Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jolanta Dąbkowska-Zydroń – Powroty do słowa w sztucenistyczna
Jolanta Dąbkowska-Zydroń
76
Powroty do słowa w sztuce
Italo Calvino, pisząc o książkach, tworzących skromny lub bogaty zbiór biblioteczny
jako najważniejsze uznał te, które najbardziej są widoczne i możliwe do lektury natychmiast.
Ich miejsce, a przez to – rangę na półkach, wyznacza kolejność, w jakiej
się pojawiły. Starsze egzemplarze pozostały w poprzednich mieszkaniach, łącząc się z dawnymi
etapami życia. Należą do przeszłości, gdyż niejednokrotnie na trwałe zapisane zostały
w przeszłości. Teraz jednak ich los bliski jest przedmiotom, które lubimy mieć przy
sobie. Są to opowieści zamknięte w trwałej „skorupie”. Taka jest biblioteka.
„Tuż obok istnieją książki, które biblioteki nie tworzą, są martwe lub uśpione albo
też, wręcz przeciwnie, niebywale żywe. Buduje je (…) stos tomów odłożonych, przeczytanych
i rzadko czytanych powtórnie lub takich, których nie przeczytasz, a mimo
to przechowujesz je, (...) książki, które czytasz lub masz zamiar przeczytać, lub od
których jeszcze się nie oderwałaś, czy też lubisz je przeglądać, mieć je w zasięgu ręki.
W odróżnieniu od zapasów kuchennych tutaj właśnie część żywa, ta przeznaczona do
natychmiastowej konsumpcji, potrafi powiedzieć o tobie najwięcej. 1
Biblioteka sztuki
Nie inaczej ze zbiorami sztuk wizualnych – tworzą wyraźne odpowiedniki nie tylko
bibliotek czy półek, ale też mogą być uśpione bądź żywe. Stanowią kolekcję lub zbiór
dla tych, którzy je posiadają – na zawsze lub tylko na pewien czas, przy czym posiadanie
nie jest tożsame z własnością. Czy można mieć obraz na własność? I chociaż
o charakterze kolekcji na podobnej zasadzie jak w bibliotece przesądza pole aktywności
zamkniętej przez ich twórcę, możliwe jest jego rozszyfrowanie przez czytelników/widzów.
Powrót do słowa w sztukach wizualnych nie przebiega w pozornie oczywistych
dla takiej sytuacji, przedmiotach – książkach (boites-objects). To nie one symptomatyczne
są dla coraz wyraźniej rysującej się potrzeby porozumienia, dopowiedzenia,
1
I. Calvino, Jeśli zimowa porą podróżny, przeł. A.Wasilewska, PIW, Warszawa 1989, s.159- 160.