Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Antonina Szybowska – Humanoetologia Desmonda Morrisa w poszukiwaniu granic ludzkiego zachowania
323
przez autora metafora to nie dżungla, a przepełnione, XIX-wieczne zoo). Kluczowe
książki o ludzkiej kinetyce to jednak przede wszystkim pozycje, które nie zostały do
tej pory przetłumaczone na język polski. To wydana w 2004 roku w zrewidowanej
wersji książka Peoplewatching 31 , książka Gestures. Their origins and distribution.
A New look at the Human Animal 32 , której Morris jest współautorem, a która powstała
w ramach realizacji projektu badawczego stypendium Wolfson College w Oxfordzie.
Jest to pozycja w całości oparta na badaniach terenowych, w wyniku których
opracowano mapę podstawowych gestów i ich interpretacji w krajach rejonu basenu
Morza Śródziemnego. Kolejna pozycja to Bodytalk. A Word Guide to Gestures 33 .
O zachowaniach specyficznych dla człowieka traktuje Bodywatching, a Field guide
to a human species, w którym to dziele autor analizuje kolejne partie ludzkiego ciała.
34 Niejako powtórzeniem i rozszerzeniem tego jest wydana też w Polsce The naked
woman. A study of the female body 35 .
O przyjętej metodologii badawczej Morris pisze w prosty sposób: „Podobnie jak
badacz ptaków przygląda się im w naturalnym środowisku, tak badacz człowieka
podpatruje życia człowieka” 36 . Celem obserwacji było poznanie autentycznych reakcji
ludzi tak, by uzyskać niczym niezmącony obraz zachowań. „Jako zoolog staram
się obiektywnie podchodzić do studiów nad rodzajem ludzkim. Usiłuję postrzegać
nasz gatunek jako jeszcze jedną formę życia i staram się pohamować dumę i nie
dopuścić do powstania uprzedzeń” 37 . Dla badacza zachowania ludzi, „sposób, w jaki
starszy dżentelmen macha ręką do przyjaciela, jest tak samo pasjonujący, jak to jak
młoda dziewczyna zakłada nogę na nogę. (…) Pole obserwacji jest wszędzie – na
przystanku autobusowym, w supermarkecie, na lotnisku, rogu ulicy, przyjęciu i na meczu
piłkarskim” 38 . To łatwo rozpoznawalna metoda etologii nakazująca badanie
zwierząt w ich naturalnym środowisku, bez ingerencji w ich zachowanie. 39 Morris
jest autorem wielu książek na temat etologii zwierząt i metodologia ta jest mu doskonale
znana. Przez wiele lat współpracował z Nico Tinbergerem, laureatem nagrody
Nobla 40 , z którym jednak różnił się właśnie w problematyce adaptowania metod
obserwacji zwierząt na człowieka.
Kiedy w latach sześćdziesiątych etologia zaczęła rozszerzać zakres swoich badań
31
D. Morris, Peoplewatching, Vintage Books, London 2002. Wydanie wcześniejsze: Manwatching.
A field guide to human behavior, Jonathan Cape, London 1977.
32
D. Morris, P. Collet, P. Marsh, M. O'Shaughnessy, Gestures. Their origins and distribution. A New
look at the Human Animal, Triad, Granada 1981.
33
D. Morris, Bodytalk. A Word Guide to Gestures, Jonathan Cape, London 1994.
34
Polski tytuł tej książki, Magia ciała, może ewokować pewne nieporozumienia: na portalu aukcyjnym
www.allegro.pl zakwalifikowano ją do działu „erotyka”… (D. Morris, Magia ciała, tłum. B. Ostrowska
i B. Piotrowska, Wyd. Split Trading, Warszawa 1993).
35
D. Morris, Naga kobieta, przeł. P. Amsterdamski, Albatros, Szczecin 2006. Istnieje już także
jedna z najnowszych książek Morris The naked man. A study of Male body.
36
Just a bird-watcher watches birds, so man – watcher watches people. D. Morris, Peoplewatching…,
s. XV.
37
D. Morris, Zwierzę zwane człowiekiem…, s. 7.
38
To him, the way an elderly gentleman waves to a friend is quite as exciting as the way a young
girl crosses her legs. He is a field observer of human actions, and his field is everywhere – at the busstop,
the supermarket, the airport, the street corner, the dinner party and the football match. Wherever
people behave, there the peoplewatcher has something to learn – something about his fellow men and,
ultimately, about himself. D. Morris, Peplewatching…, s. XV.
39
Por. A. Pobojewska, Etologia a natura ludzka, [w:] Między sensem a genami, red. B.Tuchańska,
PWN, Warszawa 1992, s. 127-143.
40
Tinberger otrzymał ją razem z Konradem Lorenzem i Karlem von Frischem za osiągnięcia w badaniach
nad zachowaniami zwierząt w 1973 r.