - Centralna Stacja Ratownictwa GÃ³rniczego w Bytomiu

ISSN 1426–3092 

Nr 3 (56) wrzesieñ 2009 r. 

KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

Redaguje zespół: 

Jerzy Kaczmarek 

– redaktor naczelny 

Barbara Kochan 

– z-ca redaktora naczelnego 

Jacek Dubiel 

– sekretarz redakcji 

Katarzyna Myślińska 

Łukasz Burda 

Adres redakcji: 

Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

41-902 Bytom 

ul. Chorzowska 25 

tel. (032) 388 04 45 

lub (032) 388 05 92 

fax. (032) 388 04 44 

e-mail: 

j.kaczmarek@csrg.bytom.pl 

Okręgowa Stacja Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu 

ul. Chorzowska 12d 

41-902 BYTOM 

tel. (032) 388 06 22 

e-mail: 

osrgbytom@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Jaworznie 

ul. Krakowska 95 

43-600 JAWORZNO 

tel. (032) 616 22 86 

fax. (032) 616 44 33 

e-mail: 

osrgjaworzno@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Wodzisławiu Śl. 

ul. Marklowicka 3 

44-300 WODZISŁAW ŚL. 

tel. (032) 455 47 06 

e-mail: 

osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Zabrzu 

ul. Jodłowa 33 

41-800 ZABRZE 

tel. (032) 271 35 06 

e-mail: 

osrgzabrze@csrg.bytom.pl 

Redakcja nie odpowiada 

za treść reklam i zastrzega sobie 

prawo dokonywania skrótów 

tekstów oraz zamieszczania 

własnych tytułów i śródtytułów. 

Nie zamówionych materiałów 

nie zwracany. 

Skład, opracowanie techniczne 

oraz druk: 

Oficyna Drukarska, 

01-142 Warszawa, 

ul. Sokołowska 12a, 

tel./fax (022) 632 83 52 

SPIS TREŚCI 

• Krótko 

Pokaz sprzętu w „Dniu z Polonią Bytom” ................... 1 

Akredytacja dla szkolenia ............................... 1 

• Rozmowa z mgr inż. Mirosławem Bagińskim, 

dyrektorem technicznym CSRG S.A. w Bytomiu: 

Uczą się od nas, czasem my od nich ...................... 2 

• Mirosław Sobczak 

Zapalił się metan .................................... 5 

• Adam Nowak 

Pożar w chodniku likwidacyjnym ........................ 7 

• Dariusz Brzózka 

Pożar endogeniczny .................................. 9 

• Mirosław Bagiński, Jerzy Kaczmarek 

Ratownictwo górnicze w Kolumbii ....................... 11 

• Kazimierz Lebecki 

Co wiemy o zagrożeniu pyłowym? (1)..................... 17 

• Bogdan Ćwięk 

Pomoc nie może być jednosezonową gwiazdką .............. 24 

• Dariusz Brzózka 

Zwyciężył zastęp z „Pniówka” ........................... 26 

• Jolanta Patlewicz 

Najlepsze „Szczygłowice” .............................. 28 

• Tomasz Klag, Aleksander Cholewiński, Stanisław Suchocki 

Skuteczna inertyzacja ................................. 29 

• Andrzej Plata 

Sterowane siłą płuc ................................... 31 

• Irena Zaszkodna 

Samoakceptacja ..................................... 32 

Zdjęcie na okładce: uczestnicy szkolenia ratowniczego w Ubate w Kolumbii – autor Horacjo Estrada.

ROK XIV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 56 

NR 3/2009 

KRÓTKO 

POKAZ SPRZĘTU 

W „DNIU Z POLONIĄ BYTOM” 

Mieszkańcy Bytomia mieli niecodzienną 

okazję do zapoznania się z wyposażeniem 

pogotowia ratowniczego Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego 

S.A. Pokaz zorganizowany był w ramach 

„Dnia z Polonią Bytom” 25 lipca 2009 r. 

przy stadionie „Polonii Bytom”. 

Prezentowany sprzęt to m.in.: przewoźny 

wyciąg ratowniczy (PWR), wóz bojowy 

pogotowia pomiarowego z pełnym wyposażeniem, 

wóz bojowy zawodowych 

zastępów ratowniczych OSRG Bytom, wóz 

bojowy grupy poszukiwawczo-ratunkowej, 

sprzęt ochrony układu oddechowego 

do wykorzystania w akcjach ratowniczych, 

nowoczesny sprzęt nurkowy do prowadzenia 

prac nurkowych w podziemnych wyrobiskach 

i środowisku skażonym, nowoczesny 

sprzęt alpinistyczny do prowadzenia 

prac w wyrobiskach pionowych i o dużym 

nachyleniu. 

Przewoźny wyciąg ratowniczy (PWR). 

Podczas prezentacji sprzętu przeprowadzono 

pokaz pozorowanych dzia łań ra tow - 

niczych z wykorzystaniem spec ja li stycznego 

sprzętu do cięcia elementów metalowych 

i betonowych oraz bezdetonacyjnego rozkruszania 

blo ków skalnych, jak również wykorzystania 

PWR. Przedstawi ciele służb ratowniczych 

ucze stniczyli w mini turnieju 

piłkarskim, zajmując 3 miejsce. 

Nowoczesny sprzęt nurkowy do prowadzenia 

prac nurkowych w podziemnych wyrobiskach. 

Zaprezentowana została również oferta 

usługowa Centrum Usług Specjalistycznych 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego 

S.A. CEN-RAT Sp. z o.o. w Bytomiu, 

która obejmuje: 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

usługi inertyzacyjne, 

produkcję i sprzedaż przewodowej łączności 

ratowniczej, 

utylizację zużytego sprzętu ochrony 

układu oddechowego, 

usługi rzeczoznawstwa i opracowań 

ekspertyzowych, 

usługi transportowe, 

sprzedaż obudów przeciwwybuchowych 

w wersjach konstrukcyjnych: zamykanych 

od strony dojścia i od strony pola, 

usługi w zakresie serwisowania sprzę tu 

ratowniczego. 

mgr inż. Mirosław Bagiński 

AKREDYTACJA 

DLA SZKOLENIA 

Śląski Kurator Oświaty decyzją z 23 

czerwca 2009 roku przyznał akredytację 

Działowi Ratownictwa ds. Szkolenia Centralnej 


S.A. w Bytomiu w zakresie kształ cenia 

ustawicznego w formach po zaszkolnych 

dotyczących kursów prowadzonych przez 

Centralną Stację Ratownictwa Górniczego 

S.A. i Okręgowe Stacje Ra tow nictwa 

Górniczego w Bytomiu, Zabrzu, Jaworznie 

i Wodzisławiu. 

Działania zmierzające do uzyskania akredytacji 

podjęto jesienią 2007 roku. Powołany 

zespół dokonał kompleksowego przeglądu 

dokumentacji dotyczącej bazy dydaktycznej, 

kwalifikacji kadry dydaktycznej, materiałów 

metodyczno-dy daktycznych, jakości 

kształcenia oraz dokumentacji przebiegu 

kształcenia we wszystkich jednostkach szkoleniowych 

CSRG S.A. Na tej podstawie sporządzono 

plan ujednolicenia całej dokumentacji 

prowadzonych kursów, ewidencji 

kart wykładowców, a także modernizacji sal 

wykładowych i ich zapleczy. 

Po zrealizowaniu założeń i po sprawdzeniu 

stanu faktycznego we wszystkich ośrodkach 

złożono w siedzibie Śląskiego Kuratorium 

Oświaty w Katowicach wniosek o przyznanie 

akredytacji. Akredytacja stanowi swoistego 

rodzaju gwarancję jakości działalności edukacyjnej 

placówki, co oznacza: 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

poprawę jakości świadczonych usług, 

wzrost zaufania do placówki edukacyjnej, 

zwiększenie konkurencyjności na rynku 

usług edukacyjnych, 

zwiększenie motywacji pracowników 

do podnoszenia kwalifikacji, 

wzrost prestiżu placówki. 

Dla potencjalnych słuchaczy wiąże się to z: 

możliwością korzystania z usług edukacyjnych 

na wysokim poziomie, 

zwiększeniem szansy zatrudnienia, 

możliwością otrzymania zaświadczenia 

wydanego przez wiarygodną placówkę. 

Akredytacja została przyznana Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. bezterminowo. 

Z chwilą jej uzyskania podlega ona 

kontroli Śląskiego Kuratorium Oświaty pod 

kątem spełnienia warunków akredytacji. 

Niespełnienie tych warunków i nieusunięcie 

uchybień może skutkować jej cofnięciem. 

mgr inż. Barbara Kochan 

Rodzinom i Przyjaciołom 

tragicznie zmarłych górników podczas katastrofy w kopalni „Wujek-Śląsk” 

przekazujemy wyrazy głębokiego współczucia i troski 

Rada Nadzorcza, Zarząd i pracownicy 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

1


RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 56 

ROK XIV 

UCZĄ SIĘ OD NAS, 

CZASEM MY OD NICH 

Rozmowa z mgr inż. Mirosławem Bagińskim, dyrektorem technicznym CSRG S.A. w Bytomiu 

– Polskie ratownictwo górnicze 

ma stuletnią tradycję na którą 

pracowały pokolenia ratowników. 

Jest postrzegane jako jedno z najlepszych 

na świecie. Chodzi o kwalifikacje 

ratowników, czy też o nowoczesny 

sprzęt? Co – Pańskim zdaniem 

– złożyło się na taki obraz? 

– Rzeczywiście, cieszymy się dobrą 

opinią w środowisku ratownictwa 

górniczego na świecie. Głównie, jak 

sadzę, z uwagi na bardzo duże doświadczenie 

wynikające z wielu przeprowadzonych 

akcji ratowniczych, 

ze stopnia skomplikowania struktury 

polskich zakładów górniczych oraz 

występujących w kopalniach zagrożeń, 

z którymi niejednokrotnie przychodzi 

sobie nam radzić. Oczywiście, 

chodzi tutaj przede wszystkim o kwalifikacje 

ratowników, które są bardzo 

wysokie, co jest pochodną doświadczenia 

zawodowego, ale także efektem 

całego systemu szkolenia ratowników 

górniczych, funkcjonującego u nas 

w kraju. System ten jest pozytywnie 

oceniany przez ratownictwo zagraniczne 

i można powiedzieć, że nieraz 

go eksportujemy – jako myśl techniczną 

– do innych krajów. Przykładamy 

wielką wagę do jakości sprzętu ratowniczego. 

Staramy się o pozyskiwanie 

jak najnowocześniejszych urządzeń, 

oczywiście optymalnych pod względem 

przewidzianego wykorzystania, 

które później często mogą stanowić 

przykład dla wyposażenia również zakładów 

górniczych. Dbamy nie tylko 

o ich jakość, ale także o zaawansowanie 

techniczne. Aby rozwiązania jakie 

stosujemy były najlepsze i jak najlepiej 

wspomagały walkę z zagrożeniami. 

Z czystym sumieniem mogę stwierdzić, 

że nasze wyposażenie w kilku 

dziedzinach jest wiodące wśród światowych 

służb ratowniczych. A więc 

ofiarność, wyszkolenie i doświadczenie 

ratowników, nowoczesny sprzęt 

i już ponad 100-letnia tradycja zbudowały 

polskiemu ratownictwu górniczemu 

dobrą markę na świecie. 

– Kiedy nawiązano pierwsze 

kontakty zagraniczne CSRG S.A.? 

– Pierwsze kontakty datują się 

z lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, 

kiedy to w ramach Stałej Komisji 

Węglowej powstała Rada Naukowo- 

Techniczna zajmująca się zagadnieniami 

bezpieczeństwa pracy. Później 

niejako instytucjonalnie współpracowaliśmy 

z krajami ówczesnej RWPG 

na mocy porozumienia podpisanego 

pod koniec lat siedemdziesiątych. 

Nawiązaliśmy intensywną współpracę 

z bliskimi sąsiadami: z ratownictwem 

czeskim, ze stacją ratowniczą 

w Ostrawie i z ratownictwem słowackim, 

ze stacją ratowniczą w Prievidzy. 

Ta współpraca jest kontynuowana 

do dzisiaj, dotyczy zarówno wymiany 

2 

doświadczeń ratowniczych, jak i informacji 

związanych ze sprzętem, wspólnie 

uczestniczymy w rzeczywistych 

i symulowanych działaniach ratowniczych, 

kontaktujemy się na krajowych 

i międzynarodowych konferencjach 

czy obradach zespołów, których jesteśmy 

uczestnikami. 

– Jaki charakter ma współpraca 

z zagranicznymi ratownikami, 

na czym ona polega? 

– Na wymianie doświadczeń zawodowych 

i wspólnym uczestnictwie 

w akcjach ratowniczych. Ważne są też 

wzajemne szkolenia. Aczkolwiek trudno 

jest mówić czasem o wzajemnych 

szkoleniach, bo często szkolimy tylko 

my. Takie szkolenia były prowadzone 

od końca lat osiemdziesiątych 

np. w Kolumbii, gdzie w praktyce 

tworzyliśmy ratownictwo górnicze. 

Tę współpracę znów kontynuujemy 

w tym roku. Od dawna, jeżeli zachodzi 

taka potrzeba, bierzemy udział w akcjach 

ratowniczych na całym świecie. 

Uczestniczyliśmy np. w jednej z najpo-



ważniejszych w ostatnich latach akcji 

ratowniczej na Ukrainie po wybuchu 

metanu w kop. „Zasjadźko” w 2001 

roku, gdzie zginęło kilkadziesiąt osób. 

Braliśmy także udział w akcjach ratowniczych 

w kopalniach USA – np. gaszenie 

pożaru w kopalni w Zachodniej 

Wirginii oraz w RPA, gdzie sprzedaliśmy 

m.in. gazowe agregaty gaśnicze 

i w wielu innych krajach. Od lat 

również współpracujemy z Chinami. 

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych 

ubiegłego wieku była prowadzona 

wymiana pracowników i myśli 

technicznej. Braliśmy m.in. udział 

w II Ogólnochińskim Pokazie Techniki 

Ratownictwa Górniczego. My gościliśmy 

u nich, zaś stamtąd przyjeżdżali 

zainteresowani fachowcy. Obecnie 

dzieje się to w skromniejszym rozmiarze, 

ale współpraca nadal trwa. Przyjeżdżają 

także do nas przedstawiciele 

ratownictwa górniczego z wielu innych 

krajów, aby na miejscu zorientować się 

jak funkcjonuje nasza firma, jak zorganizowane 

jest polskie ratownictwo 

górnicze, jak szkoleni są polscy ratownicy 

i jakim potencjałem technicznym 

dysponujemy. Nasi ratownicy nie tylko 

brali udział w wielu akcjach ratowniczych 

w zagranicznych kopalniach. 

Walczyli także ze skutkami innych zagrożeń 

np. trzęsień ziemi, chociażby 

wchodząc w skład grup poszukiwawczo-ratowniczych 

np. w Gruzji. Uczestniczyliśmy 

i uczestniczymy w opracowaniach 

wielu ekspertyz dla naszych 

partnerów zagranicznych. Uczestniczyliśmy 

również i staramy się być 

zawsze obecni na konferencjach i sympozjach 

międzynarodowych. Kraje, 

z którymi współpracowaliśmy w wielu 

zakresach, to oprócz już wymienionych 

m.in. Rosja, Niemcy, Francja, Wielka 

Brytania, Hiszpania, Meksyk, Turcja, 

Wietnam i Indie. 

– Ratownicy z CSRG S.A. działali 

w wielu krajach świata. Które 

z tych akcji ratowniczych były najważniejsze? 

– Przypomnę dosłownie w kilku 

słowach: lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte 

– czeskie kopalnie m.in. 

„Cingr”, „Fucik”, „Doubrawa” wraz 

z czeskimi ratownikami m.in. z wykorzystaniem 

gazowego agregatu gaśniczego, 

rok 1982 – kopalnia „Babino” 

– Bułgaria, przełom lat 1992/1993 

– współudział w gaszeniu pożarów 

w kopalniach złota „Libanon” i „Deelkrall” 

– Republika Południowej Afryki 

– z wykorzystaniem gazowego agregatu 

gaśniczego, rok 2001 – współudział 

w gaszeniu pożaru w kopalni 

„Zasjadźko” w Doniecku na Ukrainie, 

gdzie m.in. wykorzystanie posiadanego 

przez nas generatora azotu 

z powietrza atmosferycznego bardzo 

istotnie przyspieszyło zakończenie 

akcji ratowniczej, 2003 rok – kopalnia 

„Pinacle” – USA, 2005 rok – kopalnia 

„Buchanan” – USA, również z wykorzystaniem 

gazów inertnych. 

– Uczymy się jak długo żyjemy 

– mówi przysłowie. Zapewne także 

korzystacie z doświadczeń zagranicznych 

ekip ratowniczych… 

– Wychodzimy z założenia, że ratownictwo 

jest służbą, w związku z tym 

pełnimy funkcje służebne z pokorą, 

starając się robić to, czego się od nas 

wymaga jak najlepiej i pozyskiwać 

jak najwięcej wiedzy w tej dziedzinie. 

Od każdego w każdej sytuacji można 

się czegoś nauczyć. Nikt nie ma patentu 

na mądrość, więc korzystamy z każdej 

okazji żeby zdobyć dodatkową wiedzę. 

Studiujemy informacje dotyczące 

akcji ratowniczych przeprowadzanych 

we wszystkich miejscach na świecie 

przez służby ratownicze innych krajów, 

analizujemy na bieżąco to, co dzieje się 

w tej dziedzinie np. w USA, Chinach, 

które robią wielkie kroki w ratownictwie 

górniczym i w innych państwach. 

Dano nam wielokrotnie do zrozumienia, 

że wiele krajów chciałoby mieć 

podobnie zorganizowane ratownictwo 

górnicze jak u nas. My zaś twierdzimy, 

że ratownictwo górnicze powinno być 

dostosowane do potrzeb konkretnego 

kraju, m.in. jego górniczej struktury, 

prawa i możliwości organizacyjnych 

oraz stwierdzonych, występujących 

3 

zagrożeń. W Polsce istnieją wieloletnie 

tradycje w tej dziedzinie pozytywnie 

oddziaływujące na dzisiejsze oblicze 

ratownictwa górniczego, na które składa 

się długoletnia praca kopalń, struktur 

ratowniczych, władz górniczych 

oraz działalność naukowa. Nauka polska 

związana z górnictwem jest bardzo 

wysoko oceniana na świecie, zaś ratownictwo 

jest pochodną górnictwa. 

– Doskonałą okazją pozyskiwania 

wiedzy są chyba także międzynarodowe 

zawody ratownictwa górniczego… 

– Oczywiście. Tam spotykają się 

przed stawiciele różnych krajów. Za 

każdym razem widać w ekipach tych 

krajów wielkie zmiany na plus. Ostatnie 

zawody tego typu, w których mieliśmy 

okazję uczestniczyć, odbyły się 

w Reno w Nevadzie w USA w ubiegłym 

roku i pokazały jak wyrównany 

jest po ziom drużyn w wykonywaniu 

poszczególnych zadań. Natomiast 

o szczegółach decydowało doświadczenie, 

obycie i spo kój, co pozwoliło 

drużynom reprezentującym nasz kraj 

na zajęcie w konkurencji czołowych 

lokat. Bardzo pozytywnie oceniali nas 

fachowcy z różnych instytucji na całym 

świecie. Można się tam było zapoznać 

ze sprzętem innych drużyn, a także 

ze sprzętem, który dostarczał organizator 

dla prowadzenia zawodów. Jadąc 

do USA byliśmy przygotowani do rywa 

lizacji mając do dyspozycji tutaj 

na miejscu nowoczesny sprzęt, wiedzę 

i doświadczenie. Zawsze jednak szukamy 

nowości i tam mogliśmy dokonać 

analizy nowoczesnych rozwiązań 

np. w zakresie oświetlenia osobistego 

czy też łączności ratowniczej porównując 

nasze wyposażenie ze sprzętem 

innych ekip. Niewątpliwie było warto. 

