Milli Zeka
Description
Description
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
yazılı әdәbiyyatın sıx әlaqәlәri yaranmağa<br />
başlamışdı. Bunun әn bariz nümunәlәrindәn biri<br />
Aşıq Şәmşirlә Sәmәd Vurğunun görüşmәsi vә<br />
onların mәşhur deyişmәsidir. Hәmin görüşü xüsusi<br />
qiymәtlәndirmәk lazımdır. Çünki bu, aşıq sәnәti<br />
tarixindә nadir hadisәlәrdәndir vә çox böyük<br />
әhәmiyyәt kәsb edir. Demәk, XX әsrin 50-ci illәrin -<br />
dә artıq yazılı poeziya ilә aşıq әdәbiyyatımız<br />
qovuşur. Sәmәd Vurğunun şeirlәrinin aşıqlar tәrә -<br />
fin dәn ifa olunması, Aşıq Şәmşirin kitablarının işıq<br />
üzü görmәsi, görkәmli şairlәrlә görüşmәsi, şeirlәş -<br />
mәsi, şeirlәrinin mәtbuatda vaxtaşırı dәrc edilmәsi<br />
hәmin qovuşmanın, yaxınlaşmanın, doğmalaş -<br />
manın, qaynayıb-qarışmanın bariz göstәricisidir.<br />
Elә ustad aşığın Sәmәd Vurğunla görüşünü<br />
şәrtlәndirәn sәbәblәrdәn biri dә onun şeirlәrindәki<br />
poetika, bәdii mükәmmәllik idi ki, necә deyәrlәr,<br />
böyük sәnәtkarı sorağa salmışdı. Bu mükәmmәl -<br />
liyin, Aşıq Şәmşir şeirlәrinin forma, mәzmun vә<br />
bәdii gözәlliyinin әsas sәbәbi müәllifin haqq vergisi,<br />
fitri istedadıyla yanaşı, eyni zamanda güclü<br />
mütaliәsi, savadı, zәkası, yazılı әdәbiyyatımıza da<br />
yaxından bәlәdliyi idi. Ötәn әsrin ikinci yarısının<br />
aşıqları, o cümlәdәn Dәdә Şәmşir yazılı әdәbiyyatı,<br />
böyük şairlәrin şeirlәrini çox oxuyur, öz ustadları<br />
ilә yanaşı, onlardan, yәni yazılı әdәbiyyatın klassik<br />
vә çağdaş nümayәndәlәrindәn dә çox şeylәr<br />
öyrәnir, әxz edirdilәr. Odur ki, Aşıq Şәmşirin hәr<br />
hansı bir qoşmasını, gәraylısını imzasını bilmәdәn<br />
götürüb oxusaq, hәmin şeirlәrin Osman Sarıvәlli -<br />
nin, İslam Sәfәrlinin, Hüseyn Arifin, yaxud hәr<br />
hansı digәr bir tanınmış şairin ola bilәcәyini<br />
asanlıqla ehtimal etmәk mümkündür. Yәni Aşıq<br />
Şәmşir şeiri o qәdәr mükәmmәldir, yazılı poeziyaya<br />
o sәviyyәdә yaxındır ki, onun şeirlәrini böyük<br />
әdәbiyyatın klassik nümunәlәri ilә yanaşı qoymaq<br />
mümkündür. Elә bu sәbәbdәn dә Sәmәd Vurğun<br />
kimi dünyaşöhrәtli bir xalq şairi Dәdә Şәmşirin<br />
şeirlәrini bәyәnmiş, yüksәk qiymәtlәndirәrәk<br />
Kәlbәcәrә – İstisuya gedәrkәn onu soraqlamışdı.<br />
Vә belәliklә, hәmin möhtәşәm görüş dastanlaşaraq<br />
dillәrә düşmüşdür. Aşıq Şәmşirlә Sәmәd Vurğunun<br />
deyişmәlәri, şeirlәşmәsi, o dağlarda, yaylaqlarda<br />
