Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jan Wiktor Sienkiewicz – Pół wieku (po)za granicami polskiej kultury i sztuki...
256
Marek Szczęsny, Włodzimierz Terlikowski, Eugeniusz Zak i Jan Wacław Zawadowski
(Zawada). Poza nimi znaleźć można twórców z innych krajów takich, jak: Niemcy 66 ,
Włochy 67 , Stany Zjednoczone 68 , Kanada 69 , Holandia 70 , Australia 71 , Meksyk 72 , Liban 73
oraz nielicznych znanych nam artystów, którzy do 1990 roku tworzyli na terenach
ówczesnego ZSRR 74 .
Do bardzo okrojonego w polskiej literaturze obrazu polskich środowisk twórczych
na emigracji na przełomie tysiącleci nowe elementy wniósł także Polonia – słownik
biograficzny 75 zredagowany przez Agatę i Zbigniewa Judyckich. I chociaż pozycja ta nie
ma charakteru opracowania, które można by traktować jako ważne dla polskiej historii
sztuki (nawet przy zaprezentowanym przez autorów nie wyczerpującym wyborze nazwisk),
odnajdujemy w niej nowy obraz polskich środowisk twórczych na emigracji, nie
tylko będącej skutkiem fali powojennego eksodusu 76 . Redaktorzy słownika zastrzegają,
iż jest to jedynie fragment „dokumentacji sygnalizującej osiągnięcia polskiej diaspory
i mikroskopijną częścią portretu Polaków na obczyźnie” 77 . Pośród 827 biogramów sylwetek,
które zostały w nim zaprezentowane, znajdujemy aż 122 nazwiska żyjących (do
2001 roku) polskich twórców: architektów, malarzy, grafików, rzeźbiarzy, fotografików
i plastyków. W dużej mierze są to już twórcy tzw. młodego pokolenia, dla których bardziej
atrakcyjnymi od Anglii, nowymi Ojczyznami, oferującymi lepsze warunki dla rozwoju
ich talentu i możliwości realizowania własnych projektów, stały się (zwłaszcza
po 1981 roku): Francja 78 , Niemcy czy Szwecja 79 , zaś poza Europą: Stany Zjednoczone 80 ,
Kanada i Australia 81 . Badania tych środowisk to wyzwanie naukowe dla kolejnych pokoleń
polskich historyków sztuki. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż najwięcej, jak do
tej pory, szczęścia mieli twórcy polscy i polskiego pochodzenia z kontynentu amerykańskiego
„uratowani” dla dziejów sztuki XX wieku przez niestrudzonego badacza i historyka
sztuki Szymona Bojkę, którego opracowanie Z polskim rodowodem. Artyści
polscy i amerykańscy polskiego pochodzenia w sztuce Stanów Zjednoczonych w latach
66
Józef Jarema i Gerard Jürgen Blum-Kwiatkowski.
67
Aleksander Żyw.
68
Miłosz Benedyktowicz, Seweryn Boraczok (Buraczok), Jarosław Bolesław Cybis, Bernard Tadeusz
Frydrysiak, Eliasz Kanarek, Rajmund Kanelba (Kanelbaum), Hilary Krzysztofiak, Ewa Kuryluk,
Zygmunt Józef Menks. Por. także: C. Czapliński, Portrety: Artyści polscy w Ameryce 1980-1995,
Warszawa 1996.
69
Rafał Malczewski.
70
Jerzy Mierzejewski.
71
Maksymilian Feuerring.
72
Tamara Łempicka.
73
Bolesław Baake.
74
Vytautas Kairiukstis (Witold Kajruksztis) i Margit Reich (Reicherówna)-Sielska.
75
Warszawa, 2000.
76
Por.: S. Niecieja, B. Jeżewski, Archiwum Osobowe Emigracji [w:] Biblioteka Polska w Londynie
1942-1992, Londyn 1993; także: Materiały IV Sympozjum Biografistyki Polonijnej, Wiedeń 1-2
września 1999, red. A. i Z. Judyccy, Lublin 1999. Anglojęzyczna, najnowsza publikacja o polskiej
społeczności w Wielkiej Brytanii: T. Smith, M. Winslow, Keeping The Faith. The Polish Community
in Britain, Sheffield 2000.
77
Polonia – słownik biograficzny, red. A. Z. Judyccy. Warszawa 2001, s. 7.
78
Znajdujemy 33 biogramy twórców żyjących obecnie we Francji, w tym: 21 malarzy (pośród
nich: Ewa Kuryluk, Roman Opałka, Teresa Tyszkiewicz i Joanna Wierusz-Kowalska), 3 rzeźbiarzy,
10 architektów.
79
10 twórców (malarze, rzeźbiarze i architekci).
80
14 twórców (pośród nich: Ryszard Horowitz, artysta fotografik; Rafał Olbiński, malarz i grafik;
Jan Andrzej Sawka, malarz i grafik; Andrzej Pityński, rzeźbiarz).
81
13 twórców (w większości architektów).