Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Lidia Wiśniewska – Kultura i kontrkultura (w perspektywie mitów i paradygmatów)
Lidia Wiśniewska
343
Kultura i kontrkultura
(w perspektywie mitów i paradygmatów)
Teorie: wydobywana kultura, ukryta kontrkultura
Ponad pół wieku temu można było doliczyć się ponad stu definicji kultury 1 . Interesujące
są te wyliczające, bo ujawniają wieloaspektowość kultury. Jednak konstytuują
one przywracający wieloaspektowość zbiór perspektyw. Zatrzymam się
zaledwie na dwu charakterystykach o zamyśle uogólniającym (tym bardziej, że przedstawianych
z zamiarem dydaktycznym). W związku z tym nastawione one są na wydobycie
obwarowanego zastrzeżeniami i dopowiedzeniami wspólnego rdzenia różnych
określeń kultury, na który, mówiąc skrótowo, z założenia mają zgadzać się wszyscy. Jednak,
jak się wydaje, już w punkcie wyjścia, którym jest antropologia kultury (Ewa Nowicka
2 ) lub kulturoznawstwo (Elaine Baldwin, Brian Longhurst, Scott McCracken,
Miles Ogborn, Greg Smith 3 ) dokonuje się znamienny rozdział perspektyw.
Wymieniając owe „powszechnie akceptowane wątki” 4 , Ewa Nowicka pokazuje znamienną
dwuwektorowość relacji między ludzkimi podmiotami dokonującą się za pośrednictwem
swoistego przedmiotu, jakim staje się kultura. Zajmuje ona w tej perspektywie
miejsce „pomiędzy” – miejsce, w którym następuje przejście między dwoma biegunami
w akcie komunikacji. W maksymalistycznym ujęciu oznacza to, że kultura
staje się miejscem „pomiędzy” człowiekiem i człowiekiem – reprezentującymi określone
grupy kulturowe. W tej relacji kultura tworzona przez określony podmiot (indywidualny
lub zbiorowy) pojawia się jako uzewnętrzniony przez niego wytwór (na tę
jego obiektywizację wynikającą z uzewnętrznienia Nowicka kładzie szczególny nacisk)
i jest przekazywana dalej, a jako taka, jak można ten obraz dopełnić, z powrotem
1
Zarys krytycznego przeglądu koncepcji kultury dokonanego przez Kroebera i Kluckhohna zob.
A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, wyd. III, PIW, Warszawa 1983, s. 21 i nast.
2
Ewa Nowicka, Świat człowieka – świat kultury, wyd. nowe, PWN, Warszawa 2006, s. 46 i nast.
3
E. Baldwin, B. Longhurst, S. McCracken, M Ogborn, G. Smith, Wstęp do kulturoznawstwa, przeł.
M. Kaczyński, J. Łoziński, T. Rosiński, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2007.
4
E. Nowicka, op. cit., s. 49.