Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Agnieszka Ziętek – Media wobec (hiper)rzeczywistości w ujęciu Jeana Baudrillarda 373
metateoretycznego, czyli do poglądów filozofa dotyczących możliwości opisu i teoretycznego
zrekonstruowania dzisiejszego świata. W tym ujęciu stają się więc narzędziem
służącym zobrazowaniu trudności w zakresie poznania rzeczywistości.
Zadaniem symulacji jest „urzeczywistnienie rzeczywistości, uczynienie jej prawdziwą”.
4 Innymi słowy, chodzi o „urealnianie”, uprawomocnienie świata poprzez nowoczesną
naukę i technologię, poszukiwanie i jednoczesne tworzenie naczelnych
zasad nim kierujących, nadawanie mu celu i sensu istnienia, czynienie zrozumiałym,
znanym i przewidywalnym. Symulacja jest zatem próbą „odtwarzania” rzeczywistości
na podstawie naukowych modeli i teorii, jest gwarancją jej przetrwania w zmieniającym
się, ponowoczesnym świecie. Baudrillard wskazuje jednak, iż działania te
przynoszą skutki odmienne od zamierzonych. Będąc początkowo działaniem podejmowanym
w celu zachowania zasady rzeczywistości, symulacja prowadzi do powstania
znacznej ilości przedstawień (obrazów, naukowych teorii), które stają się
bardziej powszechne, doskonalsze i atrakcyjniejsze od „pierwowzoru”. Doprowadza
do „śmierci rzeczywistości”, do jej „znikania”, czyli do zastępowania nieautentycznymi
(tj. nie mającymi żadnego związku z rzeczywistością), fragmentarycznymi wizerunkami,
wyobrażeniami oraz teoriami. Mamy zatem do czynienia z procesem
powielania, intensyfikowania rzeczywistości, jej „kopiowania” poprzez racjonalną
wiedzę naukową i niekończące się próby systematyzacji, opisu i stworzenia całościowego
obrazu świata (czego częścią są także obrazy medialne). Co ważne, w wyniku
tak rozumianej symulacji dochodzi również do zacierania różnicy pomiędzy
tym, co „prawdziwe” (otaczająca nas rzeczywistość), a sztucznie wytworzone (medialne
wizerunki, teoretyczne interpretacje). Kopie stopniowo zastępują miejsce oryginału,
stają się od niego doskonalsze. Baudrillardowską zasadę symulacji najlepiej
oddaje jak sądzę następujący fragment: „Broniąc się przed nią [przed hipotezą o radykalnym
złudzeniu świata], za wszelką cenę usiłując ją obalić, zażegnać wszelkie
płynące z niej niebezpieczeństwo, dążymy do pełnego urzeczywistnienia świata,
chcemy nadać mu realność z całą jej mocą, zmusić do istnienia, na siłę obdarzyć znaczeniem,
wyzuć z wszelkiej tajemnicy, pozbawić elementu arbitralności i przygodności,
przegnać zeń pozory, wydobyć zeń sens, wykorzenić zeń przeznaczenie i wydać
go na zgubę, zmusić do maksymalnej wydajności, odebrać mu formę i zastąpić ją
formułą. Oto zakrojony na gigantyczną skalę proceder odczarowywania świata – dosłownie
uśmiercania złudności świata, obdarzonego odtąd całkowitą realnością – na
tym polega właśnie symulacja.” 5
Takiej interpretacji poddać można również Baudrillardowską zasadę rzeczywistości,
która ma być związana z fundamentalnym celem filozofii. Nowoczesna filozofia
dąży do podtrzymania zasady rzeczywistości, czyli do wyjaśniania, tłumaczenia
świata i otaczającej rzeczywistości poprzez budowanie konstruktów myślowych
i teorii naukowych. Wiedza, o której tu mowa, nie jest bowiem w stanie zaakceptować
faktu nieuporządkowania świata, jego nieustannych przeobrażeń i „wymykania
się” próbom jednoznacznego zakwalifikowania, umieszczenia w wąskich ramach
teorii naukowych. Taki właśnie modernistyczny sposób pojmowania świata
wraz z wciąż podejmowanym wysiłkiem stworzenia „idei” rzeczywistości, nadawania
jej sensu i znaczenia oraz tworzenia trafnych interpretacji, jest jednak według
Baudrillarda skazany na niepowodzenie. Dotychczasowa zasada rzeczywistości,
która odwoływała się do modernistycznego/nowoczesnego sposobu wyjaśniania,
4
A. Santrac, The deconstruction of Baudrillard: The „Unexpected Reversibility” of Discourse,. Lewiston,
New York: Mellen Press 2005, s. 59.
5
J. Baudrillard, op.cit., s. 25-26.