Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Monika Banaś – Pogranicza kulturowe. Kultura Samów wobec szans i zagrożeń współczesności
39
została do życia Narodowa Rada Samów. 14 Organizacja ta stała się pierwszym
żywym przykładem konstruowania wspólnej, ponadregionalnej i ponadpaństwowej
tożsamości Samów zamieszkujących Szwecję i Norwegię. W późniejszych dekadach
do organizacji przystąpili Samowie fińscy.
Duodji – tradycyjne rękodzieło chronione znakiem prawnym obejmuje przedmioty
użytkowe oraz ozdobne. Nazwą tą określane są wszystkie charakterystyczne dla kultury
Samów oryginalne formy narzędzi używane w codziennej pracy, związane ze
sposobem gospodarowania: myślistwem, hodowlą, rybołówstwem i uprawą roślin.
Tradycyjny ubiór, jego poszczególne części, ozdoby wraz z typową kolorystyką (tą
samą, jaką odnajdujemy we fladze) także zostały objęte znakiem towarowym.
Język Samów, jak to już wcześniej zostało podkreślone, obejmuje wiele dialektów
i poddialektów. Na komunikację między Samami mieszkającymi w różnych
krajach pozwala wspólnie przyjęta forma ujednoliconego języka nadal dopracowywana
i udoskonalana. Wśród odmian językowych dominują trzy główne dialekty:
wschodni (östsamiska), centralny (centralsamiska) i południowy (sydsamiska).
Biorąc pod uwagę wszystkie cztery kraje, w których mieszkają Samowie, liczba
użytkowników języka etniczno-narodowego (i jego odmian) szacowana jest na blisko
20 tysięcy osób. 15 Ten relatywnie niewielki odsetek mówiących w samiska jest
skutkiem przez lata prowadzonej polityki rugowania języka etnicznego. Jeszcze w
latach 60. i 70. XX wieku w Szwecji w szkołach obowiązywał zakaz mówienia w
języku innym niż szwedzki. 16 Dzieci i młodzież zachęcano do porzucania dialektów
na rzecz języka urzędowego, co miało stanowić gwarant dostępu do lepszej edukacji,
otrzymania w przyszłości lepszej pracy, osiągnięcia lepszego statusu społecznego,
ect. Dziś sytuacja jest inna. Szkolne i pozaszkolne programy nauczania języka
i kultury narodowej cieszą się dużym zainteresowaniem młodych Samów, co jest
faktem znaczącej wagi w procesie kulturowej rewitalizacji.
Język Samów ciągle się rozwija i podąża za wymogami współczesności – nowe
słowa i wyrażenia są dowodem żywotności tego medium oraz świadomości użytkowników
co do zmian zachodzących w otaczającym świecie.
Sápmi – ziemia, od wieków zasiedlana przez Samów, symbolizuje wartość, która
scala Samów podzielonych mimo swej woli granicami czterech państw. Ziemia wraz
z jej zasobami naturalnymi uznawana jest przez Samów jako ich wspólna własność,
o czym traktuje zapis w deklaracji z 2004 roku, tzw. Deklaracji z Honningsvåg. Samowie
postrzegają ziemię jako szczególne dobro, a troska o nią przybiera formę obowiązku
a jednocześnie przywileju. To tłumaczy zaangażowanie Samów w ochronę
środowiska naturalnego oraz życie w zgodzie z naturą, a nie przeciwko niej.
Rysunek 3. Ziemia Samów.
źródło: www.wikipedia.org
14
The Sámi People – a Handbook, Karasjok 2006.
15
Mikael Svonni, specjalista, znawca i badacz języków Samów, profesor uniwersytetu w Umeå w Szwecji.
16
http://www.samer.se/servlet/GetDoc?meta_id=1216.