Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Monika Banaś – Pogranicza kulturowe. Kultura Samów wobec szans i zagrożeń współczesności
42
Samów na forum nordyckim, forum jednoczącej się Europy oraz forum globalnym.
Jest nim powstała w 1997 roku Parlamentarna Rada Samów (Samiskt Parlamentariskt
Råd [SPR]).
Kultura Samów na forum międzynarodowym
W 2004 roku podczas konferencji zorganizowanej w norweskim Honningsvåg
uczestnicy, reprezentanci skandynawskich i rosyjskich Samów, wypowiedzieli ważne
słowa świadczące o samoidentyfikacji zbiorowości:
„My, Samowie jesteśmy jednym narodem (…) mieszkającym w czterech państwach,
mającym wspólną historię, kulturę, język, tradycję, sposób życia, sposób
gospodarowania oraz wizję własnej przyszłości, której rozwój nie może być zaburzany
granicami państwowymi.” 19
Z wypowiedzi tej płynie przesłanie adresowane nie tyle do społeczności Samów,
lecz do społeczności globalnej, by Samów postrzegać jako jeden naród scalony
wspólnym przekonaniem i uczuciem jedności ponad państwowymi granicami.
Podczas konferencji określono najważniejsze wyzwania współczesności – szanse
i zagrożenia, którym naród Samów musi sprostać. Bezpośrednim rezultatem tego swoistego
„spotkania ponad granicami” było ogłoszenie tzw. Deklaracji z Honningsvåg zawierającej
kluczowe i fundamentalne stwierdzenia dotyczące samoidentyfikacji
Samów oraz oczekiwań tego narodu wobec świata co do kwestii postrzegania i traktowania
tej zbiorowości.
W pierwszych akapitach tekstu Deklaracji czytamy o jedności narodowej Samów,
mimo ich zamieszkiwania na terytorium czterech państw. Granice państwowe ustanowione
znacznie później niż przybycie przodków Samów na północne terytorium, nie
powinny stanowić przeszkody w rozwoju i funkcjonowaniu społeczności. Stąd apel
do rządów Finlandii, Szwecji, Norwegii i Rosji o liberalizację przepisów dotyczących
swobodnego przemieszczania się Samów na terenach przez nich zasiedlonych.
Silnie artykułowana narodowa samoidentyfikacja ponad granicami ma zachęcić
społeczność europejską i globalną do traktowania ich jako jeden naród. Wiąże się
z tym przyznanie, respektowanie i egzekwowanie specjalnych praw i obowiązków.
Wśród praw znajdują się między innymi prawo do swobodnego powoływania samskich
organizacji służących potrzebom politycznym, ekonomicznym, społecznym,
kulturalnym etc. W gestii władz poszczególnych krajów (których rzecz dotyczy)
leży stworzenie właściwego, przyjaznego klimatu społeczno-politycznego, by organizacje
narodowo-etniczne mogły się bez przeszkód zawiązywać i kooperować ponad
granicami. Przychylne i jednocześnie aktywne nastawienie władz krajowych
jest niezbędnym czynnikiem do podejmowania i prowadzenia dialogu między rządami
z oficjalnymi władzami Samów reprezentowanymi na forum międzynarodowym
przez przedstawicieli poszczególnych parlamentów (Samów norweskich,
szwedzkich, fińskich). 20 W rozwiązaniu kwestii spornych, a takie zawsze się pojawiają
przy niejednakowych perspektywach, spojrzeniach czy interpretacjach, powinny
być odpowiednie organa Unii Europejskiej czuwające nad jednakowym
równoprawnym traktowaniu wszystkich obywateli Europy.
19
The Honningsvåg Declaration, The 18th Saami Conference, 7-9 October 2004, Honningsvåg,
Norway, tłumaczenie z języka angielskiego M.B.
20
Samowie rosyjscy nie posiadają własnego parlamentu. Przyczyną jest brak akceptacji ze strony
władz rosyjskich co do tworzenia przez (nie tylko Samów) bardziej zaawansowanych form organizacji
etnicznych czy narodowych.