– Jak Pan ocenia perspektywy 

współpracy zagranicznej CSRG S.A. 

i jakie macie w tej dziedzinie zamierzenia? 

– Z pewnością będziemy chcieli 

kontynuować międzynarodo wą współpracę, 

którą obecnie prowadzimy. Po-



ROK XIV 

cząwszy od ścisłej współpracy 

z najbliższymi naszymi sąsiadami 

Czechami i Słowacją, z którymi – jak 

wiadomo – doświadczenia wymieniamy 

od wielu lat. Chcielibyśmy nadal 

wykorzystywać naszą dobrą markę, 

lepiej jeszcze niż dotychczas promować 

to, że jesteśmy za granicą dobrze 

postrzegani. Jeżeli tylko będą takie 

możliwości, będziemy chcieli poszerzyć 

naszą współpracę zagraniczną 

przede wszystkim w zakresie wzajemnie 

udostępnianej wiedzy i technologii. 

W Polsce bardzo szeroko stosowana 

jest chociażby profilaktyka 

w zakresie zagrożeń pożarowych, 

szcze gólnie jeżeli chodzi o gazy inertne. 

Wykorzystywane są one również 

w procesie likwidacji zagrożenia pożarowego 

podczas prowadzonych akcji 

ratowniczych. I tą chociażby wiedzą 

będziemy się chcieli z pewnością 

szerzej podzielić. Zamierzamy także 

dzielić się doświadczeniami ze wszystkich 

trudnych akcji ratowniczych 

przeprowadzonych w kraju, aby 

nie tylko u nas można było je oceniać 

i wyciągać wnioski. Dobrze jest, gdy 

ktoś trzeci zapozna się z przebiegiem 

Polscy ratownicy górniczy biorących udział w Międzynarodowych Zawodach Ratownictwa Górniczego 

w USA (Nevada 2008). 

4 

niektórych akcji, bowiem nie zawsze 

sami uczestnicy z natury rzeczy potrafią 

wyciągnąć z jej przebiegu i skutków 

najtrafniejsze, a przede wszystkim 

obiektywne wnioski. 

Być może rozwinie się nasza współpraca 

z krajami Ameryki Południowej, 

ponieważ górnictwo tam się ciągle 

rozwija, czynione są nowe inwestycje, 

czego pochodną są m.in. zaproszenia innych 

polskich firm na tamtejszy rynek. 

Jest to sprawa jeszcze otwarta, więc 

nie chcielibyśmy uprzedzać faktów. 

Nie jest wykluczone również, 

że struktura organizacyjna ratownictwa 

górniczego na poziomie jednostek 

ratowniczych o wiele szerzej niż 

dotychczas oprze się na współpracy 

międzynarodowej. Biorąc choćby 

pod uwagę wykorzystanie niektórego 

wyposażenia specjalistycznego, 

które produkuje się w niewielkiej ilości 

i które chociażby z tego powodu 

jest bardzo drogie. Niejednokrotnie 

kupujemy je za granicą, głównie w Europie. 

Ten drogi, wysokospecjalistyczny 

sprzęt z reguły nie jest zbyt często 

wykorzystywany z uwagi na zastosowanie, 

aczkolwiek jak wykazuje praktyka, 

jest niezbędny. Problem powinno 

się rozwiązać być może w oparciu 

o ściślejszą współpracę międzynarodową. 

Można wyobrazić sobie różne 

koncepcje, od wymiany doświadczeń 

eksploatacyjnych, wspólnej produkcji 

sprzętu po jego wzajemne udostępnianie, 

np. wraz z wyszkoloną obsługą. 

Może tutaj odegrać swoją rolę ratownicza 

wymiana doświadczeń w ramach 

współpracy międzynarodowej, która 

już funkcjonuje w tej dziedzinie. 

– Przecież od kilku lat działa 

Międzynarodowy Zespół do spraw 

Ratownictwa Górniczego, do którego 

należą reprezentanci ratownictwa 

górniczego z kilkunastu krajów 

świata... 

– Inicjatorem powstania Międzynarodowego 

Zespołu do spraw Ratownictwa 

Górniczego była CSRG. 

Zadaniem zespołu, który spotyka się 

co dwa lata, jest przede wszystkim 

wymiana doświadczeń i określanie 

perspektyw współpracy na przyszłość. 

Omawia się przebieg najważniejszych 

akcji ratowniczych, bieżące problemy, 

strukturę organizacyjną, zagrożenia 

i efekty działalności ratowniczej, stopień 

zabezpieczenia zakładów górniczych, 

technikę czy wyposażenie, 

które już funkcjonuje oraz przedstawia 

propozycje dotyczące wyposażenia 

technicznego, które chciałoby się 

posiadać. Kształtuje to perspektywy 

rozwoju technologii w zakresie wyposażenia 

i techniki prowadzenia działań 

ratowniczych. 

A więc stawiamy w przyszłości 

na dalszą współpracę międzynarodową 

w postaci wymiany doświadczeń, 

uczestnictwa w pracach międzynarodowych 

zespołów, udziału 

w konferencjach międzynarodowych, 

wspólnych zawodów ratowniczych, 

szkoleń oraz oczywiście wspólnych 

akcji ratowniczych. Świat się przecież 

globalizuje, a polskie ratownictwo 

nie jest samotną wyspą. 

– Dziękuję za rozmowę. 

Rozmawiał: JACEK DUBIEL



Eksploatowana część pokładu 

412/1 ścianą P43, systemem diagonalnym 

z zawałem stropu zalegającego 

na poziomie 850 m znajduje 

się w zachodniej części złoża „Makoszowy 

II” pomiędzy uskokami 

należącymi do strefy uskokowej 

uskoku kłodnickiego a uskokiem 

o zrzucie h=15 m, występującym 

na południe od ściany P43. 

Ściana P43 charakteryzuje się 

zmienną miąższością (1,0-1,7 m) 

i wykształceniem, a jej nachylenie 

wynosi od 11° do 18°. Przewietrzana 

była systemem na „U” polegającym 

na doprowadzeniu świeżego 

powietrza i odprowadzeniu powietrza 

zużytego wzdłuż calizny węglowej 

w ilości około 1200 m 3 /min, ponadto 

powietrze na wylocie ze ściany było 

doświeżane w ilości około 300 m 3 

z wentylatora zabudowanego w przekopie 

V równoległym. Rejon wentylacyjny 

ściany P43 znajduje się 

w całości w podsieci szybu wentylacyjnego 

„Północnego”. Po uzyskaniu 

300 mb postępu ściana prowadzona 

była poniżej poziomu udostępnienia. 

Pokład 412/1 został zaliczony do następujących 

stopni i kategorii zagrożenia 

naturalnego: 

• 

wybuchem pyłu węglowego – klasa 

B, 

pożarowym – II grupa samozapalności, 

metanowym – III kategoria zagrożenia 

metanowego, 

tąpaniami – I stopień, 

wodnym – I stopień. 

Od momentu uruchomienia ściany 

• 

• 

• 

• 

P43 prowadzone było wczesne wykrywanie 

pożarów endogenicznych 

(próby 3 razy w tygodniu), ponadto 

raz na dwa tygodnie dokonywano 

precyzyjnej analizy chromatograficznej 

w GIG w Katowicach ze stacji 

pomiarowych: 

KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch Makoszowy 

ZAPALIŁ SIĘ METAN 

• w chodniku nadścianowym P43, 

• w pochylni Bp01. 

Analogicznie dla określenia wskaźnika 

Grahama pobierano próby ze stacji 

pomiarowych: 

• 

• 

• 

mgr inż. 

MIROSŁAW SOBCZAK 

OSRG Zabrze 

zawał chodnika nadścianowego P43, 

zawał chodnika P43, 

zawał chodnika P43 z rury pomiarowej. 

Ponadto w celu prewencji pożarowej 

izolowano piankami mocznikowymi zawały 

chodników przyścianowych i ostatnich 

10 sekcji kompleksu ścianowego, 

podawano do zrobów ściany P43 środek 

mineralny ANTYPIROGEL oraz podano 

do zrobów ściany ponad 883 200 m 3 

azotu (1.12.2008 – 18.02.2009 r.). 

PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ 

9 maja 2009 r. na zmianie nocnej rozpoczynającej 

się o godzinie 1 00 do rejonu 

ściany skierowane zostały 3 osoby 

dozoru oraz 33 pracowników, których 

zadaniem było przeprowadzenie robót 

konserwacyjno – remontowych. 

O godzinie 2 14 czterech pracowników, 

przechodząc przez ścianę P43 od strony 

wlotu świeżego powietrza (chodnik 

nadścianowy P43) do miejsca wykonywania 

prac remontowych, poczuło podmuch 

go rącego powietrza spowodowany 

najprawdopodobniej zapaleniem 

się metanu w zrobach ściany. Po czym 

wszyscy czterej pracownicy znajdujący 

się w tym momencie na wysokości 120- 

130 zestawu (z 132) wycofali się do prądu 

świeżego powietrza na przekop V, 

a następnie zostali odtransportowani 

na powierzchnię i do szpitala. Pozostałe 

32 osoby wycofały się z zagrożonego 

rejonu o własnych siłach bez użycia 

aparatów ucieczkowych. W chwili 

zdarzenia analizatory CO zabudowane 

w wylotowym prądzie powietrza zare- 

5 

jestrowały przekroczenie zakresu pomiarowego 

(200 ppm), a czujniki metanometrii 

automatycznej zarejestrowały 

maksymalnie 1,5 % CH 4 

. 

W związku z przekroczeniem dopuszczalnych 

stężeń CO w opływowym 

prądzie powietrza rozpoczęto 

akcję ratowniczą. Wykonano czynności 

wymagane przepisami polegające 

między innymi na wyznaczeniu strefy 

zagrożenia oraz jej zabezpieczeniu 

dziewięcioma posterunkami obstawy, 

wycofano załogę z zagrożonego rejonu, 

skierowano w rejon zdarzenia 

zastępy dyżurujące, wyznaczono lokalizację 

bazy ratowniczej w przekopie 

V. O godzinie 4 48 wezwano 

pogotowie ratownicze OSRG Zabrze 

oraz pogotowie pomiarowe CSRG. 

W związku z podejrzeniem zapalenia 

się metanu w zrobach ściany P43, 

a w konsekwencji pożaru endogenicznego 

w zrobach ściany kierownictwo 

akcji podjęło decyzję o izolacji rejonu 

ściany P43 dwoma tamami przeciwwybuchowymi 

zlokalizowanymi 

odpowiednio: 

• TP1 WLOT chodnik nadścianowy 

w podwójnych odrzwiach tam bezpieczeństwa 

zlokalizowanych w odległości 

około 3 m od siebie i około 

30 m od skrzyżowania z przekopem V 

(korek przeciwwybuchowy na bazie 

tekblendu z dwoma przepustami), 

• TP2 WYLOT chodnik P43 korek 

wodny w obniżeniu (muldzie) 

w odległości kilkudziesięciu metrów 

przed ścianą P43 (pojemność 

zbiornika Q=ok. 600 m 3 ). 

Zastęp ratowniczy KWK „Sośnica- 

Makoszowy” Ruch Makoszowy skierowany 

do rejonu, na miejscu stwierdził 

w chodniku P43 w wylotowym 

prądzie powietrza gęste dymy i stężenie 

CO do 0,5%. 

Po przybyciu do bazy pogotowia pomiarowego 

rozwinięto linię chromatograficzną 

L-1 o długości 850 m z koń-



ROK XIV 

Schemat ściany P43. 

6 

cówka termistorową w pochylni 

Bp01 (15 m od wlotu) oraz linię 

L-2 o długości 750 m do chodnika 

nadścianowego P43 z końcówką 

za planowaną tamą przeciwwybuchową 

TP1. Do końca 

zmiany A dostarczono w rejon 

budowy tamy na wlot do chodnika 

nadścianowego P43 dwie sztuki 

przepustów tamowych oraz 

obudowę przeciwwybu chową, 

w rejon bazy dwie pom py MONO 

do zatłaczania tekblendu oraz 

część tekblendu. 

Na zmianie B i C przystąpiono 

do zabudowy przepustów tamowych 

wraz z obudową przeciwwybuchową, 

a następnie do murowania 

tamy. Równocześnie z budową 

tamy przygotowano do zatłaczania 

dwie pompy MONO na wlocie 

chodnika nadścianowego P43, 

zabudowano na rurociągu p.poż. 

w pochylni Bp01 zasuwę wraz 

z przepływomierzem celem zalania 

korka wodnego w chodniku 

P43, wykonano prace transportowe 

tekblendu do chodnika nadścianowego 

P43. 

10 maja na zmianie A o godzinie 

9 20 odebrano konstrukcję tamy 

przeciwwybuchowej i rozpoczęto 

zatłaczanie tekblendu, równocześnie 

zabudowano w przekopie V 

wentylator celem nadmuchu na tamę 

TP1 w chodniku P43 po jej zamknięciu. 

Na zmianie B o godzinie 17 15 

Kierownik Akcji polecił rozpoczęcie 

podawania azotu za tamę TP1 w ilości 

700 m 3 /godz, a o godzinie 21 30 dokonano 

odbioru tamy po zatłoczeniu 

tekblendem. Na zmianie C rozszerzono 

strefę zagrożenia i przeniesiono 

bazę do przecinki zerowej. O godzinie 

0 22 Kierownik Akcji polecił rozpoczęcie 

zalewania korka wodnego, o godzinie 

3 10 zamknąć jeden przełaz w TP1, 

o godzinie 4 37 drugi przełaz, załączyć 

wentylator w chodniku nadścianowym 

P43 i wycofać zastępy do bazy. 

11 maja na zmianie A o godzinie 8 00 

zatrzymano podawanie wody do korka 

wodnego TP2, a o godzinie 8 45 podawanie 

azotu za TP1. Analiza chromatograficzna 

z linii L2 na godzinę 

8 55 wykazała mieszaninę w granicach 

trójkąta wybuchowości, a kolejny pomiar 

z linii L2 znajdował się już poza 

trójkątem. Na zmianie B do godziny 

16 40 trwał 12-godzinny okres wyczekiwania 

po zamknięciu rejonu, poczym 

przystąpiono do uszczelniania 

TP1 (pomiary w miejscu pracy zastępu: 

O 2 

19,2%; CO 2 

1%; CO 0,3% CH 4 

2,5% ), dolewania wody do korka TP2 

oraz zabudowy tamy kompensacyjnej. 

Na zmianie C kontynuowano doszczelnianie 

tamy TP1 i budowę tamy 

kompensacyjnej. 

12 maja do godziny 18 33 zakończono 

budowę tamy kompensacyjnej 

i w dalszym ciągu kontynuowano 

doszczelnianie tamy TP1 oraz ociosów 

chodnika nadścianowego P43 poprzez 

wykonanie szalunku i zatłaczanie 

tekblendu na długości 3,5 m do wysokości 

ocios północny 3,2 m, ocios południowy 

1,4 m. 

13 maja po uzyskaniu szczelności 

na tamie TP1, spenetrowaniu zagrożonego 

rejonu i stwierdzeniu składu 

powietrza dróg odprowadzających powietrze 

do szybu „Północnego” zgodnego 

z przepisami, Kierownik Akcji 

o godzinie 7 04 zakończył akcję ratowniczą. 

Akcja ratownicza prowadzona 

była siłami sześciu zastępów na zmianę 

w układzie 3-zmianowym: 4 zastępy 

KWK „Sośnica-Makoszowy” oraz 

2 zastępy OSRG Zabrze (zm. A), 2 zastępy 

KWK „Halemba-Wirek” Ruch 

Halemba (zm. B), 2 zastępy KWK 

„Bielszowice” (zm. C). 

■



Akcja w KWK „Staszic” 

POŻAR W CHODNIKU 

LIKWIDACYJNYM 

Pokład 510 w KWK „Staszic” w 

rejonie gdzie wystąpiło zagrożenie 

pożarowe zaliczony jest do: IV kategorii 

zagrożenia metanowego, 

III stopnia zagrożenia tąpaniami, 

klasy B zagrożenia wybuchem pyłu 

węglowego, I stop nia zagrożenia 

wodnego oraz III grupy skłonności 

węgla do samozapalenia. 

Pożar wystąpił w chodniku likwidacyjnym 

ściany 9b-S, oddział KG-3 

na poziomie 900 m w pokładzie 510 

o miąższości ok.10 m w III warstwie 

(przystropowej) o grubości 3 m i upadzie 

4-6°. Ściana była wyposażona w obudowę 

zmechanizowaną. Zakończyła bieg 

1 kwietnia 2009 r. Do czasu wystąpienia 

pożaru ze ściany wydano kombajn 

oraz przenośnik ścianowy. Od 2 maja 

2009 r. do zrobów ściany 9b-S był podawany 

azot. 3 maja o godz. 23 14 stwierdzono 

w upadowej Xb-S badawczej 

silne dymy oraz stężenia CO powyżej 

200 ppm. W strefie zagrożenia znalazło 

się 25 osób załogi, które zostały wycofane 

bez użycia aparatów ucieczkowych. 

mgr inż. 

ADAM NOWAK 

dyrektor OSRG w Bytomiu 

Dyspozytor kopalni o tym zdarzeniu 

poinformował dyspozytora Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. 

oraz OSRG w Bytomiu 4 maja o godz. 

1 30 . Pogotowie OSRG Bytom oraz pogotowie 

pomiarowe Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. przybyły 

na stację ratowniczą KWK „Staszic” 

o godz. 2 05 . W pierwszej fazie akcji brały 

udział dwa zastępy KWK „Staszic”, dwa 

zastępy OSRG Bytom oraz zastęp pogotowia 

pomiarowego Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. 

PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ 

Kierownik Akcji po wycofaniu załogi 

z zagrożonego rejonu wyznaczył strefę 

zagrożenia, zabezpieczył dojścia do niej 

ośmioma posterunkami oraz wyznaczył 

lokalizację bazy ratowniczej w chodniku 

dojściowym 1 do komory rozdzielni 

przy szybie VII na poz. 900 m. W bazie 

zostało wyznaczone stanowisko chromatografu 

z którego rozciągnięto linię 

chromatograficzną i termistorową L-1 

o długości około 650 m, a ich końcówki 

wprowadzono do upadowej Xb-S badawczej 

na odległość 10 m od skrzyżowania 

z pochylnią kamienną odstawczą. Zabudowę 

linii zakończono o godz. 8 00 i pierwszy 

pomiar wykazał: O 2 

– 17,27%, CO 2 

– 2,08% , CO – 0,55%, CH 4 

– 2,12%, H 2 

– 0,91%, C 2 

H 4 

– 0,04%, C 2 

H 6 

– 0,05%, 

t – 38,3ºC. Na zmianie rannej w akcji 

pożarowej brały udział cztery zastępy 

własne kopalni. O godzinie 10 45 dwa zastępy 

ratownicze, zgodnie z poleceniem 

kierownika akcji, rozpoczęły zabudowę 

drugiej linii chromatograficznej L-2, 

której końcówkę polecono zabudować 

w upadowej badawczej Xb-S w odległości 

10 m na północny zachód od skrzyżowania 

z upadową IX’b-S. Ustalono obłożenie 

zastępów ratowniczych na cztery 

zmiany po 9 zastępów tzn.: 

• na zm. „A” – 5 KWK „Staszic”, 

2 OSRG „Bytom”, 2 KWK „Piast”, 

• na zm. „B” – 3 KWK „Staszic”, 

2 OSRG „Zabrze”, 2 KWK „Mysłowice-Wesoła”, 

2 KWK „Wujek”, 

7


• na zm. „C” – 3 KWK „Staszic”, 

2 OSRG „Jaworzno”, 2 KWK „Wieczorek”, 

2 KWK „Kazimierz-Juliusz”, 

• na zm. „D” – 3 KWK „Staszic”, 

2 KWK „Murcki”, 2 KWK „Wujek”, 

2 KWK „Ziemowit”. 

O godzinie 14 47 zakończono budowę 

II linii termistorowej i chromatograficznej 

L-2 , a uzyskany pierwszy pomiar 

z tej linii przedstawiał się następująco: 

O 2 

– 3,14%, CO 2 

– 12,23% , CO 

– 2,81%, CH 4 

– 8,89%, H 2 

– 2,16%, 

C 2 

H 4 

– 0,21%, C 2 

H 6 

– 0,13%, t – 70ºC. 

Kierownik Akcji powołał zespół doradczy 

w skład, którego weszli między 

innymi specjaliści z zakresu zagrożeń 

wentylacyjno-metanowo-pożarowych. 

W celu likwidacji zagrożenia zdecydowano 

na zabudowę 3 m korka przeciwwybuchowego 

TP-1 w upadowej IXb-S 

na północ od skrzyżowania z upadową 

VIII’b-S, 3 m korka przeciwwybuchowego 

TP-2 w upadowej Xb-S badawczej 

na północny zachód od skrzyżowania 

z pochylnią kamienno – odstawczą (korki 

ze spoiw mineralnych szybkowiążących 

wyposażone w dwa przepusty tamowe 

obudowy przeciwwybuchowej). 

Zastępy rozpoczęły prace związane 


ROK XIV 

z przygotowaniem miejsc w upadowej 

IXb-S oraz upadowej Xb-S badawczej 

pod wykonanie wrębów oraz wykonywały 

transport materiałów niezbędnych 

do zabudowy korków przeciwwybuchowych 

TP-1 i TP-2. Korek wodny w rozcince 

badawczej ściany 8b-S zalewany 

był poprzez naturalny dopływ wody. 

W nocy 4 maja o godz. 22 20 wystąpiło 

tąpnięcie o sile 4x10 3 kJ około 80 m 

za frontem ściany 9b-S. W związku 

z bardzo dużym zadymieniem oraz 

wysoką temperaturą w upadowej Xb-S 

badawczej w celu poprawy warunków 

pracy oraz widoczności wykonano 

przegrodę wentylacyjną wyprowadzoną 

z pochylni kamienno – odstawczej 

do upadowej Xb-S badawczej na odległość 

ok. 5 m, a następnie przedłużono 

ją do 11 m. Zastępy prowadziły prace 

związane z wykonaniem wrębów oraz 

zabudową tam przeciwwybuchowych 

TP-1 i TP-2. 

7 maja Kierownik Akcji ponownie 

zwołał zespół doradczy w celu przeanalizowania 

istniejącej sytuacji pożarowej. 

Zalecono zintensyfikowanie prac przy 

budowie tamy TP-1 oraz przyspieszenie 

zalewania korka wodnego w rozcince badawczej 

ściany 8b-S przy pomocy rurociągu 

systemu odwadniania. W związku 

z niemożnością wykonania planowanej 

tamy TP-2 z powodu braku widoczności 

(widoczność zerowa) oraz wysokiej 

temperatury zaproponowano wykonanie 

korka podsadzkowego za pomocą podsadzki 

hydraulicznej w upadowej Xb- 

S badawczej. 8 maja około godz. 12 10 

w upadowej IXb-S badawczej zakończono 

zalewanie spoiwem mineralnym 

Tekblend tamy przeciwwybuchowej TP- 

1, jednocześnie w rozcince ściany 8b-S 

lustro wody uzyskało kontakt ze stropem, 

zaś o godzinie 21 00 korek wodny spełniał 

parametry korka przeciwwybuchowego 

TP-4. W celu utrzymania wentylacji 

w upadowej VIII’b-S zabudowano wentylator 

Korfmann ES9 – 500/80 w chodniku 

odstawczo – badawczym poniżej 

upadowej VIII’b-S i wyprowadzono 

z niego lutniociąg Ø 1000 mm do skrzyżowania 

z upadową IXb-S. Jednocześnie 

zatrzymano podawanie azotu, aby wykorzystać 

rurociąg, którym był tłoczony 

N 2 

do podania podsadzki hydraulicznej 

w upadową Xb-S badawczą (w sumie 

podczas akcji wtłoczono do pola pożarowego 

196 500 m 3 N 2 

). Przekrój niwela- 

8



cyjny upadowej Xb-S badawczej wskazywał, 

że na około 240 m występuje 

niecka, która może spowodować, iż podanie 

podsadzki hydraulicznej zamknie 

wylot z zagrożonego rejonu. 

Dalsze prace polegały na wprowadzeniu 

do upadowej Xb-S badawczej 

rurociągu Ø 150 mm Victolik, połączeniu 

go z rurociągiem podsadzkowym 

i podaniu podsadzki hydraulicznej. 

Podanie do upadowej Xb-S badawczej 

400 m 3 piasku i 820 m 3 wody 

oraz zamknięcie przepustów tamowych 

w korku przeciwwybuchowym 

TP-1 zamknęło rejon pożaru. Jednakże 

brak wiedzy o utworzonym korku posadzkowym 

w niecce upadowej Xb-S 

badawczej spowodował konieczność 

wykonania na wylocie upadowej Xb-S 

badawczej korka podsadzkowego przeciwwybuchowego 

zgodnego z wymogami 

prze pisów. W tym celu wydłużono 

linię chromatograficzną L-1, wykonano 

za warcia ryglowe na 11 i 27 metrze, 

które wypełniono podsadzką otrzymując 

16 metrowy przeciwwybuchowy 

korek podsadzkowy TP-2. Jednakże 

zamknięcie pożaru tamami TP-1 i TP-2 

nie doszczelniło rejonu z powodu występujących 

uskoków w upadowej IXb- 

S oraz upadowej Xb-S badawczej. 

Z powyższych względów należało 

wykonać komory kompensacyjne, doszczelnić 

strop i ociosy przed tamami, 

a dodatkowo przed TP-2 w upadowej 

Xb-S badawczej zabudować 1,5 m korek 

z Durafoamu. Prace trwały do 16 maja. 

Strop i ociosy doszczelniono odwiercając 

otwory przy pomocy wiertnicy WD- 

02 i wtłaczając klej Erkadur-Erkadol, 

zbudowano przed TP-1 i TP-2 komory 

kompensacyjne oraz wydłużono lutniociąg 

w upadowej VIII’b-S do korka 

wodnego TP-4 stwierdzając wodę 20 m 

przed rozcinką ściany 8b-S. 

16 maja o godz. 6 06 Kierownik Akcji 

uznając na podstawie pomiarów laboratoryjnych, 

iż skład powietrza kopalnianego 

jest zgodny z wymogami przepisów, 

zakończył akcję ratowniczą. 

WNIOSKI 

• Przyczyną powstałego zagrożenia 

było najprawdopodobniej samozagrzanie 

węgla, które mogło spowodować 

zapalenie metanu, co tłumaczyłoby 

tak gwałtowny rozwój pożaru. 

• Akcja była prowadzona w bardzo 

trudnych warunkach spowodowanych 

wysoką temperaturą oraz zerową 

widocznością na wylocie z rejonu. 

Spowodowało to konieczność 

zaangażowania tak wielu zastępów 

ratowniczych oraz wydłużyło czas 

usunięcia zagrożenia. 

• W akcji brały udział zastępy KWK 

„Staszic”, OSRG „Bytom” , OSRG 

„Jaworzno”, OSRG „Zabrze”, KWK 

„Wujek”, KWK „Wieczorek”, KWK 

„Murcki”, KWK „Ziemowit” , KWK 

„Mysłowice-Wesoła”, KWK „Kazimierz-Juliusz” 

oraz KWK „Piast”. ■ 

KWK „Chwałowice” 

POŻAR ENDOGENICZNY 

• 

• 

• 

• 

Pochylnia transportowa/PI pokł. 

404/5 drążona była w oparciu o Dodatek 

nr 6 do Planu Ruchu na lata 

2008-2010 części szczegółowej. Wyrobisko 

zlokalizowane jest w partii 

macierzystej w części B na wschodnim 

skrzydle niecki. Pokład 404/5 

w części PI zaliczony został do: 

I kategorii zagrożenia metanowego, 

klasy B niebezpieczeństwa wybuchu 

pyłu węglowego, 

I stopnia zagrożenia wodnego, 

V grupy samozapalności. 

Pochylnia transportowa/PI pokł. 

404/5 została wydrążona w obudowie 

ŁP9/V25 kombajnem AM-50. Drążenie 

wyrobiska rozpoczęto 12 listopada 

2008 r. z chodnika odstawczego 3/B, 

pokł. 404/5 poz. 550 m przez oddział 

GRP-2. Drążenie wyrobiska zakończono 

zaś 26 lutego 2009 r. po zbiciu 

mgr inż. 

DARIUSZ BRZÓZKA 

OSRG Wodzisław Śl. 

się do przekopu I wschodniego poz. 

390 m. Długość wydrążonej pochylni 

transportowej/PI, pokł. 404/5 wynosi 

556 m. W trakcie drążenia wyrobiska 

na metrażu 290 do 300 zmieniono kierunek 

drążenia z południowo-wschodniego 

na północno-wschodni. Do 20 

marca zakończono wycofanie kombajnu 

i wybudowę odstawy i urządzeń 

z tego wyrobiska. 

Powietrze do pochylni transportowej/PI 

jest doprowadzane następującymi 

drogami: szybem VIII i II 

na poz. 700 m, przekopem transportowym, 

prze kopem łączącym do pokł. 

404/3, pochylnią zbiorczą/Bw/404/3- 

4, chodnikiem podstawowym pokł. 

404/3-4, poz. 550 m, przekopem Iw 

9 

poz. 550 m, chodnikiem odstawczym 

4/B, pokł. 404/5 i chodnikiem odstawczym 

3/B, pokł. 404/5 do pochylni 

transportowej/PI, pokł. 404/5. Z pochylni 

transportowej/PI, pokł. 404/5 

powietrze jest odprowadzane przekopem 

I wschodnim, poz. 390 m do szybu 

wentylacyjnego VII. 

19 kwietnia 2009 r. w godzinach 

porannych czujnik CO-metryczny zabudowany 

w przekopie Iw poz. 75 m 

wskazał powolny wzrost stężeń tlenku 

węgla. Systematyczna kontrola i sprawdzanie 

poszczególnych wyrobisk przez 

osoby dozoru pozwoliło wykryć ognisko 

pożaru zlokalizowane w górnej części 

zachodniego ociosu pochylni transportowej/PI, 

pokł. 404/5, ok. 310 m 

powyżej skrzyżowania z chodnikiem 

odstawczym 3/B, pokł. 404/5. Dyspozytor 

ruchu powiadomił niezbędne 

do prowadzenia akcji ratowniczej osoby



ROK XIV 

10



kierownictwa i dozoru ruchu zakładu. 

Akcję ratowniczą rozpoczęto o godzinie 

9 25 . Plan akcji obejmował gaszenie 

przez zastęp ratowniczy, ewentualnie 

zamykanie rejonu ściany. 

Do miejsca pożaru zostały skierowane 

zmobilizowane w trybie alarmowym 

kopalniane zastępy ratownicze. 

Wyznaczono strefę zagrożenia obejmującą 

pochylnię transportową/PI, pokł. 

404/5 i drogi odprowadzenia powietrza 

do szybu wentylacyjnego VII. Wszystkie 

drogi dojścia do strefy zagrożenia 

zostały zabezpieczone posterunkami. 

W strefie zagrożenia nie było załogi. 

Akcja prowadzona była przy użyciu 

czterech zastępów własnych KWK 

„Chwałowice” (dwa zastępy uczestniczyły 

aktywnie w prowadzonej akcji 

ratowniczej, kolejne dwa stanowiły 

zabezpieczenie zastępów będących 

w akcji). Akcja gaśnicza polegała na 

schładzaniu palącego się węgla, wypuszczaniu 

go na spąg i schładzaniu. 

Przekrój poprzeczny pochylni transportowej/PI, pokł. 404/5. 

Aktywne ugaszenie pożaru i zakończenie 

akcji ratowniczej miało miejsce 

o godzinie 14 35 . Dalsze prace w 

pochylni transportowej/PI, pokł. 404/5 

polegające na zabezpieczeniu stropu 

i ociosu i ich izolacji przy pomocy 

spoiw mineralnych, prowadzi się na 

zasadach prac profilaktycznych. ■ 

Ratownictwo górnicze w Kolumbii 

DIAGNOZA I SZKOLENIE 

Początek współpracy pomiędzy 

służbami polskiego ratownictwa 

górniczego, a ratownictwem górniczym 

w Kolumbii należy datować 

na koniec lat osiemdziesiątych. 

W ramach tej współpracy podjęto 

przede wszystkim wspólne działania 

w zakresie organizacji ratownictwa 

górniczego w Kolumbii, uwzględniając 

również pełny proces szkoleniowy 

oraz udział w akcjach ratowniczych. 

Jednakże po wykonaniu 

zleconych zadań, w okresie ostatnich 

kilkunastu lat kontakt wzajemny 

w przedmiotowym zakresie 

można uznać za incydentalny. 

mgr inż. 

MIROSŁAW BAGIŃSKI 

dyrektor techniczny CSRG S.A. 

w Bytomiu 

mgr inż. 

JERZY KACZMAREK 

kierownik Działu Ratownictwa 

ds. Szkolenia CSRG S.A. w Bytomiu 

pracowników), w tym również kopalń 

pracujących bez licencji, znajdujących 

się na rozległych terytorialnie i trudno 

dostępnych obszarach. Kopalnie 

nie posiadają własnych zorganizowanych 

służb ratowniczych, jak również 

nie ma określonych prawnie zobowią- 

Zasadniczym polem działalności ratownictwa 

kolumbijskiego jest zabezpieczenie 

bardzo dużej ilości małych 

kopalń (od kilkunastu do kilkudziesięciu 

11


zań dla pracodawców w tym zakresie. 

Stąd też stanowi to bardzo istotny problem 

w organizacji działań ratowniczych 

oraz skutecznym ich prowadzeniu. 

W kwietniu 2009 roku, nawiązując 

do podjętej uprzednio współpracy, 

przedstawiciele Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. oraz 

FSRiLG „FASER” S.A. przeprowadzili 

na zlecenie strony kolumbijskiej 

przegląd istniejącego ratownictwa górniczego 

w Kolumbii, w tym również 

wyposażenia technicznego, w celu 

zdiagnozowania obecnego stanu ratownictwa 

górniczego oraz sprzętu ratowniczego 

w stacjach ratowniczych 

i punktach obsługi. 

Diagnoza w formie przeglądu objęła 

swoim zasięgiem 6 Regionalnych 


znajdujących się w UBATE, NOBSA, 

ZULIA, AMAGA, La JAGUA, JA- 

MUNDI oraz 5 Punktów Ratownictwa 

Górniczego znajdujących się w SA- 

MACA, BUKARAMANGA, MAR- 

MATO, IBAGUE, PASTO. 

Podczas przeglądu Regionalnych 

Stacji Ratownictwa Górniczego przeprowadzono 

szczegółowy przegląd infrastruktury 

każdej stacji, z uwzględnieniem 

co najmniej: 


• lokalizacji względem zewnętrznych 

ciągów transportowych, 

• ilości, rodzaju oraz przygotowania pomieszczeń 

do prowadzenia szkoleń, 

• przygotowania do ćwiczeń komory 

ćwiczeń, 

• pomieszczeń do wykorzystania przez 

dyżurujących, bądź znajdujących się 

w cyklu szkoleniowym ratowników, 

w tym również zabezpieczenia warunków 

sanitarno-higienicznych. 

Dokonano również szczegółowej 

inspekcji sprzętu technicznego sta- 

12 

ROK XIV 

nowiącego wyposażenie każdej stacji 

oraz przeprowadzono szczegółowe 

sprawdzenie sposobu dokumentowania 

danych określających sprawność 

oraz zestawienie ilościowe posiadanego 

wyposażenia technicznego. 

Podczas przeglądu każdej Regionalnej 

Stacji i Punktu Ratownictwa Górniczego 

omówiono co najmniej: 

• stosowany w praktyce sposób mobilizacji 

do prowadzenia akcji ratowniczej, 

• stosowany w praktyce sposób wykorzystania 

posiadanych zasobów 

transportowych, 

• sposoby prowadzenia akcji ratowniczych 

w zależności od stwierdzonych 

zagrożeń oraz zakresu przewidywanych 

do prowadzenia działań 

ratowniczych, jak również dokonano 

przeglądu wymaganej odrębnymi wewnętrznymi 

regulacjami formalnymi 

dokumentacji z przeprowadzonych 

akcji ratowniczych. 

Na podstawie dokonanych obserwacji 

oraz analiz stwierdzono, że poddane 

przeglądowi organizacyjne jednostki 

ratownictwa górniczego (stacje) 

posiadają bardzo dobrą infrastrukturę 

budowlaną, z dobrą bazą szkoleniową 

i do ćwiczeń, są zlokalizowane przy 

drogach o dobrej przepustowości, 

wyposażone są w sprzęt ratowniczy 

w różnej ilości i rodzaju natomiast posiadają 

wykwalifikowany i doświad-



czony personel techniczny w niewystarczającej 

ilości. 

Organizacja akcji ratowniczej przez 

poddane przeglądowi organizacyjne 

jednostki ratownictwa górniczego związana 

jest w zasadniczym zakresie z: 

• telefonicznym przyjęciem zgłoszenia 

o zdarzeniu i jego weryfikacji 

w celu potwierdzenia i identyfikacji 

adresu kopalni, 

• organizacją wyjazdu sprzętu i ratowników 

do miejsca zdarzenia, przy 

czym nie we wszystkich przypadkach 

zabezpieczony jest właściwy 

transport ratowników i sprzętu ratowniczego, 

a organizacja odpowiedniej 

ilości ratowników nie wszędzie 

jest zabezpieczona proceduralnie 

i formalnie, 

• organizacją współpracy z innymi 

służbami ratowniczymi i jednostkami 

pomocniczymi, 

• organizacją i prowadzeniem działań 

ratowniczych (możliwość braku 

łączności ratowniczej podczas działań 

ratowniczych, brak pomiarów 

parametrów klimatycznych w miejscu 

pracy ratowników, nie zawsze 

zapewniony udział lekarza w akcji 

ratowniczej), 

• przygotowaniem i przekazaniem wyma 

ganej dokumentacji po zakończonej 

akcji ratowniczej. 

