Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Bogusław Dziadzia – Prawda i zaufanie na horyzoncie kultury popularnej
85
zwykłych (czy wciąż?) ludzi brzmią całkiem donośnie. Skutki istnienia blogosfery
i dziennikarstwa obywatelskiego dotyczą zarówno sfery publicznej jak i prywatnej.
Treści umieszczane na blogach miewają dziś wpływ na wyniki wyborów, ale mogą
też doprowadzić do zjawiska określanego dooced – utraty pracy w wyniku aktywności
w sieci (jak się można domyśleć, działalności szkodzącej wizerunkowi firmy,
w której dana osoba pracuje). Dziennikarstwo obywatelskie, tworząc alternatywę do
tzw. mainstreemu, może nawet wskazywać nierzetelność zawodowych dziennikarzy.
Indygenizacja (ulokalnienie) i kreolizacja (mieszanie) – jako antropologiczne perspektywy
nadawania sensów w warunkach lokalnych – uprawomocnia nowe formy
postaw prospołecznych. Postawy jak produkty z różnych stron świata ulegają kulturowej
homogenizacji (ujednoliceniu) i przy całej wielości swych form nieustannej konwergencji
(upodabnianiu). Centra miast japońskich wydają się takimi samymi metropoliami,
jak aglomeracje europejskie czy amerykańskie. Telefony mieszkańców
Singapuru są takie same, jak mieszkańców Madrytu.
Obecność prawdy i zaufania w tworzeniu ładu społecznego w obrębie kultury popularnej,
w tym obszaru dzisiejszej Sieci, jest koniecznością. Konieczność ta bywa jednak
niejednokrotnie ułudą. Jest to bowiem obszar, gdzie obok niesionej na sztandarach
wolności nowi arystokraci i nowy plebs, dzielą się losem posiadaczy i tułaczy. Przestrzeń
publiczna, jaką tworzą, jest jednak strukturą otwartą. Erving Goffman w swoim
klasycznym już studium poświęconym zachowaniom ludzi w miejscach publicznych
skupił się, jak sam podkreślał, na trzech podstawowych jednostkach społecznych stanowiących
całości interakcyjne. Pierwszym jest zaangażowanie twarzy lub sytuacja
konwersacyjna. Druga – okazja towarzyska, zaś trzecia, najszersza jednostka – zgromadzenie
społeczne 7 . Nowe media zasadniczo umożliwiają realizowanie wszystkich
tych sposobów uczestnictwa w przestrzeni publicznej. Różnicą najistotniejszą jest to,
iż w dobie internetu szczególnie od czasu Web 2.0, portali społecznościowych itd.
osoby, uczestnicząc w układach komunikacyjnych, mogą zupełnie bezwiednie realizować
różne wymieniane przez Goffmana jednostki społeczne. Miesza się zatem sytuacja
konwersacyjna ze zgromadzeniem społecznym. Można zauważyć, że w czasach,
kiedy Erving Goffman dokonywał swojej analizy było podobnie, z tym jednak,
że zgromadzenie było przez jednostkę łatwiej dostrzegalne, czego nie można powiedzieć
o sytuacji paraintymnej personalizacji profilu na wybranym portalu społecznościowym.
Jak zaznaczył Goffman, „w obecności innych jednostka kieruje się specyficznym
zestawem reguł, (...) konwencjami sytuacyjnymi. (...) Owe zasady rządzą
alokacją zaangażowania jednostki w obrębię sytuacji wyrażanego za pomocą skonwencjonalizowanej
idiomatyki sygnałów behawioralnych” 8 .
Łatwość w posługiwaniu się Siecią – przynajmniej na jej elementarnym poziomie komunikacyjnym
– może powodować, że stajemy się mniej refleksyjni w sytuacji komunikacyjnej,
przez co istnieje ryzyko doboru nieadekwatnego do danej sytuacji zestawu
zachowań. Poprzez upublicznienie – szczególnie masowe powtórzenie wspomnianego
niedostosowania – możemy mieć wpływ na zmianę obowiązującej normy społecznej.
Stąd też zapewne społeczne przyzwolenie na kuriozalne zachowania, jakie możemy za
sprawą albo w obrębie sieci spostrzec. Uczestnik współczesnej kultury zatraca się
w wszechmożliwościach, jakie są przedmiotem jego wyborów. Do tego dochodzi kryzys
autorytetów, jaki szczególnie w dobie Web2.0 daje się szczególnie zauważyć. Autorytetem
bowiem może być i staje się każdy. I nagle się okazuje, że co do istoty, pomimo
7
E. Goffman, Zachowanie w miejscach publicznych, PWN, Warszawa 2008, s. 267.
8
E. Goffman, op. cit. s. 268.