Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Bogusława Bodzioch-Bryła – Na pograniczu literatury i mediów, czyli...
48
w obecności licznych klisz z rzeczywistości 5 .
Ikoniczny wzbogacony o klisze z rzeczywistości tekst poetycki traktować należałoby
nie tylko jako reakcję na zmieniającą się rzeczywistość, lecz jako jej
dowód, lustro, w którym odbija się owa rzeczywistość w całym swym bogactwie.
Wiersz, urastając do rangi quasi-dokumentu, zaczyna więc pełnić względem rzeczywistości
funkcje dokumentacyjne i upodabniać się w sposobach dowodzenia zachodzących
w rzeczywistości zmian do reportażu, fotografii, filmu, reklamy itp.
Współczesna poezja niezwykle wyraziście ewokuje realność, co przejawia się
w silnym uwikłaniu w konkret, osadzeniu wśród rzeczy, dowodzeniu rzeczywistości
poprzez zwrot w stronę szczegółu, detalu. Ów „reizm” pojmować należy jako
swoistą formę dążenia do bycia aktualnym, stąd m.in. nowa poetycka scenografia
wiersza, chciałoby się rzec jego bogata „rekwizytornia” zorganizowana wokół
gadżetów pochodzących ze świata mediów masowych i multimediów. To powtórna
po futurystach fascynacja nowoczesnością 6 , zwrot w stronę rzeczywistości technicyzacyjnej,
dla którego to zjawiska sformułowano m.in. miano „Poetrix” 7 . W
związku z tym, sferą nawiązań i punktem odniesienia poetów staje się obficie reprezentowana
sfera wynalazków cywilizacyjnych.
Tekst poetycki odchodzi od linearności, włączając w swą strukturę klisze (obrazy,
migawki rzeczywistości pozapoetyckiej) percypowane przez odbiorcę za pomocą
narzędzi właściwych dla odbioru przekazu quasi-wizualnego. To zresztą w większości
wiersze oparte na krótkim wersie, jak gdyby w odpowiedzi na zmienioną
specyfikę percepcji współczesnego czytelnika, jego brak cierpliwości, którego konsekwencją
jest konieczność bezustannej wciąż „ponawianej” koncentracji uwagi
(na gadżecie współczesności – obrazie, klatce filmu, błysku flesza, fotograficznej
odbitce, przychodzącym SMS, sygnale dzwoniącego telefonu, automatycznej sekretarki,
wyświetlaczu telefonu komórkowego itp.). Autor i podmiot traktuje czytelnika
trochę jak dziecko, któremu wciąż należy pokazywać nowy gadżet, by
przyszpilić jego uwagę, nieustannie czymś fascynować, przyciągać wzrok, jak
gdyby bojąc się, że ten znudzi się i odłoży tomik na półkę.
Symulacyjność, która, ujmując rzecz najogólniej, realizuje się w próbach naśladownictwa
tego, czym poezja nie jest, a czym by już być chciała i ku czemu coraz
wyraźniej zaczyna podążać w naśladownictwie form interaktywnych. Proces ten najczęściej
przybiera postać imitowania mechanizmów działania urządzeń techniki, dopuszczających
wariantywność, różnorodność realizacji, w związku z czym stosowne
byłoby określenie tej poezji mianem literatury zafascynowanej interaktywnością.
5
Obserwujemy więc sytuację, w której zdawać się może, iż rozwój języka poetyckiego właśnie zatoczył
koło i, zwracając się ku własnym początkom, własnej genealogii, przyjął we własną materię językową
obraz. Byłby to proces odwrotny do zjawiska akrofonii, szerszy, łączący w całość formę
językową i pozajęzykową (strukturalny element rzeczywistości). To sytuacja języka poetyckiego przywodząca
na myśl powrót do początków pisma – do stanu jego uwalniania się spod władzy obrazu. Mamy
tu do czynienia z pismem, które zawłaszcza obraz i nim zaczyna się posługiwać – w tym wypadku – jako
środkiem dotarcia do odbiorcy, skoncentrowania uwagi czytelnika na tekście poetyckim. Włączane
w strukturę tekstu klisze będące pewnego rodzaju obrazami, migawkami rzeczywistości pozapoetyckiej,
percypowane są przez odbiorcę tekstu za pomocą narzędzi właściwych dla odbioru przekazu quasi-wizualnego.
Konkretyzacja dokonuje się w tym przypadku na zasadach innych niż wypełnianie miejsc niedookreślonych,
bo jako łączenie ze sobą w systemy fragmentów tekstu oraz obrazów.
6
Z tą jednak różnicą, iż w przypadku ruchu futurystów w centrum utworu poetyckiego znajdował
się wynalazek techniki, natomiast współczesna poezja koncentruje się jednak, mimo wszystko, wciąż
na opisie rzeczywistości i egzystującego w niej podmiotu, podmiotu funkcjonującego w przeobrażonym,
stechnicyzowanym środowisku.
7
K. Maliszewski, Solarni, lunarni, Odra, nr 3, 2002, s. 64-67.