Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Antonina Szybowska – Humanoetologia Desmonda Morrisa w poszukiwaniu granic ludzkiego zachowania<br />
322<br />
który działa poniżej poziomu zachowań społecznych” 23 . Dobrym przykładem jest grupa<br />
zachowań nazwanych przez Morrisa expressive gestures. „Mogliśmy utracić machanie<br />
ogonem czy jeżenie futra, ale doskonale nadrabiamy to cudownie mobilną twarzą i naszymi<br />
trzepoczącymi, znajdującymi się w ciągłym ruchu rękami” 24 . Człowiek ma w królestwie<br />
zwierząt najbardziej rozbudowane i ściśle ze sobą współpracujące mięśnie twarzy<br />
25 , zaś przyjęcie wyprstowanej pozycji ciała uwolniło sprawne ręce, ów Tomaszowy<br />
organum organorum, co umożliwiło wykonywanie ogromnej ilości gestów. Desmond<br />
Morris twierdzi, iż samymi dłońmi i palcami wykonujemy co najmniej trzy tysiące<br />
gestów, nie wliczając w to języka migowego. Sygnały płynące z układów i ruchów rąk<br />
są według Morrisa kluczowe dla codziennych kontaktów interpersonalnych, choć najczęściej<br />
odbieramy je na poziomie nieuświadomionym. Dzieje się tak z wieloma drobnymi<br />
ruchami. „Tak, mówimy, zrobił śmieszną minę. Ale jak poruszyły się jego brwi?<br />
Nie potrafimy odpowiedzieć. Tak, mówimy, poruszył ramionami, kiedy mówił. Ale jaki<br />
kształt pokazały jego palce? Nie potrafimy sobie przypomnieć.” 26 Z drugiej strony, owa<br />
„nieuwaga” jest czymś naturalnym – to element Hallowskiego „kontekstowania”, preferowania<br />
tylko niektórych z docierających do nas bodźców, co potwierdza kognitywistyka<br />
i współczesne nauki o mózgu. Organ ten rejestruje cały niewerbalny kontekst<br />
wypowiedzi, mimo że świadomość, unikając zalewu informacji, wyławia z niego zaledwie<br />
wybrane elementy.<br />
Rozumienie terminu „komunikacja” w kontekście etologii człowieka Morrisa nawiązywałoby<br />
więc raczej do pierwotnego znaczenia tego słowa – łacińskie communicatio<br />
jest wyrazem wieloznacznym, posiadającym o wiele szersze pole znaczeniowe<br />
niż tylko transmisja informacji. To wymiana, łączność, współudział, wejście w relację<br />
z innymi, budowanie więzów w obrębie wspólnoty.<br />
Tematyka zachowań właściwych dla gatunku ludzkiego zaczęła interesować Desmonda<br />
Morrisa już w latach siedemdziesiątych. Traktuje o nich najsłynniejsza Morrisowska<br />
trylogia – jej pierwsza część, słynna Naga małpa wydana została w roku<br />
1967 27 . To książka, której łączny nakład przekroczył 8 mln egzemplarzy i która stała się<br />
niejako hasłem wywoławczym dla nazwiska Desmond Morris, żyjąc własnym życiem<br />
28 . Kolejne tomy trylogii to Zachowania intymne 29 (Morris analizuje sferę zwaną<br />
haptyką, zachowania związane z dotykiem) i Ludzkie Zoo 30 (w której opisuje ludzki<br />
terytorializm przede wszystkim z perspektywy ewokującego nienaturalne zachowania,<br />
sztucznego środowiska, jakim jest miasto, w odniesieniu do którego proponowana<br />
23<br />
…underground communications system operating just below the surface of our social encounters,<br />
D. Morris, Peoplewatching…, s. 23. Tłumaczenia fragmentów anglojęzycznych tekstów Morrisa<br />
pochodzą od autorki artykułu, oryginały znajdują się w przypisach.<br />
24<br />
We may have lost our twitching tails and our bristling fur, but we more than make up for it our marvelously<br />
mobile face and our twisting, spreading, fluttering hands. D. Morris, Peoplewatching..., s. 26.<br />
25<br />
Anatomicznie rzecz biorąc, mamy twarze najbardziej ekspresyjne ze świata zwierząt. Na drugim<br />
końcu skali znajdują się na przykład krokodyle. Te mają zaledwie cztery podstawowe wyrazy: pysk i oczy<br />
otwarte, pysk i oczy zamknięte, pysk otwarty i oczy zamknięte i – wreszcie – pysk zamknięty, a oczy otwarte<br />
– w sumie słabe kwalifikacje na wielkiego aktora. D. Morris, Zwierzę zwane człowiekiem..., s. 17.<br />
26<br />
D. Morris, Peoplewatching…, s. 26: Yes, we say, he made a funny face. But which way did his<br />
eyebrows move? We cannot recall. Yes, we say, he was waving his arms about as he spoke. But what<br />
shape did his fingers make? We cannot remember.<br />
27<br />
W Polsce wydano ją w 1974 (przeł. T. Bielicki, J. Koniarek, J. Pokopiuk, <strong>Wiedza</strong> Powszechna, Warszawa).<br />
28<br />
Czego dowodem może być wydana niedawno Naga małpa przed telewizorem. Popkultura w świetle<br />
psychologii ewolucyjnej Tomasza Szlendaka i Tomasza Kozłowskiego (Wyd. WAIP, Warszawa 2008): błyskotliwe<br />
i brawurowe opracowanie kultury popularnej z punktu widzenia psychologii ewolucyjnej.<br />
29<br />
D. Morris, Zachowania intymne, tłum. P. Pretkiel, Prima, Warszawa 1998.<br />
30<br />
D. Morris, Ludzkie zoo, tłum. P. Pretkiel, Prima, Warszawa 1997.
Change language