Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Piotr Jakub Fereński – O tym czy aktualne jest dziś rozróżnienie kultury i cywilizacji
Piotr Jakub Fereński
90
O tym czy aktualne jest dziś
rozróżnienie kultury i cywilizacji
Pojęcie kultury należy, jak już od dość dawna wiadomo, do kategorii tych, których
zakresu nie da się jasno wskazać czy ustalić. I to bodaj jedyne, co można
o nim z całą pewnością powiedzieć. Różnorodne zjawiska, jakie ma ono obejmować
swym zasięgiem, wydają się wprost niemożliwe do ogarnięcia. W tak zwanym
„globalnym” wydaniu, jakie rozpowszechniło się na przestrzeni XX wieku
zarówno w naukach społecznych, jak też humanistycznych, pojęcie to zawiera w sobie
w zasadzie całość ludzkiego uniwersum. Ale przecież i ten najpojemniejszy zbiór
ulega bezustannemu rozszerzaniu, co jest oczywiście wynikiem pojawiania się nowych
doświadczeń czy fenomenów w świecie człowieka, w świecie, którego ciągle
przybywa i który domaga się opisania i interpretacji w innych niż dotychczasowe
formułach. I jakkolwiek krąg badaczy kultury bodaj od zawsze cechowała niebywała
wręcz rozmaitość zainteresowań, to jednak obecnie kultura przestaje pełnić już rolę
„słowa klucza”, a zaczyna być swoistym „wytrychem”, „szyldem”, pod który masowo
uciekają, migrują, wędrują uczeni wykraczający problematyką swych badań
lub stosowaną przez siebie metodą poza tradycyjne ramy macierzystych dyscyplin
naukowych. O ile jeszcze jakiś czas temu w obrębie teoretycznej refleksji nad kulturą
możliwe wydawały się i były nawet stosunkowo licznie podejmowane próby
systematyzacji typów czy też kompleksów zjawisk wchodzących w skład jej szerokiego
„globalnego” pojmowania, o tyle dzisiaj wprowadzanie podobnych dystynkcji,
podziałów i stratyfikacji nie tylko przedstawia się jako niezmiernie trudne do
zrealizowania, ale również nieuchronnie budzi pytanie o sam sens podejmowania
podobnych praktyk poznawczych.
Zaryzykować można tu stwierdzenie, że choć dla sporego grona badaczy objęcie
pod wspólnym terminem „kultura” całości ludzkiego świata wydawało się dalece ryzykowne,
głównie ze względu na prawdopodobne zatarcie odrębności lub swoistości
składających się z segmentów (bądź części) i w konsekwencji jałowość badań, to
jednak w nieco szerszej perspektywie czasowej przeważyło w nauce coś, co za
założycielem pierwszego w Polsce kierunku studiów akademickich noszącego nazwę
„kulturoznawstwo”, Stanisławem Pietraszką, określić należy jako „inspiracje czy