Joseph Beuys (1921-1986) - Atlas Sztuki

Joseph Beuys (1921-1986)

12.5.1921 Joseph Beuys urodził się jako syn kupca Josefa Jakoba Beuysa i jego żony Johanny
Marii Margarete. Dorastał w Kleve, jednak na świat przyszedł w pobliskim Krefeld. Od 1930 roku
jego ojciec razem z bratem handlowali mąką i paszą w nieczynnej mleczarni w Rindern.
1927-1939 Beuys uczęszczał do Katolickiej Szkoły Podstawowej, a następnie do Państwowego
Gimnazjum o profilu klasycznym w Kleve. Pierwszy kontakt ze sztuką rzeźbiarską miał przypuszczalnie
m.in. w czasie wizyt w pracowni flamandzkiego malarza i rzeźbiarza Achillesa
Moortgata. Był także głęboko poruszony twórczością rzeźbiarza Wilhelma Lehmbrucka, artysty
uznanego potem przez narodowych socjalistów za twórcę „sztuki zdegenerowanej”. Beuys
zaliczy go później do tych, którzy mieli na niego największy wpływ.
W młodości Joseph Beuys wykazywał duże zainteresowanie muzyką, a także naukami humanistycznymi
i przyrodniczymi. Jego rodzice byli katolikami i nie popierali jego wstąpienia do Hitlerjugend.
Dla niego samego – jak i dla wielu jego rówieśników – było to wyrazem młodzieżowego
stylu życia. Niezatarte wrażenie wywarło na nim jednak zarządzone przez nazistów palenie
książek, które odbyło się na dziedzińcu gimnazjum, do którego uczęszczał. Ze stosu udało mu
się wówczas uratować dwie książki: Systema Naturae szwedzkiego botanika, fizyka i zoologa
Carla Linneusza, a także album z pracami Lehmbrucka.
1939 Przez prawie rok Beuys pracował jako kaskader w cyrku.
1941-1944 Mimo wcześniejszych planów związanych z medycyną, Beuys zgłasza się jako
ochotnik do wojska. Stacjonował w Poznaniu, a szkolenie militarne w dziedzinie radiooperatorstwa
lotniczego pobierał od zoologa i twórcy filmów dokumentalnych Heinza Sielmanna.
Sielmann wspierał jego zainteresowania botaniką i zoologią – razem uczęszczali na wykłady
na Uniwersytecie w Poznaniu. Zakończyło się to przeniesieniem Beuysa do bazy w Erfurcie. Po
ukończeniu szkoleń Beuys należał do licznych pułków lotniczych oddziałów szturmowych.
16 marca 1944 roku samolot którym leciał, spadł w okolicach wsi Znamianka na Krymie.
W katastrofie zginął dowódca, a Beuys został ciężko ranny. Przeżył dzięki krymskim Tatarom,
którzy opatrzyli jego rany naturalnymi materiałami i substancjami: filcem, tłuszczem i miodem.
Po kapitulacji Beuys jako jeniec wojenny trzy miesiące spędził w brytyjskiej niewoli w Cuxhaven.
1945 Po powrocie z niewoli wojennej Beuys zamieszkał z rodzicami w Kleve.
1946-1953 Po wojnie Beuys rozpoczął regularne studia artystyczne na wydziale rzeźby monumentalnej
w Państwowej Akademii Sztuki w Düsseldorfie. Ukończył uczelnię z wyróżnieniem
w pracowni Ewalda Mataré.
Po raz pierwszy Beuys pokazuje swoje prace na wystawach w Haus Koekkoek.
Współpracuje też z Heinzem Sielmannem i Georgiem Schimanskim przy filmach dokumentalnych
z dziedziny zoologii.
Pierwsza wystawa indywidualna artysty ma miejsce w 1953 roku w domu przyjaciół i kolekcjonerów
jego prac, braci Hansa i Franza Josepha van der Grinten w Kranenburgu
1956-58 Beuys bierze udział w międzynarodowym konkursie na pomnik w obozie koncentracyjnym
Auschwitz-Birkenau. Wybrany został jednak ostatecznie, zrealizowany w innym
2

