Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Justyna Szlachta-Misztal – Czy istnieje kultura górnośląska? Rozważania na temat kultury regionu
310
Jej treści są w dalszym ciągu tak samo prawdziwe. Według niego,
kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego
wysiłku niezliczonych pokoleń. 11
Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi
grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie 12
oraz dalej:
społeczeństwo to nie tylko zbiór jednostek. To także to wszystko, co jest za tymi jednostkami
i co jest pomiędzy nimi: ta ogromna masa dóbr materialnych, praktykowanych sposobów
opanowania i wyzyskania przyrody, narzędzi, technik, teorii [...] To także obyczaje,
formy obcowania, praktyki religijne, pojęcie o tym, co dobre, a co złe, co piękne, a co brzydkie,
co ludzi łączy, a co dzieli. 13
To lista elementów, jakie można zaliczyć do tego pojemnego pojęcia. Jednakże autor
podąża dalej, określając etap powstawania kultury.
O kulturze mówić możemy dopiero wówczas, gdy odkrycie czy wynalazek zostaje zachowany,
gdy jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, gdy staje się dorobkiem
trwałym zbiorowości ludzkiej, nie przyzwyczajeniem poszczególnej jednostki czy jej mniemaniem
osobistym. 14
Opierając się na tej teorii, pragnę przedstawić, iż region faktycznie posiada swą
odrębną kulturę. To nie są już przekonania tylko poszczególnych jednostek, lecz faktycznie
wyodrębnione, zachowane elementy materialne oraz przekonania i mentalności
ludzi, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Wszystkie te elementy stanowią
trwały dorobek danego regionu.
Wyznaczniki kultury górnośląskiej
Jak każdy inny, region górnośląski charakteryzuje się zespołem indywidualnych,
wyróżniających go cech. Są to zarówno elementy materialne, jak i elementy ludzkiej
egzystencji oraz przekonań.
Zanim przejdę do omówienia poszczególnych elementów, pragnę podkreślić, iż poniższa
charakterystyka dotyczy wyłącznie tak zwanego przemysłowego Górnego Śląska,
często zwanego „czarnym Śląskiem”. Charakterystyka ta nie odnosi się do Opolszczyzny,
która regionalnie przynależy do Górnego Śląska, lecz wykazuje sporo innych
treściowo elementów. Podstawową przyczyną takiej sytuacji są zapewne inne losy obu
części tego regionu i związane z tym różnice w dzisiejszych poglądach. 15 W przypadku
11
S. Czarnowski, Kultura, [w:] Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. G. Godlewski,
L. Kolankiewicz, A. Mencwel, P. Rodak, wstęp i redakcja A. Mencwel, Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2005, s. 26.
12
Tamże, s. 33.
13
Tamże, s. 27.
14
Tamże, s. 26.
15
Warto w tym miejscu wspomnieć o XIV Seminarium Śląskim, zorganizowanym przez Dom
Współpracy Polsko-Niemieckiej w dniach 21-24 .09.2009 w Kamieniu Śląskim. Tytuł seminarium
brzmiał Stowarzyszenia, związki, bractwa, inicjatywy społeczne i ich znaczenie dla Śląska. Jednym z wielu
tematów podejmowanych w czasie Seminarium było zagadnienie Czy Śląsk potrafi zbudować
wspólną tożsamość? (Dokończenie na następnej stronie)