Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Agata Strządała – Zderzenie kultur w korporacji. Kulturowe uwarunkowania rekrutacji pracowników
297
językami należącymi do różnych rodzin językowych, wywodzący się z odmiennych
grup etnicznych i religijnych, posługujący się innymi systemami wartości. Przykładowo,
korporacja, w której prowadzono badanie, posiada swoje największe placówki
w Polsce, Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Chinach, a główna siedziba znajduje
się w Niemczech w Badenii-Wirtembergii. Pracownicy często wyjeżdżają na
zagraniczne delegacje (najczęściej co kilka miesięcy, jednorazowo przeważnie na
dwa tygodnie), ponadto stale kontaktują się telefonicznie i e-mailowo z pracownikami
z innych krajów, opracowując wspólne projekty. Regułą było, że nad poszczególnymi
projektami pracowali wspólnie ludzie z różnych krajów.
Powiedzieć można, że współpraca między inżynierami miała charakter komunikacji
międzykulturowej – w znaczeniu nadanym jej przez inicjatora tego nurtu badań
nad kulturą – Edwarda T. Halla (1914-2009). W przeciwieństwie do antropologii kulturowej
ukształtowanej pod wpływem szkoły Franza Boasa (1858-1942), w której
zajmowano się kulturą w jej makro-wymiarze, czyli badano głównie duże struktury
społeczno-kulturowe, system pokrewieństwa, religię, gospodarkę, Hall koncentrował
się na mikro-poziomie 3 . Autor Bezgłośnego języka, jak piszą Everett M. Rogers,
William B. Hart, Yoshitaka Miike, interesował się zachowaniami ludzi różnych kultur
w wymiarze wzajemnych osobistych interakcji. Tak też wyglądały kontakty między
pracownikami wywodzącymi się z różnych kręgów kulturowych w opisywanej
firmie: były one bezpośrednie lub też odbywały się w formie telekonferencji albo videokonferencji,
a także – za pośrednictwem korespondencji e-mailowej czy internetowych
komunikatorów. Dotyczyło to zarówno inżynierów ze średniego szczebla
zarządzania, jak i inżynierów liniowych.
To nie kultury się spotykają ani to nie kultury się ze sobą komunikują, lecz ludzie.
Kultury dostarczają wzorców dzięki, którym poszczególne zachowania stają się znaczące
i sensowne. Zastosowanie nieadekwatnego wzorca do odczytania zachowania
osoby z innej kultury prowadzi do nieporozumień i konfliktów. Hall pisał:
„Trudności komunikacji międzykulturowej rzadko widziane są w prawdziwym ich
wymiarze. Gdy dla ludzi z różnych krajów staje się oczywiste, że się wzajem nie rozumieją,
każdy skłonny jest winić za to «tych zagraniczników», ich głupotę, podstępność
czy wręcz niepoczytalność.” 4
Hall szybko dostrzegł praktyczne konsekwencje badań nad komunikacją międzykulturową.
Komunikację międzykulturową wykładał w latach 1950-1955 m.in. w Foreign
Service Institute, przygotowując dyplomatów, negocjatorów i biznesmenów do
służby zagranicznej 5 . Instytut został powołany przez Kongres Stanów Zjednoczonych
w 1946 roku, a jego zadanie miało wykraczać poza naukę języków obcych, tak aby zaznajomić
dyplomatów wysyłanych na zagraniczne placówki nie tylko z językiem, ale
i z kulturą kraju, w którym przyjdzie im pracować. Właśnie tam Hall wraz z językoznawcą
Georgem L. Tragerem (1906-1992) ukształtował swą koncepcję komunikacji
międzykulturowej. Pionier proksemiki szybko przekonał się, że wiedza o kulturze na
makro-poziomie (wiedza o instytucjach, systemach pokrewieństwa, dużych strukturach)
nie jest pomocna w takim stopniu jakiego oczekują pracownicy zagranicznych
misji. Hall pozytywnie odnosił się do innych praktycznych zastosowań antropologii,
3
E. M. Rogers, W. B. Hart, Y. Miike, Edward T. Hall and The History of Intercultural Communication:
The United States and Japan [w:] Keio Communication Review, Nr 24, 2002, s. 5.
4
E. T. Hall, Bezgłośny język, przeł. R. Zimand, A. Skarbińska, Warszawa 1987, s.22.
5
E. M. Rogers, W. B. Hart, Y. Miike, Edward T. Hall and The History of Intercultural Communication…, s. 8.