Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jan Wiktor Sienkiewicz – Pół wieku (po)za granicami polskiej kultury i sztuki...
254
Adama Supruniuka Sztuka polska w Wielkiej Brytanii 1940-2000. Antologia 54 będąca
antologią teksów o polskiej sztuce i polskich artystach na emigracji publikowanych w polskojęzycznej
prasie w Londynie w latach 1940-2000. Zamieszczony tam wstęp Sztuka
polska w Wielkiej Brytanii w latach 1940-2000. Źródła i stan badań poprzedził wcześniejszy
tekst tego samego autora Trwałość i płynność. Sztuka polska w Wielkiej Brytanii
w XX wieku – wstęp do opisu opublikowany w półroczniku Archiwum Emigracji. Wcześniej
staraniem toruńskiego Archiwum ukazała się w 1997 roku publikacja Libella Galerie
Lambert. Szkice i wspomnienia 55 – zbiorowa próba opisu paryskiej księgarni
Libella Zofii i Kazimierza Romanowiczów oraz współistniejącej z nią galerii sztuki.
Opracowanie zawiera szkice historyczne oraz wspomnienia i relacje założycieli, współpracowników
oraz gości księgarni i galerii, „obecnej” na wyspie św. Ludwika w Paryżu
od 1959 do 1987 roku i przez prawie trzydzieści lat współpracującej z londyńskim środowiskiem
artystycznym i galeryjnym, w tym z Galerią Mateusza Grabowskiego.
W 1998 roku staraniem tej samej placówki ukazał się zbiór szkiców i relacji Stanisława
Frenkla zatytułowany Kożuchy w chmurach i inne eseje o sztuce 56 będący cennym źródłem
do dziejów środowiska polskich artystów plastyków oraz instytucji życia artystycznego
zwłaszcza Londynu, w tym jednej z polskich galerii.
W ostatnim roku drugiego tysiąclecia w środowisku naukowym Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego ukazał się pierwszy tom Leksykonu kultury polskiej poza krajem
od roku 1939 57 pod redakcją Krzysztofa Dybciaka i Zdzisława Kudelskiego. W lubelskiej
publikacji znalazł się również (chociaż znacznie okrojony) zarys obrazu aktywności
Polaków na polu szeroko rozumianych sztuk plastycznych – zwłaszcza rzeźby 58 ,
fotografii 59 oraz rozsianych po całym świecie projektach i realizacjach autorstwa polskich
architektów, w tym mieszkających i tworzących w Anglii 60 . Zaledwie 8 nazwisk
54
Sztuka polska w Wielkiej Brytanii 1940-2000. Antologia, przyg. i wstęp M.A. Supruniuk, Toruń 2006.
55
Opr. i red. M. A. Supruniuk, Toruń 1997.
56
S. Frenkiel, Kożuchy w chmurach i inne eseje o sztuce, wstęp i wybór J. Koźmiński, Toruń 1998.
Na tom składają się połączone ze sobą różne formy wypowiedzi krytycznych S. Frenkla na temat
sztuki z lat 1959-1992, w tym również maszynopisy tekstów wygłoszonych przez artystę w Polskiej
Sekcji BBC. Jak napisał J. Koźmiński we wstępie do niniejszego tomu: „Eseje Stanisława Frenkla są
ważnym przyczynkiem do poznania samego Autora, który ze swadą szkicuje żywe i wielopłaszczyznowe
postaci ludzi sztuki, często mu znajomych; wiedzie czytelnika po artystycznych wydarzeniach
i miejscach wypełnionych sztuką; uzupełnia narrację anegdotami; ucieka od naukowego metajęzyka,
czyniąc wywód przejrzystym i przystępnym dla laików; będąc wolnym od komunałów, nie stroni od
wrażeń emocjonalnych; sięga po kolokwializmy. Zza tomu esejów wyłania się zatem obraz, który daje
się wieźć malarskiej intuicji opartej wszakże na wiedzy historyka sztuki. Frenkiel nie jest ani rzecznikiem
publiczności, ani tłumaczem sztuki – stawia się na równi z każdym artystą i z tej perspektywy
próbuje dotrzeć do istoty jego dzieła”. Patrz: dz. cyt., s. 9-10.
57
Leksykon powstał od patronatem TN KUL, t. 1, Lublin, 2000. Redaktorzy tomu, jak sami informują
w słowie wstępnym, „starali się zarejestrować kulturalne osiągnięcia wszelkich polskich grup
społecznych istniejących poza terytorium etnicznym i granicami państwa niesuwerennego w latach
1945-1989. Opisano tu więc dorobek nie tylko typowej emigracji politycznej, ale także dzieła twórców
pozostających poza krajem od 1990 roku oraz kulturalną działalność polskich wspólnot autochtonicznych,
trwających nie na obczyźnie, lecz poza granicami państwowymi ustalonymi w wyniku
II wojny światowej”. Patrz: dz. cyt., s. 8.
58
Rzeźbiarze polscy w Londynie – hasło w opracowaniu I. Grzesiuk-Olszewskiej.
59
W opracowaniu K. Łyczywek: Polscy fotografowie w Australii, Polscy fotografowie we Francji,
Polscy fotografowie w Stanach Zjednoczonych, Polscy fotografowie w Niemczech. Wcześniej panoramę
polskich fotografików rozsianych po świecie prezentowała w Szczecinie w 1991 r. wystawa Polska fotografia
w świecie z towarzyszącym jej katalogiem: Polska fotografia w świecie, opr. K. Łyczywek,
Szczecin 1991.
60
Dorobkiem polskich architektów współczesnych rozsianych po wszystkich kontynentach po II wojnie
światowej zajmuje się Tadeusz Barucki. (Dokończenie na następnej stronie)