Milli Zeka

Milli Zəka
– Äå éèð ëÿð Àøûã Øÿì øèð éà ðà äû úû ëû üûí äà âÿ
îíóí ÿäÿ áè èú òè ìàèé éÿ òÿ òÿã äèì îëóí ìà ñûí äà
õàëã øàè ðè Ñÿ ìÿä Âóð üó íóí ðî ëó ÿâÿç ñèç äèð.
Áó ôèê ðÿ ìö íà ñè áÿ òè íèç íå úÿ äèð? Ñèç úÿ, ùÿð èêè
ñþç ñÿð ðà ôû íûí áèð-áè ðè íÿ îõ øàð úÿ ùÿò ëÿ ðè ùàí -
ñû ëàð äûð?
– Ãåéä åäèì êè, ñóà ëû íûç äà êû “äå éèð ëÿð”
êÿë ìÿ ñè áèð ãÿ äÿð éå ðè íÿ äöø ìöð. Áþ éöê øàè ðè -
ìèç Ñÿ ìÿä Âóð üóí ëà Àøûã Øÿì øè ðèí òà íûø ëû üû,
öí ñèé éÿ òè, äîñò ëó üó ÿäÿ áè èú òè ìàèé éÿ òÿ ÷îõ äàí
áÿë ëè îëàí ìÿ ëóì áèð ôàêò äûð. Áó áà ðÿ äÿ ÷îõ éà -
çûëûá, ÷îõ äåéèëèá. Ùÿòòà Ñÿìÿä Âóðüóí ùàããûíäà
âàõòèëÿ ÷àï îëóíìóø õàòèðÿëÿð êèòàáûíäà Àøûã
Øÿì øè ðèí äÿ õà òè ðÿ ñè éåð àëûá. Ñÿ ìÿä Âóð üóí
äà, Àøûã Øÿì øèð äÿ, ùÿð èêè ñè ðó ùÿí áèð-áè ðè íÿ
÷îõ éà õûí îëàí òÿ áèÿò âÿ ýþ çÿë ëèê àøè ãè, áþ éöê
øàè ðè ìè çèí áèð øå ðèí äÿ èôà äÿ îëóí äó üó êè ìè, èë -
ùà ìû íû éóð äó ìó çóí äàü ëà ðûí äàí, äöç ëÿ ðèí äÿí,
çÿí ýèí âÿ ôö ñóí êàð òÿ áèÿ òèí äÿí àëàí ýþð êÿì ëè
ñþç óñòàëàðû îëóá. Åëÿ îíëàðû éàõûíëàøäûðàí, äîüìà
ëàø äû ðàí ÿí öì äÿ úÿ ùÿò äÿ áó ñÿ íÿò êàð ëà ðûí
âÿ òÿ íÿ, òîð ïà üà îëàí ìÿ ùÿá áÿò âÿ áàü ëû ëûã ëà ðû -
äûð. Ìÿ ëó ìàò ö÷öí áèð ôàê òû äà íÿ çÿ ðè íè çÿ ÷àò -
äû ðûì êè, âàõ òè ëÿ Ñÿ ìÿä Âóð üóí ëà Àøûã
Øÿì øè ðèí Êÿë áÿ úÿð äÿ õö ñó ñè ýþ ðöø ëÿ ðè îë ìóø -
äó âÿ ñîí ðà äàí Àøûã Øÿì øèð ùÿ ìèí ýþ ðöø ëÿ ÿëà -
ãÿ äàð Ñÿ ìÿä Âóð üó íà áèð ãîø ìà äà éàç ìûø äû:
Ýÿ ëè øè íÿ áè çèì åë ëÿð ñå âèí äè,
Éî ëó íà øàì òó òàí ÿë ëÿð ñå âèí äè,
×ÿ ìÿí ëÿð áÿ çÿ íèá, ýöë ëÿð ñå âèí äè
Øÿì øèð èëÿ ýþ ðö øö íÿ øàè ðèí.
– Ñîí äà èñ òÿð äèì êè, Àøûã Øÿì øèð ëÿ áàü ëû
áèð õàòèðÿ äàíûøàñûíûç, éàõóä îíóíëà áàüëû åøèòäè
éè íèç ùÿð ùàí ñû áèð ñþù áÿ òè õà òûð ëà éà ñû íûç.
– Áà éàã Äÿ äÿ Øÿì øè ðè èëê äÿ ôÿ íå úÿ ýþð -
äöéöìö, îíóíëà ùàíñû øÿðàèòäÿ òàíûø îëäóüóìó,
éÿ íè þçö ìöí áè ëà âà ñè òÿ øà ùè äè îë äó üóì ùà äè -
ñÿ íè äà íûø äûì. Èí äè äÿ óñ òàä ëà áàü ëû åøèò äè éèì,
î âàõò ëàð äèë äÿ-àüûç äà ÿô ñà íÿ êè ìè äî ëà øàí, îë -
ìóø áèð ÿù âà ëà òû äà íûø ìàã èñ òÿð äèì.