birgә keçirdiklәri sazlı-sözlü mәclislәrin tәәssürat -<br />
<strong>Milli</strong> Zəka<br />
ları sözün hәqiqi mәnasında gözәl, mükәmmәl,<br />
bitkin bir dastandır. Burada klassik dastançılıq<br />
әnәnәlәri qorunub saxlanılır. Mәlum olduğu kimi,<br />
dastan nәsrlә şeirin növbәlәşmәsi ilә müşayiәt olu -<br />
nur. Bu görüşdә dә eyni cürdür. Aşıq Şәmşirlә<br />
Sәmәd Vurğunun söhbәtlәri, sәmimi dәrdlәşmәlәri,<br />
bir-birini qiymәtlәndirmәlәri nәsrlә şeirin növbәlәş -<br />
mәsi ilә davam edir. Doğrudur, xalq şairi Sәmәd<br />
Vurğunun Aşıq Şәmşirlә deyişmәsinin nәsr hissәsi<br />
yazıya alınmamışdır. Lakin bu böyük sәnәtkarların<br />
görüşü yaxın dövr tariximizin hadisәsi olduğu üçün<br />
dillәrә düşmüş, aşıqlar tәrәfindәn qoşulub düzül -<br />
müş, yaddaşlarda yaşadılmışdır. Kitablarda Sәmәd<br />
Vurğunla Aşıq Şәmşirin deyişmәsinin yalnız<br />
şeirlәşmә nәzminin hissәsinin verilmәsinә baxmayaraq,<br />
aşıq mәclislәrindә bu deyişmә görüşün<br />
tәfәrrüatları ilә birlikdә tәqdim olunur. Belәliklә,<br />
hәr aşıq ona öz әlavәsini edib, daha da zәngin -<br />
lәşdirir. Bu tarixi görüş nәsildәn-nәslә keçәrәk<br />
yaddaşlarda o qәdәr möhkәmlәnmişdir ki, deyişmәdastanın<br />
nәsr hissәsi yazılmasa da, hәr kәs<br />
tәrәfindәn aydın şәkildә tәsәvvür olunur. Fikrimcә,<br />
bu hal әdәbiyyat tariximizdә hadisә adlandırılmağa<br />
layiqdir. Özü dә bu dastan dastan-deyişmә forma -<br />
sın da qәlәmә alınmışdır. Tәәssüf ki, “Sәmәd<br />
Vurğun–Dәdә Şәmşir dastanı” indiyә qәdәr bütöv<br />
halda yazıya köçürülüb nәşr olunmayıb. Burada<br />
çatışmayan cәhәt nәdir? Sadәcә, hәmin hadisәlәri,<br />
söhbәtlәri, baş verәn әhvalatları, deyişmәlәri,<br />
böyük sәnәtkarların bir-birinә ünvanladıqları neçәneçә<br />
şeir, aralarındakı son dәrәcә sәmimi<br />
ünsiyyәtin bütün tәfәrrüatlarını pәrakәndә xatirәlәr -<br />
dәn toplayaraq sistemlәşdirmәk, qoşub-düzәrәk<br />
janrın tәlәblәrinә uyğunlaşdırmaq lazımdır. Bu işi<br />
kim görsә, әdәbiyyatımız, mәdәniyyәtimiz, folklorumuz,<br />
hәtta tariximiz, xüsusәn dә әdәbiyyat tarixi -<br />
miz üçün olduqca әhәmiyyәtli xidmәt gös tәr miş<br />
olacaqdır. Çünki hәmin dastanda çox vacib<br />
mәqamlar ortaya çıxır. Belә ki, hәr iki qüdrәtli<br />
sәnәtkarın görüşlәrindә baş verәn әhvalatlardan,<br />
aralarındakı söhbәtlәrdәn vә şeirlәş mәlәrdәn hәmin<br />
illәrin ab-havası ilә bağlı xeyli informasiya almaq<br />
mümkündür. Mәsәlәn, Sәmәd Vurğun aşığa<br />
müraciәtlә deyir:<br />
39
Change language