Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jolanta Dąbkowska-Zydroń – Powroty do słowa w sztucenistyczna
79
Tacy jesteśmy, tacy byliśmy...
W połowie lat dziewięćdziesiątych powstała krakowska grupa Ładnie utworzona
przez trzech malarzy młodego pokolenia: Wilhelma Sasnala, Rafała Bujnowskiego
i Marcina Maciejowskiego. Sasnal wykorzystuje gotowe fotografie, obrazy z komputera
i telewizji w taki sposób, aby przełamać ich chłodną bezstronność i beznamiętność
zapisu. Pomija detale, aby w innym fragmencie skupić się na precyzyjnie wybranym
elemencie rzeczywistości. W ten sposób mówi o naszej codzienności, przepełnionej
często nieuświadomioną tęsknotą za kulturowymi ikonami dzieciństwa,
jak to ma miejsce w pracy Tytus, Romek i A’Tomek z 2004 roku czy wcześniejszymi
wizerunkami banalnych artykułów konsumpcyjnych. Rafał Bujnowski maluje i rysuje
najbliższe „odarte z cech indywidualnych, otoczenie i przedmioty z tego otoczenia
(Malowanie, odnawianie, 2001, Bezsilni wobec żywiołu 2001 czy cykl Domy
polskie z 2002). Banalność przedstawienia, wzmocniona tekstami zaczerpniętymi
z potocznego języka cechuje obrazy Marcina Maciejowskiego. Sytuacje codzienne,
znane z autopsji, gazet czy opowieści „z życia” możliwe do usłyszenia w pociągu, autobusie
czy w jakimkolwiek innym miejscu są niewątpliwie aktualne, ale zarazem, przypominają
niezmienność ludzkich zachowań i reakcji (Resovia biegnie na Żydów ze Stali
Rzeszów, 2002, Katowiczanie, którzy zachowywali się spokojnie, zostali zaatakowani
przez krakowian, 1999). Niepokojąca stałość banału, stereotypy zachowań przybierają
wymiar ponadczasowy. W 2001 roku Maciejowski namalował w Gdańsku na betonowych
konstrukcjach mężczyznę w gumofilcach z adekwatnym do nich strojem trzymającego
za rękę córeczkę w obraniu, z pewnością nie będącym jej marzeniem. Nad
nimi napis: „Najważniejsza jest rodzina”.
W limitowanej edycji katalogu grupy Ładnie w D’Arcy (Warszawa, sierpień-wrzesień
2000) oprócz tekstów określających działania grupy jako pop-banalizm znalazła
się znamienna dla tematu postmodernistycznych powrotów wypowiedź Neila Selby,
dyrektora generalnego D’Arcy: „Urok tej wystawy jest odbiciem zachwycającej swojskości
polskiej kultury. (...) Treść ich prac jest efektem wnikliwej obserwacji codzienności,
dzięki czemu stają się dowcipne i zabawne. Obcowanie z ich pracami przywołuje
na myśl klasyki polskiej kinematografii, takie jak Rejs czy Sami swoi. Daje poczucie
dotykania czegoś wyjątkowo polskiego. (...) Grupa Ładnie dociera do odbiorców skutecznie.
W ich sztuce brak pretensjonalności, arogancji i wyniosłego dystansu. Grupa
Ładnie dogaduje się z nami natychmiast.” 6
Edward Dwurnik rozpoczął monumentalny cykl Sportowcy w latach 1972-74,
który kontynuował z przerwami do końca ubiegłego wieku. Obrazami z tego cyklu
autor wkroczył w obszar spraw pozornie banalnych, niezauważalnych. Godzina
siódma czy Olimpiada rolnicza (Wieś Dąbrówka k/Radzymina). Stanowią próbę rehabilitacji
drobiazgów, na które składa się aktualna w tamtych czasach codzienność
peryferii dużego miasta. Nie ma tu ani liryzmu, ani sentymentalizmu. W traktowaniu
świata jest raczej miejsce na ironię, gorzką ironię, a niekiedy sarkazm. Są to próby
demaskatorskiego spojrzenia na codzienność, a przez to tworzy się portret zbiorowego
społeczeństwa polskiego. Wielu krytyków, a także dziennikarzy określiło malarstwo
Dwurnika jako publicystykę, świetną publicystykę.
6
N. Selby, Grupa „Ładnie w D’Arcy”, Agencja d’Arcy, Warszawa 2000, strony nienumerowane.