Áèð äÿ ôÿ Êèë ñÿ ëè êÿí äèí äÿí Ãó çåé ÷èð êèí
êÿí äè íÿ áèð ãûç ãà ÷ûð ìûø äû ëàð. Î âàõ òûí éåð ëè
àäÿò ëÿ ðè íÿ ýþ ðÿ, ãûç ãà ÷û ðû ëàí äàí ñîí ðà îü ëàí
åâè èëÿ ãûç åâè àðà ñûí äà áà ðû øûã ÿë äÿ åäèë ìÿ ñè
ö÷öí ìöÿééÿí ìöääÿò êå÷ìÿëèéäè. Áó ìöääÿò
áÿ çÿí ö÷, áÿ çÿí áåø àé ÷ÿ êÿð äè. Èí äè äÿ áå ëÿ
îëìóøäó. Áèð ìöääÿò êå ÷ÿíäÿí ñîíðà îüëàí òÿðÿ
ôèí àäàì ëà ðû éû üû øûá áà ðû øûã ö÷öí Êèë ñÿ ëè éÿ
ýåò ìèø äè ëÿð. Êèë ñÿ ëè ëÿð äÿ áå ëÿ áèð àäÿò âàð äû êè,
áàø áè ëÿí ëÿð è÷ÿ ðè äÿ ìÿñ ëÿ ùÿò-ìÿø âÿ ðÿò àïàð -
äûã ëà ðû âàõò ãûç åâè íèí úà âàí ëà ðû îü ëàí òÿ ðÿ ôèí
úàâàíëàðûíû, ýóéà, úÿçàëàíäûðàðäûëàð. Áó, áèð çàðàôàò
îëàðäû, éÿíè ýÿëÿíëÿðè ãàïûíûí àüçûíäà ñàõëà
éûá è÷ÿ ðè áó ðàõ ìàç äû ëàð âÿ îí ëà ðûí àéàã ëà ðû íû
÷ó áóã ëà éàð äû ëàð. Åëÿ îëóð êè, îü ëàí òÿ ðÿ ôèí
àäàìëàðû çàðàôàòà äþçìÿéèá úûðíàéûðëàð, çàðàôàò
ÿìÿë ëè-áàø ëû äà âà éà, ìö íà ãè øÿ éÿ ÷åâ ðè ëèð âÿ
ìö íà ñè áÿò ëÿ ðè àé äûí ëàø äûð ìàã ö÷öí úà âàí ëàð
êÿíääÿí àðàëàíûá öç òóòóðëàð äàüà, éàðüàíûí áàøû
íà. Éàø ëû ëàð ìÿ ñÿ ëÿ íèí úèä äè ëÿø äè éè íè, áó èøèí
ãàí-ãà äà ñûç þòöø ìÿ éÿ úÿ éè íè ýþ ðöá áÿðê òÿø âè -
øÿ äö øöð ëÿð âÿ ìÿ ñÿ ëÿ íè ÷þç ìÿ éè Äÿ äÿ Øÿì -
øèð äÿí õà ùèø åäèð ëÿð. Äÿ äÿ Øÿì øèð äÿð ùàë èøÿ
ãàðûøûð, èêè òîïàéà àéðûëûá ãàðøû-ãàðøûéà äàéàíàí,
äà âà éà ùà çûð ëà øàí úà âàí ëà ðûí àðà ñû íà ýè ðèð, ñà çû
êþé íÿê äÿí ÷û õà ðûá áèð ùà âà ÷à ëûð, ñà çà áèð äè -
âàí òó òóð êè, àõûð äà ùÿð èêè òÿ ðÿ ôèí ýþ çö ãûç ìûø
úà âàí ëà ðû íûí ÿë-ãî ëó ñóñ òà ëûá éàí ëà ðû íà äö øöð.
Áå ëÿ úÿ, èêè íÿ ñèë, èêè êÿíä àðà ñûí äà áàø âå ðÿ áè -
ëÿ úÿê äöø ìÿí ÷è ëè éèí ãàð øû ñû àëû íûð, áà ðû øûã áàø
òó òóð. Îí äà ìÿ íèì áè áèì Ýþ çÿë ùÿ ìèí êÿíä -
äÿ éà øà éûð äû, ìÿí äÿ îí ëà ðà ãî íàã ýетìèø äèì.
Éà äûì äà äûð êè, î âàõò áö òöí êÿíä áóí äàí äà -
íû øûð äû, úà ìààò Äÿ äÿ Øÿì øè ðèí ñà çûí äàí, îíóí
÷àë äû üû ùà âà äàí ìþ úö çÿ êè ìè ñþç à÷ûð äû.
Äÿ äÿ Øÿì øèð ëÿ áàü ëû áè çèì åë-îáà äà áå ëÿ
ùàäèñÿëÿð, ÿùâàëàòëàð ÷îõäóð. Ìÿí åøèòäèêëÿðèìäÿí,
éàäûìà äöøÿíëÿðäÿí éàëíûç áèðèíè ñèçÿ ñþéëÿ
äèì. Î, ùÿ ãè ãÿ òÿí ìöä ðèê åë àü ñàã ãà ëû, ÿñë
òÿÿñ ñöá êåø èäè.
58