kształcie, projekt zespołu m.in. Oskara Hansena.
Beuys kończy cykl rysunków 4 Bücher aus: Projekt Westmensch, 1958, w którym sformułował
swoje rozszerzone pojęcie sztuki i inne teorie.
1959 Beuys poślubia Evę-Marię Wurmbach, która w Akademii Sztuki w Düsseldorfie studiowała
edukację plastyczną.
1961 Przeprowadzka do Düsseldorfu-Oberkassel i objęcie przez Beuysa katedry rzeźby monumentalnej
w Akademii w Düsseldorfie. Rodzi się syn Beuysa, Wenzel.
1963-1964 Beuys przeprowadza swoje pierwsze akcje w ramach działań i happeningów grupy
Fluxus. W 1964 roku na potrzeby Festiwalu Nowej Sztuki w Aachen tworzy swoją na poły
fikcyjną biografię Lebenslauf / Werklauf, którą w kolejnych latach uzupełniał, po raz ostatni w
związku z wystawą w Bazylei w 1969 roku. Tę literacką autoprezentację Beuys rozumiał nie
tylko jako parodię wymaganego przez muzea i galerie szablonowego życiorysu wymieniającego
wszystkie wystawy artysty, ale także jako wyraz swojej filozofii pojmowania samego życia jako
dzieła sztuki.
1964 Beuys bierze udział w documenta 3 w Kassel, gdzie prezentuje rysunki i rzeźby z lat 1951-
56. Artysta był potem zapraszany na każdą kolejną edycję wystawy.
1967 Pierwsza obszerna prezentacja prac artysty w miejskim muzeum w Mönchengladbach.
1967-1972 Beuys niezadowolony z tradycyjnego systemu kształcenia, coraz bardziej angażuje
się w sprawy polityczne i oświatowe. Artysta zakłada kolejno: Niemiecką Partię Studentów
(DSP), Organizację Niewyborców – Wolne Referendum i Organizację na rzecz Bezpośredniej
Demokracji poprzez Referendum – tę ostatnią wspólnie z Karlem Fastabendem i Johannesem
Stüttgenem w 1971 roku. W 1972 roku, w ramach documenta 5 Beuys przeniósł prowadzone
razem z Fastabendem biuro Organizacji na 100 dni do Kassel.
1972 Beuys nie przestrzega wymogów numerus clausus (zasady „zamkniętej listy”, ograniczającej
liczbę studentów – przyp. tłum) i po drugiej pokojowej okupacji sekretariatu Akademii w
Düsseldorfie zostaje zwolniony z posady profesora. Wieloletni proces zakończył się ugodą w
1978 roku.
1972-1974 Po opuszczeniu uczelni Beuys podróżuje, rozpowszechniając swoje teorie plastyczne
poprzez wykłady w Anglii, Irlandii, Szkocji, Włoszech i w USA. Swoim wystąpieniom nadaje
wspólny tytuł Plan energetyczny dla człowieka Zachodu.
1973 Razem z Heinrichem Böllem i Klausem Staeckiem Beuys zakłada stowarzyszenie
wspierające Wolną Międzynarodową Wyższą Szkołę Kreatywności i Badań Interdyscyplinarnych.
Jej idea narodziła się jeszcze w czasie aktywności Beuysa jako wykładowcy Akademii i w końcu
doprowadziła do otwarcia Wolnego Międzynarodowego Uniwersytetu – Free International University
(F.I.U.), działającego w różnych miejscach Europy (m.in. w Niemczech, Irlandii, Szkocji i
we Włoszech).
3

1976-1980 Beuys kandyduje do Bundestagu z listy Aktionsge-meinschaft Unabhängiger
Deutscher (AUD)/Wspólnota Działania Niezależnych Niemców. Jako lider listy na terenie Nadrenii-Północnej
Westfalii, Beuys otrzymuje w swoim okręgu Düsseldorf-Oberkassel 600 głosów
(3 procent).
W 1979 roku Beuys kandyduje do Parlamentu Europejskiego z listy partii Sonstige Politische
Vereinigung (SPV) – Die Grünen/Inne Polityczne Porozumienie – Zieloni. W 1980 roku bierze
udział w zjeździe założycielskim Federalnej Partii Zielonych w Karlsruhe. Zdaniem Petry Kelly,
z którą Beuys prowadził dla Zielonych intensywną kampanię wyborczą, artyście chodziło o
„partię antypartyjną”. W tym samym roku Beuys kandyduje z ramienia Zielonych do Landtagu
Nadrenii-Północnej Westfalii.
1979 Wielka retrospektywna wystawa Josepha Beuysa w Salomon R. Guggenheim Museum w
Nowym Jorku.
1980 W Raum 3, czyli w atelier Beuysa w Akademii w Düsseldorfie, zostaje otwarty Wolny
Międzynarodowy Uniwersytet.
1982 Beuys po raz ostatni uczestniczy w documenta w Kassel. Prezentuje tam pracę, która jest
zarazem jednym z jego najbardziej ambitnych założeń – przykładem rzeźby społecznej 7000
Eichen – Stadtverwaldung statt Stadtverwaltung (7000 dębów. Zalesianie miasta w miejsce
administrowania miastem). Za pośrednictwem tego dzieła artysta opuścił tradycyjną przestrzeń
wystawienniczą.
1985 Beuys przygotowuje w Neapolu instalację Palazzo Regale, która okaże się jego ostatnią
pracą.
1986 Na kilka dni przed śmiercią Beuys zostaje uhonorowany przyznawaną przez miasto Duisburg,
renomowaną nagrodą Wilhelma Lehmbrucka.
12.1.1986 Joseph Beuys umiera w Düsseldorfie.
4