Działania ratownicze są prowadzone 

z bardzo dużym zaangażowaniem 

i poświeceniem ratowników natomiast 

organizację wyjazdu do akcji 

ratowniczych można usprawnić chociażby 

poprzez uprzednie przygotowanie 

i wykorzystanie wykazów 

sprzętu do zabrania do danego rodzaju 

akcji ratowniczej oraz stabilne zapewnienie 

lub wykorzystanie już posiadanych 

środków transportu sprzętu 

i ratowników. 

Przedmiotowe jednostki realizują 

działania ratownicze wg. posiadanych 

możliwości organizacyjnych i działają 

z dużym zaangażowaniem personelu 

i ratowników. Jednak aktualna obsada 

pracowników inżynieryjno-technicznych 

zatrudnionych w poszczególnych 

jednostkach ratowniczych jest co naj- 

13


mniej niewystarczająca dla prowadzenia 

prawidłowej gospodarki i nadzoru 

nad posiadanym wyposażeniem technicznym, 

organizacji i prowadzenia 

interwencyjnej działalności ratowniczej, 

jak również dalszego rozwoju 

ratownictwa górniczego w Kolumbii. 

Jak wykazują wnioski z dokonanej 

podczas przeglądu analizy ostatnich 

zdarzeń w kopalniach kolumbijskich 

oraz przeprowadzonych działań ratowniczych 

ratownictwo górnicze 

w Kolumbii jest w stanie prowadzić 

skutecznie i prawidłowo jednostkowe 

akcje ratownicze z uwzględnieniem 

obecnej struktury wydobywczej kopalń 

oraz obecnego stanu zagrożeń 

w nich występujących. Jest to związane 

jednak przede wszystkim z indywidualnymi 

kwalifikacjami kadry 

kierowniczej, personelu technicznego 

oraz ratowników górniczych, ich zaangażowaniem 

i osobistym poświęceniem 

natomiast nie wynika w pełni 

z ustabilizowanej organizacji zabezpieczenia 

ratowniczego. 

Z uwagi na ciągły rozwój górnictwa 

kolumbijskiego, związany z tym postępujący 

wzrost ilości wyrobisk podziemnych, 

skomplikowania ich konfiguracji 

i sytuacji wentylacyjnej, 

specyfikę prostoty wyposażenia górniczego 

oraz spodziewany wzrost zagrożeń, 

istnieje istotne pole do działania 

w zakresie pracy nad zabezpieczeniem 

bezpieczeństwa pracy, w tym również 

organizacją ratownictwa górniczego. 

Jak już wspomniano, bardzo istotnym 

problemem jest konieczność 

zabezpieczenia dużej ilości małych 

kopalń, w tym również kopalń pracujących 

bez licencji, znajdujących się 

na rozległych terytorialnie i trudnodostępnych 

obszarach, przez zorganizowane 

jednostki ratownictwa górniczego 

(stacje i punkty). Stąd też, dla 

zwiększenia operatywności działalności 

ratowniczej konieczna jest pewna 

reorganizacja struktur ratowniczych, 

zorganizowanie nowych oraz reaktywowanie 

istniejących już punktów 

ratownictwa górniczego, szczególnie 

w rejonach eksploatacyjnych znacznie 


oddalonych od jednostek ratownictwa 

oraz rejonach, w których występuje 

koncentracja wydobycia i związana 

z tym koncentracja zatrudnienia górników, 

np. kopalnie szmaragdów. 

Wyposażenie punktów ratowniczych 

oraz ich organizacja powinny zapewniać 

możliwość sprawnego i pełnego 

zabezpieczenia bezpiecznego wykonania 

prac ratowni czych w kopalni, 

przynajmniej w pierwszej fazie akcji 

ratowniczej, tj. do czasu przyjazdu pogotowia 

ratowniczego ze stacji ratowniczej 

lub innych służb ratowniczych. 

Niezmiernie istotny jest oczywiście 

czas reakcji od zgłoszenia zagrożenia 

w kontekście powodzenia akcji ratowniczej, 

szczegól nie w przypadku 

ratowania ludzi, gdzie jak najszybsze 

podjęcie działań przez odpowiednio 

wyszkolonych ratowników wyposażonych 

w odpowiedni sprzęt ratowniczy 

ma ogromne znaczenie dla skuteczności 

tych działań. 

Ponadto, jak się wydaje, istnieje 

potrzeba stałej koordynacji organizacji 

systemu ratownictwa w zakres 

której wchodziłoby również zabezpieczenie 

systemu szkoleń specjalistycznych, 

nadzoru medycznego oraz 

specjalistycznego wyposażenia dodatkowego 

(np. do likwidacji zagrożenia 

14 

ROK XIV 

wodnego, zawałowego, sprzęt wiertniczy, 

p.poż, itp.). 

Z dokonanego przeglądu sporządzony 

został szczegółowy raport, który 

przekazano stronie kolumbijskiej. 

W raporcie zaproponowano również 

rozważenie możliwości wprowadzenia 

formalnego wymagania dotyczącego 

posiadania i organizacji ratownictwa 

w poszczególnych kopalniach (punktów-stacji 

ratowniczych w większych 

kopalniach), w zależności np. od stanu 

zatrudnienia oraz zapewnienia możliwości 

uczestnictwa w szkoleniach 

ratowniczych ratowników małych 

kopalń liczących niewielką ilość pracowników. 

Organizacyjne jednostki 

ratownicze kopalń mogłyby stanowić 

istotny element zorganizowanego systemu 

ratownictwa górniczego wspomagający 

w reakcji, a tym samym 

w skuteczności działania ratownicze. 

Dalszym elementem współpracy 

z ratownictwem kolumbijskim 

było prowadzone w Kolumbii przez 

przedstawicieli CSRG S.A. szkolenie 

w zakresie ratownictwa górniczego. 

Szkolenie przeprowadzone było dla 

personelu technicznego i administracyjnego 

każdej rejonowej stacji ratownictwa 

górniczego i punktu ratowniczego 

oraz personelu nadzorującego



i kontrolującego kopalnie, jak również 

siedmiu ratowników z różnych rejonów 

kraju. Jego celem było podniesienie 

poziomu wyszkolenia ratowników, 

stworzenie podstaw dla ciągłego szkolenia 

ratowników poprzez przekazanie 

koniecznej wiedzy. Drugim założonym 

celem było przeszkolenie personelu 

nadzorującego i kontrolującego 

kopalnie, zwłaszcza w zakresie zabezpieczenia 

na wypadek zaistnienia niebezpiecznego 

zdarzenia. 

Zakres szkolenia obejmował wszystkie 

elementy przekazywane podczas 

kursów ich uczestnikom w naszym 

kraju, wzbogacone o specyfikę górnictwa 

Kolumbii oraz wnioski wynikające 

z diagnozy przeprowadzonej 

w kwietniu. Szkolenie prowadzone 

było w Regionalnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego UBATE. Wykładowcami 

byli przedstawiciele Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. 

w Bytomiu: mgr inż. Jerzy Kaczmarek 

i mgr inż. Jerzy Krótki. Zajęcia 

na kursie odbywały się w sali wykładowej 

przy zastosowaniu nowoczesnych 

środków dydaktycznych: laptop, 

rzutnik multimedialny i tablica biała 

– suchościeralna. 

Oprócz zajęć teoretycznych były 

zajęcia praktyczne związane z nabyciem 

umiejętności posługiwania się 

sprzętem ochrony układu oddechowego, 

sprzętem pomiarowym i sprzętem 

do prac związanych z przejściem 

zawałów. Przeprowadzono również 

praktyczne ćwiczenia ratownicze. 

Jedno z ćwiczeń praktycznych przeprowadzono 

w komorze ćwiczeń. 

Spo śród uczestników szkolenia wyznaczony 

został kierownik akcji, sztab 

doradczy, obłożenie bazy i dwa zastępy 

ratownicze, a także cztery osoby 

poszkodowane. W komorze ćwiczeń 

zainscenizowano wybuch metanu oraz 

szereg miejsc w których znajdowały się 

zawały. Uczestnikom ćwiczeń odczytano 

informację o zdarzeniu. Dotyczyła 

ona danych technicznych kopalni oraz 

opisu zdarzenia. Wynikało z niej, że 

spośród całej załogi znajdującej się na 

dole kopalni w momencie zaistnienia 

zdarzenia, nic nie wiadomo o 20 osobach. 

Dalsze informacje dla zastępów 

biorących udział w ćwiczeniach zawarte 

były na porozkładanych w różnych 

miejscach komory ćwiczeń kartkach. 

Po przeprowadzeniu przewidzianych 

dla ratownika i zastępowego kontroli 

aparatów regeneracyjnych wyznaczony 

zastęp udał się do komory ćwiczeń 

rozwijając łączność ratowniczą. Jedną 

z pierwszych otrzymanych wiadomości 

było powiadomienie o wycofaniu 

16 osób i konieczności odszukania 

oraz wytransportowania pozostałych 

4 poszko dowanych. Do poszkodowanych 

docierano kolejno penetrując 

wyrobiska, wykonując pomiary stanu 

atmosfery i zabezpieczając miejsca 

zawalone. Wszyscy poszkodowani po 

udzie leniu pierwszej pomocy przez 

ratowników transportowani byli na 

noszach i przekazywani pod opiekę lekarza 

przebywającego w bazie ratowniczej. 

Przez cały czas ćwiczeń zastępy 

utrzymywały stałą łączność z bazą 

ratowniczą. Po wytransportowaniu poszkodowanych 

i zabezpieczeniu wyrobisk 

ćwiczenia zostały zakończone. 

Podsumowanie i omówienie ćwiczeń 

odbyło się 26 lipca podczas wykładów. 

W trakcie ćwiczeń praktycznych jedna 

z osób nadzorowała pracę kierownictwa 

akcji i sztabu, druga zaś prowadząca 

ćwiczenia nadzorowała pracę 

bazy ratowniczej i ratowników. 

15 

Przeprowadzono również dwa ćwiczenia 

ratownicze w kopalniach węgla 

kamiennego. Jedno z nich odbyło się 

4 lipca 2009 r. w kopalni El Triunfo. 

Wzięli w nich udział uczestnicy I modułu 

szkolenia oraz ratownicy z kopalni 

El Triunfo. W trakcie ćwiczeń po przeprowadzeniu 

kontroli aparatów W-70 

przez ratowników oraz zastępowego 

rozciągnięto łączność za pomocą telefonu 

UŁR i przystąpiono do penetracji 

wyrobisk podziemnych kopalni. 

Wszyscy uczestnicy szkolenia zostali 

podzieleni na cztery grupy. Udały się 

one wraz z ratownikami do wyrobisk 

kopalni, gdzie przeprowadzono szereg 

pomiarów atmosfery kopalnianej oraz 

wizję warunków pracy. Bezpośrednio 

po wyjściu na powierzchnię oraz 

w dniu następnym omawiano spostrzeżenia 

z przeprowadzonego ćwiczenia. 

Stwierdzono, że w kopalni istnieje 

duże zagrożenie metanowe potęgowane 

przez okresowe wyłączanie wentylacji. 

Stan zagrożenia jest wprawdzie 

monitorowany, niemniej dopuszcza się 

do stężeń bliskich dolnej granicy wybuchowości. 

Istnieje także duże nagromadzenie 

pyłu węglowego. Nagromadzenie 

tego pyłu jest widoczne zarówno 

w przodku eksploatacyjnym, jak również 

w wy robiskach którymi odbywa 

się trans port materiałów oraz urobku. 

Stosowane urządzenia oraz osprzęt 

elektryczny nie posiadające budowy



przeciw wybuchowej oraz niestaranny 

sposób zamontowania w nich przewodów 

mo gą być przyczyną inicjału zapłonu 

węgla, metanu, a w konsekwencji 

wybuchu pyłu węglowego. Również 

połączenie odcinków kabli i przewodów 

nie gwarantuje bezpieczeństwa. 

Podobne ćwiczenia odbyły się 25 

lipca 2009 r. w kopalni węgla kamiennego 

Tres Mantos. 

Spośród uczestników szkolenia wyznaczono, 

podobnie jak w trakcie zajęć 

prowadzonych w komorze ćwiczeń 

rejonowej Stacji Ratownictwa Górniczego 

UBATE, kierownika akcji, sztab 

doradczy, obłożenie bazy i dwa zastępy 

ratownicze. Zadanie zastępów polegało 

na wytransportowaniu z wyrobisk 

dołowych jednego poszkodowanego 

z pozorowanym złamaniem uda. Jeden 

z zastępów wykonywał to, natomiast 

drugi ubezpieczał go w bazie ratowniczej 

założonej na powierzchni kopalni. 

Po wytransportowaniu poszkodowanego 

zastęp ubezpieczający przystąpił 

do penetracji wyrobisk. Przez cały czas 

ćwiczeń zastępy utrzymywały stałą 

łączność z bazą ratowniczą. Prowadzący 

pozytywnie ocenili przebieg ćwiczeń 

mając na uwadze pracę wszystkich 

osób biorących w nich udział. 

Podsumowując cały cykl szkolenia 

prowadzonego w lipcu w Kolumbii 

należy potwierdzić duże zaangażowanie 

jego uczestników, wyrażające się 

aktywnym uczestnictwem w wykładach, 

pokazach sprzętu ratunkowego, 

jak i zainspirowanym pod nadzorem 

szkolących prowadzeniem zajęć przez 

uczestników pierwszych trzech modułów 

dla grupy ratowników uczestniczących 

w zajęciach ostatniego modułu. 

Prowadzący szkolenie starali się przekazać 

uczestnikom nie tylko wiedzę 

na temat zagrożeń, metod walki z nimi 

i prowadzenia akcji, ale też przekonać 

do zasad i standardów obowiązujących 

w ratownictwie, a zwłaszcza w zakresie 

wzajemnego ubezpieczenia zastępów, 

konieczności stałej łączności 

między zastępem a kierownictwem 

akcji czy obecności lekarza. Starano 

się również dać wskazówki co do organizacji 

akcji w pierwszym momencie 

zaistnienia zagrożenia i zabezpieczenia 

zakładu górniczego na wypadek prowadzenia 

akcji w aspekcie istnienia szeregu 

małych, rozproszonych zakładów, 

16 

ROK XIV 

nie posiadających własnego ratownictwa. 

Zwracano uwagę na konieczność 

szybkiego powiadamiania o zdarzeniu, 

jak i możliwości szybkiej mobilizacji 

zastępów ratowniczych. 

■

Nasze innowacyjne produkty, stosowane w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych: 

Piana organiczno-mineralna, silikatowa, niepalna – MEYCO® MP 367 Foam 

do uszczelniania górotworu, wypełniania pustek oraz izolowania zrobów 

Klej organiczno-mineralny, silikatowy, niepalny – MEYCO® MP 364 Flex 

do stabilizacji i wzmacniania spękanych skał i pokładów węgla oraz uszczelniania górotworu 

Nasze produkty odpowiadają standardom Unii Europejskiej 

BASF Polska sp. z o.o. Oddział w Myślenicach, ul. Kazimierza Wielkiego 58, 32-400 Myślenice, 

Tel. +48 12 372 80 00 www.basf.pl, www.basf-mining.com, Fax +48 12 372 80 10 

e-mail: krzysztof.migda@basf.com



Jedno z największych w górnictwie 

CO WIEMY O ZAGROŻENIU 

PYŁOWYM? (1) 

Wiedza o zagrożeniu pyłowym 

w górnictwie podziemnym, 

oparta na naukowych podstawach 

tworzyła się podczas całego 

wieku 20-tego, aczkolwiek 

jej fundamenty zostały stworzone 

już w 19-tym stuleciu. Po gigantycznej 

katastrofie w Courrieres 

(1906 rok) powstały stacje 

badawcze z zadaniem rozpoznania 

zjawiska wybuchu pyłu węglowego. 

Pierwsza taka stacja 

badawcza powstała we Francji 

(to całkowicie zrozumiałe w kontekście 

katastrofy w Courrieres), 

potem kolejno w Wielkiej Brytanii, 

Niemczech i USA. Te stacje 

powstały przed pierwszą wojną 

światową. Po wojnie powstawały 

w innych państwach, w tym 

w Polsce Kopalnia Doświadczalna 

„Barbara” (1925). 

Działalność tych ośrodków doprowadziła 

do rozpoznania zjawiska wybuchu 

pyłu węglowego, ustalenia okoliczności 

jego powstawania i rozchodzenia 

się, znalezienia zależności własności 

wybuchowych węgli od ich własności 

fizyko-chemicznych, a w końcu 

do opracowania zasad i środków zwalczania 

zagrożenia wybuchem pyłu. 

Podstawowe rozwiązania – jak sposoby 

zapobiegania powstawaniu i rozchodzeniu 

się pyłu w wyrobiskach, eliminacja 

źródeł zapłonu, opanowanie, a przynajmniej 

znaczny postęp w opanowaniu 

zagrożenia metanowego, ograniczenie 

stosowania robót strzelniczych na rzecz 

mechanizacji wydobycia i transportu, 

zastosowanie neutralizacji pyłu osiadłego, 

wprowadzenie zapór przeciwwybuchowych 

pyłowych i wodnych pozwoliły 

na znaczne zmniejszenie liczby 

Prof. dr hab. 

KAZIMIERZ LEBECKI 

Główny Instytut Górnictwa w Katowicach 

wybuchów, ograniczenie ilości wytwarzanego 

pyłu, a tym samym zmniejszenie 

liczby zachorowań na pylicę. 

Wymienione podstawowe rozwiązania 

zostały opracowane do końca lat 60- 

tych, dalsze lata przynosiły rozwiązania 

specyficznych problemów konkretnych 

kopalń lub zagłębi węglowych, albo 

próby zastosowania nowych technik 

materiałów do górnictwa. W szczególności 

dotyczy to elektroniki, automatyki, 

informatyki i chemii. 

Wielki wpływ na stan techniki opanowania 

zagrożenia pyłowego miały 

rewolucyjne zmiany w geografii górnictwa. 

W latach 80-tych XX wieku zaczął 

się gwałtowny spadek wydobycia 

węgla w Europie, który doprowadził 

do całkowitej likwidacji podziemnych 

kopalń we Francji (2004 r.), znacznego 

spadku wydobycia w Niemczech i Wielkiej 

Brytanii (z ponad 200 ml ton rocznie 

do 26 i 16 odpowiednio). Oznacza 

to, że państwa europejskie o największym 

potencjale naukowo-technicznym 

po prostu przestały się interesować lub 

ograniczyły zainteresowanie rozwojem 

techniki górniczej. Środek ciężkości 

światowego górnictwa znalazł się na pozostałych 

czterech kontynentach, w każdym 

razie poza Europą. Ale tam problemy 

bezpieczeństwa są zupełnie inne. 

Górnictwo USA, Australii, Południowej 

Afryki korzysta z warunków geologiczno-górniczych, 

jakie Europa miała 

w końcu 18, początku 19 wieku i technik 

wydobycia 21 wieku. Powszechny 

w Europie system ścianowy jest mało 

rozpowszechniony – chociaż w USA 

około połowa eksploatacji podziemnej 

jest prowadzona systemem ścianowym. 

