Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Agata Strządała – Zderzenie kultur w korporacji. Kulturowe uwarunkowania rekrutacji pracowników
302
rozbudowane, że znajdują w niej odzwierciedlenie niemal wszystkie segmenty gospodarki
i społeczeństwa (produkcja, sprzedaż, usługi wewnątrz-korporacyjne, zhierarchizowana
władza, szkolenia-edukacja, opieka zdrowotna, ochrona, dział personalny,
pomoc techniczna). „Cykl życia” korporacji obejmuje nie tylko cykle produkcji, sprzedaży,
rotacji władzy i pracowników, ale także imprezy integracyjne i okolicznościowe.
W korporacji jako mikro-społeczeństwie czy mikro-państwie samoistnie wyłonić się
może kultura. Wytworzeniu się kulturowego mikroklimatu sprzyja także różnorodność
kulturowa pracowników, samorzutnie powstaje wówczas potrzeba ujednoliconego systemu
komunikacji, zachowań, wartości.
Pojęcie „wyłaniania się” (emergence) kultury w sensie ontologicznym obecne jest
od dawna w refleksji nad kulturą, twórca polskiego kulturoznawstwa Stanisław Pietraszko
pisał:
„Pierwszym, który pojęcie emergencji zastosował do kultury i pojmował ją jako
byt emergentny, był psycholog Warden. Określał wprawdzie kulturę jako «porządek»
(order), rozpatrywał ją też jako «typ społecznej organizacji», przypisywał jej jednak
swoistość, własne «sposoby działania» i własne «typy uwzorowania» (pattering),
uważał za niewłaściwe jej redukowanie do poziomu biospołecznego.” 25
Pietraszko zaznacza: „W jego ujęciu kultura jako emergent przeciwstawiona jest
jej pojmowaniu jako produktu, wytworu. Odnotujmy to jako ważną implikację idei
emergencji w teorii kultury.” 26 Kultura korporacji rozumiana jako byt emergentny
cechuje się swoistą, ale względną autonomią. Kultura organizacji wytwarza się tak,
jak kultura w ogóle samoistnie, w sposób nieintencjonalny. Wiele obowiązujących
zachowań jest przyjmowanych nieświadomie i naśladowanych przez pracowników,
analogicznie do nieformalnego aspektu kultury wyróżnionego przez Halla.
Kultura organizacji, wprowadzając określony system wartości i powiązane z nimi
sposoby działania potencjalnie niwelować może różnice kulturowe pomiędzy poszczególnymi
pracownikami. Zakładając za politologiem Samuelem Ph. Huntingtonem
(1927-2008), który w swojej książce Zderzenie cywilizacji. Nowy kształt ładu
światowego stwierdził 27 , że jednym, choć niejednym z możliwych scenariuszy kontaktu
międzykulturowego jest konflikt wynikający z uznawania odmiennych lub
sprzecznych systemów wartości, powiedzieć można, że kultura organizacji łagodzi
zderzenie kultur lokalnych.
Metoda i techniki badań. Charakterystyka próby celowej
Antropologiczne badania organizacji w Polsce prowadzone były m.in. pod kierunkiem
polskiej specjalistki w badaniach kultur organizacji Moniki Kostery 28 . Wykorzystane
przeze mnie techniki badań jak ukryta obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny
mieszczą się w ramach metody jakościowej i znalazły swoje zastosowanie w badaniach
kultur organizacji 29 . Wywiady odbywały się zarówno z kandydatami (w sumie trzydzieści
osób), przedstawicielami zarządu, którzy brali udział w rekrutacji (trzy osoby),
25
S. Pietraszko, Studia o kulturze, Wrocław 1992, s. 43.
26
Tamże, s. 43.
27
S. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska,
Warszawa 2000, s. 93-103.
28
Zob.: Kultura organizacji. Badania etnograficzne polskich firm, red. M. Kostera, Gdańsk 2007.
29
M. Kostera, Antropologia organizacji, Warszawa 2003, s. 116-136.