Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Monika Banaś – Pogranicza kulturowe. Kultura Samów wobec szans i zagrożeń współczesności<br />
43<br />
Drugą ważną kwestią nakreśloną w Deklaracji to prawo własności do ziemi,<br />
wody i zasobów naturalnych znajdujących się na terytorium Sápmí. Samowie uznają<br />
od wieków zasiedlaną ziemię za swoją własność, nieprawnie podzieloną między<br />
cztery państwa, które, wyznaczając fizyczne granice, zaburzyły tradycyjny styl życia<br />
nomadycznego ludu. Własność ziemi nakazuje więc, by przed wydaniem pozwolenia<br />
na pozyskiwanie surowców naturalnych przez firmy zewnętrzne najpierw uzyskać<br />
zgodę władz Samów. 21 Część tym sposobem wygenerowanego dochodu z takich<br />
przedsięwzięć winna być przekazywana społeczności autochtonicznej.<br />
Inny istotny problem stanowi aranżowanie i projektowanie sposobu zagospodarowania<br />
przestrzennego regionów zamieszkałych przez Samów. Społeczność autochtoniczna<br />
powinna i musi współdecydować we wszystkich planach dotyczących<br />
ziemi przez nią zamieszkałej. Stąd Samowie winni być członkami zespołów projektujących<br />
przebieg dróg, szlaków przeznaczonych pod budowę miejsc rekreacyjnych,<br />
mieszkalnych, budowę elektrowni, planowanie nowych kopalni czy miejsc<br />
odwiertu naftowego. 22<br />
Trzecią kluczową sferą jest ochrona gospodarki kraju Samów. Zabezpieczenie interesów<br />
gospodarczych ludności autochtonicznej winno należeć do pierwszoplanowych<br />
zadań władz krajowych (norweskich, szwedzkich, fińskich). Znowelizowanie oraz ujednolicenie<br />
zapisów prawno-administracyjnych jest konieczne i docelowo musi prowadzić<br />
do stworzenia dogodnych warunków do rozwoju tradycyjnych sposobów gospodarowania:<br />
myślistwa, hodowli reniferów (z gwarancją prawa wyłączności zapewnionego<br />
Samom), rybołówstwa czy rzemiosła. W przypadkach wymagających rozstrzygnięcia<br />
sądowego interes strony Samów powinien być nadrzędny wobec innych. 23<br />
Czwartym obszarem szczególnej atencji jest ochrona środowiska oraz zapewnienie<br />
zrównoważonego rozwoju w regionie. W dobie narastających zagrożeń związanych<br />
z efektem cieplarnianym, nadmiernego użytkowania środowiska naturalnego,<br />
korzystania z trudno odnawialnych źródeł energii przy wciąż niedostatecznym w skali<br />
globalnej, odzyskiem materiałów z recyklingu, chronienie Sápmí przybiera priorytetowe<br />
znaczenie. Zwłaszcza dla ludzi, którzy od wieków kontynuują tradycję poszanowania<br />
przyrody, z należnym respektem korzystając z jej dobrodziejstw. 24<br />
Piąta kwestia dotyczy pielęgnacji języków Samów, kultury oraz rozwoju narodowego<br />
systemu edukacyjnego. Samowie we wszystkich państwach powinni mieć<br />
zapewnione szerokie możliwości pielęgnowania własnej kultury zarówno w miejscach<br />
typu: przedszkola, szkoły elementarne, szkoły wyższe i uniwersytety, a także<br />
w mediach przez audycje radiowe i telewizyjne, prasę, nie wspominając już o teatrach<br />
i kinach. Zdaniem Parlamentarnej Rady Samów w gestii państw narodowych<br />
leży zagwarantowanie prawno-administracyjnej przestrzeni i środków finansowych<br />
dla rozwoju kultury grupy mniejszościowej. Nie bez znaczenia w tym miejscu pojawia<br />
się zapis o konieczności zapewnienia sprawnie funkcjonującego systemu<br />
opieki zdrowotnej dla Samów, co także spoczywa w zakresie kompetencji władz<br />
państwowych. 25 Kultura bowiem może rozwijać się w pełni, jeśli jej użytkownicy<br />
pozostają w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej.<br />
Szósta, ostatnia dziedzina wyszczególniona w Deklaracji to pielęgnacja tradycyjnej<br />
wiedzy – opartej na doświadczeniu wielu minionych pokoleń, które, wspólnie<br />
21<br />
Punkt 17 Deklaracji.<br />
22<br />
Punkt 18 Deklaracji.<br />
23<br />
Punkt 25 Deklaracji.<br />
24<br />
Punkty 31-34 Deklaracji.<br />
25<br />
Punkty 35-46 Deklaracji.
Change language