Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Justyna Szlachta-Misztal – Czy istnieje kultura górnośląska? Rozważania na temat kultury regionu
Justyna Szlachta-Misztal
307
Czy istnieje kultura górnośląska?
Rozważania na temat kultury regionu
Wstęp
Teren Górnego Śląska to niewątpliwie miejsce styku wielu kultur. Oczywiście
jest to przede wszystkim stykanie się kultur narodowych, w tym wypadku
kultury polskiej, niemieckiej oraz czeskiej. To również styk stylów życia, do
których należą między innymi różne wyznania i związane z tym odmienności cywilizacyjne
związane z obrzędami, wierzeniami oraz pojmowaniem świata. Sytuacja
taka to wynik między innymi lub może przede wszystkim częstych zmian
przynależności państwowej na przestrzeni wieku tego regionu. „Skazany od XIV
wieku na poruszanie się w orbitach rozmaitych wpływów politycznych (Czechy,
Austria, Prusy, Niemcy) i religijnych (kultura protestancka i katolicka) Śląsk znacznie
wcześniej niż inne regiony intuicyjnie wyczuwał wspólną historię Europy.” 1
Będąc mimowolnie wpisanym w europejską historię oraz bazując na podwalinach
występowania wielu kultur w jednym dosyć niewielkim terytorialnie miejscu, region
ten z biegiem czasu zaczął wytwarzać swoisty wizerunek kulturowy, oparty na mieszaniu
się owych kultur oraz tworzącej się potrzebie porozumienia się w tej mieszance
różnorodności. Stąd też często pojawiające się nazwy „tygla kulturowego”
czy też „mozaiki wielokulturowej” na określenie specyfiki owego zjawiska, gdzie
głównymi zasadami stają się dialog oraz tolerancja.
Sytuacja taka przyczyniła się jednocześnie do wykrystalizowania się terenu Górnego
Śląska jako swoistego regionu pogranicza kulturowego. Już na początku XX
wieku ks. dr Emil Szramek dostrzegał losy oraz rolę Śląska: „Jest zadaniem Śląska
w dziejach świata, służyć bądź to za pokojowego pośrednika, bądź to za bojowisko,
bądź to za nagrodę w walce wielkich przeciwieństw, które się w nim stykają.” 2
1
http://gu.us.edu.pl/node/243061 W. Świątkiewicz, Symbole górnośląskiej kultury, Gazeta Uniwersytecka.
Miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, wyd. specjalne, czerwiec 2005.
2
M. S. Szczepański, Regionalizm górnośląski. Między plemiennością a systemem globalnym, Kultura
i społeczeństwo 1998, nr 1, s. 3; za: E. Szramek, Śląsk jako problem socjologiczny, Roczniki Towarzystwa
Przyjaciół Nauk na Śląsku, Katowice 1934, t. 4.