Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Roman Bromboszcz – Pewne przejście przez granicę między etyką i teorią chaosu
74
naszego zamieszkiwania, zarówno sieć Internetu, jak i środowisko miejskie. Sieć
staje się przejrzysta, gdy korzystamy z mapy, schematu, wzoru, tabeli etc. Takie zdobywanie
sieci likwiduje doświadczenie labiryntu.
Jakie są postulaty, które wydają się w tym kontekście ważne? Pierwszy dotyczy
wstrzemięźliwości. Zmysły powinny zostać zamknięte. Ani zmysłowość, ani estetyzacja
nie zaowocują mądrością. Zamknąć zmysły i zwrócić się ku wnętrzu, uciec
od nadmiaru, 24 być w pełni w pustce. Drugi postulat, zaafirmować dwoistość i dwoistość
fraktalną. Rzeczywistość prezentuje się jako dwoista. To, co zdrowe choruje,
to, co bogate cierpi na brak, to, co spokojne, wpada w szał, wybucha, rozpada się
na miriady istnień. Jak pisze Lao Tsy, „niech twój czyn przejawia się w bezczynie,
praca w spoczynku. Smakuj, co pozbawione smaku. Małe przyjmuj jak wielkie.
Częste jak rzadkie. Złość nagradzaj dobrem.” 25 Trzeci postulat dotyczy transcendencji.
Droga jawi się jako szlak, cel, terytorium, przy czym poszukiwanym stanem
jest stan, w którym to droga prowadzi, a kroczący po drodze dopasowuje się do okoliczności
za pomocą najmniejszego oporu. „Mędrzec w swoim życiu nie czyni nic
wielkiego przez to wielkość pozostaje w nim samym”. 26
Czwarty z postulatów dotyczy wglądu w istotę położenia, wglądu w istotę sytuacji.
Jak już wcześniej zaznaczałem, nie myślę o istocie, która byłaby czymś niezmiennym,
określonym w taki sam sposób bez względu na okoliczności. Powtarzam, istota jest
tym, co zasadnicze, najważniejsze i konieczne w relacji do sytuacji, zdarzenia, zjawiska,
okoliczności i podmiotu, który jest z tym kontekstem związany poznawczo, estetycznie
i etycznie. Istota rzeczy, zjawiska i zdarzenia nie musi być taka sama dla
każdego i we wszelkich okolicznościach. Należy uznać ją za coś zmiennego, choć przy
tym także za coś inteligibilnego, intelektualnego, innymi słowy – duchowego.
Piąty postulat dotyczy wejrzenia w istotę przy pomocy projekcji. Myślę tutaj o ekranie,
jakim jest Księga Przemian będąca zarazem czymś, co formułuje pewne uniwersalne
zalecenia, ale także jest zasobem interpretacji służącym do hermeneutycznego
badania konkretnych sytuacji w drodze. Uważam, że odczytanie heksagramu jest projekcją
zaistniałej sytuacji, rzutowaniem zdarzeń, w których uczestniczy podmiot,
krocząc pomiędzy węzłami sieci. Ujrzenie krawędzi, ujrzenie zarysu sytuacji, w której
uczestniczy, pomaga w zastanowieniu się nad strategią, pomaga w medytacji nad
okolicznościami, pomaga sformułować projekt bycia w drodze.
I Cing składa się z sześćdziesięciu czterech heksagramów. Heksagramy są symbolami,
które składają się z sześciu linii. Linie te to yin i yang. Pierwsza rysowana jest jako
przerywana, druga rysowana jest jako ciągła. Pierwsza z nich symbolizuje pierwiastek
żeński, miękkość, chłonność. Druga z nich symbolizuje pierwiastek męski, twardość,
tworzenie. Każdy z heksagramów składa się z dwóch trigramów, z dwóch części po trzy
linie każda. Trigramów jest w sumie osiem. Każdy z nich posiada symboliczne znaczenie,
przypisane pory roku, okresy życia, barwy, zwierzęta, strony świata. Odczytanie
Księgi Przemian polega na losowaniu liczb i wyborze heksagramu.
Sytuacje, które symbolizują heksagramy, dzielą się na dwa rodzaje. Pierwszy z nich
symbolizuje trwałość, drugi – przejście. W pierwszym przypadku odpowiedź na zapytanie
i odpowiedź dotycząca naszego położenia zawiera się w jednym heksagramie. W drugim
przypadku odpowiedź zawiera się zarówno w heksagramie, jaki wylosowaliśmy, jak
i w drugim, do którego on prowadzi. W tym drugim przypadku pewne linie są zmienne,
przejściowe. Ich znaczenie jest szczególnie istotne w odczytaniu znaczenia sytuacji.
24
Lao Tsy, tamże, s. 18.
25
Tamże, s. 69.
26
Tamże.