17 

Dominuje jednak system filarowo-komorowy 

stwarzający inne problemy 

wentylacyjne, transportowe i wymagania 

bezpieczeństwa. Taka sytuacja sprawia, 

że w technice monitoringu i zwalczania 

zagrożeń nie ma olśniewających 

rozwiązań, postęp jest powolny i osiągany 

żmudną pracą. 

STAN ZAGROŻENIA WYBUCHEM 

PYŁU WĘGLOWEGO NA ŚWIECIE 

Zarówno system ścianowy, jak filarowo-komorowy 

nie są wolne od niebezpieczeństwa 

wybuchu pyłu węglowego. 

Zestawienie dużych katastrof 

górniczych, w tym wybuchów, wykazuje, 

że od 1812 roku wydarzyło się 

w światowym górnictwie 27 wybuchów 

pyłu węglowego z 4688 ofiarami 

śmiertelnymi i 235 wybuchów metanu 

z 12138 ofiarami. Wiarygodność tej statystyki 

jest mało wątpliwa, jeżeli chodzi 

o ilość ofiar, może budzić natomiast 

wątpliwość, jeżeli chodzi o proporcje 

ilościowe wybuchów metanu i pyłu. 

Wystarczy powiedzieć, że wybuch 

w kopalni „Mysłowice” z 1987 roku 

jest zakwalifikowany do wybuchów 

metanu. Również ewidentny wybuch 

pyłu węglowego w kopalni „Westray” 

(Kanada) z 1992 roku ma w rubryce 

„przyczyna” zapisany ”metan plus zawał 

stropu”. Lata 90 XX wieku przyniosły 

dwie wielkie katastrofy związane 

z wybuchem pyłu węglowego: 

• 26 sierpnia 1990 r. w kop. „Dobrnja”, 

na terenie byłej Jugosławii, 

obecnie Bośnia-Hercegowina, 180 

ofiar śmiertelnych, zginęła cała załoga 

kopalni przebywająca pod ziemią, 

wyłączenie kopalni z dalszej 

eksploatacji, 

• 9 maja 1992 r. w kop. „Westray” 

we wschodniej Kanadzie, 26 ofiar 

śmiertelnych, cała załoga przebywa-


jąca pod ziemią, wyłączenie kopalni 

z dalszej eksploatacji. Obydwa były 

spowodowane kardynalnymi zaniedbaniami 

w spełnianiu wymagań 

przepisów bezpieczeństwa. 

WYBUCH W KOPALNI 

„DOBRNJA” 

26 sierpnia 1990 roku doszło do wybuchu 

pyłu węglowego z katastrofalnymi 

skutkami. I pokład stropowy i II 

pokład stropowy w kopalni „Dobrnja” 

koło Tuzli (Bośnia-Hercegowina). Eksploatację 

prowadzono na dwóch poziomach: 

I pokład stropowy i II pokład 

stropowy. Poziom I pokład stropowy 


ROK XIV 

Wybuch ten stanowi przykład skutków 

daleko idących zaniedbań w prze - 

strzeganiu elementarnych przepisów 

bezpieczeństwa. Opis oparty jest na 

publikacji M. Mc Phersona (1) i własnych 

doświadczeniach autora zaangażowanego 

w badania powypadkowe. 

Kopalnia „Westray”, zlokalizowana 

we wschodniej Kanadzie na półwyspie 

Nowa Szkocja została wybudowana 

w latach 1990-1991. Rozpoczęła 

wydobycie w we wrześniu 1991 r. 

i zakończyła swoje istnienie w wyniku 

katastrofalnego wybuchu 9 maja. Kopalnia 

pracowała w systemie filarowo-komorowym, 

pokład węgla był 

udostępniony pochylniami bez szybów 

pionowych. Urobek był dostarczany 

na powierzchnię taśmociągiem. Należy 

zaznaczyć, że przepisy kanadyjskie 

nie wymagają stosowania zapór przeciwwybuchowych, 

które zresztą w systemie 

filarowo-komorowym są mało 

skuteczne. Schemat wyrobisk kopalni 

„Westray” jest pokazany na rysunku 1. 

Rys.1. Szkic wyrobisk kopalni „Westray” i kierunki rozpływu powietrza przed wybuchem (Mc Person, 2001). 

był niemetanowy, a II pokład stropowy-metanowy. 

Poziomy były między 

sobą połączone czterema przekopami, 

które służyły do transportu węgla z poziomu 

I na poziom II i na powierzchnię. 

Powietrze na skutek różnicy potencjału 

płynęło z poziomu I do poziomu 

II przez przekopy, w których znajdowały 

się tamy wentylacyjne. Do zainicjowania 

wybuchu doszło, gdy górnicy 

w rejonie wydobycia na poziomie 

I rabowali stalową obudowę łukową 

przy pomocy wolno przyłożonych ładunków 

skalnego materiału wybuchowego. 

Spowodowało to wybuch pyłu 

węglowego nagromadzonego w górnych 

partiach wyrobisk. Wybuch pyłu 

węglowego przeniósł się wzdłuż całego 

poziomu I, przeniósł się przez przekopy 

na poziom II i przeszedł prawie 

przez wszystkie wyrobiska. Skutkiem 

tej katastrofy była śmierć 180 górników 

i całkowite zniszczenie obydwu poziomów. 

Spośród wszystkich górników 

przy życiu pozostał tylko jeden, znaleziony 

w upadzie w pobliżu wyjścia 

na powierzchnię. Po wypadku kopalnia 

nie została uruchomiona ponownie 

po dzień dzisiejszy. W kopalni „Dobrnja” 

jedyną ochronę przed wybuchem 

stanowiła wiara kierownictwa kopalni 

w pozbawienie pyłu zdolności do wybuchu 

w wyniku jego wysokiej naturalnej 

wilgotności. Dochodzenie w sprawie 

przyczyn katastrofy zakończyło się 

w 2005 roku. Jednym z ustaleń komisji 

było hipoteza o zajściu detonacji pyłu, 

o czym świadczy ogrom zniszczeń. 

WYBUCH W KOPALNI 

„WESTRAY” 

18 

Wydobycie było prowadzone maszynami 

Continous miner CM12 firmy Joy 

w dwóch sekcjach kopalni. Cykl pracy 

składał się z urabiania i kotwienia, 

kopalnia wydobywała około 2000 ton 

węgla na dobę. Była słabo metanowa, 

według polskiej klasyfikacji na granicy 

I i II kategorii zagrożenia metanowego. 

W wyniku wybuchu zginęła cała 26- 

osobowa załoga znajdująca się na dole, 

a kopalnia została prawie doszczętnie 

zniszczona i zakończyła eksploatację. 

W sumie czynne życie kopalni trwało 

niecałe 9 miesięcy. Jak wyglądała sytuacja 

przed wybuchem? Opierając się 

na zeznaniach około 100 górników, którzy 

pracowali w kopalni przedtem (płyn-



Rys.2. Sekcja południowo – wschodnia, wydatki powietrza w stopach sześciennych na minutę (podzielić przez 2.1, aby otrzymać w m 3 /s). 

ność załogi była bardzo duża) lub akurat 

nie pracowali na pechowej zmianie 

stwierdzono bezspornie, że wszystkie 

wyrobiska były pokryte warstwą pyłu 

grubości 6-8 cali (15-20 cm). Nieliczni 

górnicy widzieli pył kamienny do opylania 

wyrobisk. Worki z pyłem kamiennym 

były nie otwarte i nigdy nie przerywano 

pracy w celu opylania wyrobisk. Zaznaczyć 

należy, że w kopalniach kanadyjskich, 

jak i w amerykańskich opylanie 

wyrobisk jest podstawowym środkiem 

zabezpieczenia przeciw wybuchowi 

pyłu węglowego. Dla zwiększenia wydobycia 

zlikwidowano zmianę remontową 

nie pozostawiając czasu na opylanie 

wyrobisk. Hydrauliczne urządzenie 

do opylania było nieczynne. Niedoświadczeni 

górnicy nie byli świadomi 

zagrożenia metanowego, zawałów stropu, 

zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, 

ani konieczności opylania. Często 

komentowali zapłony metanu podczas 

kotwienia oraz pracę kombajnu typu 

continous miner zaopatrzonego w metanomierz 

wyłączający. Kombajnista często 

meldował stężenia metanu do 2.5%, 

w których to przypadkach wycofywał 

maszynę aż do momentu, gdy stężenie 

metanu spadło. Nie wiadomo w jakich 

warunkach metanowych prowadzono 

kotwienie, gdyż nie było metanomierza 

na kotwiarce. Były doniesienia o nagromadzeniach 

metanu w nieprzewietrzanych 

wyrwach stropowych. Górnikom 

meldującym o nadmiernych stężeniach 

metanu wyjaśniano, że produkcja 

jest ważniejsza. W Panelach – Północnym 

Głównym (North Main Panel) 

i Północno Zachodnim (North-West 

19 

Panel) obserwowano częste obwały 

stropu, natomiast metan pojawiał się 

częściej w Panelu Południowo Wschodnim 

(South-East Panel). W tym ostatnim 

oddziale przewietrzanie było mniej 

intensywne, a zużyte powietrze z Panelu 

Północnego służyło do przewietrzania 

Panelu Południowo Wschodniego. Stosowano 

maszyny z na pędem spalinowym, 

z rozrusznikami akumulatorowymi 

bez zabezpieczeń ognioszczelnych. 

Często widywano iskry z układów wydechowych 

maszyn lub rozgrzane do czerwoności 

powierzchnie. Znajdywano porzucone 

po pracach spawalniczych butle 

z tlenem i acetylenem. Nie istniał lub 

nie był stosowany system identyfikowania 

załogi, co w decydującym momencie 

poważnie utrudniło identyfikację 

ofiar wybuchu. 29 kwietnia 1992 roku,



a więc 10 dni przed wybuchem kopalnia 

była inspekcjonowana, co skutkowało 

wydaniem czterech nakazów, niektóre 

z realizacją natychmiastową, pozostałe 

w terminie do 15 dni. Ale pracownikom 

nie powiedziano o tym ani słowa. Wydano 

górnikom plany wydobycia i mapy 

pokładów na okres od 1 do 8 maja. Wyznaczono 

poziomy produkcji oraz rejony 

wydobycia i kotwienia. Nie było 

instrukcji usuwania pyłu i zmywania, 

ani opylania pyłem kamiennym. Pierwszy 

meldunek zastępów ratowniczych 

stwierdzał, że szkody były mniejsze 

w chodniku S2-3 Road. Ofiary nie były 

w wysokim stopniu poparzone, lecz 

wyglądały na uduszone z braku tlenu. 

Najwidoczniej ludzie w tym oddziale 

zorientowali się w niebezpieczeństwie, 

gdyż opuścili stanowiska pracy uciekając 

przed wybuchem, gubiąc po drodze 

hełmy. W pobliżu oddziału wydobywczego 

w panelu Północno Wschodnim 

(North-East Panel), w odległości około 

1,5 km (w oryginale około 1 mili) ślady 

ognia i poparzenia były znacznie 

bardziej intensywne; ponadto stwierdzono 

obszerny obwał stropu. Co najmniej 

jedne zwłoki były zmasakrowane, 

ubrania na kilku ofiarach spalone. 

Jedenastu ciał nie udało się wyciągnąć 

spod gruzowiska. 

Jeden z ratowników zauważył, 

że na spągu wyrobisk wciąż zalega warstwa 

pyłu grubości 25 cm, (ok.6 cali). 

Nie było śladów opylania pyłem kamiennym, 

nie dokopał się do „białego 

pyłu”. Zauważył również ślady małych 

pożarów, najprawdopodobniej kanistrów 

z paliwem dieslowskim, traktora 

w sekcji wydobywczej, kompresora 

i nie dopuszczonego do użytku na dole 

transformatora. Ratownik podkreślił też 

brak dowodów na istnienie metanometrii 

automatycznej, z wyjątkiem tej, która 

została zainstalowana po wybuchu. 

Siła wybuchu została oszacowana przez 

ratowników, którzy zauważyli świeże 

obwały stropu, przewrócone łuki obudowy, 

szczególnie w Panelu Północno 

Wschodnim i w Chodniku Głównym. 

Po wznowieniu przewietrzania w Chodniku 

Głównym Wlotowym (Main Intake) 

i Wylotowym (Main Return), 

o długości około 1 mili każdy, wykonano 

fotografie szkód. Tamy (przegrody 

wentylacyjne w systemie filarowo-komorowym) 

były zniszczone w 10 przecinkach 

między Chodnikami Głównymi 

i musiały być odbudowane dla zapewnienia 

przepływu powietrza. Większość 

stalowych łuków obudowy była 

przewrócona. Fala podmuchu wyszła 

na powierzchnię, a niesione przez nią 

odłamki gruzu i sprzętu spowodowały 

uszkodzenia budynku na powierzchni. 

W samochodach znajdujących się w odległości 

około 200 m wypadły szyby. 

Nadciśnienie w fali podmuchu oszacowano 

na więcej niż 1 bar. 

Najbardziej prawdopodobnym źródłem 

zapłonu metanu było iskrzenie skał 

podczas wiercenia w stropie lub przy 

urabianiu kombajnem Continuous Miner. 

Mieszanina metanowo-powietrzna 

została utworzona w wyniku przecieków 

przez tamy i dopływu zanieczyszczonego 

powietrza z Panelu Północnego. 

Fakt, że górnicy mieli czas na podjęcie 

ucieczki i przebiegnięcie kilku metrów 

wskazuje na powolny rozwój wybuchu 

w tym rejonie. Wybuch gazu osiągnął 

prędkość dostateczną do uniesienia pyłu 

osiadłego, zapoczątkowując wybuch 

pyłu węglowego. Płomień był szybki, 

gdyż ludzie nie byli mocno poparzeni 

i zmarli z braku tlenu i zatrucia tlenkiem 

węgla. Niezabezpieczony pył węglowy 

zalegał wszędzie tak, że wybuch 

pyłu zaczynając się w chodnikach B (B 

Road) i C1 (C1 Road), przeszedł przez 

załamanie chodnika i objął całą kopalnię. 

Ponieważ strefa płomienia w wybuchu 

pyłu węglowego jest znacznie 

szersza niż w wybuchu gazu, za frontem 

płomienia utrzymuje się wysoka temperatura 

i ciśnienie, a ziarna węgla palą 

się długo w postaci skoksowanych ziaren 

węgla. W Kopalni Doświadczalnej 

„Barbara” zbadano próby pyłu pobrane 

po wybuchu stwierdzając we wszystkich 

obecność skoksowanych ziaren węgla. 

Fakt, że górnicy, którzy zginęli mieli 

spalone ubrania świadczy, że wybuch 

był w pełni rozwinięty. Ponieważ podczas 

wybuchu wentylator główny nadal 

20 

ROK XIV 

pracował, wybuch rozwijał się w kierunku 

wylotu powietrza, a więc w chodniku 

taśmowym, gdzie były znaczne 

nagromadzenia pyłu. Wszystkie tamy 

w przecinkach w chodniku głównym 

były zniszczone, co powinno osłabić 

wybuch, ale jak wynikało ze zniszczeń 

wybuch stał się gwałtowniejszy. 

W akcji ratowniczej brały udział 

zastępy z kopalni „Westray” i pozostałych 

kopalń stanu Nowa Szkocja 

i stanu Nowy Brunswik. W akcję było 

zaangażowanych ponad 200 ludzi. 

Pierwszy zastęp zszedł do kopalni 

w sobotę 9 maja o godzinie 6.20, godzinę 

po wybuchu. Zastęp stwierdził 

zniszczenie wszystkich tam na trasie, 

podał, że stężenie metanu w powietrzu 

wyniosło 3%, tlenku węgla od 700 

do 800 ppm. O godzinie 11.00 przyjechali 

przedstawiciele władz górniczych, 

zorganizowano sztab akcji, 

bazę ratowników, następnie przywrócono 

przepływ powietrza. W akcji 

brały udział służby cywilne: policja, 

ratownictwo medyczne, straż pożarna. 

W niedzielę 10 maja znaleziono pierwsze 

ofiary w rejonie SW2, gdzie pracował 

Continuous Miner. Oparzenia były 

powierzchowne, odnaleziono pokrywy 

aparatów ucieczkowych. Dalsze 5 ofiar 

z poważnymi oparzeniami znaleziono 

w przodku SW2 B. Ciała zostały wyciągnięte 

na powierzchnię w poniedziałek 

11 maja. W części północnej 

akcja była kontynuowana w warunkach 

skrajnego zagrożenia przy nieustannie 

walących się stropach. Ratownicy 

pracowali w warunkach dużego stresu 

psychicznego i fizycz nego. W środę 

13 maja znaleziono dalsze 4 ciała 

z silnymi poparzeniami. Wyciągnięto 

je na powierzchnię. W czwartek 14 

maja rozpoczęto penetrację Sekcji Południowo 

Wschodniej. Z racji skrajnie 

trudnych warunków i zagrożenia 

życia ratowników zakończono akcję 

pozostawiając jedenaście ciał pod ziemią. 

Katastrofa w kopalni „Westray” 

jest uważana za klasyczny już przykład 

konsekwencji wynikających z zaniedbania 

bezpieczeństwa kosztem produkcji. 

A katastrofa była do uniknięcia



przy zachowaniu elementarnych zasad 

bezpieczeństwa. 

Katastrofy związane z wybuchem 

pyłu węglowego, które zdarzyły się 

w ostatnich latach: 

14.02.2005 Sunjiawan, Chiny: 

203 ofiary śmiertelne, 

21.07.2005 Tongchuan, Chiny: 

26 ofiar, 

27.11.2005 Dongfeng, Chiny: 

134 ofiary, 

14.01.2006 Anina, Rumunia: 7 ofiar, 

19.02.2006 Pasta de Conchos, 

Meksyk: 65 ofiar, 

3.06.2006 Odaköy, Turcja: 17 ofiar, 

20.03.2007 Uljanowskaja, Rosja 

– Syberia: 110 ofiar. 

W ciągu roku 2006 (1.12.2006) 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

w Chinach było łącznie 12.000 ofiar 

śmiertelnych, co daje 3,2 wypadki 

śmiertelne na milion ton wydobycia. 

MIĘDZYNARODOWE 

DZIAŁANIA LEGISLACYJNO- 

ORGANIZACYJNE 

Przepisy bezpieczeństwa pracy 

w gór nictwie podziemnym były 

i są dostosowywane do warunków geologiczno 

-górniczych w danym państwie 

(przepisy państwowe) lub w danym zagłębiu 

(przepisy regionalne). Nie było 

prób utworzenia jednolitych przepisów 

międzynarodowych, w pewnych zagadnieniach 

wielostronne porozumienie 

było możliwe. Największe osiągnięcia 

ma na tym polu Unia Europejska, której 

organy wydały szereg Dyrektyw i zharmonizowanych 

z nimi norm. Do górnictwa 

odnoszą się następujące Dyrektywy 

Unii Europejskiej, które dotyczą: 

• Dyrektywa 92/104/EEC [2] – minimalnych 

wymagań w zakresie 

poprawy bezpieczeństwa i ochrony 

zdrowia pracowników odkrywkowego 

i podziemnego przemysłu wydobywczego, 

• Dyrektywa 92/91/EEC [3] – minimalnych 

wymagań w zakresie poprawy 

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników 

górnictwa otworowego. 

