Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Antonina Szybowska – Humanoetologia Desmonda Morrisa w poszukiwaniu granic ludzkiego zachowania
Antonina Szybowska
319
Humanoetologia Desmonda Morrisa
w poszukiwaniu granic ludzkiego zachowania
Temat, który podjęłam może budzić pewne zastrzeżenia – wszak etologiczne
wątki w badaniach nad człowiekiem podejmowano głównie w latach siedemdziesiątych
i wobec wartkiego nurtu nauki współczesnej wydawać się
mogą dość oddalonym punktem na osi czasu. Istnieją jednak powody, które, jak
sądzę, uzasadniają ten wybór. Po pierwsze, książki Desmonda Morrisa przeżywają
swego rodzaju wydawniczy renesans, widoczny także w Polsce. Na nowo wydaje
się jego dzieła, niektóre w zrewidowanej wersji. Wychodzą także pozycje nowe. Po
drugie, tematyka cielesności człowieka podejmowana jest obecnie szczególnie
często i stanowi obszar niezwykle intensywnych eksploracji naukowych. Mamy do
czynienia z istnym konglomeratem odrębnych dyscyplin takich, jak np. retoryka
(najstarsza 1 ), psychologia społeczna i indywidualna 2 , filozofia 3 , socjologia, etnologia,
pedagogika 4 , nauki o komunikacji 5 . W nurt ten włączają się z rozmachem językoznawstwo
(zwłaszcza kognitywne 6 ), religioznawstwo (badania nad rytuałem 7 )
1
O historii badań nad gestem zobacz w M. Brocki, Język ciała w ujęciu antropologicznym, Wydawnictwo
Astrum, Poznań 2001. lub A. Załazińska, Schematy myśli wyrażane w gestach, Gesty metaforyczne
obrazujące abstrakcyjne relacje i zasoby podmiotu mówiącego, Wydawnictwo UJ, Kraków 2001.
2
W. Domachowski, Psychologia społeczna komunikacji niewerbalnej, Edytor, 1993.
3
Por.: R. A. Kneblewski, Komunikacja werbalna i niewerbalna w aspekcie filozoficznym: rozważania
metodologiczne z teorii aktów komunikowania [w:] Zagadnienia socjo – i psycholingwistyki,
red. A. Schaff. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.
4
K. Krasoń, Metafora w geście zamknięta, czyli komunikacja pozawerbalna w edukacji wczesnoszkolnej
[w:] Różne aspekty edukacji lingwistycznej dziecka, red. M. T. Michalewska, M. Kisiel,
Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2001, s. 277-289.
5
kinetyka, haptyka, proksemika, okulestyka, mimika i in.
6
K. Jarząbek, Znaki kinetyczne wspomagające komunikację mowną i ich miejsce w nauczaniu języków
obcych (na przykładzie komunikacji Polaków i Rosjan – ujęcie konfrontatywne), Wydawnictwo
Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1989; Mimika jako element komunikacji międzyludzkiej [w:]
Studia Semiotyczne, z.18, 1993, s. 67-76; Znakowe ruchy rąk jako istotny element porozumiewania
się ludzi [w:] Socjoligwistyka, z. 12-13, 1993, s. 285-297; Kinetyczne formy powitań i pożegnań [w:]
Etnolinwistyka, z. 6, 1994, s. 65-81. (Dokończenie na następnej stronie)