Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Agnieszka Ziętek – Media wobec (hiper)rzeczywistości w ujęciu Jeana Baudrillarda 374
a posługiwała się kategoriami takimi jak: związek przyczynowo-skutkowy zdarzeń, ich
zdeterminowanie, celowość, ideologia, czy system jako całość, zostaje bowiem zastąpiona
przez zasadę symulacji, której towarzyszą pojęcia takie jak symulakrum, niezdeterminowanie,
kod, hiperrzeczywistość oraz wirtualność. 6 Zasada rzeczywistości ustępuje więc
miejsca zasadzie symulacji, a zatem nie jest już, w opinii Baudrillarda, możliwe opisywanie
świata za pomocą pojęć „nowoczesnych”, są one bowiem nieadekwatne i nie oddają
w pełni zachodzących w świece zmian, tracą moc wyjaśniającą.
Pojęcie hiperrzeczywistości, podobnie jak pozostałe pojęcia, również może być
analizowane poprzez odniesienie do Baudrillardowskiej koncepcji współczesności.
W tym ujęciu hiprrzeczywistość jest efektem nieustannych działań porządkujących
i systematyzujących, zmierzających do pełnej kodyfikacji i wyjaśnienia wszelkich
aspektów otaczającej rzeczywistości. To nowoczesna wizja świata, efekt wspomnianych
wcześniej licznych prób interpretacyjnych (czyli procesów symulacji) prowadzących
do wytworzenia swojego rodzaju rzeczywistości „wyobrażeniowej”,
„metarzeczywistości”, będącej sumą wszelkich istniejących reprezentacji i przedstawień
(teorii, hipotez, wnioskowań, dostępnych punktów widzenia, wyobrażeń).
W tej perspektywie hiperrzeczywistość jest modelem rzeczywistości wykreowanym
przez wszelkie próby tworzenia racjonalnego i wiernego odzwierciedlenia świata,
a także ustalonym zbiorem zasad, reguł i prawidłowości, przez ten model stworzonych.
Jest również zapośredniczoną przez modele wiedzą o świecie, jedyną znaną
i dostępną rzeczywistością, interpretacyjnym szablonem i „kalką”.
Baudrillardowskie stwierdzenie „rzeczywistość nie istnieje” oznacza zatem, że nie
istnieje niezdeterminowana, autonomiczna rzeczywistość jako taka, oderwana od języka
i podmiotu ją opisującego. Innymi słowy, nie jest możliwe całkowicie obiektywne,
racjonalne „opowiedzenie” rzeczywistości, zbudowanie niezależnej narracji, opowieści
o niej, nie istnieje bowiem w pełni autonomiczne, nieuwarunkowane żadnym kontekstem
spojrzenie na badany przedmiot, czyli w tym wypadku na rzeczywistość. Nie
ma możliwości zdystansowanego, obiektywnego i uniwersalnego stwierdzenia o „naturze”
świata, zawsze przyjmujemy bowiem pewną perspektywę i określony punkt widzenia,
pozostajemy zakorzenieni i zanurzeni w kontekście, tworząc integralną część
otaczającej rzeczywistości. Jak zauważa Francuz, „«analizować» oznacza w sensie
dosłownym «rozkładać»”, a nieustanne dążenie do porządkowania, nazywania rzeczywistości
i nadawania jej sensu, „zapoczątkowuje proces jego [świata] rozpadu”. 7
Wszelkie próby stworzenia reguł kierujących rzeczywistością są jedynie symulacją,
czyli pozornym odzwierciedleniem. Nieustannie tworzone, kolejne wersje i interpretacje
świata składają się na niejasną i nieczytelną, zbudowaną z fragmentów mozaikę/opowieść,
stwarzającą jedynie pozory związku z „obiektywnym” światem.
Naczelną zasadą współczesności oraz jej fundamentem jest iluzja i tymczasowość oraz
„radykalna niepewność świata”. Nie istnieje żadna niezależna rzeczywistość „obiektywna”,
wszystkie systemy społeczne, ekonomiczne, czy polityczne mają charakter
umowny, a znaczenie (wszelkim elementom rzeczywistości, jak również językowi jako
systemowi znaków) nadawane jest w trakcie procesu uzgadniania sensów. Zasady, na
których opiera się istnienie społeczeństwa, normy społeczne, wartości, wzory zachowań,
systemy i sfery działania, mają charakter chwilowy, są wynikiem ogólnej zgody
co do ich zasadności, akceptacji i uznania. 8
6
Więcej na ten temat zob. A. Santrac, op.cit.
7
J. Baudrillard, Dlaczego wszystko jeszcze nie zniknęło?, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2009, s. 18.
8
Nie istnieje zatem w opinii Baudrillarda opisywany przez Hannę Arendt, „punkt Archimedesowy”,...
(Dokończenie na następnej stronie)