Podstawowe rozporządzenia wykonawcze 

do Prawa geologicznego i górniczego 

wdrażające wymagania Dyrektyw to: 

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki 

roku norma ta uzyskała status Polskiej 

(4) z 28 czerwca 2002 r. w sprawie 

bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia 

ruchu oraz specjalistycznego 

zabezpieczenia przeciwpożarowego 

w pod ziemnych zakładach 

górniczych, ze zmia nami wprowadzonymi 

Zarządze niem Ministra Gospodarki 

z 9 czerwca 2006 r. (Dz.U. 

Nr 124, poz. 1169). 

Dla wdrożenia wymagań wymienionych 

rozporządzeń w każdym zakładzie 

górniczym opracowany został 

„dokument bezpieczeństwa i zdrowia”, 

zawierający udokumentowane oceny 

ryzyka dla typowych miejsc i stanowisk 

pracy. Ryzyko oceniane jest przy 

pomocy prostych, standardowych metod 

opartych o normę PN-N-18002 (5) 

lub metodę Risk Score. Główny nacisk 

przy ocenie i dokumentowaniu ryzyka 

zawodowego kładziony jest na spełnienie 

formalnych wymagań ustawodawstwa. 

Powoduje to, że często działania 

związane z oceną i dokumentowaniem 

ryzyka zawodowego dla planowanych 

procesów wydobywczych i technologicznych 

sprowadzają się do opisu 

stosowanych od lat metod zwalczania 

zagrożeń. Jest to w dużej mierze spowodowane 

brakiem jednoznacznych 

kryteriów ilościowego szacowania ryzyka, 

polegających na oszacowaniu 

prawdopodobieństwa lub częstotliwości 

występowania określonego zdarzenia 

niebezpiecznego. W zakresie bezpieczeństwa 

przeciwwybuchowego sytuacja 

ta uległa diametralnej zmianie wraz 

z opracowaniem zasad oceny ryzyka, 

które ujęte zostały w normie EN-1127-2 

„Atmosfery wybuchowe. Zapobieganie 

wybuchom i ochrona przed wybuchem. 

Pojęcia podstawowe i metodologia dla 

górnictwa” (6). Ustanowienie tej normy 

jest dowodem rozumienia odrębnej specyfiki 

górnictwa podziemnego. 

Normy. Jest ona drugą częścią normy 

EN-1127-1 „Atmosfery wybuchowe. 

Zapobieganie wybuchom i ochrona 

przed wybuchem. Pojęcia podstawowe 

i metodologia” (7) ustanowionej jako 

PN w 2001 roku. Tym samym obie części 

normy weszły do prawa polskiego. 

Oprócz wymienionych we wstępie Dyrektyw 

górniczych, wymienione normy 

są zharmonizowane także z następującymi 

Dyrektywami: 

• Dyrektywą 98/37/WE „Bezpieczeństwo 

maszyn”, 

• Dyrektywą 94/9/WE „Sprzęt i systemy 

zabezpieczające przeznaczone 

do użytku w atmosferach potencjalnie 

wybuchowych (Dyrektywa 

ATEX)” [5]. 

Wymagania normy PN-EN 1127-1 

są zawarte w Rozporządzeniu Ministra 

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 

z 29 maja 2003 r. w sprawie 

minimalnych wymagań dotyczących 

bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników 

zatrudnionych na stanowiskach 

pracy na których może wystąpić 

atmosfera wybuchowa. Rozporządzenie 

to zostało znowelizowane w 2007 

roku. Postanowienia Dyrektywy ATEX 

są wprowadzone do stosowania Rozporządzeniem 

Ministra Gospodarki, 

Pracy i Polityki Społecznej z 28 lipca 

2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań 

dla urządzeń i systemów ochronnych 

w przestrzeniach zagrożonych 

wybuchem (8). To Rozporządzenie 

weszło w życie z dniem uzyskania 

przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa 

w Unii Europejskiej. Jego nowelizacja 

nastąpiła w postaci wydania 

Rozporządzenia Ministra Gospodarki 

z 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych 

wymagań dla urządzeń i systemów 

ochronnych przeznaczonych 

do użytku w przestrzeniach zagrożonych 

wybuchem. Normy Europejskie 

PODEJŚCIE DO RYZYKA 

oznaczane symbolem EN różnią się 

WYBUCHU WEDŁUG 

znacznie od polskich dokumentów normalizacyjnych, 

stawiających w sposób 

NORMY EN-1127-2 

Europejski Komitet Normalizacyjny lakoniczny wymagania techniczne. 

ustanowił normę europejską EN-1127-2 

w kwietniu 2002 roku i od grudnia 2004 

Normy EN są najczęściej poradnikami 

metodologicznymi, w których wyma- 

21


gania techniczne są ujęte w licznych 

komentarzach i wyjaśnieniach. Opisane 

powiązania pomiędzy wymaganiami 

Dyrektyw, wynikających z nich rozporządzeń 

i zharmonizowanymi z nimi 

normami przedstawia schemat (rys. 3). 

PODSTAWOWE WYMAGANIA 

NORMY PN-EN 1127-2. 

ATMOSFERY WYBUCHOWE. 

ZAPOBIEGANIE WYBUCHOWI 

I OCHRONA PRZED WYBUCHEM 

Norma PN-EN 1127-2 akcentuje kilka 

pojęć dotychczas wcale, słabo lub 

w innym rozumieniu funkcjonujących 

w górnictwie. Pojęcia te zdefiniowane 

są w następujący sposób: 

• atmosfera wybuchowa: Mieszanina 

substancji palnych w postaci gazów, 

par, mgieł lub pyłów z powietrzem 

w warunkach atmosferycznych, w której 

po zapaleniu spalanie rozprzestrzenia 

się na całą niespaloną mieszaninę, 

• mieszanina hybrydowa: Mieszanina 

substancji palnych z powietrzem, 

w różnych stanach skupienia. Przykładami 

mieszanin hybrydowych 

są mieszaniny metanu, pyłu węglowego 

i powietrza lub mieszaniny 

pary benzyny i kropelek benzyny 

z powietrzem, 

• atmosfera potencjalnie wybuchowa: 

Atmosfera, która zależnie od warunków 

lokalnych i ruchowych, może 

stać się wybuchowa, 

• system ochronny: Za „systemy 

ochronne” uznaje się wszystkie części 

i podzespoły, których zadaniem 

jest natychmiastowe powstrzymanie 

powstającego wybuchu, i/lub ograniczenie 

skutecznego zasięgu płomienia 

i ciśnienia wybuchu. Systemy ochronne 

mogą być zintegrowane z urządzeniem 

lub wprowadzane na rynek 

oddzielnie, do zastosowania ich jako 

systemów samodzielnych. 

Pojęcie atmosfery wybuchowej, podstawowe 

w normalizacji europejskiej 

w dziedzinie bezpieczeństwa przeciwwybuchowego, 

nie było stosowane 

w polskim słownictwie technicznym. 

Poniżej przytoczone zostają najważniejsze 

postanowienia normy znacznie 


różniące się od naszych dotychczasowych 

przepisów: 

• Wszystkie kopalnie węgla zwyczajowo 

uznaje się za kopalnie gazowe. 

Zagrożenie wybuchem traktuje się 

całościowo nie rozdzielając zagrożeń 

na pyłowe i gazowe. 

• Zagrożenia wybuchem klasyfikuje 

się następująco: 

♦ Stan zagrożenia 1 (atmosfera wybuchowa): 

dół kopalni i związane 

z nim instalacje na powierzch ni 

są zagrożone przez metan i /lub 

pył palny. 

Chodzi tu o wyrobiska w których 

stężenie metanu mieści się 

w granicach wybuchowości w wyniku 

na przykład awarii wentylatora, 

nagłego wydzielenia się dużych 

ilości metanu (wyrzut) lub zwiększenia 

jego emisji (z powodu spadku 

ciśnienia atmosferycznego lub 

intensywniejszego urabiania). 

♦ Stan zagrożenia 2 (atmosfera potencjalnie 

wybuchowa): istnieje 

prawdopodobieństwo, że dół kopalni 

i związane z nim instalacje 

na powierzchni są zagrożone przez 

metan i /lub pył palny. 

Chodzi tu o wyrobiska w których 

stężenie metanu w powietrzu wentylacyjnym 

i w instalacji odmetanowania 

znajduje się poza granicami 

wybuchowości. 

• Norma PN-EN 1127-2 określa kategorie 

sprzętu odzwierciedlające wymagania 

dla różnych warunków zagrożenia 

atmosferą wybuchową. Kryteria 

podziału na kategorie są następujące: 

♦ Kategoria M1 obejmuje urządzenia 

zaprojektowane i w razie potrzeby 

wyposażone w specjalne dodatkowe 

środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego 

tak, aby mogły 

funkcjonować zgodnie z parametrami 

ruchowymi ustalonymi przez 

producenta oraz zapewniając bardzo 

wysoki poziom zabezpieczenia. 

Urządzenia tej kategorii są przeznaczone 

do pracy w podziemiach 

kopalń i w częściach ich instalacji 

powierzchniowych, w których jest 

prawdopodobne wystąpienie zagro- 

22 

ROK XIV 

żenia wybuchem metanu i/lub pyłu 

węglowego. Urządzenia tej kategorii 

powinny pozostawać zdolne 

do działania nawet w przypadku 

rzadko występującej awarii urządzenia 

i charakteryzują się takimi 

środkami zabezpieczenia, że: 

– albo, w przypadku uszkodzenia 

jednego ze środków zabezpieczenia, 

przynajmniej drugi, niezależny 

środek zapewni wymagany 

poziom zabezpieczenia, 

– albo wymagany poziom bezpieczeństwa 

będzie zapewniony 

w przypadku wystąpienia 

dwóch niezależnych od siebie 

uszkodzeń. 

♦ Kategoria M 2 obejmuje urządzenia 

zaprojektowane tak, aby mogły 

funkcjonować zgodnie z parametrami 

ruchowymi ustalonymi przez 

producenta i zapewniać wysoki poziom 

zabezpieczenia. 

Urządzenia tej kategorii są przeznaczone 

do pracy w podziemiach kopalń 

i w częściach ich instalacji powierzchniowych, 

w których jest prawdopodobne 

wystąpienie zagrożenia wybuchem 

metanu i/lub pyłu węglowego. 

Norma precyzuje następujące źródła 

zapłonu atmosfer wybuchowych: 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Gorące powierzchnie, 

Płomienie i gorące gazy, 

Iskry generowane mechanicznie, 

Urządzenia elektryczne, 

Elektryczność statyczna, 

Wyładowania elektryczne 

(uderzenie pioruna), 

Fale elektromagnetyczne 

o częstotliwości radiowej (RF) 

od 10 4 Hz do 3 x 10 12 Hz, 

Fale elektromagnetyczne 

od 3 x 10 11 Hz do 3 x 10 15 Hz, 

Promieniowanie jonizujące, 

Ultradźwięki, 

Adiabatyczne sprężanie i fale 

uderzeniowe, 

Reakcje egzotermiczne z włączeniem 

samozapalenia pyłów. 

Wykaz ten jest dosłownie przeniesiony 

z normy EN-1127-1 przeznaczonej 

dla przemysłu nie górniczego. Niektóre 

pozycje tej listy są w warunkach górni-



Rys.3. Powiązanie wymagań Dyrektyw i ustawodawstwa w zakresie bezpieczeństwa przeciw wybuchowego. 

czych egzotyczne, np. ultradźwięki, 

czy promieniowanie jonizujące, tak znane 

w górnictwie i często występujące 

źródło zapłonu, jak nieprawidłowe stosowanie 

materiałów wybuchowych 

jest ukryte i to w sposób niewłaściwy 

pod enigmatycznym sformułowaniem 

„adiabatyczne sprężanie i fale uderzeniowe”. 

Do powyższej normy zostały zgłoszone 

przez stronę polską następujące 

zastrzeżenia: 

• norma EN-1127-2 zakłada, że wszystkie 

kopalnie są gazowe, co sugeruje 

udział metanu w każdym wybuchu; 

w rzeczywistości zachodzą wybuchy 

bez udziału metanu, „czyste” wybuchy 

pyłu węglowego, 

• myśl, że urządzenia bezpieczne wobec 

metanu są tym samym bezpieczne 

wobec pyłu węglowego jest bardzo 

nieprecyzyjna i błędna, 

• wystąpi konflikt z przepisami państwowymi 

przy ustalaniu warunków 

niebezpiecznych 1 i 2, 

• należy ustalić zasady profilaktyki metanowej; 

wybuchy metanu stwarzają 

większe ryzyko; pył jest widoczny 

i łatwo usuwalny. 

■ 

Dokończenie w następnym numerze. 

Literatura 

1. M. McPherson The Westray Mine 

Explosion, Proceedings of the 7th International 

Mine Ventilation Congress 

Kraków, 2001. 

2. Dyrektywa UE Nr 92/104/EEC do ty cząca 

minimalnych wymagań w zakresie 

poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia 

pracowników odkrywkowego i podziemnego 

przemysłu wydobyw czego. 

3. Dyrektywa UE Nr 92/91/EEC dotycząca 

minimalnych wymagań w zakresie 

po prawy bezpieczeństwa i ochrony 

zdro wia pracowników górnictwa otworowego. 

4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki 

z 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa 

i higieny pracy, prowadzenia 

ruchu oraz specjalistycznego 

zabezpieczenia przeciwpożarowego 

w podziemnych zakładach górniczych. 

(Dz. U. Nr 139, poz. 1169). 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

Polska Norma PN-N-18002 „Systemy 

zarządzania bezpieczeństwem i hi gieną 

pracy. Wytyczne do oceny ryzyka 

zawodowego”. PKN Warszawa, 

styczeń 2000. 

PN-EN 1127–2 „Atmosfery wybuchowe. 

Zapobieganie wybuchom i ochrona 


i metodologia dla górnictwa”. 

PN-EN 1127-1 „Atmosfery wybuchowe. 

Zapobieganie wybuchowi i ochrona 


i metodologia”. 

Rozporządzenie Ministra Gospodarki 

Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 lipca 

2003 w sprawie zasadniczych wymagań 

dla urządzeń i systemów ochron nych 

w przestrzeniach zagro żonych wybuchem 

(Dz. U. Nr 143, poz. 1393). 

PN-EN 61508: „Bezpieczeństwo funkcjonalne 

elektrycznych/elektronicznych/programowalnych 

elektro nicznych 

systemów związanych z bez pieczeństwem”. 

Części 1-7. International 

Electrotechnical Com mission (IEC) 1998 

+AC:1999, IDT. 

23



Aktualne problemy Fundacji Rodzin Górniczych 

POMOC NIE MOŻE BYĆ 

JEDNOSEZONOWĄ GWIAZDKĄ 

Fundacja Rodzin Górniczych 

powołana w roku 1997 przez ówczesne 

spółki węglowe, niektóre 

samodzielne kopalnie i duże 

przedsiębiorstwa górnicze w tym 

CSRG, miała za zadanie wspieranie 

rodzin, gdzie mąż i ojciec zginął 

w kopalni w wyniku wypadku 

przy pracy. Pomoc na rzecz tych 

rodzin zapewniał fundusz statutowy 

jaki utworzyli założyciele. 

Oni też zdecydowali, że środki 

finansowe Fundacji powinny być 

uzupełniane poprzez dobrowolne 

składki zadeklarowane przez 

pracowników górnictwa w szerokim 

tego słowa znaczeniu, a także 

poprzez sponsorów rozumiejących 

znaczenie tej pomocy, również 

spoza górnictwa. Skromność 

funduszy w początkowym okresie 

działalności pozwalała na uruchomienie 

pomocy w niewielkim 

zakresie. W roku 1998 fundowano 

tylko 17 stypendiów i przyznano 

13 zapomóg finansowych. 

Z biegiem czasu rosły możliwości 

finan sowe Fundacji, głównie z tytułu 

świadczeń przekazywanych spoza górnictwa. 

Przełomowym w tym zakresie stał 

się rok 2006, kiedy to tragiczna katastrofa 

w kopalni „Halemba” spowodowała 

znaczący napływ środków finansowych 

od różnych instytucji i osób prywatnych 

z całego kraju. Do dziś stanowią one 

źródło, które umożliwia utrzymanie pomocy 

na wysokim poziomie osiągniętym 

w roku 2007. Jego miarą jest liczba stypendiów, 

która przekroczyła wtedy 350 

w skali miesiąca i zapomóg wypłaconych 

dla ponad 300 rodzin w skali roku. 

Co najważniejsze, pozyskane środki 

finansowe pozwoliły na aktualizację 

założeń pomocowych określonych 

dr inż. 

BOGDAN ĆWIĘK 

Prezes Zarządu Fundacji 

Rodzin Górniczych w Katowicach 

w statucie i ukierunkowanie pomocy 

nie tylko dla rodzin dotkniętych 

wypadkami śmiertelnymi, ale także 

do inwalidów górniczych i innych 

osób będących z różnych powodów 

w trudnych życiowych sytuacjach. Tak 

znaczące rozszerzenie zakresu pomocy 

ze strony Fundacji spowodowało, 

że wielkość rocznych świadczeń przekazywanych 

podopiecznym rodzinom 

przekracza aktualnie 1,7 mln zł. 

Trzeba podkreślić, że potrzeby w tym 

zakresie rosną, co wynika zarówno 

z sytuacji w przemyśle węglowym, jak 

również z położenia rodzin związanych 

kiedyś z obecnie zlikwidowanymi kopalniami. 

Stąd też najważniejszym 

zadaniem zarządu Fundacji jest zapewnienie 

takich przychodów finansowych, 

aby była możliwość co najmniej utrzymania 

pomocy na dotychczasowym 

poziomie. Niestety, jeżeli pracownicy 

górnictwa nie ugruntują w swej świadomości 

tej prawdy, sytuacja będzie 

24 

ROK XIV 

trudna i prawdopodobnie nie da się zrealizować 

takiego założenia. 

ROLA GÓRNICTWA 

W ZAPEWNIENIU 

DZIAŁAŃ FUNDACJI 

Powołując Fundację założyciele 

nie wzięli pod uwagę zmian reformatorskich 

wprowadzonych w gospodarce narodowej, 

które spowodowały ograniczenie 

możliwości świadczeń finansowych 

z ich strony na potrzeby rodzin. Trudno 

bowiem wyobrazić sobie, aby stworzono 

instytucję charytatywną bez zaplecza 

finansowego, jakie jest niezbędne 

dla jej działalności. Chodzi oczywiście 

o zaplecze oparte o trwałe obligatoryjne 

podstawy, a nie o deklaracje bazujące 

tylko na bardzo subiektywnych odczuciach 

ludzi. Darczyńcy spoza górnictwa, 

mający uprawnienia do finansowego 

wspierania Fundacji, tylko 

w wyjątkowych przypadkach deklarują 

wsparcie w określonym dłuższym okresie 

czasowym. W podstawowym wymiarze 

są to z ich strony świadczenia 

o zróżnicowanej wielkości i jednorazowe. 

Mają swoją wartość, za co należą 

im się słowa uznania, ale na ich podstawie 

nie można rozszerzać, czy budować 

określonego poziom pomocy. 

Czy ktoś może akceptować sytuację, 

gdy w roku 2007 Fundacja przekazuje 

ponad 350 stypendiów, ale już w roku 

następnym z braku środków finansowych 

jest zmuszona do zmniejszenia 

ich do 100. Jak wytłumaczyć dziecku, 

że pomoc dla niego na kształtowanie 

fundamentów życia mogła być tylko 

jednosezonową gwiazdką, która zgasła 

zanim zdążyła jaśniej zabłysnąć? 

