Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Renata Tańczuk – „Mała ojczyzna” w dolnośląskich kolekcjach prywatnych
Renata Tańczuk
328
„Mała ojczyzna”
w dolnośląskich kolekcjach prywatnych
Pamięci Jana Sakwerdy 1
ojczyzna” to nie tylko kraina naszego dzieciństwa, przedmiot naszych
wspomnień, snów i tęsknot w życiu dojrzałym. To również kraj naszych
przodków, miejsce, w którym tkwią nasze korzenie, i co może
„Mała
w świecie ponowoczesnym zaskakujące, które wskazujemy, gdy przychodzi nam udzielić
odpowiedzi na pytanie „kim jesteś?”. Stefan Bednarek w tekście o znaczącym tytule
Nowa „mała ojczyzna”. Polacy na ziemi kłodzkiej po 1945 roku podejmującym
problem trudnego procesu zakorzeniania się nowych mieszkańców Dolnego Śląska
oraz budowania tożsamości regionalnej pisał: „Mała ojczyzna nie może być «nowa»,
ona musi być «stara», bo dziedziczymy ją po przodkach, bo w niej są nasze korzenie
– by posłużyć się najchętniej używaną przy takich okazjach metaforą” 2 . Zarówno dla
przybyłych na tzw. ziemie odzyskane, jak i dla urodzonych tu ich dzieci, Dolny Śląsk
był „nową «małą ojczyzną»”. Pokolenie pierwszych mieszkańców miało właściwie
dwie „małe ojczyzny” – jedną prawdziwą, pozostawioną poza granicami nowej Polski
lub w jej granicach, drugą nową, którą trudno właściwie było nazwać ojczyzną, była
raczej „obczyzną” – raziła swą obcością, odmiennością kulturową i cywilizacyjną, jako
miejsce stałego pobytu wydawała się bardzo niepewna. Nowa mała ojczyzna była dla
większości z nich przez dziesiątki lat bardzo niedoskonałym substytutem domu. Drugie
pokolenie, choć z pewnością mogło powiedzieć, że pochodzi z Dolnego Śląska,
choć mogło traktować miejsce urodzenia i zamieszkania jako „małą ojczyznę”, musiało
1
Pan Jan Sakwerda zmarł 24 października 2009 roku. Tekst ten powstawał w czasie, gdy był już
bardzo ciężko chory. Zdążył się jeszcze z nim zapoznać i go zaakceptować. Za okazaną mi pomoc
i życzliwość podczas prowadzonych przeze mnie badań nad wrocławskim kolekcjonerami jestem mu
bardzo wdzięczna.
Tekst ten został wygłoszony na I Zjeździe Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego i opublikowany
w czasopiśmie Dolny Śląsk (R. Tańczuk, „Mała ojczyzna” w dolnośląskich kolekcjach prywatnych,
Dolny Śląsk 2009, nr 14, s. 209-222). W niniejszej wersji dokonano kilku drobnych zmian, nie
zawiera ona również fotografii.
2
S. Bednarek, Nowa „Mała Ojczyzna”. Polacy na ziemi kłodzkiej po 1945 roku, [w:] Muzeum a dziedzictwo
kulturowe pogranicza. Kudowa-Zdrój – tożsamość i zbliżenie, red. R. Gładkiewicz, Wyd. Muzeum
Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego w Kudowie Zdroju, Kudowa-Zdrój 2008, s. 83.