Tymczasem, niestety, w takiej sytuacji 

jest obecnie Fundacja. Założyciele 

nie mogą przekazać pieniędzy, ludzie 

górnictwa, subiektywnie i bardzo luź-



nie traktujący problem podchodzą 

do niego w sposób bardzo zróżnicowany. 

W niektórych kopalniach to zrozumienie 

jest wysokie, co np. w kopalni „Sośnica 

- Makoszowy” owocuje wpłatami miesięcznymi 

przekraczającymi 5.000 zł., 

w kopalniach „Knurów” czy „Borynia” 

3.000 zł. Ale większość kopalń ogranicza 

składki do kilkuset złotych w miesiącu, 

a są także takie jak „Ziemowit”, 

czy „Bielszowice”, gdzie nie przekraczają 

40 zł w ciągu miesiąca. 

Zarząd Fundacji podejmuje intensywne 

działania zmierzające do aktywizacji 

załóg kopalń w zakresie tych świadczeń, 

ale bardzo często napotyka się na bierne 

stanowisko ludzi do których są kierowane 

apele. Będziemy je jednak ponawiali, 

będziemy szukali sprzymierzeńców 

wśród pracowników górnictwa, którzy 

rozumiejąc problem potrafią skutecznie 

przekonać kolegów, aby dołączyli do innych 

i udokumentowali solidarność zawodową. 

Dzisiaj podstawowe środki 

na pomoc Fundacja ma zapewnione 

przez darczyńców spoza górnictwa. 

Wspierają Fundację, ale jednocześnie 

zwracają uwagę na to, w jakim stopniu 

w tym zakresie angażuje się samo 

górnictwo. Jeżeli zaangażowanie nie 

będzie proporcjonalne do potrzeb istnieje 

zagrożenie ograniczenia pomocy 

z zewnątrz, co miałoby bardzo przykre 

następstwa. 

Pomocna może być m.in. działalność 

Związku Zawodowego Ratowników 

Górniczych, który ma przecież swoje 

agendy w każdej kopalni. Podjęcie tematu 

przez ratowników w kopalniach, 

zadeklarowanie płatności, a następnie 

odpowiednie jego przedstawienie kolegom 

górnikom z którymi stykają się 

ratownicy, to praktyczna pomoc tak 

potrzebna dla realizacji szlachetnego 

czynu wsparcia dla wdów i sierot oraz 

innych rodzin górniczych będących 

w potrzebie. 

PODSTAWOWE 

AKTUALNE ZADANIA 

25 

Fundacja nie może ograniczać się 

tylko do przekazywania podopiecznym 

takiej czy innej pomocy, bowiem byłoby 

to uproszczeniem i w pewnym stopniu 

marnotrawstwem możliwości, jakie 

w niej tkwią. Organizując np. akcję 

wypoczynkową dla dzieci i młodzieży, 

w zasadzie przy tych samych nakładach 

finansowych można zapewnić uczestnikom 

pogłębianie wiedzy i ich zainteresowań. 

Ankieta przeprowadzona wśród 

stypendystów umożliwiła rozpoznanie 

tych zainteresowań. Wskazali oni 

na ponad 20 grup tematycznych jakimi 

są zainteresowani; od sportu po naukę 

języków obcych, czy rozwój umiejętności 

malarskich i plastycznych. W roku 

bieżącym po raz pierwszy w lipcu został 

zorganizowany w Szczyrku obóz wypoczynkowy 

dla 20 dzieci uczących się 

języka angielskiego i 20 zainteresowanych 

malarstwem. Młodzież pod okiem 

specjalistów pogłębiała wiedzę i zapoznawała 

się z trudną dziedziną sztuki. 

Powstało prawie 100 obrazów świadczących 

o uzdolnieniach godnych uwagi 

i pomocy w ich rozwoju. Dwa z nich 

prezentujemy. Przykład ten w sposób 

jednoznaczny potwierdza kierunek działań 

jaki podjął Zarząd, ale jednocześnie 

wymaga uwagi, aby proces edukacyjny 

nie został przerwany. 

12-letnia działalność Fundacji w roku 

bieżącym znalazła wysokie uznanie społeczne, 

co udokumentowano uprawnieniem 

przekazywanym przez Wielką Narodową 

Kapitułę Orderu Św. Stanisława 

w Warszawie i Zagłębiowską Komandorię 

Dam i Kawalerów tego orderu, 

do wykorzystywania jego wizerunku na 

dokumentach. Wyróżnienie to jest pierwszym, 

jakie w Polsce uzyskała instytucja, 

w okresie blisko 250 lat od ustanowienia 

orderu przez ostatniego króla Polski 

Stanisława Augusta Poniatowskiego. 

Uhonorowanie Fundacji to satysfakcja 

za dotychczasowe dokonania, ale także 

zobowiązanie do doskonalenia pomocy 

biednym i poszkodowanym przez los. 

I znów nie może być mowy o sprostaniu 

nowym wymaganiom bez szerokiego 

poparcia ze strony ludzi górnictwa, 

bez ich praktycznego, nawet drobnego 

zaangażowania finansowego. 

GENERALNE 

WNIOSKI KOŃCOWE 

Rozwój wielokierunkowej działalno 

ści Fundacji wymaga podejmowania 

następujących problemów: 

• Stałych działań dla utrzymania ścisłej 

współpracy zarządu z kierownictwami 

kopalń w zakresie aktywizacji 

ich załóg na rzecz pomocy potrzebującym 

rodzinom górniczym, 

• Kopalnie i inne przedsiębiorstwa górnicze 

powinny wspierać Fundację 

także poprzez umożliwienie jej podopiecznym 

uczestnictwa w imprezach 

organizowanych dla swoich załóg, 

• Zarząd Fundacji, ale także kopalnie 

i przedsiębiorstwa górnicze powinny 

podejmować starania, aby w swych 

kontaktach służbowych i zawo dowych 

pozyskiwać darczyńców na 

rzecz Fundacji, 

• Pomoc finansowa Fundacji na rzecz 

rodzin potrzebujących powinna 

uwzględniać wszelkie możliwości 

jej wielokierunkowego wykorzystania. 

W tym celu Fundacja powinna 

nawiązywać szerokie kontakty 

z uczelniami i innymi placówkami, 

których specjaliści mogliby być zaangażowani 

w tych działaniach, 

• Fundacja powinna rozwijać działania 

zmierzające do zapewnienia inwalidom 

górniczym możliwości rehabilitacji 

zdrowotnej w miejscu ich 

zamieszkania, 

• Fundacja powinna rozwijać formy 

pomocy prawnej i psychologicznej 

dla podopiecznych pomocą taką 

zainteresowanych. 

■



ROK XIV 

Okręgowe Zawody Drużyn Ratowniczych 

Kopalń JSW S.A. i Zakładu Odmetanowania Kopalń Sp. z o.o. 

ZWYCIĘŻYŁ ZASTĘP Z „PNIÓWKA” 

W zawodach drużyn ratowniczych 

kopalń Jastrzębskiej Spółki 

Węglowej i Zakładu Odmetanowania 

Kopalń z Jastrzębia Zdroju, 

które odbyły się 22-23 czerwca br. 

na terenie Okręgowej Stacji Ratownictwa 

Górniczego w Wodzisławiu 

Śl. zwyciężył zastęp z KWK ,,Pniówek’’. 

W tegorocznych zawodach 

ratow nicy walczyli po raz pierwszy 

o puchar ufundowany przez prezesa 

JSW. W zmaganiach wystartowało 

siedem zespołów, z których 

sześć reprezentowało kopalnie 

JSW: ,,JAS- MOS’’, ,,Zofiówka’’, 

,,Borynia’’, ,,Pniówek’’, ,,Krupiński’’, 

,,Budryk’’, a jeden ZOK. 

Każda z drużyn ratowniczych 

wystawiła do rywalizacji sześciu 

reprezentantów, czyli pięcioosobowy 

zastęp ratowniczy i mechanika 

sprzętu ratowniczego. 

W pierwszym dniu przeprowadzono 

praktyczny sprawdzian z zakresu 

mgr inż. 

DARIUSZ BRZÓZKA 

OSRG Wodzisław Śl. 

pomocy przedmedycznej oraz sprawdzian 

dla mechaników sprzętu ratowniczego. 

Kopalnie startowały według 

wcześniej wylosowanej kolejności. 

W kon kurencji pomocy przedmedycznej 

sędzią głównym była Jolanta Patlewicz, 

przewodnicząca komisji sędziowskiej, 

w skład której wchodzili ratownicy 

medyczni. Ratownicy górniczy musieli 

wykonywać różne zadania związane 

z udzielaniem pierwszej pomocy poszkodowanym, 

których rolę odgrywali 

odpowiednio ucharakteryzowani pozoranci. 

Maksymalnie w tej konkurencji 

drużyny mogły uzyskać 12 punktów. 

Za największą ilość uzyskanych punktów 

przydzielona została do punktacji 

generalnej ilość punktów równa liczbie 

biorących udział w zawodach zastępów. 

Po prawie 7 godzinach rywalizacji poznaliśmy 

wyniki tej konkurencji, w której 

kolejność przedstawiała się następująco: 

,,Borynia’’ – 7 pkt., ,,Budryk’’ 

– 6 pkt., ,,Pniówek’’ – 5 pkt., ,,Krupiński’’ 

– 4 pkt., ZOK – 3 pkt., ,,Zofiówka’’ 

– 2 pkt., ,,JAS-MOS’’ – 1 pkt. 

W czasie, gdy zastępy konkurowały 

przy udzielaniu pierwszej pomocy 

przedmedycznej, mechanicy sprzętu 

ratowniczego przystąpili do swojej 

konkurencji, która polegała na kontroli 

aparatu W-70 w celu zlokalizowania 

i usunięcia w nim usterek. Najdokładniejszym 

mechanikiem okazał się Gabriel 

Fojt z KWK ,,Krupiński’’, który 

jako jedyny wykrył i usunął wszystkie 

usterki. Po pierwszym dniu rywalizacji 

klasyfikacja przedstawiała się następująco: 

,,Borynia’’ – 12 pkt., ,,Budryk’’ 

– 11 pkt., ,,Krupiński’’ – 10 pkt., ,,Pniówek’’ 

– 9 pkt., ZOK – 8 pkt., ,,JAS- 

MOS’’ i ,,Zofiówka’’ po 6 pkt. 

Drugi dzień zawodów rozpoczął 

sprawdzian wiedzy teoretycznej z zakresu 

zagrożeń górniczych, przepisów ratowniczych 

oraz zasad bezpieczeństwa 

26



27


obowiązujących w kopalniach. Składający 

się z 50 pytań test został opracowany 

przez Dział Ra townictwa ds. 

Szkolenia CSRG S.A. O miejscu w tej 

konkurencji decydowała suma punktów 

zdobytych przez poszczególnych członków 

zastępu. Do punktacji generalnej 

można było uzyskać za pierwsze miejsce 

7 punktów, a za ostatnie 1 punkt. 

Najlepszy wynik w konkursie wiedzy 

uzyskała drużyna z KWK „Budryk’’, 

dzięki czemu zrównała się w klasyfikacji 

generalnej po trzech konkurencjach 

z dotychczasowym liderem. Dużą 

wiedzą popisały się również drużyny 

z KWK ,,Borynia’’ i KWK ,,Pniówek’’, 

które znalazły się w czołówce punktacji 

łącznej. 

Najwięcej emocji zawodnikom, jak 

również licznie zgromadzonym sympatykom 

drużyn i zaproszonym gościom 

dostarczyło pokonywanie toru przeszkód. 

Na nim ratownicy mieli okazję 

wykazać się poziomem wyszkolenia, 

sprawnością fizyczną i umiejętnościami 

pracy zespołowej. 

Przeszkód na torze było 11: 

pokonanie niskiego przejścia o długości 

20 m, 

przejście przez przepust tamowy, 

podnoszenie obciążonego platonu 

za pomocą poduszek pneuma tycznych, 

• 

• 

• 


• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

skręcenie 2 odcinków rur Ø 150 mm 

(ważna była dokładność i szczelność 

połączenia), 

cięcie stojaka drewnianego piłą kabłąkową, 

rozwinięcie i zmontowanie linii z węża 

przeciwpożarowego Ø 52 mm 

i prą d ownicy, uruchomienie strumienia 

wo dy oraz za pomocą tego strumienia 

przekręcenie tarczy o kąt 360º, 

przeciągnięcie po torach wozu kopalnianego 

z zablokowanymi kołami 

za pomocą ciągarki łańcuchowej, 

transport 8 worków z piaskiem o wadze 

25 kg każdy, na dystansie 30 m 

z pokonywaniem płotków o wysokości 

0,5 m, 

cięcie pręta na 3 równe odcinki (bez 

użycia przyrządu do pomiaru), 

wykonanie tamy deskowej, 

przejście przez przepust tamowy 

i zamknięcie go od wewnątrz. 

Oprócz szybkości na torze przeszkód, 

bardzo ważna była dokładność 

wykonywania poszczególnych zadań. 

Za nieprawidłowe wykonanie czynności 

zastęp otrzymywał karne sekundy, 

które były doliczane do czasu uzyskanego 

na torze. Bezkonkurencyjni 

w tej konkurencji okazali się ratownicy 

z KWK ,,Pniówek’’, a w czołówce 

znalazły się drużyny z KWK ,,JAS- 

MOS’’ i KWK ,,Borynia’’. 

ROK XIV 

Uwzględniając sumę punktów uzyskanych 

we wszystkich czterech konkurencjach 

końcowa klasyfikacja 

drużynowa przedstawiała się następująco: 

1. KWK ,,Pniówek’’, 

2. KWK ,,Borynia’’, 

3. KWK ,,JAS-MOS’’, 

4. KWK ,Budryk’’, 

5. KWK ,,Krupiński’’, 

6. ZOK, 

7. KWK ,,Zofiówka’’. 

Zwycięska drużyna startowała 

w składzie: Krzysztof Kołodziejczyk 

(zastępowy), Stanisław Kubas, 

Rafał Tomala, Mariusz Kurkowski, 

Grzegorz Onysk i Zdzisław Pietrzyk 

(mechanik). Kierownikiem KSRG 

,,Pniówek’’ jest Henryk Staroń. Nad 

prawidłowym przebiegiem zawodów 

czuwała komisja sędziowska. Zdobywcom 

trzech pierwszych miejsc 

puchary wręczyli wiceprezes Zarządu 

CSRG S.A. – Jan Syty, wiceprezes 

Zarządu JSW S.A. – Andrzej Tor, 

dyrektor Zespołu ds. Zagrożeń JSW 

S.A. – Antoni Jakubów oraz dyrektor 

OSRG Wodzisław – Jerzy Krótki. 

Ratownicy z ,,Pniówka’’ wraz 

z ratownikami z kopalni ,,Borynia’’, 

którzy zajęli drugie miejsce, będą reprezentowali 

JSW w zawodach centralnych. 

■ 

Zawody z pierwszej pomocy w Zabrzu 

NAJLEPSZE „SZCZYGŁOWICE” 

• 

• 

• 

• 

• 

Zawody z pierwszej pomocy 

w Zabrzu 18 czerwca 2009 roku 

polegały na wykonaniu przez pięcioosobowe 

zespoły zadania resuscytacji 

krążeniowo-oddecho wej 

u osoby dorosłej bez urazu. Wykonanie 

zadania obejmowało: 

ocenę miejsca zdarzenia, 

ocenę stanu poszkodowanego, 

podjęcie działań ratunkowych, 

resuscytację 30:2, 

współpracę w zastępie. 

mgr 

JOLANTA PATLEWICZ 

Na wykonanie każdego zadania wyznaczono 

maksymalny czas 10 minut. 

Przy każdej stacji czynności ratunkowe 

oceniał odrębny zespół sędziowski 

złożony z dwóch ratowników medycznych. 

Głównym sędzią była mgr Jolanta 

Patlewicz – wykładowca Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego SA, 

nauczyciel pierwszej pomocy, która 

organizowała zawody i czuwała nad 

28 

ich prawidłowym przebiegiem. Sędziami 

byli: Klaudiusz Nadolny, Michał 

Kucap, Justyna Muster, Elżbieta 

Czapla i Damian Pasiek. 

• 

• 

• 

Najwyższą liczbę punktów i tym 

samym I miejsce zdobyła drużyna 

KWK „Szczygłowice” uzyskując 

18 punktów na 20 możliwych, 

II miejsce: KWK „Halemba” – 17 pkt., 

III miejsce: KWK „Rydułtowy Anna 

I”, KWK „Piast”, KWK „Sośnica-Makoszowy” 

Ruch Makoszowy 

– 16 pkt.,



Następnie uplasowali się: 

• ZG „Piekary”, KWK „Ziemowit” 

– 15 pkt., 

• KWK „Bielszowice”, KWK „Bole sław 

Śmiały”, KWK „Pokój” – 14 pkt., 

• KWK „Jankowice”, KWK „Halemba- 

Wirek” Ruch Wirek, KWK „Bobrek”, 

KWK „Rydułtowy Anna II” – 13 pkt., 

• KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch 

Sośnica, KWK „Chwałowice”, KWK 

„Knurów” – 12 pkt.. 

Oceniano według algorytmu resuscytacji 

z 2005 r. dla osób bez 

wykształcenia medycznego BLS. 

Czynności takie jak: bezpieczeństwo 

własne, bezpieczeństwo miejsca, 

sprawdzenie przytomności, wołanie 

o pomoc, poprawne udrożnienie 

dróg oddechowych, sprawdzenie oddechu, 

telefon do dyspozytora były 

rejestrowane przez sędziego i wprowadzane 

do programu obsługującego 

fantom Ambu. Program komputerowy 

rejestrował i podawał wyniki 

procentowe resuscytacji 30:2, głębokości 

ucisku (4-5 cm), częstość 

ucisku (90-110), relaksacje, objętość 

oddechów (0,5-0,7). Sędziowie 

oceniali dodatkowo po zakończeniu 

resuscytacji sprawdzenie oddechu, 

zmianę zawodników w trakcie 10 

minut i współpracę w zastępie. Pomocne 

były oprogramowania komputerowe, 

obiektywnie wyliczające 

poprawność czynności i nowe fantomy, 

które są przeznaczone do szkoleń 

i zawodów. Poziom zastępów 

był bardzo wyrównany, co widać po 

punktacji. 

■ 

Centrum Usług Specjalistycznych CEN-RAT Sp. z o.o. 

SKUTECZNA INERTYZACJA 

Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. w czerwcu 2003 r. 

utworzyła Centrum Usług Specjalistycznych 

Centralnej Sta cji Ratownictwa 

Górniczego CEN-RAT 

Sp. z o.o. przekazując jej część 

działalności nie związanej bezpośrednio 

z gotowością ratowniczą, 

która mogła być potraktowana 

jako działalność komercyjna. 

Spółka CEN-RAT zatrudnia 

wysoko wykwalifikowaną kadrę 

pracowników, dzięki którym 

w krót kim okresie działalności 

roz sze rzyła znacznie zakres wykonywanych 

usług i sprzedaży, 

osiągając dobre wyniki ekonomiczne 

będące gwarantem prawidłowego 

jej funkcjonowania. 

Świadczy szeroko zakrojone 

usługi, między innymi w zakresie 

inertyzacji, utylizacji, sprzedaży 

i serwisu sprzętu ratowniczego. 

mgr inż. 

TOMASZ KLAG 

CEN-RAT Sp. z o.o. 

mgr inż. 

ALEKSANDER CHOLEWIŃSKI 


mgr inż. 

STANISŁAW SUCHOCKI 


29 

Każdemu wzrostowi zagrożenia towarzyszy 

wzmożona działalność profilaktyczna, 

która jednak nie zawsze 

prowadzi do jego opanowania, kończąc 

się akcją pożarową. W profilaktyce 

pożarów podziemnych, a także 

podczas prowadzenia akcji pożarowych 

dla zwalczania zagrożeń aerologicznych 

stosowane są środki wentylacyjne 

i techniczne. 

W odniesieniu do środków technicznych 

najpierw w górnictwie światowym, 

a począwszy od drugiej połowy 

lat 70-tych XX wieku również w górnictwie 

polskim, zaczęto stosować 

azot do inertyzacji atmosfery gazowej 

w przestrzeni objętej ogniskiem 

samozapalenia się węgla lub pożaru, 

a także do inertyzacji mieszanin wybuchowych. 

Warunkiem zakończenia 

akcji pożarowych było aktywne lub 

pasywne ugaszanie pożaru podziemnego. 

Głównym celem podawania 

gazu inertnego do zagrożonej przestrzeni 

jest utworzenie niskotlenowego 

składu gazów wokół ogniska 

pożaru dla uniemożliwienia palenia 

się materiału palnego, a w przypadku 

wystąpienia mieszaniny wybuchowej 

gazów dla zneutralizowania mieszaniny. 

Innym celem podawania gazu inertnego 

jest wychłodzenie ogniska pożaru. 

Jako gazów inertnych używa się 

przede wszystkim azotu i dwutlenku 

węgla. W polskich kopalniach eksploatacja 

węgla prowadzona jest na coraz 

większej głębokości, a eksploatowane 

pokłady są skłonne do samozapalenia 

i w coraz większym stopniu zagrożone 

występującym metanem. 

Stosowanie inertyzacji ograniczyło 

liczbę, zasięg pożarów oraz wybuchów. 

Dlatego też kopalnie w coraz 

większym zakresie stosują inertyzację 

w celu zwalczania zagrożenia pożarowego 

i wybuchowego w profilaktyce. 

Zagrożenie pożarowe i zapaleniem 

lub wybuchem metanu spowodowały 

znaczącą ilość wypadków w kopalniach 

węgla kamiennego. Z danych 

uzyskanych z WUG i CSRG S.A. wynika 

jak kształtowała się w poszczególnych 

latach ilość pożarów i ich skutki 

w kopalniach węgla kamiennego. 

• W 2002 r. zaistniało 8 pożarów, które 

spowodowały 4 wypadki śmiertelne, 

12 wypadków ciężkich i 11 

wypadków lekkich. W tym samym 

roku zanotowano 3 zapalenia metanu, 

które spowodowały 4 wypadki 

śmiertelne, 12 wypadków ciężkich 

i 7 wypadków lekkich. 

• W 2003 r. na ogólną ilość 41 kopalń 

węgla kamiennego zaistniało 5 po-


żarów, które spowodowały 3 wypadki 


i 32 wypadki lekkie. Wystąpiło 

także 5 przypadków zapalenia metanu, 

które spowodowały 4 wypadki 


i 46 wypadków lekkich. 

• W 2004 roku na ogólną ilość 39 

kopalń węgla kamiennego zaistniało 

7 pożarów na dole kopalni, 

które nie spowodowały wypadków. 

Miał miejsce 1 przypadek zapalenia 

metanu, który nie spowodował 

wypadków. 


węgla kamiennego zaistniało 9 pożarów 

podziemnych, które nie spowodowały 

wypadków. Miały również 

miejsce 3 zapalenia metanu, które 

spowodowały 2 wypadki ciężkie. 


węgla kamiennego zaistniały 4 pożary 

podziemne, które nie spowodowały 

wypadków. Wystąpiły też dwa 

zdarzenia związane z zapaleniem 

metanu, które spowodowały 23 wypadki 

śmiertelne. 


węgla kamiennego zaistniało 6 pożarów, 

które spowodowały 18 wypadków 

lekkich. W kopalniach 

węgla kamiennego miały miejsce 

4 zdarzenia związane z zagrożeniem 

metanowym, które spowodowały 

4 wypadki lekkie. 


węgla kamiennego zaistniało 

6 pożarów, w wyniku których 1 

osoba została poparzona, a 18 uległo 

zatruciu dymem. Wystąpiły też 

3 zdarzenia związane z wypływem 

i wybuchem metanu, które spowodowały 

8 wypadków śmiertelnych, 

5 wypadków ciężkich i 13 wypadków 

lekkich. 

Od 2004 r. nie było wypadków 

śmiertelnych i ciężkich spowodowanych 

pożarami, na co mogła mieć 

wpływ między innymi szeroko stosowana 

inertyzacja w profilaktyce. 

W analizowanych latach 2002 

do 2008 nastąpiło znaczne zmniejszenie 

zatrudnienia pracowników w ko- 


palniach węgla kamiennego do 113319 

pracowników w 2008 roku. 

Stosowanie tradycyjnych metod 

profilaktycznych dla zwalczania zagrożenia 

pożarowego i wybuchowego 

w czasie eksploatacji ścian systemem 

na zawał polegających między 

innymi na: 

• uszczelnianiu źrobów środkami mineralnym 

lub chemicznymi, 

• likwidacji chodników przyścianowych 

za postępem ściany przez 

podsadzanie piaskiem lub pyłami 

dymnicowymi, 

nie zawsze jest możliwe i nie zawsze 

przynosi oczekiwane skutki. Dlatego 

też kopalnie stosują inertyzację dla 

zwalczania tych zagrożeń. 

Niejednokrotnie stosowanie inertyzacji 

jest podstawowym sposobem 

profilaktycznym zwalczania zagrożenia 

pożarowego i wybuchowego. Jako 

przykład podajemy wybieranie pokładu 

503 w KWK „Bobrek-Centrum”, 

gdzie trzecią kolejną ścianę prowadzi 

się po upadzie, a stosowana inertyzacja 

zapewnia bezpieczną ich eksploatację. 

Stosowanie innych metod profilaktycznych 

jest utrudnione. 

Inertyzację należy stosować przy 

eksploatacji pokładów skłonnych 

do samozapalenia, w zagrożeniu metanowym 

(a tym samym wybuchowym), 

przy pozostawianiu węgla w zrobach, 

zagrożeniu tąpaniami oraz tam gdzie 

występują strefy uskokowe. 

W pokładach zagrożonych metanem 

i tąpaniami w strefach uskokowych, 

przy słabych stropach można 

się spodziewać nagłych obwałów 

w zawale, co może spowodować 

wypchnięcia metanu i innych gazów 

do wyrobisk. Jednak stosowanie inertyzacji 

nawet przy wypchnięciu 

tych gazów do przestrzeni roboczej 

jest mniej groźne od powstania pożaru 

czy mieszaniny wybuchowej. 

Również inertyzację można stosować 

w przypadkach: 

• odzyskiwania czasowo otamowanych 

wyrobisk, w których występuje 

metan o bardzo dużej koncentracji, 

30 

ROK XIV 

• przewietrzania otwieranych rejonów, 

w których występują gazy kopalniane 

(w tym metan). 

Pozwala to na bezpieczne odzyskiwanie 

nieczynnych wyrobisk. Jako 

przykład można podać odzyskiwanie 

w KWK „Wieczorek” otamowanego 

chodnika 335 w pokładzie 620 na poziomie 

730. Po wykonaniu chodnika 

335 został on otamowany tamą izolacyjną 

TI-823 zlokalizowaną przy 

dowierzchni wentylacyjno-środkowej 

z opływowym polem powietrza. Zaizolowana 

przestrzeń chodnika 335 (o długości 

około 1200 m) stanowiła znaczny 

zbiornik metanu, którego koncentracja 

za tamą izolacyjną TI-823 osiągała 

60÷80 %. W ramach dalszej rozcinki 

pokładu 620 w jego partii wschodniej 

rozpoczęto okrążenie dowierzchni 3 

z chodnika 343 w kierunku otamowanego 

chodnika 335. Zbicie dowierzchni 

z chodnikiem 335 i odzyskanie 

jego zachodniego odcinka nastąpiło 

23 września 2001 r. Niezbędne roboty 

zmierzające do odzyskania chodnika 

335 prowadzono na zasadach akcji 

z zastosowaniem inertyzacji atmosfery 

w chodniku 335 azotem (podawanym 

otworem OT-1 od strony dowierzchni 

3) w celu obniżenia zawartości metanu 

do wartości 2% przed przebiciem 

za pomocą robót strzałowych. 

W trakcie stosowanej inertyzacji 

przy pomocy azotu punkt charakteryzujący 

skład mieszaniny gazów 

przemieszczał się w obszarze niewybuchowym 

na diagramie Cowarda 

(trójkąt wybuchowości). Można powiedzieć, 

że przy wykonywaniu przebić 

do zagazowanych wyrobisk istotne 

jest, by w otoczeniu miejsca przebicia 

wykluczona była możliwość wybuchu 

mieszaniny gazowej. 

Są dwie szkoły stosowania inertyzacji. 

Jedna to inertyzacja w celu 

niedopuszczenia do powstania pożaru 

i druga, która mówi, że inertyzację 

stosować w momencie powstania pożaru, 

czyli do gaszenia pożaru. W tym 

pierwszym przypadku gazy inertne 

stosuje się systematycznie, planowo 

w większości urządzeniami o nie-



wielkich wydajnościach do 500 m 3 /h. 

Do gaszenia pożaru stosuje się 

już urządzenia o dużych wydajnościach, 

nawet powyżej 1000 m 3 /h. 

Te sytuacje z reguły zaskakują kopalnie, 

które niekiedy nie są przygotowane 

do stosowania inertyzacji. 

Wtedy awaryjnie organizuje się 

przygotowanie rurociągów, zasilanie, 

miejsce zabudowania instalacji 

inertyzacyjnej. Trudności piętrzą się 

szczególnie w okresie zimowym, 

gdy dojazd i montaż urządzenia 

utrudnia śnieg, mróz i oblodzenie 

dróg dojazdowych. 

Koszty profilaktyki przy stosowaniu 

inertyzacji są wielokrotnie niższe 

od kosztów prowadzenia akcji 

ratowniczej. 

Spółka CEN-RAT w I półroczu 

2009 r. prowadziła prace inertyzacyjne 

wykorzystując ciekły azot i dwutlenek 

węgla oraz pozyskując azot z powietrza 

atmosferycznego w ilości około 

24 mln m 3 . 

Od 2004 do 2008 roku kopalnie 

węgla kamiennego od Spółki CEN- 

RAT zakupiły następujące ilości gazów 

ine rt nych: 

• 

• 

• 

• 

• 

2004 r. – około 17 mln m 3 

2005 r. – około 32 mln m 3 

2006 r. – około 25,5 mln m 3 

2007 r. – około 40 mln m 3 

2008 r. – około 43 mln m 3 . 

CEN-RAT posiada specjalistyczny 

sprzęt i urządzenia do podawania gazów 

inertnych. Spółka również dysponuje 

specjalistami przeszkolonymi w zakresie 

stosowania gazów inertnych oraz 

obsługi sprzętu. Są oni członkami pogotowia 

specjalistycznego do inertyzacji 

powietrza kopalnianego CSRG S.A. 

Sprzęt, którym dysponuje spółka 

w prowadzeniu inertyzacji to: 

• urządzenia typu HPLC, MGA i PSA 

do pozyskiwania azotu z powietrza 

atmosferycznego, 

• instalacje do zgazowania ciekłego 

azotu składające się ze zbiornika 

ciśnieniowego i parownicy atmosferycznej, 

• instalacje do zgazowania ciekłego 

dwutlenku węgla składające się ze 

zbiornika i parownicy elektrycznej 

lub atmosferycznej. 

■ 

Literatura: 

1. Materiały wewnętrzne CSRG S.A., 

2. Materiały WUG, 

3. Ratownictwo Górnicze nr 4(32) – gru - 

dzień 2003, dr inż. Piotr Markefka, 

mgr inż. Tadeusz Stefanowicz Dodatkowe 

możliwości wykorzystania azotu. 

Historia ratownictwa górniczego 

STEROWANE SIŁĄ PŁUC 

W Anglii podobnie jak w Niemczech 

konstruowano sprzęt ratowniczy 

służący ratownikom 

do oddychania. Pierwszym systemem 

opisywanym w literaturze 

fachowej był system „Garfortha” 

model „Weg” 1907/ 08. Na przełomie 

lat 1906/07 zostało skonstruowane 

przez W.E. Garfortha 

urządzenie sterowane siłą płuc. 

Wszystkie jego części zmontowane 

zostały na spodnicy i są połączone 

na plecach użytkownika. Jak pokazano 

na zdjęciu 1, z dwóch zakrzywionych 

cylindrów C 1 i C 2 zamontowanych 

na wysokości talii użytkownika 

doprowadzane jest 300 litrów tlenu. 

Cylindry na plecach połączone 

są ze sobą rurką. Pierwszy z cylindrów 

wyposażony jest w widoczny 

na zdjęciu finimetr (ciśnieniomierz) 

„m”, drugi cylinder połączony 

jest z zaworem „r”, który redukuje 

ciśnienie i automatycznie dozuje tlen. 

Jest to najwcześniejsze zastosowanie 

rozwiązania technicznego polegającego 

na automatycznym stałym dawkowaniu 

tlenu za pomocą płuc użytkownika 

przenośnego aparatu. Autor 

podręcznika opisuje działanie tego zaworu 

w sposób następujący – „zawór 

skonstruowany przez pana Garfortha 

otwiera się zaraz jak spada ciśnienie 

w ustniku podczas procesu wdychania. 

Użytkownik może pobierać tlen 

bezpośrednio z cylindrów, gdy wciąga 

go nosem lub ustami przez otwartą 

końcówkę węża do maski „k”. 

W aparacie z 1907 roku worek stanowi 

element tzw. spodnicy „b”, nad nim 

znajduje się pochłaniacz CO 2 

„g”. Wypełnienie 

pochłaniacza stanowi wodorotlenek 

potasu. Jak pokazano na rysunku 

1 (schemat zaczerpnięty z podręcznika 

z 1924 roku) powietrze wydychane promgr 

inż. 

ANDRZEJ PLATA 

CSRG S.A. w Bytomiu 

31 

Rys. 1. Schemat obiegu powietrza w aparacie, (zaczerpnięty 

z podręcznika z 1924 r.).


wadzone jest wężem s 1 do pochłaniacza 

„g”, wąż wdechowy powietrza „s 2 ” wychodzi 

z worka „b” i wchodzi do maski. 

Węże oddechowe są giętkimi wężami 

metalowymi prowadzonymi nad kalenicą 

hełmu i są połączone na stałe 

z maską zakrywającą usta i nos. Maska 

uszczelniona pneumatyczną uszczelką 

zapewniającą upust powietrza w wyniku 

nadciśnienia w masce. Cyrkulacja 

powietrza przedstawia się następująco; 

powietrze zużyte jest wdmuchiwane 

przez zawór „v 1 ” wężem „s 1 ” do pochłaniacza 

„g”. Oczyszczone z CO 2 

płynie 

do worka „b”, stamtąd płynie wężem 

„s 2 ” i wzbogacone w tlen poprzez zawór 

„r” jest wdychane do płuc użytkownika 

i znów wydychane i cykl się powtarza. 

Aparat przeznaczony był do dwugodzinnej 

pracy, ważył 18 kg. Rozpowszechniony 

był w Anglii. Do 1916 r. wykonano 

132 egzemplarze tego aparatu. ■ 


Fot. 1. Aparat oddechowy model „Weg” 1907/08 – system „Garforth”. 

ROK XIV 

Szacunek dla siebie 

SAMOAKCEPTACJA 

Samoakceptacja to szacunek 

dla siebie. Na ogół wysoka samoakceptacja 

idzie w parze z dużą 

zdolnością przystosowania się. 

Ktoś kto akceptuje siebie spostrzega 

świat jako przyjazne 

dla siebie miejsce. Carl Rogers 

uważał, że samoakceptacja ma 

decydujące znaczenie dla zdrowia 

psychicznego. Istnieją w literaturze 

psychologicznej dowody 

na to, że samoakceptacja 

i akceptacja innych są ze sobą 

połączone. Ci, którzy akceptują 

samych siebie, zwykle łatwiej 

akceptują innych. Jeśli dobrze 

myślisz o sobie, będziesz myślał 

dobrze o innych ludziach. Ktoś, 

kto tłumi wrogość będzie krytykował 

ludzi, którzy okazują 

wrogość. 

mgr 

IRENA ZASZKODNA 

Samoakceptacja powstaje z wiedzy 

o tym, że inni cię akceptują. Z samoakceptacji 

mogą powstać samospełniające 

się przepowiednie, w których 

oczekiwania co do tego, jak inni ludzie 

będą na ciebie patrzyli, potwierdzają 

się w wyniku twojego zachowania. 

Za każdym razem, kiedy się do 

kogoś zwracasz, dajesz mu poznać, 

że jesteście w jednym z poniższych 

układów: 

• Ja nie jestem „w porządku”, ty jesteś 

„w porządku”. Człowiek w tym 

układzie czuje się na łasce innych, 

tych „w porządku”. Ma nadzieję, 

że dadzą mu wsparcie i akceptację. 

• Ja nie jestem „w porządku”, ty nie 

jesteś „w porządku”. Człowiek okazuje 

innym, że nie uznaje ani swojej 

ani ich wartości. 

• Ja jestem „w porządku”, ty nie jesteś 

„w porządku’’. Człowiek jest bardzo 

niezależny, odrzuca poparcie innych 

32 

i ich akceptację. Okazuje ludziom, 

że sam jest wspaniały, a oni nie. 

• Ja jestem „w porządku”, ty jesteś 

„w porządku”. W tym układzie człowiek 

uznaje wartość swoją, ale także 

wartość innych ludzi. Do takiego 

układu powinien każdy dążyć, ponieważ 

umożliwia on rozwój bliskich 

i znaczących kontaktów z ludźmi. 

Większość ludzi przemawia do innych 

z tej samej pozycji. Ważne jest, 

aby być z drugim człowiekiem w opisanym 

wyżej czwartym układzie. Tylko 

akceptacja siebie i innych pozwoli 

na zbudowanie dobrych, dojrzałych 

relacji z drugim człowiekiem. Okres 

większej ilości czasu wolnego spędzanego 

w gronie ludzi może stać się okazją 

do przemyślenia sobie własnych 

relacji, własnego stosunku do drugiego 

człowieka zarówno w środowisku 

rodzinnym, jak i środowisku pracy. 

Zainteresowanych odsyłam do „Podaj 

dłoń” Dawida W. Johnsona. ■

Centralna Stacja 

Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

ul. Chorzowska 25 

41 – 902 Bytom 

tel. 282 – 25 – 25 

fax 282 – 26 – 81 

e–mail: 

info@csrg.bytom.pl 

http://www.csrg.bytom.pl

RG 2009 Nr 3 - Centralna Stacja Ratownictwa GÃ³rniczego w Bytomiu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?